‫ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﻴﻢ‬

‫ﻗﺎﭼﺎق ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر‬

‫و ﺣﻘﻮق ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻞ‬

‫ﻋﻠﻲ ﻣﺮﺗﻀﻮي ﻗﻬﻲ‬

‫رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮري‬
‫ﺳﺘﺎد ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر‬
‫ﭘﮋوﻫﺸﻜﺪه ﻣﻠﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﻮادﻣﺨﺪر اﻳﺮان‬
 ‫ﻗﺎﭼﺎق ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ‪...‬‬ ‫‪4‬‬

‫رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮري‬
‫ﺳﺘﺎد ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر‬

‫ﻗﺎﭼﺎق ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر و ﺣﻘﻮق ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻞ • ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ‪ :‬ﻋﻠﻲ ﻣﺮﺗﻀﻮي‬
‫ﻗﻬﻲ • ﻣﺪﻳﺮ ﻫﻨﺮي و ﻃﺮح ﺟﻠﺪ‪:‬ﮔﺮوه ﻫﻨﺮي ﻧﮕﺎر • ﻧﺎﺷـﺮ‪ :‬دﺑﻴﺮﺧﺎﻧـﻪ ﺳـﺘﺎد‬
‫ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻣﻮادﻣﺨﺪر • ﻧﻮﺑﺖ ﭼﺎپ‪ :‬اول‪ • 1382 ،‬ﺷﻤﺎرﮔﺎن‪ 2000:‬ﺟﻠﺪ‬

‫ﻫﻤﻪ ﺣﻘﻮق ﺑﺮاي ﻧﺎﺷﺮ ﻣﺤﻔﻮظ اﺳﺖ‪.‬‬

 ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬

‫‪7‬‬ ‫ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر‬
‫‪9‬‬ ‫ﻃﺮح ﻣﺴﺎﻟﻪ‬
‫‪10‬‬ ‫ﺗﻌﺎرﻳﻒ‬
‫‪11‬‬ ‫دﺳﺘﻪﺑﻨﺪي اﻧﻮاع ﻣﻮادﻣﺨﺪر‬
‫‪12‬‬ ‫ﺳﻴﺮ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر‬
‫‪13‬‬ ‫وﺿﻌﻴﺖ ﻛﻠﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﻣﺼﺮف ﻣﻮادﻣﺨﺪر در ﺟﻬﺎن‬
‫‪15‬‬ ‫ﻛﺸﻔﻴﺎت ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر‬
‫‪16‬‬ ‫وﺿﻌﻴﺖ ﻣﻮادﻣﺨﺪر در اﻳﺮان‬
‫‪18‬‬ ‫روﻧﺪ ﻗﺎﻧﻮن ﮔﺬاري و ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻣﻮادﻣﺨﺪر‬
‫‪21‬‬ ‫وﺿﻌﻴﺖ اﻋﺘﻴﺎد در ﻛﺸﻮر‬
‫‪24‬‬ ‫ﻛﻨﺘﺮل ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر‬
‫‪25‬‬ ‫ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﺻﻠﻲ‬
‫‪26‬‬ ‫ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻓﺮﻋﻲ‬
‫‪28‬‬ ‫ﺗﻼش ﻫﺎ و اﻗﺪاﻣﺎت ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر‬
‫‪31‬‬ ‫ﻗﺎﭼﺎق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر‪ ،‬ﺟﺮم ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‬
‫‪33‬‬ ‫ﮔﺮوه ﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﻗﺎﭼﺎق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر‬
‫‪35‬‬ ‫ﺻﻼﺣﻴﺖ ﻛﺸﻮرﻫﺎ در رﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﺟﺮاﻳﻢ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‬
‫‪36‬‬ ‫اﺑﻌﺎد ﻣﻤﻨﻮﻋﻴﺖ و ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻣﻮادﻣﺨﺪر‬
‫‪38‬‬ ‫ﻋﻮارض ﺛﺎﻧﻮي ﻣﻤﻨﻮﻋﻴﺖ و ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻣﻮادﻣﺨﺪر‬
‫‪38‬‬ ‫ﺗﺮاﻧﺰﻳﺖ ﻣﻮادﻣﺨﺪر‬
‫‪41‬‬ ‫ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﭼﺎﻟﺶﻫﺎي ﻓﺮاروي اﻳﺮان در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺗﺮاﻧﺰﻳﺖ ﻣﻮادﻣﺨﺪر‬
‫‪42‬‬ ‫ﺿﺮورت ﻫﻤﻜﺎري ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ﻋﻠﻴﻪ ﻗﺎﭼﺎق ﻣﻮادﻣﺨﺪر‬
‫‪44‬‬ ‫ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﻫﺎ و ﻫﻤﻜﺎري ﻫﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﻮادﻣﺨﺪر‬
‫‪46‬‬ ‫ﻣﻜﺎﻧﻴﺰﻳﻢﻫﺎي ﭘﻴﺸﮕﻴﺮاﻧﻪ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‬
‫‪50‬‬ ‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮي‬
 ‫ﭘﻴﺶ ﮔﻔﺘﺎر‬

‫آﻧﭽﻪ ﭘﻴﺶ رو دارﻳﺪ ﺗﻠﺨﻴﺺ ﭘﺎﻳﺎن ﻧﺎﻣﻪ ﻗﺎﭼﺎق ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ‬

‫ﻣﻮادﻣﺨﺪر اﺳﺖ ﻛﻪ در رﺷﺘﻪ ﺣﻘﻮق ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻞ ﺟﻬﺖ درﻳﺎﻓﺖ درﺟﻪ‬
‫ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪ در ﺳﺎل ‪ 79‬ﺗﺪوﻳﻦ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺎﻳﺎن ﻧﺎﻣﻪ ﻣﻮﺻﻮف ﺑﺎ ﺑﺎزﻧﮕﺮي ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺘﺎد ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻣﻮادﻣﺨﺪر در‬
‫‪ 357‬ﺻﻔﺤﻪ ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﻴﺪه و ﺑﻪ وﺿﻌﻴﺖ ﺗﺎرﻳﺨﻲ‪ ,‬ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ,‬ﺣﻘﻮﻗﻲ‪,‬‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ‪ ,‬ﺗﻮزﻳﻊ و اﺑﻌﺎد ﻣﻠﻲ و ﺟﻬﺎﻧﻲ ﭘﺪﻳﺪه ﻣﻮادﻣﺨﺪر‪ ،‬ﺗﺮاﻧﺰﻳﺖ و ﻗﺎﭼﺎق‬
‫ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ آن ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﻣﻮارد ﻓﻮق و ﺗﺤﻮﻻت ﺣﻘﻮﻗﻲ و اﻗﺪاﻣﺎت‬
‫ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ‪ ,‬ﺗﻼش ﻫﺎي ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻋﻠﻴﻪ ﻗﺎﭼﺎق و ﺳﻮء ﻣﺼﺮف ﻣﻮادﻣﺨﺪر و‬
‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﭼﺎﻟﺶ ﻫﺎي ﻓﺮا روي ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ‬
‫ﺗﺮاﻧﺰﻳﺖ ﻣﻮادﻣﺨﺪر و راه ﻛﺎرﻫﺎي ﭘﻴﺸﮕﻴﺮاﻧﻪ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﻪ اﺧﺘﺼﺎر‬
‫ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و در ‪ 51‬ﺻﻔﺤﻪ ﺗﻘﺪﻳﻢ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ ,‬ﺗﺎ ﭼﻪ اﻓﺘﺪ و‬
‫ﭼﻪ در ﻧﻈﺮ آﻳﺪ‪ .‬از ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه اﺛﺮ‪ ،‬آﻗﺎي ﻋﻠﻲ ﻣﺮﺗﻀﻮي ﺑﺴﻴﺎر ﺳﭙﺎﺳﮕﺰارم‪.‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻲ زﻛﺮﻳﺎﻳﻲ‬

‫ﻣﺪﻳﺮ ﻛﻞ ﻣﺮﻛﺰ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ‪ ,‬آﻣﻮزش و ﻓﻦ آوري‬
 ‫ﻃﺮح ﻣﺴﺎﻟﻪ‬

‫ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﺑﻼي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﭘﺪﻳﺪه ﺷﻮم و ﺧﺎﻧﻤﺎن‬

‫ﺳﻮز و ﺑﻠﻴﻪ ﺑﺰرگ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻣﻄﺮح ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺸﺮي از ﭘﻴﺪاﻳﺶ‬
‫ﺗﺎﻛﻨﻮن ﺑﺎ ﺑﻼﻫﺎ و ﺑﺤﺮان ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﻮده ﻛﻪ ﺑﻌﻀﻲ از آﻧﻬﺎ‬
‫ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ و ﺑﻘﺎي اﻧﺴﺎن ﻫﺎ را در ﻣﻌﺮض ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻗﺮار داده و ﺑﺮﺧﻲ ﻧﻘﺸﻪ‬
‫ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺟﻬﺎن را دﺳﺘﺨﻮش ﺗﻐﻴﻴﺮ و ﺗﺤﻮل ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺴﺎﻟﻪ ﻣﻮادﻣﺨﺪر و اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺗﺮﻳﺎك در ﻫﻤﻪ ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﭘﻴﺸﻴﻨﻪ ﺗﺎرﻳﺨﻲ‬
‫دارد وﻟﻴﻜﻦ آﻧﭽﻪ اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﻠﻴﻪ ﺟﻬﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺪﻳﺪﻛﻨﻨﺪه اﻣﻨﻴﺖ‬
‫ﻣﻠﻲ و ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ و ﻋﺎﻣﻞ ﺗﺎﺛﻴﺮﮔﺬار ﺑﺮ ﺳﻼﻣﺖ ﻓﻜﺮي‪ ،‬ﺟﺴﻤﻲ و اﺧﻼﻗﻲ‬
‫اﻧﺴﺎن ﻫﺎ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﺮده‪ ،‬ﻗﺎﭼﺎق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ آن‪ ،‬ﮔﺴﺘﺮش اﻳﻦ ﺗﺠﺎرت ﺳﻴﺎه‬
‫ﻣﺮﮔﺒﺎر و ﺳﻮء ﻣﺼﺮف آن در ﺟﻬﺎن اﺳﺖ‪.‬ﺗﺠﺎرت ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ اﻧﻮاع‬
‫ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﭘﺲ از ﺗﺠﺎرت ﺳﻼح و ﻣﻬﻤﺎت‪ ،‬ﭘﺮﺳﻮدﺗﺮﻳﻦ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺟﻬﺎﻧﻲ‬
‫اﺳﺖ‪ .1‬ﻟﺬا در ﻓﺮآﻳﻨﺪ اﻗﺘﺼﺎد ﺟﻬﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺟﺎﻳﮕﺎه ﻗﺎﭼﺎق ﻣﻮادﻣﺨﺪر را‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮان ﻧﺎدﻳﺪه ﮔﺮﻓﺖ و ﺗﺪاوم اﻳﻦ ﺗﺠﺎرت ﺑﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻣﺼﺮف آن‬
‫ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬ﻫﺮﭼﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﺳﻮء ﻣﺼﺮف ﻣﻮادﻣﺨﺪر اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺑﺎزار‬
‫ﺳﻴﺎه اﻳﻦ ﺗﺠﺎرت ﻣﺮﮔﺒﺎر ﻧﻴﺰ روﻧﻖ ﺧﻮاﻫﺪ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻠﻲ رﻏﻢ وﺟﻮد ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﻫﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‪ ،‬ﺗﻼش ﻫﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫ﺟﻬﺎﻧﻲ و ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‪ ،‬ﻗﺎﭼﺎق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر‬
‫ﮔﺴﺘﺮش روزاﻓﺰون ﻳﺎﻓﺘﻪ و اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﻠﻲ ﻛﺸﻮرﻫﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ‬
‫ﭘﺪﻳﺪه و ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺗﺮاﻧﺰﻳﺖ آن ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺨﺶ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪.‬ﻧﮕﺎرﻧﺪه در اﻳﻦ‬
‫اﺛﺮ ﺗﻼش ﻧﻤﻮده ﺑﺎ ﺗﺤﻠﻴﻞ اﺑﻌﺎد ﺗﺎرﻳﺨﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫ﻣﻮادﻣﺨﺪر‪ ،‬ﺗﺮﺳﻴﻢ وﺿﻌﻴﺖ اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺗﺮاﻧﺰﻳﺖ و ﻗﺎﭼﺎق‬
‫ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ آن در ﺟﻬﺎن‪ ،‬اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﻠﻲ و ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ دوﻟﺖﻫﺎ و‬

‫‪ -1‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﺳﻮد ﺧﺎﻟﺺ ﺗﺠﺎرت را ‪ 400‬ﺗﺎ ‪ 600‬ﻣﻴﻠﻴﺎرد دﻻر ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ﻗﺎﭼﺎق ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ‪...‬‬ ‫‪10‬‬

‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﺎ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ‪ ،‬اراده ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻣﻌﻀﻞ‬

‫ﻣﻮادﻣﺨﺪر را ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار داده و ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﺻﻴﺖ‬
‫ﺗﻬﺪﻳﺪﻛﻨﻨﺪﮔﻲ آن‪ ،‬ﺿﺮورت اﺗﺨﺎذ اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﻣﻮﺛﺮ ﻣﻠﻲ و ﻫﻤﻜﺎري ﻫﺎي‬
‫ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ و ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﻠﻲ ﻛﺸﻮرﻫﺎ را ﺗﺒﻴﻴﻦ و ﻣﻜﺎﻧﻴﺰم ﻫﺎي‬
‫ﭘﻴﺸﮕﻴﺮاﻧﻪ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﺮاي ﻣﻬﺎر و ﻛﺎﻫﺶ ﻋﺮﺿﻪ و ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻏﻴﺮﻣﺠﺎز و‬
‫ﺳﻮء ﻣﺼﺮف ﻣﻮادﻣﺨﺪر را ﻣﻄﺮح و ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ‬
‫ﭘﺪﻳﺪه در داﺧﻞ ﻛﺸﻮر اراﻳﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻌﺎرﻳﻒ‪:‬‬
‫‪1‬‬
‫‪ -‬ﻣﺎده ﻣﺨﺪر‬
‫ﻣﺨﺪر در ﻟﻐﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻣﺎدهاي ﺳﺴﺖ ﻛﻨﻨﺪه اﺳﺖ و آﻧﭽﻪ‬
‫اﻋﺼﺎب را ﺳﺴﺖ و ﺑﻲﺣﺲ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ 2‬و ﺑﻪ ﻃﻮر وﻳﮋه ﺑﻪ ﻣﺎدهاي اﻃﻼق‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد ﻛﻪ ﻣﻮﺟﺐ اﺧﺘﻼل در ﺣﺮﻛﺎت ارادي و ﻋﺪم ﺗﻌﺎدل رﻓﺘﺎري و‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺟﺴﻤﻲ در اﻓﺮاد ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -‬اﻋﺘﻴﺎد‬
‫اﻋﺘﻴﺎد ﺑﻪ ﻣﻮادﻣﺨﺪر‪ ،‬ﻣﺴﻤﻮﻣﻴﺖ ﺣﺎد ﻳﺎ ﻣﺰﻣﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻀﺮ ﺑﻪ‬
‫ﺣﺎل ﺷﺨﺺ و اﺟﺘﻤﺎع ﺑﻮده و زاﻳﻴﺪه ﻣﺼﺮف داروي ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻳﺎ ﺻﻨﻌﺘﻲ‬
‫ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲرود‪ .‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از وﺟﻮد ﺗﻤﻨﺎ و‬
‫اﺣﺘﻴﺎج ﺑﻪ اداﻣﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎل‪ ،3‬ﮔﺮاﻳﺶ و ﻋﻼﻗﻪ ﺷﺪﻳﺪ ﺑﻪ ازدﻳﺎد ﻣﺼﺮف و‬
‫واﺑﺴﺘﮕﻲ رواﻧﻲ و ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ ﺑﻪ آن دارد‪.‬‬

‫‪ -1‬ﻣﻨﻈﻮر از ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر ‪ ,‬ﻣﻮادي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺤﺖ ﭘﻮﺷﺶ ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن واﺣﺪ ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر ﻣﺼﻮب ‪ 1961‬و ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن‬
‫ﻣﻮاد روان ﮔﺮدان ﻣﺼﻮب ‪ 1971‬و ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﻣﻮادﻣﺨﺪر و داروﻫﺎي روان ﮔﺮدان ﻣﺼﻮب ‪ 1988‬ﺑﻮده و در ﺟﺪول‬
‫ﺷﻤﺎره ‪ 1‬و‪ 2‬ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ‪ 1961‬و ﺟﺪاول ﺷﻤﺎره ‪3،2،1‬و ‪ 4‬ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ‪ 1971‬از آن ﻧﺎم ﺑﺮده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺣﺴﻦ ﻋﻤﻴﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻓﺎرﺳﻲ ﻋﻤﻴﺪ‪ ,‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ,‬اﻧﺘﺸﺎرات اﻣﻴﺮﻛﺒﻴﺮ‪1365،‬‬
‫‪ -3‬راﻳﺞ ﺗﺮﻳﻦ ﺷﻴﻮه ﻫﺎي اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ ازﻛﺸﻴﺪن‪ ،‬اﺳﺘﻨﺸﺎق‪ ،‬ﺑﻠﻌﻴﺪن و ﺗﺰرﻳﻖ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ آﻣﭙﻮل‪.‬‬
‫‪11‬‬

‫‪ -‬ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮادﻣﺨﺪر‬
‫ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از اﺳﺘﻔﺎده ﻏﻴﺮﻣﺠﺎز از ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﻣﻤﻨﻮﻋﻪ و‬
‫ﻣﻮاد ﺗﺤﺖ ﻛﻨﺘﺮل ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﻣﺼﻮب ‪1961‬‬
‫و ‪ 1971‬ﺑﺎ ﻫﺪف ﻏﻴﺮ درﻣﺎﻧﻲ و ﺑﺪون ﻣﺠﻮز ﭘﺰﺷﻜﻲ‪.1‬‬
‫‪2‬‬
‫دﺳﺘﻪﺑﻨﺪي اﻧﻮاع ﻣﻮادﻣﺨﺪر‬
‫‪ -‬ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ‬
‫ﻣﻮادي ﻛﻪ از ﮔﻴﺎه ﺧﺸﺨﺎش و ﺑﻮﺗﻪ ﻛﻮﻛﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﻨﺪ‪ ،‬در‬
‫ﮔﺮوه ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ‪ 3‬ﺟﺎي ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ و ﻣﻌﺮوف ﺗﺮﻳﻦ آن ﻫﺎ ﺗﺮﻳﺎك‬
‫)‪،(Opium‬ﻣﺮﻓﻴﻦ )‪ ،4(Morphine‬ﻫﺮوﻳﻴﻦ )‪ ،(Heroine‬ﻛﺪﻳﻴﻦ‬
‫)‪ (Codeine‬و ﻛﻮﻛﺎﻳﻴﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.5‬‬
‫‪ -‬ﻣﻮاد ﻛﺎﻧﺎﺑﻴﺲ‬
‫ﺑﻪ ﻓﺮآوردهﻫﺎي ﮔﻴﺎه ﺷﺎﻫﺪاﻧﻪ )‪ (Gallow‬ﻣﻮاد ﻛﺎﻧﺎﺑﻴﺲ ﮔﻔﺘﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد و ﺣﺸﻴﺶ )‪ (Cheras‬و ﻣﺎري ﺟﻮاﻧﺎ دو ﻣﺎده ﺗﺨﺪﻳﺮﻛﻨﻨﺪهاﻳﻦ‬
‫ﮔﺮوه ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬ﻣﻮاد روان ﮔﺮدان‬
‫ﻣﻮاد روان ﮔﺮدان ﻳﺎ ﺳﺎﻳﻜﻮﺗﺮوپ ﻓﺮآوردهﻫﺎي داروﻳﻲ‪ ،‬ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ و‬
‫ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺮروي ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻋﺼﺎب ﻣﺮﻛﺰي ﺑﺪنﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﻲﮔﺬارﻧﺪ‬
‫و ﺑﻪ ﺳﻪ دﺳﺘﻪ ﻣﻮاد ﺗﻮﻫﻢزا )ﻫﺎﻟﻮﺳﻴﻨﻮژن ﻫﺎ(‪ ،‬ﻣﻮاد ﻣﺤﺮك و ﺗﻮاناﻓﺰا‬

‫‪ -1‬ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﻫﺎي ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ‪266‬ﻧﻮع ﻣﺎده ﻣﺨﺪر از ﺣﺪود ‪ 1000‬ﻣﺎده ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺷﺪه‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﻛﻨﺘﺮل ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر را ﺑﻪ ﭼﻬﺎرﮔﺮوه ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮده ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ‪.1‬ﻣﻮادﻣﺨﺪر ‪.2‬ﻣﻮاد روان ﮔﺮدان ‪.3‬اﻟﻜﻞ‬
‫و‪ .4‬دﺧﺎﻧﻴﺎت اﺳﺖ و از ﺟﻨﺒﻪ ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ و آﺛﺎر آن ﺑﺮاﻧﺴﺎن ﻫﺎ اﻗﺪاﻣﺎﺗﻲ را در ﻋﺮﺻﻪ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻞ اﻧﺠﺎم داده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -3‬اﻓﻴﻮن از ﻛﻠﻤﻪ ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ اﭘﻴﻮن )‪ (Apiyin‬ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه و ﺑﻪ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﻮردن ﻳﺎ ﻛﺸﻴﺪن ﺗﺮﻳﺎك ﻋﺎدت داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫اﻓﻴﻮﻧﻲ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -4‬ازﻫﺮ‪ 10‬ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ﺗﺮﻳﺎك ﻳﻚ ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ﻣﺮﻓﻴﻦ و از ﻫﺮدو ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ﻣﺮﻓﻴﻦ ﻳﻚ ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ﻫﺮوﻳﻴﻦ اﺳﺘﺤﺼﺎل ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ﻫﺮوﻳﻴﻦ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺑﻴﺴﺖ ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ﺗﺮﻳﺎك اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -5‬ازدﻳﮕﺮ آﻟﻜﺎﻟﻮﺋﻴﺪﻫﺎي ﺗﺮﻳﺎك‪ ،‬ﻣﺘﺎدون‪ ،‬دﻳﻮﻧﻴﻦ‪ ،‬ﺗﺎرﻛﻮﺗﻴﻦ‪ ،‬ﭘﺎﭘﺎورﻳﻦ واﻟﻴﻮم‪ ،‬ﻧﺎرﺳﺌﻴﻦ‪ ،‬ﺗﺒﺎﺋﻴﻦ و آﺗﺮوﭘﻴﻦ و ﺑﻴﺶ از ‪20‬‬
‫ﻧﻮع دﻳﮕﺮ را ﻣﻲ ﺗﻮان ﻧﺎم ﺑﺮد ﻛﻪ ﻋﻤﺪﺗﺎ ﻣﺼﺮف داروﻳﻲ و ﭘﺰﺷﻜﻲ و آﺛﺎر ﺗﺠﺪﻳﺪﻛﻨﻨﺪه دارد ﻛﻪ ﻣﺼﺮف ﻣﻜﺮر و ﻃﻮﻻﻧﻲ‬
‫آن اﻋﺘﻴﺎدآور اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ﻗﺎﭼﺎق ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ‪...‬‬ ‫‪12‬‬

‫)آﻣﻔﺘﺎﻣﻴﻦﻫﺎ( و ﻣﻮاد آرامﺑﺨﺶ و ﺑﻲﺣﺲ ﻛﻨﻨﺪه )ﺑﺎرﺑﻴﺘﻮرﻳﺖ ﻫﺎ و‬

‫ﺑﻨﺰودﻳﺎزﭘﻴﻦ ﻫﺎ( ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.1‬‬

‫ﺳﻴﺮ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر‬

‫از ﮔﺬﺷﺘﻪﻫﺎي دور‪ ،‬ﺗﺮﻳﺎك ﺑﻪ ﻋﻨﻮان دارو ﺑﺮاي ﺗﺴﻜﻴﻦ و اﻟﺘﻴﺎم درد‬
‫و وﺳﻴﻠﻪاي ﺑﺮاي ﻟﺬت و ﻓﺮار از ﻧﺎراﺣﺘﻲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .2‬اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪان ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ﺣﺪود ‪ 600‬ﺳﺎل ﻗﺒﻞ از ﻣﻴﻼد ﻣﺴﻴﺢ از‬
‫ﺗﺎﺛﻴﺮات ﻃﺒﻲ ﺗﺮﻳﺎك ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ و ﮔﻞ ﺧﺸﺨﺎش را ﺟﺰء ﮔﻞ ﻫﺎي‬
‫زﻳﻨﺘﻲ داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ .3‬ﻣﺤﻤﺪ زﻛﺮﻳﺎي رازي‪ ،‬داﻧﺸﻤﻨﺪ و ﭘﺰﺷﻚ اﻳﺮاﻧﻲ ﻗﺮن‬
‫ﺳﻮم و ﭼﻬﺎرم ﻧﻴﺰ از ﺗﺮﻳﺎك‪ ،‬ﺧﺸﺨﺎش و ﺷﺎﻫﺪاﻧﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان دارو ﺑﺮاي‬
‫ﻣﻌﺎﻟﺠﻪ ﺑﻴﻤﺎران اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﺮده اﺳﺖ‪ .4‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻧﺸﺎﻧﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎر در‬
‫ﭼﻴﻦ ﺑﺎ ﺳﻮداﮔﺮي ﺗﺮﻳﺎك ﺗﻮﺳﻂ اﻧﮕﻠﻴﺴﻲﻫﺎ آﻏﺎز ﺷﺪ‪ .‬در اﻳﺮان ﻧﻴﺰ‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎر ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﭘﺎﻳﻪﮔﺬار و ﻣﺮوج ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﺑﻮده و از ﻋﺼﺮ ﺻﻔﻮي ﻛﺸﺖ‬
‫ﺧﺸﺨﺎش و اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺗﺮﻳﺎك رواج ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬در ﻗﺮن ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﭘﺪﻳﺪه‬
‫ﻣﻮادﻣﺨﺪر و ﮔﺴﺘﺮش اﻧﻮاع آن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻣﻌﻀﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻲ و‬
‫اﺧﻴﺮا ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﺑﺤﺮان در ﺻﺤﻨﻪ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ و در ﺳﻄﺢ ﻛﺸﻮرﻫﺎ در‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬در دوران اﺳﺘﻌﻤﺎر ﻧﻮ ﺗﺠﺎرت ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﺑﻪ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺪاوم ﺳﻠﻄﻪ ﺑﺮ ﻣﺴﺘﻌﻤﺮات‪ ،‬ﺟﻠﻮه دﻳﮕﺮي ﻳﺎﻓﺘﻪ و از اﺑﺰارﻫﺎي ﺿﺪ‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺑﺮاي ﺗﺤﻤﻴﻖ و ﺗﺮﻓﻨﺪﻫﺎي درﻣﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺣﺮﺑﻪﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﺷﺪه و داﻣﻨﻪ اﻳﻦ ﻃﺮح ﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﻬﺎﺟﻢ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻧﻴﺰ ﻛﺸﻴﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .5‬ﻧﻘﺶ‬

‫‪ -1‬ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﻫﺎي ﻣﻮادﻣﺨﺪر‪111،‬ﻣﺎده روان ﮔﺮدان ﺗﺤﺖ ﻛﻨﺘﺮل ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ‪ 1971‬ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ رﺳﻴﺪه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺑﻘﺮاط‪،‬ﺣﻜﻴﻢ ﺑﺰرگ ﻳﻮﻧﺎن ﻗﺒﻞ ازﻣﻴﻼدﻣﺴﻴﺢ ﺑﺮاي درﻣﺎن اﺳﻬﺎل‪،‬ﺗﺮﻳﺎك ﺗﺠﻮﻳﺰ ﻣﻲ ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -3‬اﺑﺮاﻫﻴﻢ واﺣﺪ‪ ،‬اﻋﺘﻴﺎد ﺑﻪ ﻣﻮادﻣﺨﺪر‪ ،‬ﻧﺸﺮ ﺳﺒﺤﺎن‪.1377 ،‬‬
‫‪ -4‬ﺳﻴﺪﻣﺤﻤﻮدﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﻲ‪ ،‬اﻟﺤﺎوي )ﺗﺮﺟﻤﻪ(‪ ،‬ﻧﺸﺮ ﭘﺎﻳﺎ‪.1369 ،‬‬
‫‪ -5‬ﺟﻨﮓ اول ﺗﺮﻳﺎك درﺳﺎل ‪ 1838‬و ﺟﻨﮓ دوم ﺗﺮﻳﺎك درﺳﺎل ‪ 1856‬ﺑﻴﻦ دوﻟﺖ اﺳﺘﻌﻤﺎري ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ و ﭼﻴﻦ در‬
‫ﺻﺤﻴﻔﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﺛﺒﺖ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪13‬‬

‫دوﻟﺖﻫﺎ و ﻗﺪرت ﻫﺎي ﺑﺰرگ در دﻫﻪﻫﺎي اﺧﻴﺮ در ﮔﺴﺘﺮش ﻣﻮادﻣﺨﺪر‬

‫در ﺟﻬﺎن و ﻓﺮاﻫﻢ ﻛﺮدن زﻣﻴﻨﻪﻫﺎي ﻗﺎﭼﺎق و ﺗﺮاﻧﺰﻳﺖ آن در ﺻﺤﻨﻪ‬
‫ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ‪ ،‬اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه را ﺑﻪ ﻳﻚ ﺑﻠﻴﻪ ﺟﻬﺎﻧﻲ و ﻣﻌﻀﻞ ﻣﻠﻲ در ﺳﻄﺢ‬
‫ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﺮده و ﺟﻨﮓﻫﺎي ﺗﺮﻳﺎك ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﻨﻬﺎن‪ ،‬ﺑﺸﺮ را در‬
‫ﻣﻌﺮض ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻗﺮار داده اﺳﺖ‪.‬‬

‫وﺿﻌﻴﺖ ﻛﻠﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﻣﺼﺮف ﻣﻮادﻣﺨﺪر در ﺟﻬﺎن‬

‫از ﺳﺎل ‪ 1985‬ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﻛﺸﺖ ﻏﻴﺮﻣﺠﺎز ﻛﻮﻛﺎ و ﺧﺸﺨﺎش اﻓﺰاﻳﺶ‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ 1996‬ﻣﺴﺎﺣﺖ زﻣﻴﻦ ﻫﺎي زﻳﺮ ﻛﺸﺖ اﻳﻦ ﻣﻮاد در‬
‫ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎن ﺑﻪ ‪ 280/000/‬ﻫﻜﺘﺎر رﺳﻴﺪه اﺳﺖ‪ .1‬ﺑﺮاﺑﺮ آﻣﺎر و ﮔﺰارﺷﺎت‬
‫ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه ‪ 34‬درﺻﺪ ﻛﺸﺖ ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺧﺸﺨﺎش در ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎن‬
‫ﺗﻨﻬﺎ در دو ﻛﺸﻮر اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪ 2‬و ﻣﻴﺎﻧﻤﺎر )ﺑﺮﻣﻪ( ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد و‬
‫ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ‪ %90‬ﺗﺮﻳﺎك ﻣﺼﺮﻓﻲ در ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎن در دو ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ‬
‫ﻫﻼل ﻃﻼﻳﻲ و ﻣﺜﻠﺚ ﻃﻼﻳﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ و اﺳﺘﺤﺼﺎل ﻣﻲﮔﺮدد‪ .3‬در‬
‫ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﭘﺮو‪ ،‬ﺑﻮﻟﻴﻮي و ﻛﻠﻤﺒﻴﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺑﻮﺗﻪ ﻛﻮﻛﺎ ﻛﺸﺖ ﻣﻲﺷﻮد و‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ‪ %98‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻮﻛﺎي ﺟﻬﺎن ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﻪ ﻛﺸﻮر اﺧﺘﺼﺎص‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺗﺮﻳﺎك در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺜﻠﺚ و ﻫﻼل ﻃﻼﻳﻲ از ﺳﺎل‬
‫‪ 1990‬ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺳﻴﺮ ﺻﻌﻮدي داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ 4‬در ﺳﺎﻳﺮ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻬﺎن از‬

‫‪ -1‬در ‪ 10‬اﺳﺘﺎن از ‪ 29‬اﺳﺘﺎن اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺧﺸﺨﺎش ﻛﺸﺖ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -2‬درﻫﻤﻴﻦ ﺳﺎل)‪ (1996‬ﺳﻄﺢ ﻣﺰارع ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ زﻳﺮﻛﺸﺖ ﺧﺸﺨﺎش ‪ 106/000‬ﻫﻜﺘﺎر ﺗﺨﻤﻴﻦ زده ﺷﺪه و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬
‫ﮔﺴﺘﺮش زﻣﻴﻦ ﻫﺎي زﻳﺮﻛﺸﺖ درﺳﺎل ‪ 1995‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر در ﺟﻬﺎن ﺑﻪ ‪ 2230‬ﺗﻦ ﺗﺮﻳﺎك و ﺑﻴﺶ از ‪250‬‬
‫ﺗﻦ ﻣﺮﻓﻴﻦ رﺳﻴﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -3‬درﺑﻴﻦ ﻗﺎﭼﺎﻗﭽﻴﺎن ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ و در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﻮادﻣﺨﺪر‪،‬ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺑﺮﻣﻪ‪،‬ﻻﺋﻮس‪ ،‬ﺗﺎﻳﻠﻨﺪ و ﭼﻴﻦ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺜﻠﺚ‬
‫ﻃﻼﻳﻲ و ﻛﺸﻮرﻫﺎي اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪ ،‬ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن‪،‬ﻟﺒﻨﺎن و ﺗﺮﻛﻴﻪ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻫﻼل ﻃﻼﻳﻲ ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺗﻮﻟﻴﺪﺗﺮﻳﺎك در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن از ‪ 415‬ﺗﻦ در ﺳﺎل ‪ 1990‬ﺑﻪ ‪ 4565‬ﺗﻦ در ﺳﺎل ‪ 1999‬و وﺳﻌﺖ زﻳﺮﻛﺸﺖ ﺧﺸﺨﺎش‬
‫از ‪ 12375‬ﻫﻜﺘﺎر ﺑﻪ ‪ 90583‬ﻫﻜﺘﺎر رﺳﻴﺪه اﺳﺖ‪ .‬درﻛﺸﻮر ﻣﻴﺎﻧﻤﺎر )ﺑﺮﻣﻪ( ﻧﻴﺰ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺗﺮﻳﺎك از ‪ 2255‬ﺗﻦ در ﺳﺎل‬
‫‪1990‬ﺑﻪ ‪ 2575‬ﺗﻦ در ﺳﺎل ‪ 1994‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ﻗﺎﭼﺎق ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ‪...‬‬ ‫‪14‬‬

‫ﺟﻤﻠﻪ اﺳﺘﺮاﻟﻴﺎ‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬ﻫﻨﺪ‪ ،‬اﺳﭙﺎﻧﻴﺎ‪ ،‬ﺗﺮﻛﻴﻪ و‪ ...‬ﻧﻴﺰ وﺳﻌﺖ زﻣﻴﻦ ﻫﺎي‬
‫زﻳﺮﻛﺸﺖ و ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻮادﻣﺨﺪر از ﺳﺎل ‪ 1990‬ﺑﻪ ﺑﻌﺪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.1‬‬
‫ﺑﺮاﺳﺎس آﻣﺎر اراﻳﻪ ﺷﺪه از‪ UNDCP2‬ﻣﻴﺰان ﻣﺼﺮف ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ‬
‫ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﻧﻴﺰ روﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻴﺰان ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺟﻬﺎن‬
‫‪ %3/3‬ﺗﺎ ‪) %4/1‬ﻧﺮخ ﺷﻴﻮع( و ‪ %2/5‬ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺟﻬﺎن ﻛﺎﻧﺎﺑﻴﺲ ﻣﺼﺮف‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ‪ 140‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻧﻔﺮ از ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺟﻬﺎن را ﺷﺎﻣﻞ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺣﺪود ‪ 8‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻧﻔﺮ در ﺟﻬﺎن ﻫﺮوﻳﻴﻦ و ﺣﺪود ‪13‬‬
‫ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻧﻔﺮ ﻛﻮﻛﺎﻳﻴﻦ ﻣﺼﺮف ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﺸﻮرﻫﺎي آﻣﺮﻳﻜﺎي‬
‫ﺷﻤﺎﻟﻲ‪ ،‬اروﭘﺎ‪ ،‬آﻣﺮﻳﻜﺎي ﺟﻨﻮﺑﻲ و آﻓﺮﻳﻘﺎ در ردهﺑﻨﺪي ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ‬
‫ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻛﻮﻛﺎﻳﻴﻦ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .3‬ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﺳﻮء ﻣﺼﺮف داروﻫﺎي‬
‫روان ﮔﺮدان در ﺟﻬﺎن از اواﺧﺮ دﻫﻪ ‪ 80‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ‪30‬‬
‫ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻧﻔﺮ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺟﻬﺎن ﺑﻪ اﻳﻦ دﺳﺘﻪ از ﻣﻮاد اﻋﺘﻴﺎد داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاﺳﺎس ﮔﺰارش ﻣﺠﻤﻊ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ در ﺳﺎل ‪1998‬‬
‫ﺗﻌﺪاد ﻣﻌﺘﺎدان در ﺟﻬﺎن در دﻫﻪ ‪ 445/6 ،90‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻧﻔﺮ ﮔﺰارش ﺷﺪه‬
‫ﻛﻪ از اﻳﻦ ﺗﻌﺪاد ‪ 218/2‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻧﻔﺮ ﻣﻌﺘﺎد ﺑﻪ ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر ﺑﻮده و اﻳﻦ‬
‫رﻗﻢ ‪ %3/78‬اﻳﻦ ﺟﻤﻌﻴﺖ را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲﺷﻮد و ‪ %3/92‬از ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺟﻬﺎن‬
‫ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻣﻮاد آرام ﺑﺨﺶ و ﺑﻲﺣﺲ ﻛﻨﻨﺪه اﻋﺘﻴﺎد دارﻧﺪ‪ .4‬ﺑﺮرﺳﻲ ﻫﺎي‬
‫اﻧﺠﺎم ﺷﺪه و آﻣﺎر رﺳﻤﻲ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه ﺣﺎﻛﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﺶ از ‪%94‬‬
‫ﻛﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﻫﻤﭽﻨﺎن در آﺳﻴﺎ و دو ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ » ﻣﺜﻠﺚ‬
‫ﻃﻼﻳﻲ و ﻫﻼل ﻃﻼﻳﻲ« اﺳﺘﺤﺼﺎل ﺷﺪه و ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺎﻧﺪﻫﺎي ﻣﺎﻓﻴﺎﻳﻲ و‬
‫ﻗﺎﭼﺎﻗﭽﻴﺎن ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﻪ ﺑﺎزارﻫﺎي ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺗﺮاﻧﺰﻳﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻌﻀﻲ از‬

‫‪ -1‬ﺑﺮاﺳﺎس ﮔﺰارش ‪ UNDCP‬وﺳﻌﺖ زﻣﻴﻦ ﻫﺎي زﻳﺮﻛﺸﺖ ﺧﺸﺨﺎش در ﺟﻬﺎن در ﺳﺎل ‪ 1999‬ﺑﻴﺶ از ‪219000‬‬
‫ﻫﻜﺘﺎر ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﮔﺰارش ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر و اﻋﺘﻴﺎد ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ درﺳﺎل ‪.1997‬‬
‫‪ -4‬ﺑﺎرﺑﻴﺘﻮرﻫﺎ و ﺑﻨﺰودﻳﺎزﭘﻴﻦ ﻫﺎ ﻣﻮاد آرام ﺑﺨﺶ و ﺑﻲ ﺣﺲ ﻛﻨﻨﺪه ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺼﺮف داﺋﻤﻲ آن اﻋﺘﻴﺎدآوراﺳﺖ و‬
‫ﺑﺮﺧﻲ ازاﻧﻮاع آن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺎده ﻣﺨﺪر ﺗﺤﺖ ﭘﻮﺷﺶ ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﻫﺎي ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ‪1961‬و‪ 1971‬ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬
‫‪15‬‬

‫ﻛﺸﻮرﻫﺎي آﻣﺮﻳﻜﺎيﺟﻨﻮﺑﻲ و آﺳﻴﺎي ﻣﻴﺎﻧﻪ ﻧﻴﺰ در ردﻳﻒ ﺗﻮﻟﻴﺪﻛﻨﻨﺪﮔﺎن‬

‫ﻋﻤﺪه ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ و اروﭘﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑﺎزار ﻋﻤﺪه‬
‫ﻣﺼﺮف ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻣﻮادﻣﺨﺪر از ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻓﻘﻴﺮ و‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪﻛﻨﻨﺪه ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ اﻳﻦ ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻗﺎﭼﺎق ﺗﺮاﻧﺰﻳﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻃﻼﻋﺎت درﻳﺎﻓﺘﻲ از ﻛﺸﻮرﻫﺎي اروﭘﺎﻳﻲ ﺣﺎﻛﻲ از اﻓﺰاﻳﺶ اﻋﺘﻴﺎد‬
‫در ﺑﻴﻦ ﺟﻮاﻧﺎن اﺳﺖ و وﺿﻌﻴﺖ اﻋﺘﻴﺎد در اﻳﻦ ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﻧﮕﺮان ﻛﻨﻨﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ ,‬ﭼﺮا ﻛﻪ "ﻣﻮادﻣﺨﺪر زﻧﺪﮔﻲ اﻧﺴﺎن ﻫﺎ و ﺟﻮاﻣﻊ را ﻧﺎﺑﻮد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﻳﺪار اﻧﺴﺎﻧﻲ را ﻣﺨﺪوش ﻣﻲﺳﺎزد‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺮوز ﺟﺮاﻳﻢ‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬آزادي و رﺷﺪ ﺟﻮاﻧﺎن‪ ،‬ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ داراﻳﻲ و ﺛﺮوت ﺟﻬﺎﻧﻲ را‬
‫ﺧﺪﺷﻪدار ﻣﻲﺳﺎزد و ﺧﻄﺮ ﺑﺰرﮔﻲ ﺑﺮاي ﺳﻼﻣﺖ و رﻓﺎه اﻧﺴﺎن ﻫﺎ‪،‬‬
‫اﺳﺘﻘﻼل ﻛﺸﻮرﻫﺎ‪ ،‬دﻣﻜﺮاﺳﻲ و ﺛﺒﺎت ﻣﻠﺖﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲرود‪".1‬‬
‫ﻛﺸﻔﻴﺎت ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر‬
‫ﺑﺎ ﻧﮕﺎﻫﻲ ﺑﻪ آﻣﺎر ﻛﺸﻔﻴﺎت ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻲﺗﻮان درﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ ﻛﻞ‬
‫ﻛﺸﻔﻴﺎت ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻛﻤﺘﺮ از ﻛﺸﻔﻴﺎت ﺗﺮﻳﺎك در ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻛﺸﻔﻴﺎت ﺗﺮﻳﺎك در ﻣﻨﻄﻘﻪ آﺳﻴﺎ ﻧﻴﺰ در اﻳﺮان‬
‫ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬ﻛﺸﻔﻴﺎت ﻫﺮوﻳﻴﻦ ﻃﻲ ﺳﺎل ﻫﺎي ‪ 1987‬اﻟﻲ ‪1994‬‬
‫روﻧﺪ ﺻﻌﻮدي داﺷﺘﻪ‪ .‬ﻣﻴﺰان ﻛﺸﻔﻴﺎت اﻳﻦ ﻣﺎده در آﻣﺮﻳﻜﺎ و ﻛﺎﻧﺎدا و ‪12‬‬
‫ﻛﺸﻮر اروﭘﺎﻳﻲ از ‪ 2509‬ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم در ﺳﺎل ‪ 1987‬ﺑﻪ ‪ 6069‬ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم در‬
‫ﺳﺎل ‪ 1993‬رﺳﻴﺪه و در ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺎل آﻣﺎر ﻛﺸﻔﻴﺎت ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه در‬
‫ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان )اﻧﻮاع ﻣﻮادﻣﺨﺪر( ﺑﻴﺶ از ‪ 163‬ﺗﻦ ﮔﺰارش‬
‫ﺷﺪه ﻛﻪ ﺣﺪود ‪ 25‬ﺗﻦ آن ﻫﺮوﻳﻴﻦ و ﻣﺮﻓﻴﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .2‬در ﻓﺎﺻﻠﻪ‬
‫ﺳﺎل ﻫﺎي ‪ 1990‬اﻟﻲ ‪ 1996‬ﺑﻴﺶ از ‪ %70‬ﻛﺸﻔﻴﺎت ﺗﺮﻳﺎك و ‪ %90‬ﻛﻞ‬

‫‪ -1‬ﮔﺰﻳﺪه اﻋﻼﻣﻴﻪ ﺳﻴﺎﺳﻲ دوازدﻫﻤﻴﻦ اﺟﻼس وزراي ﻣﺠﻤﻊ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ درﺧﺼﻮص ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ‬
‫ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﺳﺎل ‪.1998‬‬
‫‪ UNDCP -2‬و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ در ﮔﺰارش ﺧﻮد ﺑﻪ اﺟﻼﺳﻴﻪ ﻧﻴﻮﻳﻮرك در‬
‫ﺳﺎل ‪ 1998‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﻗﺎﭼﺎق را در ﺳﺎل‪ 1997‬ﺣﺪود ‪ 5000‬ﺗﻦ ﺑﺮآورد ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ﻗﺎﭼﺎق ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ‪...‬‬ ‫‪16‬‬

‫ﻛﺸﻔﻴﺎت ﻣﺮﻓﻴﻦ ﻫﻤﭽﻨﺎن در اﻳﺮان اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .1‬دﺑﻴﺮﺧﺎﻧﻪ‬

‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ در ﮔﺰارش ﺳﺎل ‪ 1995‬ﺧﻮد اﻋﻼم ﻛﺮد‪ ،‬ﻛﻞ‬
‫ﻛﺸﻔﻴﺎت دﻧﻴﺎ در ﻣﻮرد ﺗﺮﻳﺎك ﻛﻤﺘﺮ از ﻛﺸﻔﻴﺎت اﻳﺮان ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻠﻲ رﻏﻢ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻛﺸﻮرﻫﺎي اروﭘﺎﻳﻲ در ﻓﻦآوري اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ و‬
‫اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ و ﭘﻠﻴﺴﻲ‪ ،‬آﻣﺎر ﻛﺸﻔﻴﺎت در ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان ﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻮده و ﺣﻜﺎﻳﺖ از ﻋﺪم ﺟﺪﻳﺖ اﻳﻦ ﻛﺸﻮرﻫﺎ در اﻣﺮ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ‬
‫ﻗﺎﭼﺎق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر دارد‪.‬‬

‫وﺿﻌﻴﺖ ﻣﻮادﻣﺨﺪر در اﻳﺮان‬

‫‪ -‬ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ ﻣﻮادﻣﺨﺪر در اﻳﺮان‬
‫در ﺗﺎرﻳﺦ و ادﺑﻴﺎت اﻳﺮان‪ ،‬ﻣﺒﻨﺎي دﻗﻴﻖ اﺳﺘﻌﻤﺎل و ﺗﺮوﻳﺞ‬
‫ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﻴﺎﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻴﻜﻦ ﺑﺮﺧﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎ ﺣﻤﻠﻪ اﻋﺮاب‬
‫ﺑﻪ اﻳﺮان را ﻣﺒﻨﺎي ﺗﺮوﻳﺞ اﻓﻴﻮن در اﻳﺮان داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ .2‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﻘﻞ‬
‫ﺷﺪه ﻛﻪ دوﻛﻠﻤﻪ اﻓﻴﻮن و ﺗﺮﻳﺎك از زﺑﺎن ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ وارد زﺑﺎن ﻋﺮﺑﻲ و‬
‫ﻓﺎرﺳﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﻛﺘﺎب اوﺳﺘﺎ )اﻳﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن( از ﮔﻴﺎه ﻛﺎﻧﺎﺑﻴﺲ‬
‫)ﺷﺎﻫﺪاﻧﻪ( ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻣﺎده ﺑﻲﺣﺲ ﻛﻨﻨﺪه ﻧﺎم ﺑﺮده ﺷﺪه‪ ،‬وﻟﻴﻜﻦ‬
‫اﻳﺮاﻧﻴﺎن در دوران ﻗﺪﻳﻢ ﺑﻪ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﻣﻌﺘﺎد ﻧﺒﻮدهاﻧﺪ‪ .3‬اﺑﻮرﻳﺤﺎن ﺑﻴﺮوﻧﻲ‬
‫از داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻣﻌﺎﺻﺮ اﺑﻦﺳﻴﻨﺎ در آﺛﺎر ﺧﻮد ﺑﻪ ﺳﻮءﻣﺼﺮف اﻓﻴﻮن و‬
‫ﺧﻮاص اﻋﺘﻴﺎدآور آن اﺷﺎره ﻛﺮده و ﻣﺤﻤﺪﺑﻦ زﻛﺮﻳﺎي رازي و اﺑﻦﺳﻴﻨﺎ‬
‫ﺑﻪ ﺧﻮاص داروﻳﻲ ﺗﺮﻳﺎك آﺷﻨﺎ ﺑﻮده و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان دارو ﺑﺮاي ﻣﺪاواي‬
‫ﺑﻴﻤﺎران ﺧﻮد ﺗﺠﻮﻳﺰ ﻣﻲﻛﺮدهاﻧﺪ‪ .4‬ﺑﺮﺧﻲ از ﺷﻌﺮا ﻧﻴﺰ در اﺷﻌﺎر ﺧﻮد ﺑﻪ‬

‫‪ -3‬ﮔﺰارش ﻣﺸﺎوران ﺣﻘﻮﻗﻲ ‪ UNDCP‬در ﻫﻤﺎﻳﺶ اﺑﻌﺎد ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﻗﺎﭼﺎق ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر‪.‬‬
‫‪ -1‬اﻣﻴﺮﻫﻮﺷﻨﮓ ﻣﻬﺮﻳﺎر‪ ،‬ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪو ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮادﻣﺨﺪر در اﻳﺮان‪ ،‬ﻛﺎرﭘﮋوﻫﺸﻲ از ﻣﺆﺳﺴﺔ ﻋﺎﻟﻲ‬
‫ﭘﮋوﻫﺶ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي و ﺗﻮﺳﻌﻪ‪.1376 ،‬‬
‫‪ -2‬ﺗﺎج زﻣﺎن داﻧﺶ‪ ،‬ﻣﺠﺮم ﻛﻴﺴﺖ‪،‬اﻧﺘﺸﺎرات اﻣﻴﺮﻛﺒﻴﺮ‪،‬ص‪ ،286‬ﺳﺎل ‪.1369‬‬
‫‪ -3‬ﺟﻤﻴﻠﻪ اورﻧﮓ‪ ،‬ﭘﮋوﻫﺶ درﺑﺎره اﻋﺘﻴﺎد‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﭼﺎپ و اﻧﺘﺸﺎرات‪.1367 ،‬‬
‫‪17‬‬

‫اﻓﻴﻮن‪ ،‬ﻛﻨﺎر‪ ،‬ﺑﻨﮓ و ﺧﻮاص آن اﺷﺎره ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪ .1‬در دوران ﺻﻔﻮﻳﻪ‬

‫ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﺷﻴﻮع ﭘﻴﺪا ﻛﺮده و در ﻃﻮل ‪ 22‬ﺳﺎل ﺳﻠﻄﻨﺖ‬
‫ﺷﺎﻫﺎن ﺻﻔﻮي‪ ،‬در اﻳﺮان ﻣﺼﺮف ﺗﺮﻳﺎك‪ ،‬ﺣﺸﻴﺶ و ﺷﺮاب ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي‬
‫ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻛﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ داﺧﻠﻲ‪ ،‬ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪه ﻧﻴﺎز ﻣﺼﺮف ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن‬
‫ﻧﺒﻮده اﺳﺖ و ﺑﺮاي اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﺷﺎه ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ ﺻﻔﻮي ﺿﻤﻦ ﺗﺮك اﻋﺘﻴﺎد‬
‫ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮادﻣﺨﺪر را در اﻳﺮان آﻏﺎز ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻠﻲ رﻏﻢ ﺷﺪت ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ اﻋﺘﻴﺎد در اﻳﻦ دوران ﻣﺼﺮف ﻣﻮادﻣﺨﺪر‬
‫ﮔﺴﺘﺮش داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻴﺸﺘﺮ اﻋﻴﺎن و ﭘﻮﻟﺪاران ﺑﻪ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﻣﻌﺘﺎد‬
‫ﺷﺪه و در ﻗﻬﻮهﺧﺎﻧﻪﻫﺎ اﻗﺎﻣﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬و وﺿﻌﻴﺖ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﺑﻮده ﻛﻪ‬
‫اﻳﺮاﻧﻲ ﻫﺎ ﻫﺮ وﻗﺖ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻴﻔﻮر ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺮﻳﺎك ﻣﻲﻛﺸﻴﺪهاﻧﺪ‪.2‬‬
‫ﻣﻘﺎرن ﺑﺎ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎه ﻗﺎﺟﺎر و ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ورود‬
‫اﻧﮕﻠﻴﺴﻲﻫﺎ ﺑﻪ اﻳﺮان‪ ،‬اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺗﺮﻳﺎك رﺳﻤﻴﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺷﺎه ﺑﺮ‬
‫ﺣﻘﻪﻫﺎي واﻓﻮر ﻣﻨﻘﻮش ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﻛﻪ در ﺳﺎل ‪ 1314‬ﻫﺠﺮي‬
‫ﺷﻤﺴﻲ ﺗﻌﺪاد ﻣﻌﺘﺎدان ﺑﻪ ‪ 1/5‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻧﻔﺮ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ‪ %7‬ﻛﻞ ﺟﻤﻌﻴﺖ‬
‫ﻛﺸﻮر رﺳﻴﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ دوران‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎد اﻳﺮان ﺑﻪ ﺗﺮﻳﺎك واﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪه‬
‫و ﭘﺲ از ﻧﻔﺖ‪ ،‬ﺗﺮﻳﺎك ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﻛﺎﻻي ﺻﺎدراﺗﻲ اﻳﺮان ﺑﻮده اﺳﺖ‪.3‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﭘﻬﻠﻮي‪ ،‬ﻋﻠﻲ رﻏﻢ وﺿﻊ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﺗﺸﻜﻴﻞ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻣﻮادﻣﺨﺪر‪ ،‬ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻣﻌﺘﺎد ﻛﺸﻮر اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺖ و‬
‫ﺳﻄﺢ زﻳﺮﻛﺸﺖ ﺗﺎ ﻣﻴﺰان ‪ 33‬ﻫﺰار ﻫﻜﺘﺎر در ﺳﺎل ‪ 1357‬رﺳﻴﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﭘﻴﺮوزي اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ ﻧﻴﺰ ﻋﻠﻲ رﻏﻢ اﻳﻦ ﻛﻪ ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ‬
‫ﺑﻴﺶ از ‪ 700‬ﻣﻴﻠﻴﺎرد ﺗﻮﻣﺎن ﺻﺮف ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻗﺎﭼﺎق ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﻣﻲﺷﻮد‬

‫‪ -4‬از ﺟﻤﻠﻪ ﺷﻌﺮاﻳﻲ ﻛﻪ در آﺛﺎر ﺧﻮد واژه ﻫﺎ و ﺧﻮاص ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ ﺧﺎﻗﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻧﻈﺎﻣﻲ‪ ،‬ﺳﻨﺎﻳﻲ و‬
‫ﺣﺎﻓﻆ را ﻣﻲ ﺗﻮان ﻧﺎم ﺑﺮد‪.‬‬
‫‪ -1‬ﻣﺤﺴﻦ ﺟﺎوﻳﺪان‪ ،‬ﻃﺐ در دوران ﺻﻔﻮﻳﻪ )ﺗﺮﺟﻤﻪ(‪ ,‬اﻧﺘﺸﺎرات داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‪.1357 ،‬‬
‫‪ -2‬ﺻﺎدرات ﺗﺮﻳﺎك اﻳﺮان در ﺳﺎل ﻫﺎي ‪ 1301‬اﻟﻲ ‪ 1322‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ﺣﺪود ‪ 3/7‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺗﻮﻣﺎن ﺑﻮده‬
‫اﺳﺖ و در ﺳﺎل ‪ 1326‬ﺻﺎدرات ﺗﺮﻳﺎك اﻳﺮان ﺑﻪ ‪ 154‬ﺗﻦ رﺳﻴﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ﻗﺎﭼﺎق ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ‪...‬‬ ‫‪18‬‬

‫و ﺑﻴﺶ از ﭼﻬﺎر ﻫﺰار ﻣﻴﻠﻴﺎرد رﻳﺎل اﻋﺘﺒﺎر دﺳﺘﮕﺎه ﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ ﻛﺸﻮر‬
‫ﻧﻴﺰ ﺻﺮف ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه ﺷﺪه‪ ،‬ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪي ﻗﺎﭼﺎﻗﭽﻴﺎن و ﺷﻤﺎر‬
‫ﻣﻌﺘﺎدان روﺑﻪ اﻓﺰوﻧﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ﻫﻨﻮز ﺗﻮﻓﻴﻖ ﻛﺎﻣﻞ در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ‬
‫ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﺣﺎﺻﻞ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻦ اﻋﺘﻴﺎد در ﻛﺸﻮر ﺑﻪ ‪ 28‬ﺳﺎل‬
‫رﺳﻴﺪه‪ %64 ،‬ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻣﻌﺘﺎد ﻛﺸﻮر‪ ،‬زﻳﺮ ‪ 35‬ﺳﺎل و ‪ %11‬آن ﺑﺎﻻي ‪18‬‬
‫ﺳﺎل ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻫﺮﺳﺎل ﺣﺪود ‪ 200‬ﺗﻦ ﻣﻮادﻣﺨﺪر در اﻳﺮان ﻣﺼﺮف‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪.1‬‬

‫روﻧﺪ ﻗﺎﻧﻮن ﮔﺬاري و ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻣﻮادﻣﺨﺪر‬

‫اﻟﻒ ‪ -‬ﻗﺒﻞ از اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ‬
‫ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﭘﺪﻳﺪه ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﻗﺒﻞ از اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ ) از ﺳﺎل‬
‫‪ 1289‬اﻟﻲ ‪ ( 1357‬ﺑﻪ ﻣﺪت ‪ 68‬ﺳﺎل ﻓﺎﻗﺪ اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﻣﺸﺨﺺ و‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻣﺪون ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت ﺑﻮده و اﻗﺪاﻣﺎت و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﻣﺘﺎﺛﺮ از ﻧﮕﺮش و‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺖ دوﻟﺖ ﻫﺎي وﻗﺖ ﺑﻮده و ﺗﺼﻮﻳﺐ ‪ 52‬ﻗﺎﻧﻮن و ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻧﺎﻣﻪ و‬
‫آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ در ﻃﻮل اﻳﻦ ﺳﺎل ﻫﺎ ﻋﻤﺪﺗﺎ در اﺛﺮ ﻓﺸﺎرﻫﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ و‬
‫اوﺿﺎع داﺧﻠﻲ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬ﭘﺲ از ﻛﻨﻔﺮاﻧﺲ ﺷﺎﻧﮕﻬﺎي‪ ،2‬در ﺳﺎل‬
‫‪ 1910) 1289‬ﻣﻴﻼدي( اوﻟﻴﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺪون ﺑﻪ ﻧﺎم ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺤﺪﻳﺪ ﺗﺮﻳﺎك‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي ﻣﻠﻲ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ رﺳﻴﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﻫﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ‬
‫ﻣﺤﺪودﻳﺘﻲ ﺑﺮاي ﻛﺸﺖ ﺧﺸﺨﺎش و ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺗﺮﻳﺎك ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻧﺸﺪه و‬
‫ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻣﺜﻘﺎل ﺗﺮﻳﺎك ‪300‬دﻳﻨﺎر ﻣﺎﻟﻴﺎت وﺿﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺷﺮوع ﻗﺎﭼﺎق ﻛﻮﻛﺎﻳﻴﻦ و ﻣﺮﻓﻴﻦ‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﻨﻊ واردات ﻣﻮادﻣﺨﺪر‬
‫اﻳﺮان در ﺳﺎل ‪ 1301‬وﺿﻊ ﮔﺮدﻳﺪ و در اﺛﺮ ﻓﺸﺎرﻫﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ و‬

‫‪ -1‬ﺣﺸﻤﺘﻲ ‪ -‬ﻣﺤﻤﺪ ﺟﻮاد‪ -‬ﻣﻌﺎون ﺳﺘﺎد ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ‪ -‬روزﻧﺎﻣﻪ اﻧﺘﺨﺎب ‪. 78/4/23‬‬
‫‪ -2‬ﻛﻨﻔﺮاﻧﺲ ﺷﺎﻧﮕﻬﺎي در ﺳﺎل ‪ 1909‬ﺑﺎ ﺷﺮﻛﺖ ‪13‬ﻛﺸﻮر از ﺟﻤﻠﻪ اﻳﺮان در ﺑﻨﺪر ﺷﺎﻧﮕﻬﺎي ﭼﻴﻦ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﮔﺮدﻳﺪ و‬
‫ﺑﺎ ﺻﺪور ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ 8‬ﻣﺎده اي ﭘﺲ از ‪25‬روز ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪19‬‬

‫ﻣﺤﻜﻮم ﻛﺮدن اﻳﺮان در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻠﻞ‪ ،1‬در ﺗﻴﺮﻣﺎه ‪ 1307‬ﻗﺎﻧﻮن اﻧﺤﺼﺎر‬

‫دوﻟﺘﻲ ﺗﺮﻳﺎك در ‪ 16‬ﻣﺎده ﺗﺼﻮﻳﺐ و ﻛﺸﺖ ﺧﺸﺨﺎش ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺎرت‬
‫دوﻟﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﻣﻮﺳﺴﻪاي ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﻮﺳﺴﻪ اﻧﺤﺼﺎر دوﻟﺘﻲ ﺗﺎﺳﻴﺲ‬
‫ﺷﺪ‪ .2‬ﻋﻠﻲ رﻏﻢ اﻗﺪاﻣﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﺪه‪ ،‬ﺻﺎدرات ﺗﺮﻳﺎك ﺳﻴﺮ ﺻﻌﻮدي‬
‫داﺷﺘﻪ و ﻣﻴﺰان آن از ‪ 291539‬ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم در ﺳﺎل ‪ 1308‬ﺑﻪ ‪448362‬‬
‫ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم در ﺳﺎل ‪ 1317‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫در ﺳﺎل ‪ 1312‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺠﺎزات ﻣﺮﺗﻜﺒﻴﻦ ﻗﺎﭼﺎق ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﺑﻪ‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺐ رﺳﻴﺪ و در ﺳﺎل ‪ 1317‬ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻧﺎﻣﻪ ﻣﻨﻊ ﻛﺸﺖ ﺧﺸﺨﺎش در‬
‫‪ 32‬ﻣﻨﻄﻘﻪ از اﻳﺮان ﺑﻪ ﻣﻮرد اﺟﺮا ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬در اﺛﺮ ﻓﺸﺎرﻫﺎي‬
‫ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ و واﻛﻨﺶﻫﺎي داﺧﻠﻲ‪ ،‬دوﻟﺖ اﻳﺮان‪ ،‬رﺳﻤﺎ در ﺳﺎل ‪1324‬‬
‫ﻻﻳﺤﻪ اﻟﺤﺎق ﺑﺪون ﻗﻴﺪ و ﺷﺮط اﻳﺮان ﺑﻪ ﻗﺮارداد ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺗﺮﻳﺎك را ﺑﻪ‬
‫ﻣﺠﻠﺲ ﺑﺮده و ﺑﺎ ﺗﺼﻮﻳﺐ آن‪ ،‬ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻧﺎﻣﻪ ﻣﻨﻊ ﻛﺸﺖ ﺧﺸﺨﺎش و‬
‫ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻗﺎﭼﺎق و درﻣﺎن ﻣﻌﺘﺎدان را ﺑﻪ اﻣﻀﺎ رﺳﺎﻧﻴﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺎ روي‬
‫ﻛﺎرآﻣﺪن دوﻟﺖ ﻋﺒﺪاﻟﺤﺴﻴﻦ ﻫﮋﻳﺮ در ﺳﺎل ‪ 1326‬ﻣﻠﻐﻲ وﻛﺸﺖ‬
‫ﺧﺸﺨﺎش ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ و ﻣﺠﺎز اﻋﻼم ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬دوﺑﺎره در ﺳﺎل ‪ 1331‬ﻗﺎﻧﻮن‬
‫ﻣﻨﻊ ﺗﻬﻴﻪ و ﺧﺮﻳﺪ و ﻓﺮوش ﻣﻮادﻣﺨﺪر و ﻣﺸﺮوﺑﺎت اﻟﻜﻠﻲ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ‬
‫ﻣﺠﻠﺲ رﺳﻴﺪ‪ .‬در آﺑﺎن ‪ 1334‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﻨﻊ ﻛﺸﺖ ﺧﺸﺨﺎش و اﺳﺘﻌﻤﺎل‬
‫ﺗﺮﻳﺎك ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ رﺳﻴﺪه ﻛﻪ در ﻣﺎده ‪ 13‬آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ اﺟﺮاﻳﻲ آن‪،‬‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺗﺮﻳﺎك ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬در ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺎل‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫ﻣﻮادﻣﺨﺪر در اﻳﺮان ‪ 900‬ﺗﻦ ﮔﺰارش ﺷﺪه ﻛﻪ از اﻳﻦ ﻣﻴﺰان ‪ 100‬ﺗﻦ‬
‫ﺻﺎدر و‪ 800‬ﺗﻦ در داﺧﻞ ﻣﺼﺮف ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪ .3‬ﺑﺎ ﺗﺼﻮﻳﺐ اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن‬

‫‪ -3‬درﮔﺰارش ﻫﻴﺄت ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻠﻞ درژﻧﻮ‪ ,‬اﻳﺮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﺎﻣﻞ ﻓﺴﺎد و اﻋﺘﻴﺎد و ﻣﺴﻮول ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺗﺮﻳﺎك ﺑﺮاي‬
‫ﻣﻌﺘﺎدان ﺳﺎﻳﺮ ﻧﻘﺎط ﺟﻬﺎن ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -4‬اﻳــﻦ ﻣﻮﺳﺴــﻪ ﺑــﻪ ﺳﺮﭘﺮﺳــﺘﻲ ﻳــﻚ اﻧﮕﻠﻴﺴــﻲ ﺗﺄﺳــﻴﺲ ﮔﺮدﻳﺪوﺿــﻤﻦادارهاﻧﺤﺼــﺎرﺧﺮدهﻓﺮوﺷــﻲﺗﺮﻳــﺎك ﺑــﺎ‬
‫ﺷﻌﺎرآﺛﺎرﺗﺴﻜﻴﻦ وداروﻳﻲ ﺗﺮﻳﺎك ﻋﺎﻣﻞ ﮔﺴﺘﺮش ﺗﺮﻳﺎك وﺷﻴﺮهﻛﺶﺧﺎﻧﻪﻫﺎدراﻳﺮان ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -1‬دﻛﺘﺮﺻﺎﻟﺢ‪ ،‬وزﻳﺮ ﺑﻬﺪاري وﻗﺖ‪ ،‬در ﻧﻄﻖ اﻳﺮاد ﺷﺪه در ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي ﻣﻠﻲ در ﺳﺎل ‪ ، 1334‬آﻣﺎر اﻓﺮاد ﻣﻌﺘﺎد ﺑـﻪ‬
‫ﺗﺮﻳﺎك را ‪ 1/500/000‬ﻧﻔﺮ اﻋﻼم ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ﻗﺎﭼﺎق ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ‪...‬‬ ‫‪20‬‬

‫ﺑﻪ ﻣﺪت ‪ 13‬ﺳﺎل ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﮔﺴﺘﺮده ﻋﻠﻴﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ،‬ﻗﺎﭼﺎق و ﺳﻮء ﻣﺼﺮف‬
‫ﻣﻮادﻣﺨﺪر در اﻳﺮان اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﻠﻲ رﻏﻢ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﻇﺎﻫﺮي‬
‫و ﺗﻌﺮﻳﻒ و ﺗﻤﺠﻴﺪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‪ ،‬در ﻳﻚ ﭼﺮﺧﺶ ﺳﺮﻳﻊ در‬
‫ﺳﺎل ‪ ،1347‬ﻗﺎﻧﻮن اﺟﺎزه ﻛﺸﺖ ﺧﺸﺨﺎش و ﺻﺪور ﺗﺮﻳﺎك ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ‬
‫ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي ﻣﻠﻲ رﺳﻴﺪ و ﻫﻤﻪ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﺎ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻫﻴﺎت وزﻳﺮان‪ ،‬ﺑﺨﺸﻲ‬
‫از زﻣﻴﻦ ﻫﺎي زراﻋﻲ ﺑﻪ ﻛﺸﺖ ﺧﺸﺨﺎش اﺧﺘﺼﺎص داده ﺷﺪ‪ .‬در اﻳﻦ‬
‫ﺳﺎل ﻫﺎ اﻧﺤﺼﺎر ﻗﺎﭼﺎق ﻣﻮادﻣﺨﺪر در اﺧﺘﻴﺎر درﺑﺎر ﭘﻬﻠﻮي ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ‪،‬‬
‫اﻋﺘﻴﺎد و ﺗﺒﻌﺎت ﺳﻮء ﻧﺎﺷﻲ از آن ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺖ و اﻳﻦ وﺿﻌﻴﺖ ﺗﺎ‬
‫ﭘﻴﺮوزي اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ اداﻣﻪ ﭘﻴﺪا ﻛﺮد‪.‬‬

‫ب ‪ -‬ﺑﻌﺪ از اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ‬

‫ﭘﻴﺮوزي اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ ﻣﺮدم اﻳﺮان در ﺑﻬﻤﻦ ‪ 1357‬و ﺗﺸﻜﻴﻞ‬
‫ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﻧﻘﻄﻪ ﻋﻄﻔﻲ در ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﭘﺪﻳﺪه ﻣﻮادﻣﺨﺪر در‬
‫اﻳﺮان و ﺟﻬﺎن ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬ﻋﻠﻲ رﻏﻢ ﺿﺮورت اﻳﺠﺎد ﺗﺤﻮﻻت و‬
‫دﮔﺮﮔﻮﻧﻲﻫﺎﻳﻲ در ﺑﺨﺶ ﻫﺎي ﻣﻬﻢ ﻛﺸﻮر در اﺑﻌﺎد ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي‪،‬‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺗﻬﺎﺟﻢ رژﻳﻢ ﻋﺮاق در ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪ 1359‬و ﺗﺤﻤﻴﻞ‬
‫ﺟﻨﮓ ﺗﻤﺎم ﻋﻴﺎر ‪ 8‬ﺳﺎﻟﻪ‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻮادﻣﺨﺪر از اوﻟﻮﻳﺖ ﺧﺎرج ﻧﺸﺪ و‬
‫ﻗﺎﻧﻮن و ﻣﻘﺮرات و ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﻣﻮرد ﺑﺎزﻧﮕﺮي‬
‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫در ﺗﺎرﻳﺦ ‪ 1359/3/19‬ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺸﺪﻳﺪ ﻣﺠﺎزات ﻣﺮﺗﻜﺒﻴﻦ ﺟﺮاﻳﻢ‬
‫ﻣﻮادﻣﺨﺪر و اﻗﺪاﻣﺎت ﺗﺎﻣﻴﻨﻲ‪ ،‬درﻣﺎﻧﻲ و اﺷﺘﻐﺎل ﻣﻌﺘﺎدان‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ‬
‫ﺷﻮراي اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ رﺳﻴﺪ و ﻋﻤﻼ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻓﺮوش ﺗﺮﻳﺎك ﺑﻪ ﻣﻌﺘﺎدان‬
‫ﺗﻮﺳﻂ دوﻟﺖ ﺧﺎﺗﻤﻪ داده ﺷﺪ و ﻛﺸﺖ ﺧﺸﺨﺎش ﻣﻤﻨﻮع و ﻣﺼﺮف‬
‫‪21‬‬

‫ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﺟﺮم ﺗﻠﻘﻲ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .1‬از ﺳﺎل ‪ 1365‬ﻣﺴﻮوﻟﻴﺖ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ‬

‫ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﺑﻪ ﻛﻤﻴﺘﻪ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ واﮔﺬار ﮔﺮدﻳﺪ و اﻳﻦ ﻧﻬﺎد اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‪،‬‬
‫ﺳﻠﺴﻠﻪ اﻗﺪاﻣﺎت‪ ،‬ﻋﻤﻠﻴﺎت و ﻃﺮح ﻫﺎي ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻗﺎﭼﺎق ﻣﻮادﻣﺨﺪر و‬
‫ﺗﺮاﻧﺰﻳﺖ ﻣﻮاد از ﻃﺮﻳﻖ اﻳﺮان را در دﺳﺘﻮرﻛﺎر ﻗﺮار داد و در ﻣﺠﻤﻮع‬
‫ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻤﻴﻠﻲ و ﻗﺎﻃﻌﻴﺖ و‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﻋﻤﻞ دادﮔﺎه ﻫﺎ و اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ ﻛﻤﻴﺘﻪﻫﺎي اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ‪،‬‬
‫ﺗﻼش ﻫﺎي اﻧﺠﺎم ﺷﺪه در اﻳﻦ ﻣﻘﻄﻊ ﺗﺎ ﺣﺪودي ﺑﺎزدارﻧﺪه و ﻣﻮﺛﺮ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺳﻮم آذر ‪ 1367‬ﻣﺠﻤﻊ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﻧﻈﺎم‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ‬
‫ﻣﻮادﻣﺨﺪر را ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻛﺮد‪ 2‬و ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﺎده ‪ 33‬اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن‪ ،‬ﺳﺘﺎد‬
‫ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﺑﻪ رﻳﺎﺳﺖ ﻧﺨﺴﺖوزﻳﺮ و ﺑﺎ ﻋﻀﻮﻳﺖ ‪ 8‬وزارﺗﺨﺎﻧﻪ و‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن‪ ،‬ﺗﺸﻜﻴﻞ ﮔﺮدﻳﺪ‪ 3‬و ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻣﻮادﻣﺨﺪر وارد ﻣﺮﺣﻠﻪ دﻳﮕﺮي‬
‫ﺷﺪ‪ .‬ﺷﺪت ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﻣﺠﺎزاتﻫﺎي ﺳﻨﮕﻴﻦ )اﻋﺪام( و ﺣﺒﺲﻫﺎي ﻃﻮﻻﻧﻲ‪،‬‬
‫از وﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎي اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮد‪.‬‬

‫وﺿﻌﻴﺖ اﻋﺘﻴﺎد در ﻛﺸﻮر‬

‫در ﻳﻚ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻛﻠﻲ از ﺳﺎل ‪ 1289‬ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ ،1357‬ﺣﻤﺎﻳﺖ‬
‫ﭘﻨﻬﺎن دوﻟﺖﻫﺎي ﻗﺒﻞ از اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ و ﻛﺎرﮔﺰاران ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻳﻐﻤﺎ‬
‫رﻓﺘﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﻔﺘﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﻛﻤﭙﺎﻧﻲ ﻫﺎي ﺧﺎرﺟﻲ‪ ،‬ﻧﻴﺎز ﺷﺪﻳﺪ اﻗﺘﺼﺎد‬

‫‪ -1‬ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻧﺎﻣﻪ ﻓﺮوش ﺗﺮﻳﺎك ﺑﻪ ﻣﻌﺘﺎدان‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻌﺎﻣﻼت ﺗﺮﻳﺎك واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ وزارت ﻛﺸﺎورزي ﻣﺠﺎز‬
‫ﺑﻪ ﻓﺮوش ﺗﺮﻳﺎك ﻫﺮﮔﺮم ‪ 30‬رﻳﺎل ﺑﻪ اﻓﺮاد ﻣﻌﺘﺎد داراي ﻛﺎرت رﺳﻤﻲ ﺑﻮده و ﺑﺮاﺑﺮ آﻣﺎر ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه‪ ،‬ﺣﺪود‬
‫‪170‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﻣﻌﺘﺎد داراي ﻛﺎرت رﺳﻤﻲ از وزارت ﺑﻬﺪاري و ﺑﻬﺰﻳﺴﺘﻲ ﺑﻮده اﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -1‬اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ ‪35‬ﻣﺎده و ‪12‬ﺗﺒﺼﺮه اﺳﺖ و اﺑﻌﺎد ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻣﻮادﻣﺨﺪر از ﺟﻤﻠﻪ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﺑﺎﺳﺎﻳﺮ‬
‫دﺳﺘﮕﺎه ﻫﺎ اﻗﺪاﻣﺎت ﭘﻴﺸﮕﻴﺮاﻧﻪ‪،‬ﻫﻤﺴﻮﻳﻲ ﺑﺎ ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﻫﺎي ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ در ﺗﺪوﻳﻦ آن ﻣﺪﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -2‬رﻳﺎﺳﺖ ﺳﺘﺎد ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﻛﻪ درﺑﺎزﻧﮕﺮي و ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻗﺎﻧﻮن اﺻﻼح ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻣﻮادﻣﺨﺪر در ﺳﺎل ‪ 68‬ﺑﻪ‬
‫رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﻣﻨﺘﻘﻞ و وزارت آﻣﻮزش و ﭘﺮورش ﻫﻢ ﻋﻀﻮ ﺳﺘﺎد ﺷﺪ‪.‬اﻋﻀﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬وزراي اﻃﻼﻋﺎت‬
‫ﻛﺸﻮر‪،‬ﺑﻬﺪاﺷﺖ و درﻣﺎن‪ ،‬آﻣﻮزش و ﭘﺮورش‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻧﻴﺮوي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‪،‬رﻳﻴﺲ ﺳﺎزﻣﺎن ﺻﺪا و ﺳﻴﻤﺎ و رﺋﻴﺲ ﺳﺎزﻣﺎن‬
‫زﻧﺪان ﻫﺎ و‪ ...‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
 ‫ﻗﺎﭼﺎق ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ‪...‬‬ ‫‪22‬‬

‫اﻳﺮان‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺑﻮدن ﺻﺎدرات ﻣﻮادﻣﺨﺪر‪ ،‬ﻋﺪم ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي‬

‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه و ﻧﻘﺶ ﻣﺮدم و ﻣﺸﺎرﻛﺖ درﺑﺎر ﺑﺎ‬
‫ﺑﺎﻧﺪﻫﺎي ﻗﺎﭼﺎق ﻣﻮادﻣﺨﺪر‪ 1‬را ﻣﻲﺗﻮان از ﺟﻤﻠﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﮔﺴﺘﺮش ﭘﺪﻳﺪه‬
‫ﻣﻮادﻣﺨﺪر و اﻋﺘﻴﺎد در ﻛﺸﻮر ﻋﻨﻮان ﻛﺮد ﻛﻪ اﻗﺪاﻣﺎت ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ و ﻗﻬﺮﻳﻪ‬
‫ﻧﻴﺰ در ﻛﻨﺘﺮل و ﻣﻬﺎر آن ﻣﻮﺛﺮ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪ .2‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺑﺮاي اراﻳﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ‬
‫ﺟﺎﻣﻊ و ﻣﺎﻧﻊ از وﺿﻌﻴﺖ اﻋﺘﻴﺎد در ﻛﺸﻮر‪ ،‬آﻣﺎر و اﻃﻼﻋﺎت دﻗﻴﻖ و ﻛﺎﻓﻲ‬
‫دردﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ ,‬وﻟﻴﻜﻦ ﻣﻲﺗﻮان وﺿﻌﻴﺖ اﻋﺘﻴﺎد و اﻓﺮاد ﻣﻌﺘﺎد را ﺑﺮآورد‬
‫ﻛﺮد‪.‬آﻣﺎرﻫﺎي ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه در ﺳﺎل ‪ 1322‬ﺗﻌﺪاد ﻣﻌﺘﺎدان ﻛﺸﻮر را ﻳﻚ‬
‫ﻣﻴﻠﻴﻮن و ‪ 500‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ اﻋﻼم ﻛﺮده ﻛﻪ ‪ %10‬آن زن و ﺳﻦ اﻓﺮاد ﻣﻌﺘﺎد‬
‫‪ 15‬ﺗﺎ ‪ 60‬ﺳﺎل ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﺳﺎل ‪ 1300‬ﺷﻴﺮهﻛﺶﺧﺎﻧﻪ‬
‫در اﻳﺮان ﻓﻌﺎل ﺑﻮده و ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ﺣﺪود ‪ 5000‬ﻧﻔﺮ ﺑﺎ ﺗﺮﻳﺎك ﺧﻮدﻛﺸﻲ‬
‫ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ .3‬در ﺳﺎل ‪ 1344‬دﻛﺘﺮ ﺻﺎﻟﺢ وزﻳﺮ ﺑﻬﺪاري وﻗﺖ‪ ،‬در ﻧﻄﻖ ﺧﻮد‬
‫در ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي ﻣﻠﻲ آﻣﺎر اﻓﺮاد ﻣﻌﺘﺎد ﺑﻪ ﺗﺮﻳﺎك را ﻳﻚ ﻣﻴﻠﻴﻮن و‬
‫‪ 500‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ اﻋﻼم ﻛﺮد‪ .‬اﻧﺠﻤﻦ ﻏﻴﺮدوﻟﺘﻲ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺗﺮﻳﺎك و اﻟﻜﻞ ﻧﻴﺰ‬
‫ﺟﻤﻌﻴﺖ اﻓﺮاد ﻣﻌﺘﺎد در ﺳﺎل ‪ 1359‬را ﺑﻴﻦ ﻳﻚ ﻣﻴﻠﻴﻮن و ‪ 700‬ﻫﺰار‬
‫ﻧﻔﺮ ﺗﺎ ‪ 3‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻧﻔﺮﮔﺰارش ﻛﺮد‪ .4‬در اﻃﻼﻋﻴﻪ ﻫﻤﻴﻦ اﻧﺠﻤﻦ ﻛﻪ در‬
‫ﺳﺎل ‪ 1323‬در روزﻧﺎﻣﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺷﻤﺎره ‪ 5863‬ﻣﻨﺘﺸﺮ ﮔﺮدﻳﺪه ﺗﻌﺪاد‬
‫اﻓﺮاد ﻣﻌﺘﺎد ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺮ ﻳﻚ ﻣﻴﻠﻴﻮن و ‪ 500‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ اﻋﻼم ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ روزﻧﺎﻣﻪ اﻃﻼﻋﺎت در ﺳﺎل ‪ 1349‬در ﺷﻤﺎره ‪ 13386‬ﺧﻮد‬
‫آﻣﺎر ﻣﻌﺘﺎدان ﻛﺸﻮر را در ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺳﺎل ﻫﺎي ‪ 1346‬ﺗﺎ ‪ 1349‬ﻣﺘﺠﺎوز از‬

‫‪ -3‬ﺑﺮاي آﮔﺎﻫﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻧﻘﺶ درﺑﺎر ﭘﻬﻠﻮي درﻣﻮﺿﻮع ﻣﻮادﻣﺨﺪرﺑﻪ ﻛﺘﺎب ﻫﺎي از ﺳﻴﺮﺗﺎﭘﻴﺎز ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ‬
‫ﭘﺎرﻳﺰي‪،‬ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر و اﻣﻨﻴﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻴﻦ ﺷﻬﻴﺪي رﺟﻮع ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -4‬درﺳﺎل‪1320‬دوﻟﺖ وﻗﺖ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻧﺎﻣﻪ اي را اﺑﻼغ ﻛﺮدﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ آن ﺑﺮاي ﻣﻌﺘﺎدان ﭘﺮوﻧﺪه ﺗﻬﻴﻪ ﺷﻮد و‬
‫ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻧﻴﺎز آن ﻫﺎ ﺗﺮﻳﺎك در اﺧﺘﻴﺎر اﻓﺮاد ﻗﺮار ﮔﻴﺮد )ﺗﺮﻳﺎك ﻛﻮﭘﻨﻲ( و اﻳﻦ وﺿﻌﻴﺖ ﺗﺎ ﭘﻴﺮوزي اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ‬
‫اداﻣﻪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫‪ -1‬دﻛﺘﺮﭼﻬﺮازي‪ ،‬ﻧﺸﺮﻳﻪ ﺳﻼﻣﺖ ﻓﻜﺮ‪ ،‬ﺷﻤﺎره وﻳﮋه اردﻳﺒﻬﺸﺖ ‪.1353‬‬
‫‪ -2‬روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﻴﻬﺎن‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ 19 -11090‬ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪.1359‬‬
‫‪23‬‬

‫‪ 2‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻧﻔﺮ ﮔﺰارش ﻛﺮده و ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﭘﻠﻴﺲ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ‪ 1‬در ﻫﻤﻴﻦ‬

‫ﺳﺎلﻫﺎ )‪ (1346‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻣﻮادﻣﺨﺪر اﻳﺮان در ﺑﻴﻦ ﺳﺎزﻣﺎن‬
‫ﻫﺎي ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ در دﻧﻴﺎ از ﻧﻈﺮ ﻛﺸﻒ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﻣﻘﺎم اول را اﺣﺮاز ﻛﺮده‬
‫اﺳﺖ‪ .2‬ﺳﺘﺎد ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻣﻮادﻣﺨﺪر در ﮔﺰارش ﺳﺎل ‪ 1377‬ﺧﻮد ﺣﺪاﻗﻞ‬
‫ﻣﻌﺘﺎدان ﻛﺸﻮر را ﻳﻚ ﻣﻴﻠﻴﻮن و ‪ 500‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ و ﺣﺪاﻛﺜﺮ آن را ‪4‬‬
‫ﻣﻴﻠﻴﻮن و ‪ 200‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ اﻋﻼم ﻛﺮده ﻛﻪ ﺑﺮاﻳﻦ اﺳﺎس‪ ،‬ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫ﻣﻌﺘﺎد ﻛﺸﻮر ‪ 2‬ﻣﻴﻠﻴﻮن و ‪ 574‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﺑﻮده و ﺗﺮﻳﺎك ﺑﺎ ‪،%67/7‬‬
‫ﻫﺮوﻳﻴﻦ ﺑﺎ ‪ ،%12/2‬ﺣﺸﻴﺶ ﺑﺎ ‪ %7/3‬و ﻣﺼﺮف ﺗﻮام ﻣﻮاد ﻣﺬﻛﻮر ‪%12/8‬‬
‫ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ آﻣﺎر ﻣﺼﺮف اﻧﻮاع ﻣﻮادﻣﺨﺪر در ﻛﺸﻮر ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﻓﺰاﻳﺶ‬
‫ﺣﺠﻢ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﺗﺮاﻧﺰﻳﺖ ﺷﺪه‪ ،‬ﮔﺴﺘﺮش ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي ﻗﺎﭼﺎق و اﻓﺰاﻳﺶ‬
‫ﺳﻄﺢ زﻳﺮﻛﺸﺖ ﻣﻮادﻣﺨﺪر در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺗﻘﺎﺿﺎ و ﻣﺼﺮف ﻣﻮادﻣﺨﺪر در‬
‫ﻛﺸﻮر را اﻓﺰاﻳﺶ داده و ﺑﻪ ﻫﻤﺎن اﻧﺪازه ﻛﻪ ﻛﺸﻔﻴﺎت ﻣﻮادﻣﺨﺪر در ﺳﺎل‬
‫ﻫﺎي ﭘﺲ از ﭘﻴﺮوزي اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ روﻧﺪ ﺻﻌﻮدي داﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻧﺮخ اﻋﺘﻴﺎد و‬
‫آﻣﺎر اﻓﺮاد ﻣﻌﺘﺎد در ﻛﺸﻮر ﻧﻴﺰ روﺑﻪ ﻓﺰوﻧﻲ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﻛﻪ‬
‫ﻣﻮادﻣﺨﺪرز ﺑﺰرگ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﻌﻀﻼت ﻛﺸﻮر ﺗﻠﻘﻲ ﺷﺪه و ﺧﺪﻣﺖ ﺟﻤﻬﻮري‬
‫اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻪ اروﭘﺎﻳﻴﺎن ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻛﺸﻮرﻣﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﺎ‬
‫وﺟﻮد آﻧﻜﻪ در اﻳﻦ رﻫﮕﺬر ﺑﻴﺶ از ‪ 2400‬ﻧﻔﺮ ﺷﻬﻴﺪ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ ،3‬و‬
‫ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺑﻴﺶ از ‪ 700‬ﻣﻴﻠﻴﺎرد ﺗﻮﻣﺎن ﺻﺮف ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻗﺎﭼﺎق ﻣﻮادﻣﺨﺪر‬
‫ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﻴﺶ از ﭼﻬﺎر ﻫﺰار ﻣﻴﻠﻴﺎرد رﻳﺎل اﻋﺘﺒﺎرات دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎي‬
‫اﺟﺮاﻳﻲ ﻛﺸﻮر ﻧﻴﺰ ﺻﺮف ﻣﺒﺎرزه ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬از ﺳﺎل ‪ 58‬ﺗﺎﻛﻨﻮن ﺑﻴﺶ از‬
‫‪ 5000‬ﻧﻔﺮ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻣﻮادﻣﺨﺪر اﻋﺪام ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪي ﻫﺎي‬
‫ﻗﺎﭼﺎﻗﭽﻴﺎن و ﺷﻤﺎر ﻣﻌﺘﺎدان روﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ و ﺗﺮاﻧﺰﻳﺖ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﺑﻪ ﺧﺎرج‬

‫‪ -3‬ﮔﺰارش ﺳﺨﻨﮕﻮي ﭘﻠﻴﺲ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻞ در اﺟﻼس ‪ -1968‬ﺗﻬﺮان ﻣﻬﺮﻣﺎه ‪.1347‬‬

‫‪ -4‬درﻫﻤﻴﻦ ﺳﺎل)‪ %58(1346‬از ﻛﻞ ﻣﺘﻬﻤﻴﻦ ﻣﻮادﻣﺨﺪر دراﻳﺮان دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪه اﻧﺪ و‪ %34‬ﺗﺮﻳﺎك ﻗﺎﭼﺎق ﻛﺸﻒ ﺷﺪه‬
‫در ﺟﻬﺎن ﻧﻴﺰ در اﻳﺮان ﻛﺸﻒ ﮔﺮدﻳﺪه‪.‬‬
‫‪ -1‬ﮔﺰارش ﻣﺤﻤﺪ ﻓﻼح دﺑﻴﺮ وﻗﺖ ﺳﺘﺎد ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻣﻮادﻣﺨﺪر‪ ،‬اردﻳﺒﻬﺸﺖ ﺳﺎل ‪.1377‬‬
 ‫ﻗﺎﭼﺎق ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ‪...‬‬ ‫‪24‬‬

‫ﻫﻤﭽﻨﺎن اداﻣﻪ دارد‪ .‬آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﻣﻮادﻣﺨﺪر را اﻣﺮوز ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﻌﻀﻞ ﺗﺒﺪﻳﻞ‬

‫ﻛﺮده رﻳﺸﻪ در ﻋﻮاﻣﻞ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻲ و‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ داﺧﻠﻲ و ﻣﻨﻄﻘﻪ اي دارد؛ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻳﺮان در ﻛﻨﺎر‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻛﻪ ‪ %79‬ﺗﺮﻳﺎك ﺟﻬﺎن را ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬واﻗﻊ ﺷﺪن در‬
‫ﻣﺴﻴﺮ ﺗﺮاﻧﺰﻳﺖ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻗﺎﭼﺎق ﻣﻮادﻣﺨﺪر‪ ،‬ﻓﻘﺮ‪ ،‬ﺑﻴﻜﺎري و ﺧﺎﺻﻴﺖ‬
‫داروﻳﻲ‪ .‬ﻓﺮاز و ﻧﺸﻴﺐﻫﺎي ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻣﻮادﻣﺨﺪر‪ ،‬ﻋﻠﻲ رﻏﻢ اﻗﺪاﻣﺎت‬
‫ﻗﻬﺮﻳﻪ‪ ،‬ﺗﻼش دوﻟﺖﻫﺎ و ﺻﺮف ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي اﻧﺴﺎﻧﻲ و ﻣﺎدي اﻋﻢ از ﻓﺮدي‬
‫و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ داﻣﻨﻪ ﺷﻴﻮع و ﻣﺼﺮف ﻣﻮادﻣﺨﺪر را ﻣﺤﺪود ﻛﻨﺪ‬
‫و ﻫﻤﭽﻨﺎن اﻋﺘﻴﺎد و ﻗﺎﭼﺎق ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﻻﻳﻨﺤﻞ و‬
‫ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﻠﻲ و ﺗﺸﺪﻳﺪﻛﻨﻨﺪه ﺑﺤﺮان در ﻧﺴﻞ ﺟﻮان ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬از‬
‫ﻣﺠﻤﻮع ‪ 2‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻧﻔﺮ ﻣﻌﺘﺎد در ﻛﺸﻮر ‪ 260‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ آن داﻧﺶآﻣﻮز و‬
‫داﻧﺸﺠﻮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ 1.‬ﻛﺸﻔﻴﺎت ﻣﻮادﻣﺨﺪر در اﻳﺮان از ‪ 11076‬ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم در‬
‫ﺳﺎل ‪ 1358‬ﺑﻪ‪ 188696‬ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم در ﺳﺎل ‪ 1377‬رﺳﻴﺪه اﺳﺖ‪.2‬‬
‫ﻛﻨﺘﺮل ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻛﻨﺘﺮل ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﺗﺤﺖ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از‬
‫ﻣﻌﺎﻫﺪات و ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﻫﺎ ﻗﺮار دارد ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ وﺑﺮ اﺳﺎس آن ﺑﻪ دوﻟﺖﻫﺎ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ‬
‫ﺑﺮﺗﻮﻟﻴﺪ و ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﻮادﻣﺨﺪر و داروﻫﺎي روان ﮔﺮدان ﻧﻈﺎرت ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫اﻋﺘﻴﺎد و ﻗﺎﭼﺎق ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و ﺗﺸﻜﻴﻼت و ﺳﺎزﻣﺎن اﺟﺮاﻳﻲ‬
‫ﻻزم را ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻬﻢ اﻳﺠﺎد ﻧﻤﻮده و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑﻪ اﻃﻼع‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ‬
‫ﻛﺮدن ﺗﻼشﻫﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻗﺎﭼﺎق ﻣﻮادﻣﺨﺪر‪ ،‬ﻛﻤﻚ ﺑﻪ‬
‫ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي از ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮادﻣﺨﺪر در ﺟﻬﺎن و ﻧﻈﺎرت و ﻛﻨﺘﺮل‬

‫‪ -2‬ﻫﻔﺘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﺗﺮﺟﻤﺎن‪ ،‬ﺳﺎل ﭼﻬﺎرم ﺷﻤﺎره ‪ 19‬ﻣﻮرخ ‪.1378/1/24‬‬

‫‪ -3‬ﮔﺰارش ﺳﺘﺎد ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮري‪.‬‬
‫‪25‬‬

‫ﺑﺮﻛﺸﺖ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﺑﺎ ﻫﺪف ﻣﺼﺮف داروﻳﻲ در ﻛﺸﻮرﻫﺎ‪،‬‬

‫ﭘﻴﮕﻴﺮي و ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ اﺟﺮاي ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮنﻫﺎ و ﻣﻌﺎﻫﺪات ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‪،‬‬
‫ﻧﻬﺎدﻫﺎﻳﻲ را ﺗﺎﺳﻴﺲ ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﺻﻠﻲ‬
‫‪ . 1‬ﻣﺠﻤﻊ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان رﻛﻦ ﺗﻘﻨﻴﻨﻲ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ‪ ،‬ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪﻫﺎ‪،‬‬
‫ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﻫﺎ و ﭘﺮوﺗﻜﻞ ﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻮدﺟﻪ و اﻣﻜﺎﻧﺎت ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز را ﺑﺮاي ﻣﺒﺎرزه‬
‫ﺑﺎ ﻣﻮادﻣﺨﺪر و ﻛﻨﺘﺮل ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ آن ﺗﺼﻮﻳﺐ و اﺑﻼغ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ . 2‬ﻫﻴﺎت ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر )‪(INCB‬‬
‫ﻧﻬﺎد ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ‪ ،‬ﻧﻈﺎرﺗﻲ‪ ،‬ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﻧﻴﻤﻪ ﻗﻀﺎﻳﻲ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮﻧﺤﻮه اﺟﺮاي ﻣﻔﺎد ﻣﻌﺎﻫﺪات و ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﻫﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺗﻬﻴﻪ‬
‫ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﻧﻈﺎرت ﻣﻲﻛﻨﺪ و داراي ‪ 13‬ﻋﻀﻮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ . 3‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻛﻨﺘﺮل ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر )‪(UNDCP‬‬
‫اﻳﻦ ﺗﺸﻜﻴﻼت وﻇﻴﻔﻪﻫﺪاﻳﺖ وﻛﻨﺘﺮل ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر را‬
‫ﺑﺮﻋﻬﺪه دارد‪ ،‬ﺑﺮروﻧﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ،‬ﻣﺼﺮف و ﻗﺎﭼﺎق ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﻧﻈﺎرت ﻧﻤﻮده و‬
‫اﺟﺮاي ﻣﻌﺎﻫﺪات ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻮادﻣﺨﺪر را ﭘﻴﮕﻴﺮي ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و‬
‫ﻣﺮﻛﺰ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺗﺨﺼﺼﻲ و اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻛﻨﺘﺮل ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﺑﻪ‬
‫ﺷﻤﺎر ﻣﻲرود‪.‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﻳﻦ ﻧﻬﺎد ﻣﺮﻛﺰي ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ‪ ،‬ﻣﺴﻮوﻟﻴﺖ اﻳﺠﺎد‬
‫ﻫﻤﻜﺎري و ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﺑﻴﻦ ﻛﺸﻮرﻫﺎ و ﻫﺪاﻳﺖ و رﻫﺒﺮي ﻫﻤﻪ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ در زﻣﻴﻨﻪ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻣﻮادﻣﺨﺪر را ﺑﺮﻋﻬﺪه دارد‪.‬‬
‫‪ . 4‬ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن ﻣﻮادﻣﺨﺪر‬
‫ﻳﻜﻲ از ﻛﻤﻴﺘﻪﻫﺎي ﻓﺮﻋﻲ ﺷﻮراي اﻗﺘﺼﺎدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺳﺎزﻣﺎن‬
‫ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮﻧﺤﻮه اﺟﺮاي ﻣﺼﻮﺑﺎت و ﻣﻌﺎﻫﺪات ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ‬
‫ﻣﺘﺤﺪ در زﻣﻴﻨﻪ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﻧﻈﺎرت داﺷﺘﻪ و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ‬
‫دارو ﻳﺎ ﻣﺎده ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺧﺎﺻﻲ در ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻮاد ﻛﻨﺘﺮل ﺷﺪه ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‬
 ‫ﻗﺎﭼﺎق ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ‪...‬‬ ‫‪26‬‬

‫ﻳﺎ ﺑﻪ ﻓﻬﺮﺳﺖ دﻳﮕﺮي ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﻮد ﻳﺎ ﺑﻪ ﻃﻮرﻛﻞ از ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻮادﻣﺨﺪر‬

‫ﺣﺬف ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪ . 5‬ﺷﻮراي اﻗﺘﺼﺎدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ‬

‫اﻳﻦ ﺷﻮرا داراي ‪ 54‬ﻋﻀﻮ اﺳﺖ و ﺷﻜﻞدﻫﻲ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻫﺎي‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ در زﻣﻴﻨﻪ ﻛﻨﺘﺮل ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﻳﻜﻲ از‬
‫وﻇﺎﻳﻒ ﻣﻬﻢ آن ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲرود‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺷﻮرا ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫﺎي ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻣﻮادﻣﺨﺪر را ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ‬
‫ﻧﻤﻮده و ﻃﻴﻔﻲ از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي و ﺗﻮﺻﻴﻪﻫﺎي ﻻزم را‬
‫ﺑﺮاي دوﻟﺖﻫﺎ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲآورد‪.‬‬

‫ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻓﺮﻋﻲ‬
‫ﺑﻪ ﺟﺰ ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﺻﻠﻲ ﻧﻈﺎرت و ﻛﻨﺘﺮل ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر‪،‬‬
‫ﺳﺎﻳﺮ ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﺎ و ﻣﻮﺳﺴﺎت واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﻫﺮﻛﺪام در‬
‫ﺣﻮزه ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺧﻮد در اﻣﺮ ﻧﻈﺎرت‪،‬ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ واﺟﺮاي ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﻫﺎي‬
‫ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ دارﻧﺪ‪ .‬ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ اﻳﻦ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻓﺮﻋﻲ‬
‫ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ . 1‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﺟﻬﺎﻧﻲ )‪(W.H.O‬‬
‫اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎن در راﺳﺘﺎي ﺗﺤﻘﻖ اﻫﺪاف ﺧﻮد و ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﺗﺮوﻳﺞ‬
‫ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﺟﻬﺎﻧﻲ در ﺟﻬﺖ ﻛﺎﻫﺶ ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ دارد و‬
‫ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻔﺎد ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﻫﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺎدهاي‬
‫را ﺑﻪ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻮادﻣﺨﺪر وارد ﻳﺎ از آن ﺧﺎرج ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ . 2‬ﺳﺎزﻣﺎن ﭘﻠﻴﺲ ﺟﻨﺎﻳﻲ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ )اﻧﺘﺮﭘﻮل(‬
‫اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺎ ﻫﺪف ارﺗﻘﺎي ﺳﻄﺢ ﻫﻤﻜﺎري ﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ و‬
‫ﭘﻠﻴﺴﻲ در ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻗﻮاﻧﻴﻦ داﺧﻠﻲ ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه و ﻳﻜﻲ از‬
‫وﻇﺎﻳﻒ آن‪ ،‬اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻋﻤﻞ ﻛﻨﻨﺪه ﻫﺮﻛﺸﻮر در ﺟﻬﺖ‬
‫‪27‬‬

‫ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻣﻮادﻣﺨﺪر و ﺗﺒﺎدل اﻃﻼﻋﺎت در ﻣﻮرد اﻓﺮاد‪ ،‬ﺑﺎﻧﺪﻫﺎ و‬

‫ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر و ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي از وﻗﻮع ﺟﺮاﻳﻢ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‬
‫را ﺑﺮﻋﻬﺪه دارد‪.‬‬

‫‪ . 3‬ﺳﺎزﻣﺎن ﮔﻤﺮﻛﺎت ﺟﻬﺎﻧﻲ )‪(W.C.O‬‬

‫اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ در ﻛﻨﺎر ﺳﺎﻳﺮ وﻇﺎﻳﻒ‪ ،‬در ﺧﺼﻮص ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ‬
‫ﺑﺎ ﻗﺎﭼﺎﻗﭽﻴﺎن و ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي از ﻗﺎﭼﺎق ﻧﻴﺰ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ دارد و ﺗﺎﻛﻨﻮن‬
‫ﭘﺮوژهﻫﺎي ﻣﺸﺘﺮﻛﻲ را ﺑﺎ ‪ UNDCP‬در ﺳﻄﺢ ﻣﻨﻄﻘﻪاي و ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‬
‫ﺑﻪ اﻧﺠﺎم رﺳﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ . 4‬ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن ﻫﻮاﻧﻮردي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ )‪(ANC‬‬
‫اﻳﻦ ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن ﻣﺎﻣﻮرﻳﺖ دارد ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ از ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ‬
‫ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر )ﻗﺎﭼﺎق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ( از ﻃﺮﻳﻖ ﻫﻮا اﻗﺪام ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫اﻗﺪاﻣﺎت اﻳﻦ ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن و ﺗﻼش ﻫﺎي اﻳﻜﺎﺋﻮ ﻣﻮﺟﺐ ﮔﺮدﻳﺪه ﻛﻪ ﻗﺎﭼﺎق‬
‫ﻣﻮادﻣﺨﺪر در ﺻﻨﻌﺖ ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﻫﻮاﻳﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺪت ﻛﻨﺘﺮل ﺷﻮد و ﺳﻬﻢ‬
‫ﻫﻮاﻧﻮردي از ﻛﺸﻔﻴﺎت ﻣﻮادﻣﺨﺪر ‪ %31‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي‬
‫اﻣﻨﻴﺘﻲ و ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﻫﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ در ﺻﻨﻌﺖ ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﻛﻤﻚ‬
‫ﺑﺰرﮔﻲ ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﭘﺪﻳﺪه ﻗﺎﭼﺎق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺳﺎﻳﺮ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻓﺮﻋﻲ‬

‫‪ .5‬ﻣﺮﻛﺰ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻗﻀﺎﻳﻲ و ﺟﺮاﻳﻢ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ‬
‫‪ .6‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻛﺎر )‪(ILO‬‬
‫‪ .7‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺧﻮارﺑﺎر و ﻛﺸﺎورزي )‪(FAO‬‬
‫‪ .8‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ‬
‫‪ .9‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و آﻣﻮزﺷﻲ ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ )ﻳﻮﻧﺴﻜﻮ( ‪.10‬‬
‫ﺻﻨﺪوق ﻛﻮدﻛﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ )ﻳﻮﻧﻴﺴﻒ(‬
‫‪ .11‬ﺑﺨﺶ ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي از ﺟﺮم و ﺟﻨﺎﻳﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ‬
 ‫ﻗﺎﭼﺎق ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ‪...‬‬ ‫‪28‬‬

‫‪ .12‬ﺻﻨﺪوق ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ‬

‫‪ .13‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﺎي ﻓﻮق ﺑﻪ ﺗﻨﺎﺳﺐ اﻫﺪاف و وﻇﺎﻳﻒ ﺧﻮد در اﻣﺮ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ‬
‫ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﻣﺸﺎرﻛﺖ دارﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻼشﻫﺎ و اﻗﺪاﻣﺎت ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﻮادﻣﺨﺪر‬

‫اﺑﻌﺎد ﺟﻬﺎﻧﻲ و ﻓﺮاﻣﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ﮔﺮدﻳﺪه ﻛﻪ ﺑﺎزﻳﮕﺮان‬
‫ﻋﺮﺻﻪ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ﺑﻪ آن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻴﺶ از ﻳﻚ ﻗﺮن اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ دوﻟﺖﻫﺎ‪،‬‬
‫ﻣﺠﺎﻣﻊ و ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ اﺳﺖ‪.‬ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﻫﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‬
‫ﻧﺎﻇﺮ ﺑﺮ ﻣﻮادﻣﺨﺪر و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ و ﻧﻬﺎدﻫﺎي واﺑﺴﺘﻪ‪،‬‬
‫ﻛﺸﻮرﻫﺎ و دوﻟﺖﻫﺎي ﺟﻬﺎن را ﺑﻪ ﺳﻮي ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻣﻮادﻣﺨﺪر و اﺑﻌﺎد‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﻮءﻣﺼﺮف‪ ،‬ﻗﺎﭼﺎق و اﻋﺘﻴﺎد ﻫﺪاﻳﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﻗﺪام‬
‫ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ‪ ،‬ﻣﺼﻮب ﺳﺎل ‪ 1990‬از دوﻟﺖﻫﺎ درﺧﻮاﺳﺖ‬
‫ﻛﺮده ﻛﻪ درﺑﺎره ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻣﻮادﻣﺨﺪر و اﺛﺮات ﻣﻨﻔﻲ آن‪ ،‬ﺟﺪﻳﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮي‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و از ﻃﺮﻳﻖ ﻫﻤﻜﺎري ﻫﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‪ ،‬ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ اﻳﻦ ﺑﻠﻴﻪ‬
‫ﺷﻮم را ﺗﺴﺮﻳﻊ و ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬راﻫﺒﺮدﻫﺎ و ﭼﺎرﭼﻮب‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ را ﺑﺮاي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ﻓﺮاﻫﻢ آورده ﺗﺎ ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﺑﺎ ﻫﻤﻜﺎري‬
‫ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ و ﻫﻤﻜﺎري ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‪ ،‬ﻃﺮح ﻫﺎ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﻠﻲ‬
‫و ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ را ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ اﺟﺮا ﮔﺬارﻧﺪ‪.‬اوﻟﻴﻦ ﻣﺠﻤﻊ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻋﻠﻴﻪ‬
‫ﭘﺪﻳﺪه ﻣﻮادﻣﺨﺪر در ﻓﻮرﻳﻪ ‪ 1909‬در ﺷﺎﻧﮕﻬﺎي ﭼﻴﻦ و ﺑﺎ ﺣﻀﻮر ‪13‬‬
‫ﻛﺸﻮر از ﺟﻤﻠﻪ دوﻟﺖ اﻳﺮان در ﺧﺼﻮص ﺗﺮﻳﺎك و آﻟﻜﺎﻟﻮﺋﻴﺪﻫﺎي آن‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞ و ﻫﻴﺎت ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺗﺮﻳﺎك‪ ،‬ﺗﺎﺳﻴﺲ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .1‬اﻳﻦ ﻫﻴﺎت ﺗﻮاﻧﺴﺖ‬
‫ﺧﻄﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ،‬ﻓﺮوش و ﻣﺼﺮف ﻣﻮادﻣﺨﺪر را ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺟﻬﺎن ﻫﺸﺪار دﻫﺪ‬

‫‪ -1‬ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻋﻀﻮ ﻫﻴﺄت ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﺗﺮﻳﺎك اﻳﺮان‪ ،‬اﺗﺮﻳﺶ‪ ،‬ﻣﺠﺎرﺳﺘﺎن‪ ،‬ﭼﻴﻦ‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬آﻟﻤﺎن‪ ،‬ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ‪ ،‬اﻳﺘﺎﻟﻴﺎ‪،‬ژاﭘﻦ‪،‬‬
‫ﻫﻠﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺮﺗﻘﺎل‪ ،‬روﺳﻴﻪ و ﺗﺎﻳﻠﻨﺪ‪.‬‬
‫‪29‬‬

‫و ﺑﻪ دوﻟﺖﻫﺎ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻛﺮد ﻛﻪ در ﻗﻠﻤﺮو ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﺧﻮد‪ ،‬ﻣﻮادﻣﺨﺪر را‬

‫ﺗﺤﺖ ﻛﻨﺘﺮل دﻗﻴﻖ ﻗﺮار دﻫﻨﺪ و ﻣﻨﻊ ﺗﺪرﻳﺠﻲ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﻮادﻣﺨﺪر را‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻼش ﻫﻴﺎت ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺗﺮﻳﺎك در ﮔﺮدﻫﻤﺎﻳﻲ ﻛﺸﻮرﻫﺎ‬
‫در ژاﻧﻮﻳﻪ ‪ ،1912‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺗﺮﻳﺎك ﻛﻨﺘﺮل‪ ،‬ﻣﺼﺮف ﻏﻴﺮﭘﺰﺷﻜﻲ آن ﻣﻤﻨﻮع و‬
‫ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺗﺮﻳﺎك ﺗﺸﻜﻴﻞ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻧﺎﻣﻪ اﻣﻀﺎ ﺷﺪه‪ ،‬ﺳﺎﺧﺖ و ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﻮادﻣﺨﺪر‬
‫ﺗﺤﺖ ﻛﻨﺘﺮل ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻗﺎﭼﺎﻗﭽﻴﺎن ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ﻣﻮادﻣﺨﺪر‬
‫ﻣﺤﺪودﻳﺖ اﻳﺠﺎد ﺷﺪ و ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از ﻣﺴﺎﻳﻞ ﺣﻘﻮق‬
‫ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ اول )‪ ،(1914‬ﺑﺮﻫﻢ ﺧﻮردن ﻧﻈﻢ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ و‬
‫ﻋﻮارض ﻧﺎﺷﻲ از ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﻗﺎﭼﺎق ﻣﻮادﻣﺨﺪر‬
‫ﮔﺮدﻳﺪ و ﻣﺼﺮف آن در ﻛﺸﻮرﻫﺎي درﮔﻴﺮ ﺟﻨﮓ ﻧﻴﺰ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﺑﺎ‬
‫ﭘﺎﻳﺎن ﺟﻨﮓ و ﺗﺎﺳﻴﺲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ‪ ،‬ﻣﻴﺜﺎق ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻠﻞ ﺑﺮ‬
‫ﻫﻤﻜﺎري ﻫﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﺮاي ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻗﺎﭼﺎق ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﺗﺎﻛﻴﺪ ﻛﺮد‪.1‬‬
‫و در ﺳﺎل ‪ 1921‬ﻛﻤﻴﺘﻪاي را ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺎﭼﺎق ﺗﺮﻳﺎك و دﻳﮕﺮ‬
‫ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺸﻮرﺗﻲ ﺗﺮﻳﺎك ﻣﻮﺳﻮم ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺰارش ﻫﺎي اراﻳﻪ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ اﻳﻦ ﻛﻤﻴﺘﻪ‪ ،‬ﺣﻜﺎﻳﺖ از اﻓﺰاﻳﺶ‬
‫روزاﻓﺰون ﻣﺼﺮف ﻣﻮادﻣﺨﺪر در ﺟﻬﺎن و ﻋﺪم ﻛﻨﺘﺮل ﻗﺎﭼﺎق ﻣﻮادﻣﺨﺪر‬
‫در ﺳﻄﺢ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬در ﺳﺎل ‪ 1924‬ﻛﻨﻔﺮاﻧﺲ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‬
‫درﺧﺼﻮص ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﺑﺎ ﺷﺮﻛﺖ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ‪ 36‬ﻛﺸﻮر در ژﻧﻮ ﺑﺮﮔﺰار‬
‫ﮔﺮدﻳﺪ و راهﻛﺎرﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﻛﺸﻒ ﻣﻨﺸﺎ ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر و ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ‬
‫ﻗﺎﭼﺎﻗﭽﻴﺎن ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ‪ ،‬ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ و ﻳﻚ ﻧﻈﺎم ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﺮاي‬
‫ﺟﻤﻊآوري اﻃﻼﻋﺎت ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ،‬ﺻﺎدرات و واردات ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

‫‪ -2‬اﺻﻞ ‪ 23‬ﻣﻴﺜﺎق اﻋﻀﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻠﻞ را ﻣﺎﻣﻮرﻳﺖ داده ﻛﻪ در ﻗﺮاردادﻫﺎي راﺟﻊ ﺑﻪ ﺗﺮﻳﺎك و ﺳﺎﻳﺮ ادوﻳﻪ ﻣﻀﺮه‬
‫ﺗﻔﺘﻴﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
 ‫ﻗﺎﭼﺎق ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ‪...‬‬ ‫‪30‬‬

‫در ﺳﺎل ‪ 1931‬ﻛﻨﻔﺮاﻧﺲ دﻳﮕﺮي در ژﻧﻮ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪ و‬

‫ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﺗﺤﺪﻳﺪ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﻛﻨﺘﺮل ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﺑﺎ ﺣﻀﻮر ‪54‬‬
‫ﻛﺸﻮر از ﺟﻤﻠﻪ اﻳﺮان در ‪ 34‬ﻣﺎده ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ رﺳﻴﺪ‪.‬اﻳﻦ ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن‬
‫ﺿﻤﻦ اﻫﻤﻴﺖ دادن ﺑﻪ ﻫﻤﻜﺎري ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﺮاي ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻗﺎﭼﺎق‬
‫ﻣﻮادﻣﺨﺪر‪ ،‬دوﻟﺖﻫﺎ را ﻣﻮﻇﻒ ﻛﺮد ﻛﻪ آﻣﺎر و اﻃﻼﻋﺎت و ﻧﻴﺎز ﺳﺎﻻﻧﻪ‬
‫ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﺗﺨﻤﻴﻦ زده و ﺑﻪ ﻧﻬﺎد ﻧﻈﺎرﺗﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ارﺳﺎل‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﻴﺰان ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻫﺮﻛﺸﻮر ﺗﻌﻴﻴﻦ و اﻋﻼم ﮔﺮدد‪ .‬دوﻟﺖﻫﺎ ﻣﻮﻇﻒ‬
‫ﺑﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ اداره ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﺑﺮاي اﺟﺮاي ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺳﺎل ‪ 1936‬ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن دﻳﮕﺮي ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ رﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن‬
‫ﺳﺮﻛﻮب ﻗﺎﭼﺎق ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻣﻮاد ﺧﻄﺮﻧﺎك ﻧﺎم ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬و ﺗﻌﻘﻴﺐ ﺟﺮاﻳﻢ‬
‫ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻗﺎﭼﺎق ﻣﻮادﻣﺨﺪر‪ ،‬اﺳﺘﺮداد ﻗﺎﭼﺎﻗﭽﻴﺎن ﻣﻮادﻣﺨﺪر‪ ،‬ﻣﺠﺎزات‬
‫ﻫﺎي ﺷﺪﻳﺪ‪ ،‬اﻳﺠﺎد ﭘﻠﻴﺲ ﻣﺮﻛﺰي وﻳﮋه رﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻮادﻣﺨﺪر‬
‫در ﻫﺮﻛﺸﻮر را ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ دوم و اﻧﺤﻼل ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻠﻞ‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ‬
‫‪1‬‬
‫ﻣﺘﺤﺪ ﺗﻼش ﻫﺎﻳﻲ را در راﺳﺘﺎي ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﺻﻮرت داد‪.‬‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﻼش ﻫﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‪ ،‬ﺗﺎﺳﻴﺲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻠﻞ‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ‬
‫و اراﻳﻪ ﭘﺮوﺗﻜﻞ اﻧﺤﺼﺎر ﺗﺠﺎرت ﺻﺎدرات و واردات ﺗﺮﻳﺎك ﺑﻪ دوﻟﺖﻫﺎ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺮﻳﺎك ﻣﺤﺪود ﺑﻪ ﻣﺼﺎرف ﭘﺰﺷﻜﻲ و ﻋﻠﻤﻲ ﻧﺸﺪه و اﻓﺮاد‬
‫ﻣﻌﺘﺎد ﺑﺎ ﻣﺠﻮز ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺗﺮﻳﺎك اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﺳﺎل ‪ 1961‬ﺗﻌﺪادي از ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﺑﺎ ﻫﺪف ﺟﻤﻊﺑﻨﺪي‬
‫ﻛﻨﻔﺮاﻧﺲ ﻫﺎ‪ ،‬ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﻫﺎ و ﭘﺮوﺗﻜﻞﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺟﻠﺴﺎﺗﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ‬

‫‪ -1‬در ﺳﺎل ‪ 1946‬ﺷﻮراي اﻗﺘﺼﺎدي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن ﻣﻮادﻣﺨﺪر را ﺗﺸﻜﻴﻞ داد ودرﺳﺎل ‪ 1948‬ﻣﺠﻤﻊ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﺑﺎ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﭘﺮوﺗﻜﻠﻲ ﻧﻈﺎرت ﺑﺮﻣﻮادﻣﺨﺪر را ﺑﻪ ﻣﻮادي ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻣﺸﺨﺺ‬
‫ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﺴﺮي داده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪31‬‬

‫دادﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻧﻌﻘﺎد ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن واﺣﺪ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﻣﻨﺘﻬﻲ‪ 1‬و ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر‬

‫ﺗﺴﻬﻴﻞ در اﻣﻮر‪ ،‬ﻫﻴﺎت ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﺗﺸﻜﻴﻞ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬در‬
‫ﺳﺎل ‪ 1971‬ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﻣﻮاد روان ﮔﺮدان در وﻳﻦ اﻣﻀﺎ ﺷﺪ و‬
‫ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﺟﺪﻳﺪي ﻛﻪ در ﺟﻬﺎن ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ و ﺗﺤﺖ‬
‫ﻧﻈﺎرت ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ‪ 1961‬ﻗﺮار ﻧﺪاﺷﺖ را ﺷﺎﻣﻞ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬در ﺳﺎل ‪1988‬‬
‫ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﻋﻠﻴﻪ ﻗﺎﭼﺎق ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر و ﻣﻮاد روان ﮔﺮدان ﺑﻪ‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺐ رﺳﻴﺪ ﻛﻪ آﺧﺮﻳﻦ ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ درﺑﺎره ﻣﻮادﻣﺨﺪر و‬
‫ﺟﺮاﻳﻢ ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﻫﻤﻜﺎري و ﻣﺸﺎرﻛﺖ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪.2‬‬
‫در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﻛﻠﻴﻪ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻬﺎن ﺑﺎ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﻣﻮادﻣﺨﺪر درﮔﻴﺮ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎ و آﺛﺎر ﺳﻮء اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه ﺧﻄﺮﻧﺎك ﻣﻮﺟﺐ ﮔﺮدﻳﺪه ﻛﻪ‬
‫دوﻟﺖﻫﺎ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺷﺮاﻳﻂ و اوﺿﺎع و اﺣﻮال ﺧﻮد ﺑﺎ ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﻫﺎي‬
‫ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺷﺪه و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻛﻨﺘﺮل ﻋﺮﺿﻪ و ﻛﺎﻫﺶ ﺗﻘﺎﺿﺎي‬
‫ﻣﻮادﻣﺨﺪر‪ ،‬ﺳﻮءﻣﺼﺮف و ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻗﺎﭼﺎق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ﻣﻮادﻣﺨﺪر را در‬
‫دﺳﺘﻮرﻛﺎر ﺧﻮﻳﺶ ﻗﺮار دﻫﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮﻛﺸﻮر ﻧﻬﺎد و ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻣﻮادﻣﺨﺪر‬
‫ﺗﺎﺳﻴﺲ ﻛﺮده و اﻣﻮر ﻣﺮﺑﻮط‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﭘﻮﺷﺶ ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﻫﺎ و ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻗﺎﻧﻮن داﺧﻠﻲ ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ ﭘﻴﮕﻴﺮي ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻋﻠﻲ رﻏﻢ ﺗﻼش ﻫﺎي اﻧﺠﺎم ﺷﺪه‪،‬‬
‫ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﭼﺎﻟﺶ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻬﺎن در ﺑﻌﺪ ﻣﻠﻲ‪ ،‬اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻣﺼﺮف‬
‫ﻏﻴﺮﻣﺠﺎز ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر و ﻗﺎﭼﺎق ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻗﺎﭼﺎق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر‪ ،‬ﺟﺮم ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‬
‫ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﻲ ﺟﺮاﻳﻢ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ﻣﻲﺗﻮان ﺧﺼﺎﻳﺺ ذﻳﻞ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺳﺎزﻧﺪه ﺟﺮم ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ داﻧﺴﺖ‪.‬‬

‫‪ -1‬اﻳﻦ ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﺗﻮﺳﻂ ‪80‬ﻛﺸﻮر اﻣﻀﺎﺷﺪو ﺗﺎﻛﻨﻮن ﺑﻴﺶ از ‪ 158‬ﻛﺸﻮر ﺑﻪ آن ﻣﻠﺤﻖ ﺷﺪه و ﺳﺎﻳﺮ ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﻫﻢ‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻣﻔﺎد آن را رﻋﺎﻳـﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎن ﺳﺎل ‪1996‬ﺑﻴﺴﺖ ﻛﺸﻮر از‪ 24‬ﻛﺸﻮرآﺳﻴﺎﻳﻲ ﻏﻴﺮﻋﻀﻮ ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ‪18 ،1961‬ﻛﺸﻮر ﻋﻀﻮ ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن‬
‫‪ 1971‬و ‪19‬ﻛﺸﻮر ﺑﻪ ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ‪ 1988‬ﻣﻠﺤﻖ ﺷﺪه اﻧﺪ و دو ﻛﺸﻮر ﻗﺰاﻗﺴﺘﺎن و ﮔﺮﺟﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﻛﺪام از‬
‫ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﻫﺎي ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻞ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﻣﻠﺤﻖ ﻧﺸﺪه اﻧﺪ‪.‬‬
 ‫ﻗﺎﭼﺎق ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ‪...‬‬ ‫‪32‬‬

‫اﻟﻒ ‪ -‬ﻋﻨﺼﺮ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‬

‫ب ‪ -‬ﻋﻨﺼﺮ ﻓﺮاﻣﻠﻲ‬
‫ج ‪ -‬ﻋﻨﺼﺮ دوﻟﺖ‬
‫ﻫﺮﺳﻪ ﺧﺼﻴﺼﻪ ﻓﻮق را در ﻣﻮﺿﻮع ﻗﺎﭼﺎق ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﻣﻲﺗﻮان‬
‫ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﻗﺎﭼﺎق ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﻳﻚ ﺟﺮم ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻓﺮاﻣﻠﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﻧﻮاع اﻳﻦ‬
‫ﺟﺮم در ﺻﺤﻨﻪ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻛﻨﻨﺪه ﺳﻼﻣﺖ اﻧﺴﺎن ﻫﺎ‪ ،‬ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ‬
‫ﻛﺸﻮرﻫﺎ و اﻣﻨﻴﺖ ﺟﻬﺎﻧﻲ و ﻧﺎﻗﺾ اﺻﻮل و ﻣﻘﺮرات ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‬
‫اﺳﺖ‪.‬ﻣﻨﻈﻮر از ﻋﻨﺼﺮ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‪ ،‬ﻓﻌﻞ ﻳﺎ ﺗﺮك ﻓﻌﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‬
‫ﻳﺎ ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺗﻬﺪﻳﺪﻛﻨﻨﺪه ﺻﻠﺢ و اﻣﻨﻴﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ اﺳﺖ و‬
‫ارﺗﻜﺎب آن ﻣﻮﺟﺐ ﺟﺮﻳﺤﻪدار ﺷﺪن وﺟﺪان ﺟﻤﻌﻲ ﺑﺸﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬و‬
‫ﻓﺮاﻣﻠﻲ ﺑﻮدن ﺟﺮم ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﻪ آن ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﻛﻪ رﻓﺘﺎر ﻣﺠﺮﻣﺎﻧﻪ‬
‫ﺑﺮﻣﻨﺎﻓﻊ و اﻣﻨﻴﺖ ﻣﻠﻲ ﺑﻴﺶ از ﻳﻚ ﻛﺸﻮر ﺗﺎﺛﻴﺮﮔﺬار اﺳﺖ و ﻳﺎ ﻋﻤﻞ‬
‫ﻣﺠﺮﻣﺎﻧﻪ از ﻣﺤﺪوده ﻣﺮزﻫﺎي ﻣﻠﻲ ﻳﻚ ﻛﺸﻮر ﻓﺮاﺗﺮ ﻣﻲرود و ﻳﺎ اﺗﺒﺎع‬
‫ﺑﻴﺶ از ﻳﻚ ﻛﺸﻮر را درﺑﺮ ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪ .‬ﻣﻨﻈﻮر از دﺧﺎﻟﺖ ﻋﻨﺼﺮ دوﻟﺖ در‬
‫ﺟﺮم ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﺮم ﺑﺎ وﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎي ﻳﺎد ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ‬
‫ﺑﺨﺸﻲ از ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻳﺎ روﻳﻪ دوﻟﺖ‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن دوﻟﺖ ﻫﺎ و ﻣﺎﻣﻮرﻳﻦ‬
‫دوﻟﺘﻲ ﺷﻜﻞ ﻣﻲﮔﻴﺮد‪".‬ﺟﺮاﻳﻢ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ﺷﺎﻣﻞ آن دﺳﺘﻪ از اﻋﻤﺎل‬
‫ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺗﻌﻬﺪ ﻣﻬﻢ و ﺑﻨﻴﺎدي را ﻛﻪ از ﻧﻈﺮ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫‪1‬‬
‫ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ داراي اﻫﻤﻴﺖ اﺳﺎﺳﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻘﺾ ﻣﻲﻛﻨﺪ"‪.‬‬
‫ﻗﺎﭼﺎق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر از ﺟﻤﻠﻪ ﺟﺮاﻳﻤﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در‬
‫ﺻﺤﻨﻪ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ﺑﻪ وﻗﻮع ﻣﻲﭘﻴﻮﻧﺪد و ﺗﻬﺪﻳﺪﻛﻨﻨﺪه ﺳﻼﻣﺖ اﻧﺴﺎن ﻫﺎ‪،‬‬
‫ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﻛﺸﻮرﻫﺎ و اﻣﻨﻴﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺟﻬﺎﻧﻲ و ﻧﺎﻗﺾ اﺻﻮل و ﻣﻘﺮرات‬
‫ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ اﺳﺖ‪.2‬‬

‫‪ -1‬ﻫﻮﺷﻨﮓ ﻣﻘﺘﺪر‪ ،‬ﺣﻘﻮق ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻞ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬دﻓﺘﺮ ﻣﻄﺎﻟﺒﺎت ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻞ ﺗﻬﺮان‪.1376‬‬
‫‪ -1‬ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﻫﺎي ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻞ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﻣﺼﻮب ‪ 1971،1961‬و ‪ 1988‬ﻛﻪ اﻛﺜﺮﻳﺖ ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﺑﻪ آن ﻣﻠﺤﻖ ﺷﺪه اﻧﺪ‬
‫ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ و ﻣﻨﺒﻊ ﺣﻘﻮق ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻞ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪33‬‬

‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﻳﻦ رﻓﺘﺎر ﻣﺠﺮﻣﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻨﻴﺎدﻫﺎي اﺳﺎﺳﻲ ﺟﻮاﻣﻊ اﻋﻢ از‬

‫اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎ را ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ و‬
‫ﺑﺮﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﻠﻲ و ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﺗﺎﺛﻴﺮﮔﺬار ﺑﻮده‪ ،‬اﺗﺒﺎع ﺑﻴﺶ از ﻳﻚ ﻛﺸﻮر را‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲﺷﻮد و واﺟﺪ ﻋﻨﺼﺮ ﻓﺮاﻣﻠﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲ ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ دوﻟﺖ در ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ و ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﻧﮕﺮاﻧﻲ ﻛﺸﻮرﻫﺎ و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ﻛﻪ در ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﻫﺎ ذﻛﺮ ﺷﺪه را ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮان دﻟﻴﻞ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﻮدن ﺟﺮم‬
‫ﻗﺎﭼﺎق ﻣﻮادﻣﺨﺪر داﻧﺴﺖ‪.‬‬

‫ﮔﺮوه ﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﻗﺎﭼﺎق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر‬

‫وﻗﺘﻲ از ﮔﺮوه ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺟﺮم ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ذﻫﻦ ﻣﺘﺒﺎدر ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻗﺎﭼﺎق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﻧﻴﺰ ﻳﻚ ﺟﺮم‬
‫ﻓﺮاﻣﻠﻲ ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺎﻧﺪﻫﺎ و ﮔﺮوه ﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫ﺑﺎ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﻧﻴﺮو‪ ،‬اﻣﻜﺎﻧﺎت و ﺗﺠﻬﻴﺰات‪ ،‬ﻣﺮزﻫﺎي ﻛﺸﻮرﻫﺎ را ﭘﺸﺖ‬
‫ﺳﺮﮔﺬاﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺻﻼﺣﻴﺖ ﺳﺮزﻣﻴﻨﻲ دوﻟﺖﻫﺎ را ﻧﻘﺾ ﻧﻤﻮده و در ﻣﺴﻴﺮ‬
‫ﺣﻤﻞ از ﻣﺒﺪا ﺗﺎ ﻣﻘﺼﺪ‪ ،‬ﺟﺮاﻳﻢ دﻳﮕﺮي از ﻗﺒﻴﻞ ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎ رﺑﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺗﺮور و‬
‫ﻗﺘﻞ‪ ،‬ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ‪ ،‬ﻗﺎﭼﺎق ﺳﻼح و ﻣﻬﻤﺎت و‪ ...‬را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫اﻋﻤﺎل ﻣﺠﺮﻣﺎﻧﻪ ارﺗﻜﺎﺑﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺎﻧﺪﻫﺎ و ﮔﺮوه ﻫﺎﻳﻲ از اﺷﺨﺎص ﻛﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻨﺴﺠﻢ و ﻣﺘﺸﻜﻞ‪ ،‬ﮔﺮدﻫﻢ آﻣﺪهاﻧﺪ و ﻗﺼﺪ آﻧﻬﺎ ﺳﻮد و ﻓﺎﻳﺪه‬
‫ﻣﺎﻟﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﺮم ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻧﺎم دارد‪ .‬ﺑﻪ ﺗﺠﻤﻊ ﻧﻴﺮو‪ ،‬اﻣﻜﺎﻧﺎت و‬
‫ﻗﺪرت ﻣﺎﻟﻲ ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﺮاي ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫﺎي ﻣﺠﺮﻣﺎﻧﻪ ﻧﻴﺰ ﮔﺮوه ﺳﺎزﻣﺎن‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬ﺟﺮم ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻫﺮﮔﺎه ﺧﺼﻴﺼﻪ ﻓﺮاﻣﻠﻲ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻬﺪﻳﺪﻛﻨﻨﺪه اﻣﻨﻴﺖ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ اﺳﺖ و ﻗﺎﭼﺎق ﻣﻮادﻣﺨﺪر‬
 ‫ﻗﺎﭼﺎق ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ‪...‬‬ ‫‪34‬‬

‫ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﮔﺮوه ﻫﺎ و ﺑﺎﻧﺪﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺧﺼﻴﺼﻪ‬

‫ﻓﺮاﻣﻠﻲ داﺷﺘﻪ و ﻳﻚ ﺟﺮم ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ اﺳﺖ‪.1‬‬
‫ﻗﺎﭼﺎق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر‪ ،‬ﻋﻤﺪهﺗﺮﻳﻦ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺑﺎﻧﺪﻫﺎ و ﮔﺮوه‬
‫ﻫﺎي ﺗﺒﻬﻜﺎر ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ اﺳﺖ‪ .2‬ﺳﻮدآور ﺑﻮدن و ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻗﺎﭼﺎق ﻣﻮادﻣﺨﺪر‬
‫در اﻗﺘﺼﺎد و ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻣﻮﺟﺐ ﮔﺮدﻳﺪه ﻛﻪ ﮔﺮوه ﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎ‬
‫اﺗﻜﺎ ﺑﻪ ﻛﺎرﺗﻞ ﻫﺎ و ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﺎي ﻣﺎﻓﻴﺎﻳﻲ و ﺣﻤﺎﻳﺖ و ﻫﺪاﻳﺖ ﭘﻨﻬﺎن‬
‫ﻗﺪرتﻫﺎ‪ ،‬آﺳﻮده ﺧﺎﻃﺮ ﺑﻪ ﺗﺠﺎرت ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﺑﭙﺮدازﻧﺪ و در‬
‫ﺻﺤﻨﻪ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ‪ ،‬ﺑﺰرگ ﺗﺮﻳﻦ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاران اﻗﺘﺼﺎدي در ﺑﺨﺶ‬
‫ﻣﻮادﻣﺨﺪر و داروﻫﺎي روان ﮔﺮدان ﻣﺤﺴﻮب ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻛﺎرﺗﻞ ﻫﺎي ﻣﺪﻟﻴﻦ و ﻛﺎﻟﻲ در ﻛﻠﻤﺒﻴﺎ‪ 3،‬ﻣﺎﻓﻴﺎ در اروﭘﺎي ﺷﺮﻗﻲ‪،‬‬
‫ﺗﺮﻳﺎدﻫﺎ در اروﭘﺎ‪ ،‬آﻣﺮﻳﻜﺎ و آﺳﻴﺎ و ﮔﺮوه ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﻣﺴﻜﻮ در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪،‬‬
‫ﻟﻨﺪن و ﻻﺋﻮس از ﺟﻤﻠﻪ ﻛﺎرﺗﻞ ﻫﺎي ﻣﻄﺮح و ﻋﺎﻣﻞ ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ و‬
‫ﻗﺎﭼﺎق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ از ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺗﺎ ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﻮاد‬
‫را در ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻛﻨﺘﺮل و ﻫﺪاﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.4‬‬
‫در ﺑﻴﻦ ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﺎي ﺗﺒﻬﻜﺎر‪ ،‬ﮔﺮوه ﻣﺎﻓﻴﺎ ﺷﻬﺮت ﺟﻬﺎﻧﻲ دارد و از‬
‫ﺳﺎل ‪ 1969‬ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻛﻢ ﺷﺪن ﺳﻮد ﻗﺎﭼﺎق ﺳﻴﮕﺎر و ﺗﻨﺒﺎﻛﻮ‬

‫‪ -1‬ﻃﺮح ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺑﺮاي ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺟﺮاﻳﻢ ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻓﺮاﻣﻠﻲ ﻳﻜﻲ از اﻗﺪاﻣﺎت ﻛﻨﻔﺮاﻧﺲ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ وزﻳﺮان‬
‫ﻛﺸﻮر و دادﮔﺴﺘﺮي ‪ 142‬ﻛﺸﻮر ﺟﻬﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ در ﻧﺎﭘﻞ اﻳﺘﺎﻟﻴﺎ از ‪21‬ﺗﺎ‪ 23‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ﺳﺎل ‪ 1994‬ﺗﺸﻜﻴﻞ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬اﻳﻦ ﺑﺎﻧﺪﻫﺎ و ﮔﺮوه ﻫﺎ از زﻳﺮﺳﺎﺧﺖ ﻫﺎي ﻣﺪرن ﻋﺼﺮ ﻓﻌﻠﻲ از ﻗﺒﻴﻞ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ‪ ،‬ﻣﺎﻫﻮاره‪ ،‬ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻣﺨﺎﺑﺮاﺗﻲ و‬
‫ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﺳﻼح ﻫﺎي ﺳﺒﻚ و ﻧﻴﻤﻪ ﺳﻨﮕﻴﻦ‪ ،‬ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎ‪ ،‬ﻛﺸﺘﻲ‪ ،‬اﻧﻮاع ﺧﻮدرو ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮده و آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ ﮔﺮدﻫﻢ‬
‫ﻣﻲ آﻳﻨﺪ و داراي ﺳﺎزﻣﺎن‪ ،‬ﺗﺸﻜﻴﻼت و ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺟﻬﺖ ﺗﺤﻘﻖ اﻫﺪاف ﺧﻮد ﺗﺒﻬﻜﺎري ﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎن‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪ را ﻧﻴﺰ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻣﻘﺮاﺻﻠﻲ ﻛﺎرﺗﻞ ﻣﺪﻟﻴﻦ‪ ،‬ﺷﻬﺮ ﻣﺪﻟﻴﻦ )‪ (Medellin‬در ‪ 150‬ﻣﺎﻳﻠﻲ ﻏﺮب ﺑﻮﮔﻮﺗﺎ)‪ ،(Bogota‬ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ ﻛﻠﻤﺒﻴﺎ‬
‫و ﻣﻘﺮ اﺻﻠﻲ ﻛﺎرﺗﻞ ﻛﺎﻟﻲ ﺷﻬﺮ ﻛﺎﻟﻲ )‪ (Cali‬در ‪ 200‬ﻣﺎﻳﻠﻲ ﺟﻨﻮب ﻏﺮﺑﻲ ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ ﻗﺮار دارد‪.‬‬
‫‪ -4‬اﻧﺠﻤﻦ ﻫﺎي ﺗﺮﻳﺎد )‪ (Triad‬در ﭼﻴﻦ و ﻫﻨﮓ ﻛﻨﮓ از ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ و ﺑﺎ ﻧﻔﻮذﺗﺮﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﺎي ﺗﺒﻬﻜﺎر ﺑﻮده و‬
‫اﻗﺪاﻣﺎﺗﻲ ﺷﺒﻴﻪ ﻣﺎﻓﻴﺎ دارﻧﺪ و در ﻫﻨﮓ ﻛﻨﮓ در ﺑﺮﺧﻲ ﺷﻮرش ﻫﺎي داﺧﻠﻲ ﻧﻘﺶ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺰ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫﺎي‬
‫ﺗﺒﻬﻜﺎراﻧﻪ و ﻗﺎﭼﺎق‪ ،‬اﻗﺪاﻣﺎت ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺗﺠﺎري ﻧﻴﺰ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫‪35‬‬

‫ﺑﻪ ﻗﺎﭼﺎق ﻫﺮوﻳﻴﻦ و ﻛﻮﻛﺎﻳﻴﻦ روي آوردهاﻧﺪ و اﻗﺪاﻣﺎت دﻳﮕﺮي ﻫﻤﭽﻮن‬

‫ﺗﺠﺎرت ﺳﻼح و روﺳﭙﻲﮔﺮي را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮔﺴﺘﺮده اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.1‬‬

‫ﺻﻼﺣﻴﺖ ﻛﺸﻮرﻫﺎ در رﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﺟﺮاﻳﻢ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‬

‫ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﻨﺪه ﻛﺸﻮر )ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺣﻘﻮﻗﻲ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ(‬
‫ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ﺳﺮزﻣﻴﻦ‪ ،‬ﺟﻤﻌﻴﺖ‪ ،‬دوﻟﺖ و ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﺎﺳﻴﺲ ﻛﺸﻮر در‬
‫ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻣﻌﻴﻦ ﺑﺎ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻓﻮق‪ ،‬اﺳﺘﻘﻼل ﻋﻤﻞ و ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮﻋﻴﺖ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﺻﻼﺣﻴﺖ ﺟﻨﺒﻪ ﺧﺎﺻﻲ از ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ اﺳﺖ و ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ‬
‫ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﺣﻘﻮﻗﻲ دوﻟﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻗﺎﻧﻮن‬
‫ﺑﺮاﻓﺮاد‪ ،‬اﻣﻮال و ﺳﺎﻳﺮ اﻣﻮر اﻋﻤﺎل ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.2‬‬
‫ﻫﺮﭼﻨﺪ رﺷﺪ ﺳﺮﻳﻊ ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي ارﺗﺒﺎﻃﺎت و اﻃﻼﻋﺎت و ﺻﻨﻌﺖ ﻣﺎﻫﻮاره‬
‫و راﻳﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺻﻼﺣﻴﺖ دوﻟﺖﻫﺎ ﺑﺮاي رﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﺟﺮاﻳﻢ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ را ﺑﺎ ﻣﺸﻜﻞ‬
‫ﻣﻮاﺟﻪ ﻛﺮده‪ ،‬اﻣﺎ ﺻﻼﺣﻴﺖ دوﻟﺖﻫﺎ ﺑﺮﭘﺎﻳﻪﻫﺎي ذﻳﻞ اﺳﺘﻮار اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ .1‬ﺻﻼﺣﻴﺖ ﺳﺮزﻣﻴﻨﻲ‪ :‬ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ اﻳﻦ اﺻﻞ رﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﺟﺮم ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺤﻞ ارﺗﻜﺎب ﺗﻤﺎم ﻳﺎ ﺑﺨﺸﻲ از آن اﻧﺠﺎم ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬در اﻳﻦ ﻧﻮع‬
‫ﺻﻼﺣﻴﺖ‪ ،‬دوﻟﺖﻫﺎ ﺟﺮاﻳﻤﻲ را ﻛﻪ ﺗﻤﺎم ﻳﺎ ﺑﺨﺸﻲ از آن در ﻗﻠﻤﺮو‬
‫ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ آﻧﻬﺎ رخ داده و ﻳﺎ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻳﺎ آﺛﺎر ﺳﻮء در ﻣﺤﺪوده ﻗﻠﻤﺮو آﻧﻬﺎ‬
‫ﺑﺮﺟﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻪ را ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ رﺳﻴﺪﮔﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﺻﻞ ﺻﻼﺣﻴﺖ ﺳﺮزﻣﻴﻨﻲ‪،‬‬
‫ﻳﻚ اﺻﻞ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ .2‬اﺻﻞ ﺻﻼﺣﻴﺖ ﺟﻬﺎﻧﻲ‪ :‬ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ اﻳﻦ اﺻﻞ‪ ،‬دوﻟﺖﻫﺎ ﺣﻖ ﺗﻌﻘﻴﺐ‬
‫ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﺠﺮﻣﺎن را در داﺧﻞ ﻗﻠﻤﺮو ﺧﻮد دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﻪ‬
‫ﺟﺮم در ﻛﺠﺎ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده و ﻣﺠﺮم ﻳﺎ ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ﺟﺮم‪ ،‬ﺗﺒﻌﻪ ﭼﻪ ﻛﺸﻮري‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﻓﺮض ﺑﺮاﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺟﺮاﻳﻢ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ رخ داده اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ اﺻﻞ ﻳﻚ اﺳﺘﺜﻨﺎ ﺑﺮاﺻﻞ ﺳﺮزﻣﻴﻨﻲ‬

‫‪ -1‬ﺣﺴﻴﻦ ﻣﻴﺮﻣﺤﻤﺪﺻﺎدﻗﻲ‪،‬ﺣﻘﻮق ﺟﺰاي ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻞ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻧﺸﺮﻣﻴﺰان‪.1377،‬‬

‫‪ -2‬ﻫﻮﺷﻨﮓ ﻣﻘﺘﺪر‪،‬ﻧﺸﺮﻳﻪ داﻧﺸﻜﺪه ﺣﻘﻮق وﻋﻠﻮم ﺳﻴﺎﺳﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‪،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،26‬آذر‪.1370‬‬
 ‫ﻗﺎﭼﺎق ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ‪...‬‬ ‫‪36‬‬

‫ﺻﻼﺣﻴﺖ اﺳﺖ و ﻫﺪﻓﺶ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﺮاﻳﻢ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ‪ ،‬ﺑﺪون ﻣﺠﺎزات‬

‫ﻧﻤﺎﻧﻨﺪ‪ .1‬ﻗﺎﭼﺎق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر از ﺟﻤﻠﻪ ﺟﺮاﻳﻢ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ ﺻﻼﺣﻴﺖ ﻋﺎم ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺷﺎﻣﻞ آن ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺗﻨﻮع اﻧﻮاع‬
‫ﻣﻮادﻣﺨﺪر در اﻳﻦ ﻛﻪ ﺻﻼﺣﻴﺖ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻣﺸﻤﻮل ﻛﺪام ﻧﻮع اﺳﺖ‪،‬‬
‫اﺑﻬﺎﻣﺎت وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫‪ .3‬اﺻﻞ ﺻﻼﺣﻴﺖ ﺟﻬﺎﻧﻲ‪ :‬ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ اﻳﻦ اﺻﻞ‪ ،‬ﻫﺮدوﻟﺘﻲ ﺣﻖ دارد ﻧﺴﺒﺖ‬
‫ﺑﻪ ﺟﺮاﻳﻤﻲ ﻛﻪ ﻋﻠﻴﻪ اﻣﻨﻴﺖ و اﺳﺘﻘﻼل و ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺣﻴﺎﺗﻲاش ﺻﻮرت‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬اﻋﻤﺎل ﺻﻼﺣﻴﺖ ﻛﻨﺪ و ﺟﺮاﻳﻤﻲ را ﻛﻪ در ﺧﺎرج از ﻣﺮزﻫﺎﻳﺶ‬
‫از ﻫﺮﺣﻴﺚ ﺑﻪ او ﺿﺮر ﻣﻲ رﺳﺎﻧﺪ را ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ در اردوﮔﺎه ﻫﺎي ﺧﻮد‬
‫ﺗﺤﺖ ﺗﻌﻘﻴﺐ ﻗﺮار دﻫﺪ‪.2‬‬
‫در ﺣﻘﻮق اﻳﺮان ﻧﻴﺰ ﻫﺮاﻳﺮاﻧﻲ ﻳﺎ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪاي ﻛﻪ در ﺧﺎرج از ﻗﻠﻤﺮو‬
‫ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ اﻳﺮان‪ ،‬ﻣﺮﺗﻜﺐ ﺟﺮاﻳﻤﻲ ﻫﻤﭽﻮن اﻗﺪام ﻋﻠﻴﻪ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ‬
‫اﻳﺮان‪ ،‬ﺟﻌﻞ اﺳﻜﻨﺎس راﻳﺞ و‪ ...‬ﺷﻮد در ﻣﺤﺎﻛﻢ ﻗﻀﺎﻳﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻌﻘﻴﺐ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.3‬‬
‫اﺑﻌﺎد ﻣﻤﻨﻮﻋﻴﺖ و ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻣﻮادﻣﺨﺪر‬
‫ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬وﺟﻪ اﺷﺘﺮاك ﻫﻤﻪ ﻣﻮادﻣﺨﺪر و‬
‫داروﻫﺎي روان ﮔﺮدان‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﺑﻮدن و ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻗﻮي آﻧﻬﺎ ﺑﺮﺳﻠﺴﻠﻪ‬
‫اﻋﺼﺎب و رﻓﺘﺎر ﻣﺼﺮف ﻛﻨﻨﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻠﻲ رﻏﻢ ﻣﻨﻊ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻛﺸﺖ‪ ،‬ﺗﻮزﻳﻊ و ﻣﺼﺮف ﻣﻮادﻣﺨﺪر و ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ،‬ﺗﻮزﻳﻊ و ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮادﻣﺨﺪر و اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﻠﻲ و ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‬
‫ﻋﻠﻴﻪ اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه و ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺎ اﻋﺘﻴﺎد‪ ،‬ﺳﻮءﻣﺼﺮف‪ ،‬ﻋﺮﺿﻪ و‬

‫‪ -1‬ﺟﺮاﻳﻢ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻞ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬دزدي درﻳﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺟﺮاﻳﻢ ﺟﻨﮕﻲ‪ ،‬ﻧﺴﻞ ﻛﺸﻲ‪ ،‬ﻧﮋادﭘﺮﺳﺘﻲ‪ ،‬ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎ رﺑﺎﻳﻲ‪ ،‬ﮔﺮوﮔﺎن‬
‫ﮔﻴﺮي‪ ،‬ﺗﺮورﻳﺴﻢ‪ ،‬ﺳﺮﻗﺖ ﻣﻮادﻫﺴﺘﻪ اي‪ ،‬ﺗﺠﺎوز ارﺿﻲ و‪. ...‬‬
‫‪ -2‬ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺑﺴﻴﺎري از ﻛﺸﻮرﻫﺎي اروﭘﺎﻳﻲ از ﺟﻤﻠﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬آﻟﻤﺎن و آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺻﻼﺣﻴﺖ ﻣﺤﺎﻛﻢ اﻳﻦ ﻛﺸﻮرﻫﺎ در‬
‫رﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﺟﺮاﻳﻤﻲ ﻛﻪ در ﺧﺎرج ارﺗﻜﺎب ﻳﺎﻓﺘﻪ وﻟﻲ ﻣﻮﺟﺐ ﺧﺪﺷﻪ دار ﺷﺪن ﻣﻨﺎﻓﻊ اﻳﻦ ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ را ﺑﻪ‬
‫رﺳﻤﻴﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻣﺎده ‪ 5‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺠﺎزات اﺳﻼﻣﻲ ﻣﺼﻮب ﺳﺎل ‪.1370‬‬
‫‪37‬‬

‫ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻣﻮادﻣﺨﺪر روﻧﺪي ﺻﻌﻮدي داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬ﻃﺮﻓﺪاران ﻣﻤﻨﻮﻋﻴﺖ‪،‬‬

‫آزادي در ﻣﺼﺮف ﻣﻮادﻣﺨﺪر را ﻣﻮﺟﺐ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﺼﺮف آن داﻧﺴﺘﻪ و‬
‫ﮔﺮاﻳﺶ ﺗﻔﻨﻨﻲ اﻓﺮاد ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﻣﻮادﻣﺨﺪر‪ ،‬اوﻟﻴﻦ ﮔﺎم اﻋﺘﻴﺎد‬
‫ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎ و ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻓﺮدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ 1‬اﻋﺘﻴﺎد در‬
‫ﺑﻌﺪ داﺧﻠﻲ و ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻗﺎﭼﺎق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ آن در ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ و اﻣﻨﻴﺖ ﻛﺸﻮرﻫﺎ‪،‬‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺟﻬﺎﻧﻲ و دوﻟﺖﻫﺎ را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺗﺤﺮﻳﻢ و ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ اﻋﻼم ﻛﺮدن‬
‫ﻛﺸﺖ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ،‬ﺗﻮزﻳﻊ‪ ،‬ﻣﺼﺮف و ﻗﺎﭼﺎق ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﻫﺪاﻳﺖ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬در‬
‫ﻛﻨﺎر ﻣﻨﻊ ﻋﺮﺿﻪ‪ ،‬ﺗﻼش ﻫﺎﻳﻲ در ﺟﻬﺖ ﺗﻘﻠﻴﻞ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻣﺼﺮف‬
‫ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬آﻣﻮزش ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي‪ ،‬درﻣﺎن و‬
‫ﺑﺎزﭘﺮوري ﻣﻌﺘﺎدان از ﺟﻤﻠﻪ اﻗﺪاﻣﺎﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺟﻬﺖ ﺗﻘﻠﻴﻞ ﺗﻘﺎﺿﺎي‬
‫ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ اﺟﺮا ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻋﻠﻲ رﻏﻢ‬
‫اﻗﺪاﻣﺎت ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ و ﺗﻼش ﻫﺎي ﻣﻠﻲ‪ ،‬ﻃﺮح ﻣﻤﻨﻮﻋﻴﺖ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﺑﺎ‬
‫ﻫﺪف ﻛﺎﻫﺶ ﺗﻘﺎﺿﺎ و ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ اﻋﺘﻴﺎد ﻣﻮﻓﻘﻴﺖآﻣﻴﺰ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺤﺪودﻳﺖ و ﻣﻤﻨﻮﻋﻴﺖ‪ ،‬اﻋﻤﺎل ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﺒﺎرزه ﻋﻠﻴﻪ ﻋﺮﺿﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﻛﺎﻫﺶ ﺗﻘﺎﺿﺎ را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻧﺪاﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻋﺮﺿﻪ را از ﻧﻈﺮ ﻗﻴﻤﺖ‬
‫و ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻣﺼﺮف ﻣﻮادﻣﺨﺪر را دﭼﺎر ﺳﻴﺮ ﺻﻌﻮدي ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ‪ ،‬اﻟﺰام اﻓﺮاد ﺑﻪ رﻋﺎﻳﺖ ﻗﺎﻧﻮن و اﺣﺘﺮام ﺑﻪ آن در‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﻛﺎرﺑﺮد ﻣﻄﻤﺌﻦ ﻧﺪارد‪ ،‬در ﻋﺮﺻﻪ اﺟﺘﻤﺎع‪ ،‬روزاﻧﻪ ﺷﺎﻫﺪ ﺗﺨﻠﻒ و‬
‫ﻧﻘﺾ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮرات ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ .‬ﻓﺮار ﻣﺮدم از ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﺎﻟﻴﺎت‪ ,‬ﻋﺪم‬
‫رﻋﺎﻳﺖ ﻗﻮاﻧﻴﻦ راﻧﻨﺪﮔﻲ و‪ ...‬ﻧﻤﻮﻧﻪ آن اﺳﺖ‪ .‬اﻗﺪاﻣﺎت ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻋﻠﻴﻪ‬
‫ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﻫﻢ از اﻳﻦ ﻗﺎﻋﺪه ﺧﺎرج ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاي ﺣﻞ اﻳﻦ ﻧﻮع‬
‫ﻣﺴﺎﻳﻞ‪ ،‬ﺗﻼش ﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و آﻣﻮزﺷﻲ در اوﻟﻮﻳﺖ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻓﺮدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮادﻣﺨﺪر‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺟﻬﺎﻧﻲ و‬
‫دوﻟﺖﻫﺎ را ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮرات ﻣﺤﺪودﻛﻨﻨﺪه ﻋﻠﻴﻪ ﻣﻮادﻣﺨﺪر‬

‫‪ -1‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻓﺮدي ﺷﺎﻣﻞ ﺿﺮر و زﻳﺎن روﺣﻲ و ﺟﺴﻤﻲ ﻓﺮد و ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺿﺮر و زﻳﺎن ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ‪،‬‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي در ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ﻗﺎﭼﺎق ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ‪...‬‬ ‫‪38‬‬

‫واداﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻴﻜﻦ ﻋﻮارض ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ و ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و‬

‫ﺟﺎﻧﺒﻲ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﺼﺮف ﻣﻮادﻣﺨﺪر‬
‫ﺑﻮده و اﻗﺪاﻣﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﺪه در ﺳﻄﺢ ﻣﻠﻲ و ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﺎزدارﻧﺪه‬
‫ﻧﺒﻮده اﻧﺪ‪ ،‬زﻳﺮا‪:‬‬
‫‪ .1‬ﻣﺼﺮف ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻧﻮﻋﻲ ﻟﺬت‪ ،‬ﺧﻮﺷﺎﻳﻨﺪي و‬
‫ﻧﺸﺎطآوري اﺳﺖ و ﺟﻨﺒﻪ داروﻳﻲ آن ﺗﺴﻜﻴﻦ دﻫﻨﺪه و اﺛﺮﺑﺨﺶ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮔﺮاﻳﺶ ﺗﻔﻨﻨﻲ اﻓﺮاد ﺑﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎل آن ﻛﻪ ﮔﺎم اول اﻋﺘﻴﺎد داﻧﺴﺘﻪ‬
‫ﻣﻲ ﺷﻮد ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ .2‬از ﻧﻈﺮ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬ﻋﺮف ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﭘﺬﻳﺮاي ﺗﺤﺮﻳﻢ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﻧﺒﻮده‬
‫و در ﻛﺸﻮرﻫﺎي اﺳﻼﻣﻲ ﻧﻴﺰ ﻣﺼﺮف آن ﻣﻨﻊ ﺷﺮﻋﻲ ﻧﺪارد و اﺗﻔﺎق ﻧﻈﺮ‬
‫در ﺗﺤﺮﻳﻢ آن ﻫﻤﭽﻮن ﺗﺤﺮﻳﻢ اﻟﻜﻞ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ .3‬ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ،‬ﺧﺮﻳﺪ‪ ،‬ﻓﺮوش و ﻣﺼﺮف ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﺗﺤﺖ ﻛﻨﺘﺮل‬
‫ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﻫﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ و ﺣﻘﻮق داﺧﻞ ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد و‬
‫ﺑﻴﻦ ﻣﺼﺮف ﻣﺠﺎز و ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮادﻣﺨﺪر‪ ،‬ﻣﺮزي وﺟﻮد دارد و ﻫﻤﻴﻦ‬
‫ﻣﺴﺎﻟﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﺗﺮوﻳﺞ ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ و ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﺴﻜﻦ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﺑﻮده و ﮔﺮاﻳﺶ‬
‫ﺗﻔﻨﻨﻲ را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻮارض ﺛﺎﻧﻮي ﻣﻤﻨﻮﻋﻴﺖ و ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻣﻮادﻣﺨﺪر‬
‫‪ .1‬درﮔﻴﺮي ﻫﺎي ﺧﺸﻦ و ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﻗﺎﭼﺎق ﺑﺎ ﻣﺎﻣﻮرﻳﻦ و دوﻟﺖﻫﺎ‬
‫‪ .2‬ﻗﺘﻞ و ﻏﺎرت ﺑﻴﻦ ﺑﺎﻧﺪﻫﺎي ﺗﺒﻬﻜﺎر و ﻗﺎﭼﺎﻗﭽﻴﺎن ﻣﻮادﻣﺨﺪر‬
‫‪ .3‬ﭼﻬﺮهﭘﺮدازي ﻣﻄﺒﻮﻋﺎﺗﻲ و اﻟﻘﺎي اﻗﺪاﻣﺎت ﻗﺎﭼﺎﻗﭽﻴﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫اﻗﺪاﻣﺎت ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎﻧﻪ‬
‫‪ .4‬ﺧﺸﻮﻧﺖ در ﺗﺠﺎرت ﻣﻮادﻣﺨﺪر و ﺗﺠﺎرت ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻗﺘﻞ و‬
‫آدمﻛﺸﻲ‬
‫‪ .5‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﻮاد اﻓﺮاد ﻣﻌﺘﺎد و در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬دﺳﺖ زدن ﺑﻪ‬
‫دزدي‪ ،‬ﻛﻼه ﺑﺮداري‪ ،‬ﺧﻮدﻓﺮوﺷﻲ و ارﺗﻜﺎب ﺳﺎﻳﺮ ﺟﺮاﻳﻢ ﺟﻬﺖ ﺗﺎﻣﻴﻦ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﻮاد‬
‫‪39‬‬

‫‪ .6‬ﻫﺪاﻳﺖ اﻓﺮاد ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ زﻳﺎن ﺑﺎرﺗﺮ و‬

‫ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺗﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‬
‫‪ .7‬ﻋﻮارض و ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از ﭘﻨﻬﺎن داﺷﺘﻦ اﻋﺘﻴﺎد ﺑﻪ ﻣﻮادﻣﺨﺪر در‬
‫ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎ‬
‫‪ .8‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي درﻣﺎﻧﻲ و ﻣﺮاﺟﻌﻪ اﻓﺮاد ﺑﻪ ﻣﺮاﻛﺰ ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ‬
‫)ﻣﺴﻤﻮﻣﻴﺖ داروﻳﻲ‪ ،‬ﺗﺼﺎدﻓﺎت و آﻟﻮده ﺷﺪن ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ ﺑﻴﻤﺎري ﻫﺎ از‬
‫ﺟﻤﻠﻪ اﻳﺪز و‪.(...‬‬
‫ﺗﺮاﻧﺰﻳﺖ ﻣﻮادﻣﺨﺪر‬
‫ﻗﺎﭼﺎق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﺑﺮاي ﺑﺮﺧﻲ دوﻟﺖﻫﺎ ﺟﻨﺒﻪ اﻗﺘﺼﺎدي‬
‫داﺷﺘﻪ و ﺗﺠﺎرت ﭘﺮﺳﻮدي اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي دﻳﮕﺮي را ﻫﻢ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل‬
‫دارد‪ .‬ﺻﺮف ﻧﻈﺮ از ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ _ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر‪ ،‬ﻳﻜﻲ از‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻬﻢ ﻋﺪم ﺗﻮﻓﻴﻖ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﺮاي ﺣﻞ ﻣﻌﻀﻞ ﻣﻮادﻣﺨﺪر‪،‬‬
‫ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﻌﻀﻲ دوﻟﺖﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪﻛﻨﻨﺪه‪ ،‬ﺗﻮزﻳﻊ ﻛﻨﻨﺪه‬
‫و ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺗﺮاﻧﺰﻳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻠﻲ رﻏﻢ ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي ﻧﺎﮔﻮار آن‪ ،‬ﺗﺎﻛﻨﻮن‬
‫از ﺗﺠﺎرت ﭘﺮﺳﻮد ﻗﺎﭼﺎق ﻣﻮادﻣﺨﺪر دﺳﺖ ﺑﺮﻧﺪاﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬دور ﺑﻮدن ﻣﺮاﻛﺰ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻮادﻣﺨﺪر از ﻣﺮاﻛﺰ ﻣﺼﺮف آن‪ ،‬ﺳﻮدآور ﺑﻮدن ﺗﺠﺎرت ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‬
‫ﻣﻮادﻣﺨﺪر‪ ،‬ﺿﻌﻒ اﻗﺘﺼﺎدي ﻛﺸﻮرﻫﺎي در ﻣﺴﻴﺮ ﺗﺮاﻧﺰﻳﺖ و ﻛﺸﻮرﻫﺎي‬
‫ﻣﺼﺮف ﻛﻨﻨﺪه‪ ،‬رﻗﺎﺑﺖ و ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻛﺎرﺗﻞ ﻫﺎ‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﺎ و ﺑﺎﻧﺪﻫﺎي ﺗﺒﻬﻜﺎر‬
‫ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‪ ،‬ﻣﺸﺎرﻛﺖ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺮﺧﻲ دوﻟﺖﻫﺎ و ﺳﺎﻳﺮ‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ﮔﺮدﻳﺪه ﻛﻪ ﺗﺮاﻧﺰﻳﺖ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﺑﻪ ﺳﻬﻮﻟﺖ اﻧﺠﺎم ﮔﻴﺮد و‬
‫اﻧﻮاع ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻏﻴﺮﻣﺠﺎز ﺑﻪ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺼﺮف ﻛﻨﻨﺪه ﺣﻤﻞ‬
‫و ﺗﻮزﻳﻊ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻗﺎﭼﺎﻗﭽﻴﺎن ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﺑﺎ اﻣﻜﺎﻧﺎت ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺗﺠﻬﻴﺰات‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻲ و ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺿﻌﻒ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ و‬
‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ و ﻣﺮزي‪ ،‬از ﻗﻠﻤﺮو ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﺑﻪ اروﭘﺎ و آﻣﺮﻳﻜﺎ‬
 ‫ﻗﺎﭼﺎق ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ‪...‬‬ ‫‪40‬‬

‫ﺗﺮاﻧﺰﻳﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .1‬ﺗﺮاﻧﺰﻳﺖ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﮔﺎﻫﻲ آﺷﻜﺎر و ﺑﺎ ﺗﻄﻤﻴﻊ‬

‫ﻣﺎﻣﻮرﻳﻦ دوﻟﺘﻲ و اﺣﺘﻤﺎﻻ ﺑﺎ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﭘﻨﻬﺎﻧﻲ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻣﺎت دوﻟﺘﻲ و‬
‫ﻣﺸﺎرﻛﺖ اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﺮﺧﻲ دوﻟﺖﻫﺎ ﺑﺎ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي ﻗﺎﭼﺎق اﻧﺠﺎم ﻣﻲﮔﻴﺮد و‬
‫ﮔﺎﻫﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﻨﻬﺎﻧﻲ و ﺑﺎ ﭘﻮﺷﺶ ﺳﺎﻳﺮ اﻗﻼم ﺗﺠﺎري وﺑﺴﺘﻪﺑﻨﺪي‬
‫ﻫﺎي اﺳﺘﺎﻧﺪارد‪،‬ﺣﻤﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﻮادﻣﺨﺪر از ﺧﺎك اﻳﺮان ﺑﻪ ﺗﺮﻛﻴﻪ و از‬
‫آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﺑﻠﻐﺎرﺳﺘﺎن و ﻣﻘﺪوﻧﻴﻪ و آﻟﺒﺎﻧﻲ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺗﺮﻳﺎك و‬
‫ﻫﺮوﻳﻴﻦ ﺗﺮاﻧﺰﻳﺖ ﺷﺪه ﺑﻪ اﻳﺘﺎﻟﻴﺎ و ﻣﻘﺪوﻧﻴﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ اروﭘﺎي ﻏﺮﺑﻲ ﺣﻤﻞ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد و ﻣﺤﻤﻮﻟﻪﻫﺎي ﺣﺸﻴﺶ ﻧﻴﺰ ﺑﺮاي ﻣﺼﺮف ﻣﺤﻠﻲ ﺑﻪ ﻳﻮﻧﺎن و‬
‫اﻳﺘﺎﻟﻴﺎ ارﺳﺎل ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺗﺮاﻧﺰﻳﺖ‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﻣﻬﻢ در ﻗﺎﭼﺎق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‬
‫ﻣﻮادﻣﺨﺪر اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي وﺳﻴﻊ‪ ،‬ﻣﻨﻈﻢ و ﭘﻨﻬﺎن ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ‪،‬‬
‫ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر را ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎ را‬
‫ﺑﺎﻧﺪﻫﺎي ﺗﺒﻬﻜﺎر ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻲ دوﻟﺖﻫﺎ و ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻣﺤﻠﻲ و‬
‫ﺷﺮﻛﺖ ﻫﺎي داروﻳﻲ ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻀﻤﻴﻦ اﻳﻤﻨﻲ و ﺗﺮاﻧﺰﻳﺖ ﻣﻮاد ﺗﻮﺳﻂ ﮔﺮوه ﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫اﻧﺠﺎم ﻣﻲﮔﻴﺮد و ﻣﻮادﻣﺨﺪر از ﻣﺒﺪا ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪﻛﻨﻨﺪه و ﺗﺮاﻧﺰﻳﺖ از‬
‫ﻛﺸﻮرﻫﺎي در ﻣﺴﻴﺮ ﺑﻪ ﺑﺎزار ﻣﺼﺮف اروﭘﺎ‪ ،‬آﻣﺮﻳﻜﺎ و آﻓﺮﻳﻘﺎ ﺑﻪ ﺳﻬﻮﻟﺖ‬
‫ﺣﻤﻞ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬در آﺳﻴﺎ ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﺮﻛﺰ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻮادﻣﺨﺪر‪ ،‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و‬
‫ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺠﻢ ﻣﻮاد ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه در اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻴﺶ از ﭼﻬﺎر‬
‫ﻫﺰار ﺗﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺨﺶ اﻋﻈﻢ آن از ﻃﺮﻳﻖ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﺗﺮاﻧﺰﻳﺖ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ آﻣﺮﻳﻜﺎ و اروﭘﺎ ﻣﻲ رود‪ .‬اﻳﺮان از ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮ‬
‫ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ و واﻗﻊ ﺷﺪن در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻫﻼل ﻃﻼﻳﻲ‪ 2‬ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺧﻄﺮات‬
‫ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﻫﻮاﻳﻲ و درﻳﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻛﻮﺗﺎهﺗﺮﻳﻦ ﻣﺴﻴﺮ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﺑﻪ‬
‫اروﭘﺎ اﺳﺖ و ﻣﺴﺎﻟﻪ ﺗﺮاﻧﺰﻳﺖ ﻣﻮادﻣﺨﺪر از ﻣﺮزﻫﺎي ﺷﺮق ﻛﺸﻮر‪ ،‬ﻫﻤﻮاره‬

‫‪ -1‬ﻛﺸﻮرﻫﺎﻳﻲ ﭼﻮن ﻣﺮاﻛﺶ‪ ،‬اﻟﺠﺰاﻳﺮ‪ ،‬ﻧﻴﺠﺮ‪ ،‬ﺑﻨﮕﻼدش‪ ،‬اﺗﻴﻮﭘﻲ‪ ،‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪ ،‬ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺗﺎﻳﻠﻨﺪ‪ ،‬ﻻﺋﻮس‪ ،‬ﻛﺎﻣﺒﻮج‪،‬‬
‫ﻣﻜﺰﻳﻚ‪ ،‬اﻳﺮان و ﺟﻤﻬﻮري ﻫﺎي ﺗﺎزه اﺳﺘﻘﻼل ﻳﺎﻓﺘﻪ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺮاﻛﺰ اﺻﻠﻲ ﺗﺮاﻧﺰﻳﺖ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -1‬ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ﻫﻼل ﻃﻼﻳﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﻛﺸﻮرﻫﺎي اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪،‬ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن‪،‬ﺗﺮﻛﻴﻪ‪،‬ﻟﺒﻨﺎن و‪...‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪41‬‬

‫ﻳﻜﻲ از ﻣﺸﻜﻼت اﻣﻨﻴﺘﻲ و اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﺑﻮده و ﻋﺎﻣﻞ اﺻﻠﻲ ﮔﺴﺘﺮش‬

‫ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮادﻣﺨﺪر و اﻋﺘﻴﺎد در داﺧﻞ ﻛﺸﻮر ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫وﺿﻌﻴﺖ ﻣﻮادﻣﺨﺪر در ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ اﺳﺘﺮاﺗﮋﻳﻜﻲ _ ﺗﺮاﻧﺰﻳﺘﻲ اﻳﺮان‬
‫ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ اﮔﺮ ﻳﻚ ﺳﺎل ﻣﺒﺎرزهﺑﺎﻣﻮادﻣﺨﺪر در اﻳﺮان ﻣﺘﻮﻗﻒ‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻮادي ﺑﻪ اﻧﺪازه ‪ 4‬ﺳﺎل ﻣﺼﺮف ﻛﺸﻮرﻫﺎي اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ و‬
‫اﻳﺘﺎﻟﻴﺎ از ﻃﺮﻳﻖ اﻳﺮان ﺑﻪ اروﭘﺎ ﻣﻲرﺳﺪ‪.1‬‬
‫در ﻫﻤﻴﻦ راﺳﺘﺎ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ‬
‫)‪ (UNDCP‬دﻓﺘﺮ اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎن را در اﻳﺮان ﺗﺎﺳﻴﺲ و ﻃﺮح ﻛﻤﻚ ‪13‬‬
‫ﻣﻴﻠﻴﻮن دﻻري ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﺑﺮاي ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺗﻮان اﻳﺮان در ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ‬
‫ﺗﺮاﻧﺰﻳﺖ ﻣﻮادﻣﺨﺪر را آﻏﺎز ﻛﺮده اﺳﺖ‪.2‬‬

‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﭼﺎﻟﺶﻫﺎي ﻓﺮاروي اﻳﺮان درﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺗﺮاﻧﺰﻳﺖ ﻣﻮادﻣﺨﺪر‬

‫‪ .1‬ﻛﺸﺖ وﺳﻴﻊ و ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻧﺒﻮه ﻣﻮادﻣﺨﺪر در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬
‫‪ .2‬ﮔﺴﺘﺮدﮔﻲ ﻣﺮزي ﺑﺎ ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن و اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و ﺳﺎﻳﺮ ﻫﻤﺴﺎﻳﮕﺎن‬
‫‪ .3‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺮ ﺑﻮدن ﻣﺒﺎرزه ﺑﻪ وﻳﮋه در اﺟﺮاي ﻃﺮح اﻧﺴﺪاد‪ ،‬اﺳﺘﺤﻜﺎم و‬
‫ﻛﻨﺘﺮل ﻣﺮزﻫﺎ‬
‫‪ .4‬وﺟﻮد ﻣﺸﺘﺮﻛﺎت ﻗﻮﻣﻲ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي در ﻣﺮزﻫﺎي ﺷﺮﻗﻲ‬
‫ﻛﺸﻮر ﺑﺎ آن ﺳﻮي ﻣﺮز‬
‫‪ .5‬ﺷﺮاﻳﻂ اﻗﺘﺼﺎدي و وﺿﻌﻴﺖ ﻣﻌﻴﺸﺘﻲ ﺳﺎﻛﻨﺎن ﻣﺮزي در ﺷﺮق ﻛﺸﻮر‬
‫‪ .6‬ﻗﺎﭼﺎﻗﭽﻴﺎن ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ و ﻣﻨﻄﻘﻪاي و ﺳﻮدآور ﺑﻮدن ﺗﺠﺎرت‬
‫ﻣﻮادﻣﺨﺪر‬
‫‪ .7‬اﺟﺘﻨﺎبﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺑﻮدن اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻮاد ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن )ﺑﻴﺶ از‬
‫‪ 4000‬ﺗﻦ در ﺳﺎل( ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻬﺎن‬

‫‪ -1‬ﻣﻌﺎون دﺑﻴﺮﻛﻞ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ و ﻣﺪﻳﺮاﺟﺮاﻳﻲ‪.UNDCP‬ﻛﻴﻬﺎن‪،‬ﺷﻤﺎره‪.78/4/6 ،16541‬‬

‫‪ -2‬اﻳﻦ ﻃﺮح ﺑﺎﻫﺪف اﻧﺴﺪاد ﻣﺮزﻫﺎ و ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻧﻴﺮوي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﺑﻪ ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ اي از ﺗﺎرﻳﺦ ژوﺋﻦ ‪(78/4/5)1995‬‬
‫در ﻣﺮزﻫﺎي ﺷﺮﻗﻲ ﻛﺸﻮر اﺟﺮا ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ﻗﺎﭼﺎق ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ‪...‬‬ ‫‪42‬‬

‫‪ .8‬ﺑﺎزار ﭘﺮروﻧﻖ ﻣﻮادﻣﺨﺪر در ﻛﺸﻮرﻫﺎي اروﭘﺎﻳﻲ‪ ،‬آﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲ و آﻓﺮﻳﻘﺎﻳﻲ‬

‫‪ .9‬ﻣﺠﺎورت ﺑﺎ ﻣﺮاﻛﺰ ﺗﺠﺎري ﻣﻨﻄﻘﻪاي دﺑﻲ‪ ،‬ﺑﺤﺮﻳﻦ و ﻣﺴﺎﻟﻪ ﺗﻄﻬﻴﺮ ﭘﻮل‬
‫‪ .10‬ﺳﺮرﻳﺰ ﺷﺪن ﻣﻮادﻣﺨﺪر در داﺧﻞ ﻛﺸﻮر‪ ،‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻋﺮﺿﻪ و ﺗﻘﺎﺿﺎي‬
‫ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮادﻣﺨﺪر‬
‫‪1‬‬
‫‪ .11‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻓﺮدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺗﺮاﻧﺰﻳﺖ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ‪.‬‬

‫ﺿﺮورت ﻫﻤﻜﺎري ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ﻋﻠﻴﻪ ﻗﺎﭼﺎق ﻣﻮادﻣﺨﺪر‬

‫ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ ﻫﻤﻜﺎري ﻫﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ و ﺳﻴﺮ ﺗﻜﺎﻣﻠﻲ آن ﻋﻠﻴﻪ ﭘﺪﻳﺪه‬
‫ﻣﻮادﻣﺨﺪر از ﺳﺎل ‪ 21909‬ﺗﺎﻛﻨﻮن ﻣﻮﻳﺪ اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﻫﻤﻪ ﻛﺸﻮرﻫﺎ اﻋﻢ از ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ و در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ را‬
‫آﺳﻴﺐﭘﺬﻳﺮ ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ و اﻣﻨﻴﺖ ﻛﺸﻮرﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻬﺪﻳﺪ‬
‫ﺑﻨﻴﺎدﻫﺎي اﺳﺎﺳﻲ ﺟﻮاﻣﻊ و ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﺎﻓﺘﻦ ﻗﺎﭼﺎق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ ﻋﻮاﻣﻞ و ﻣﺸﺘﺮﻛﺎت ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﺑﺮاي ﻫﻤﻜﺎري ﻋﻠﻴﻪ ﺑﻠﻴﻪ ﺟﻬﺎﻧﻲ‬
‫ﻣﻮادﻣﺨﺪر اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻢ اﻛﻨﻮن ﺗﻼش ﻫﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﺎ ﻫﺪف ﻛﺎﻫﺶ و ﻛﻨﺘﺮل و‬
‫ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺳﻮءﻣﺼﺮف و ﻗﺎﭼﺎق ﻣﻮادﻣﺨﺪر‪ ،‬در دﺳﺘﻮر ﻛﺎر ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ‬
‫ﻣﺘﺤﺪ و دوﻟﺖﻫﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺷﺪن ﭘﺪﻳﺪه ﻣﻮادﻣﺨﺪر‬
‫ﻫﻤﻜﺎري ﻫﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ را در اﻣﺮ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ آن اﺟﺘﻨﺎبﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﻛﺮده‬
‫اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ در ﺳﻄﻮح ﻣﻠﻲ‪ ،‬ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ اﻳﻦ‬
‫ﭘﺪﻳﺪه ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،3‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ورود ﮔﺮوه ﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺗﺠﻬﻴﺰ‬
‫ﻗﺎﭼﺎﻗﭽﻴﺎن ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ﺑﻪ اﻧﻮاع ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪﺗﺮﻳﻦ وﺳﺎﻳﻞ ارﺗﺒﺎﻃﻲ و ﺣﻤﻞ و‬

‫‪ -1‬ﺑﻴﺶ از دو دﻫﻪ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻣﻮادﻣﺨﺪر‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ ﻫﻤﭽﻮن ﺷﻬﺎدت ‪ 2400‬ﻧﻔﺮ از ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﻳﻦ‬
‫ﺳﺮزﻣﻴﻦ و ﺻﺮف روزاﻧﻪ ﺣﺪود ﻳﻚ ﻣﻴﻠﻴﺎرد ﺗﻮﻣﺎن را در ﭘﻲ داﺷﺘﻪ‪ ,‬اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﻴﺴﺖ ﻛﻪ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﻣﻮاد ﻫﻨﻮز‬
‫آﺳﺎن اﺳﺖ و ﺷﻤﺎر ﻣﻌﺘﺎدان رو ﺑﻪ ﺗﺰاﻳﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻣﺒﺪا ﺗﻼش ﻫﺎي ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن ﺳﺎل ‪ 1909‬در ﺷﺎﻧﮕﻬﺎي ﭼﻴﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -3‬درﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان ﺑﻴﺶ از‪20‬ﺳﺎل ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎﻣﻮادﻣﺨﺪرﺑﻪ ﺷﺪت اداﻣﻪ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ اﻣﺎ ره آوردآن‬
‫ﺿﺮروزﻳﺎن وﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﻓﺮدي واﺟﺘﻤﺎﻋﻲ واﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻘﺎﺿﺎوﻛﺎﻫﺶ ﺳﻦ اﻋﺘﻴﺎدﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪43‬‬

‫ﻧﻘﻞ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي ﺷﻴﻮهﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﭘﻠﻴﺴﻲ و اﺻﻮل ﭘﻨﻬﺎن ﻛﺎري در‬
‫اﻣﺮ ﺗﺮاﻧﺰﻳﺖ و ﻗﺎﭼﺎق ﻣﻮادﻣﺨﺪرو ارﺗﺒﺎط و ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻗﺎﭼﺎﻗﭽﻴﺎن در ﺳﻄﺢ‬
‫ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ‪ ،‬ﻛﺸﻮرﻫﺎ و دوﻟﺖﻫﺎ ﺑﺎ ﻣﻌﻀﻞ داﺧﻠﻲ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ ﻣﻬﺎري روﺑﻪ رو‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ آن ﺟﺰ ﺑﺎ اراده ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‪ ،‬اﺳﺘﺮاﺗﮋي واﺣﺪ ﺟﻬﺎﻧﻲ‬
‫و ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ و ﻫﻤﺴﺎﻧﻲ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﻠﻲ‪ ،‬اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪.1‬‬
‫از ﺟﻨﺒﻪ ﺗﻬﺪﻳﺪ اﻣﻨﻴﺖ و ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﻛﺸﻮرﻫﺎ‪ ،‬ﻧﻘﺾ ﻗﻮاﻋﺪ و‬
‫ﻣﻘﺮرات و ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﻫﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻧﻴﺰ ﺿﺮورت دارد ﻛﻪ ﺗﻼش ﻫﺎي‬
‫ﻣﻠﻲ ﻣﻨﺴﺠﻢ و ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺷﺪه و ﻫﻤﻜﺎري ﻫﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ در ﺟﻬﺖ‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎﺟﺮاﻳﻢ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر در دﺳﺘﻮرﻛﺎر دوﻟﺖﻫﺎ وﺳﺎزﻣﺎن‬
‫ﻫﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﭼﺮا ﻛﻪ ﻗﺎﭼﺎق و ﺗﺮاﻧﺰﻳﺖ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‬
‫ﻣﻮادﻣﺨﺪر‪ ،‬ﻧﻮﻋﻲ ﻣﺪاﺧﻠﻪ در اﻣﻮر داﺧﻠﻲ ﻛﺸﻮرﻫﺎ و ﻧﺎﻗﺾ اﺻﻞ‬
‫ﺻﻼﺣﻴﺖ ﺳﺮزﻣﻴﻨﻲ اﺳﺖ‪ ،‬از ﺟﻨﺒﻪ ﻗﺮاردادﻫﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻳﻚ ﻋﻤﻞ‬
‫ﻣﺠﺮﻣﺎﻧﻪ ﻣﺤﺴﻮب ﺷﺪه و ﺑﺎ ﻧﻈﻢ ﺣﻘﻮﻗﻲ ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﻛﺸﻮر ﻣﺮﺗﺒﻂ‬
‫اﺳﺖ ﺿﻤﻦ آﻧﻜﻪ ﻓﺮاﻣﻠﻲ ﺑﻮدن ﺗﺮاﻧﺰﻳﺖ و ﻗﺎﭼﺎق ﻣﻮادﻣﺨﺪر در‬
‫ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ و اﻣﻨﻴﺖ ﻛﺸﻮرﻫﺎ اﺧﻼل اﻳﺠﺎد ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﻀﻞ روزاﻓﺰون‬
‫ﻣﻮادﻣﺨﺪر‪ ،‬درد ﻣﺸﺘﺮك اﻧﺴﺎن ﻫﺎ و ﻳﻚ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﺳﻼﻣﺖ ﺟﺴﻤﻲ و اﺧﻼﻗﻲ اﻧﺴﺎن ﻫﺎ را ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻧﻤﻮده و ﻳﻚ ﺧﻄﺮ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺮاي ﺑﺸﺮ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪ .2‬ﺳﻮءﻣﺼﺮف‬
‫ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻜﺮر‪ ،‬واﺑﺴﺘﮕﻲ ﺟﺴﻤﻲ و رواﻧﻲ اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪،‬‬
‫در ﻣﺮﺗﺒﻪ اول ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎ را آﺳﻴﺐﭘﺬﻳﺮ و دﺳﺘﺨﻮش ﻧﺎﻫﻨﺠﺎري ﻧﻤﻮده و‬
‫ﺑﺎ ﮔﺴﺘﺮش آن‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ ﻗﺮار ﻣﻲ‬
‫ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻌﺘﺎد در ﻫﺮﻛﺸﻮر‪ ،‬ﻧﻴﺮوي ﺳﺮﺑﺎر و ﻓﺎﻗﺪ ﺑﻬﺮهدﻫﻲ‬

‫‪ -1‬ﺑﺮاﺳﺎس آﻣﺎرﻣﻨﺘﺸﺮﺷﺪه در روزﻧﺎﻣﻪ ﻣﺸﺎرﻛﺖ ﺑﻬﻤﻦ‪1378‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از آﻗﺎي ﻋﺒﺪاﻟﺮﺿﺎ ﺧﺰاﻳﻲ ‪ 214‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻣﻌﺘﺎد در‬
‫ﺟﻬﺎن وﺟﻮد دارد ﻛﻪ از ﻃﺮﻳﻖ ﻗﺎﭼﺎق ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن واﺣﺪ ﻣﻮادﻣﺨﺪر در ﻣﺼﻮب ‪.1961‬‬
 ‫ﻗﺎﭼﺎق ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ‪...‬‬ ‫‪44‬‬

‫اﺳﺖ‪ .1‬ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮادﻣﺨﺪر و ﻗﺎﭼﺎق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ آن ﺑﻪ اﻗﺘﺼﺎد‬

‫ﻛﺸﻮرﻫﺎ و اﻗﺘﺼﺎد ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ﻧﻴﺰ آﺳﻴﺐ وارد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.2‬‬
‫ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﻫﺎ و ﻫﻤﻜﺎري ﻫﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﻮادﻣﺨﺪر‬
‫ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﻫﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر‪ ،‬ﺣﺎﺻﻞ ﻫﻤﻜﺎري ﻫﺎي‬
‫ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ از ﺳﺎل ‪ 1909‬ﺗﺎ ‪ 1988‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﻫﺎ‪،‬‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﺎ و ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‪ ،‬ﻣﺴﻮول ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻣﻮادﻣﺨﺪر‬
‫و ﻣﺒﻨﺎي ﻫﻤﻜﺎري ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺣﺮﻛﺖ در‬
‫ﻣﺴﻴﺮ آﻧﻬﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﮔﺎم ﻣﻮﺛﺮي ﺟﻬﺖ ﻣﻬﺎر اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه در ﺟﻬﺎن ﺗﻠﻘﻲ‬
‫ﮔﺮدد‪ .‬در ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﻫﺎي ﻣﻮادﻣﺨﺪر‪ ،‬ﺑﺮ ﺿﺮورت اﻗﺪام ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ در‬
‫ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎن ﻋﻠﻴﻪ ﻣﻮادﻣﺨﺪر و ﻫﻤﻜﺎري ﻫﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﺮاﺳﺎس اﺻﻮل‬
‫واﺣﺪ و ﻫﺪف ﻣﺸﺘﺮك ﺑﺮاي رﻳﺸﻪﻛﻦ ﻧﻤﻮدن ﻗﺎﭼﺎق ﻣﻮادﻣﺨﺪر و‬
‫ﻫﻤﻜﺎري ﻫﺎي ﺟﻬﺎﻧﻲ در اﻣﻮر ﻛﻴﻔﺮي‪ ،‬ﺗﺎﻛﻴﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻌﺎﺿﺪت ﻗﻀﺎﻳﻲ ﻳﻌﻨﻲ ﻛﻤﻚ و ﻳﺎري ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ در اﻣﻮر‬
‫ﻗﻀﺎﻳﻲ‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎل آﻳﻴﻦ دادرﺳﻲ و " ﺣﻤﻞ ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺎرت " ﺟﻬﺖ ﻛﺴﺐ‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ در ﻣﺒﺎرزه ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﻏﻴﺮﻣﺠﺎز‪ ،‬ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ در ﻣﺎده ‪ 7‬ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﻣﺼﻮب ﺳﺎل ‪ 1988‬از ﻛﺸﻮرﻫﺎ‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷﺪه ﻛﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ داﺧﻠﻲ ﺧﻮد را در راﺳﺘﺎي اﺟﺮاي ﻣﻔﺎد‬
‫ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن وﺿﻊ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.3‬‬

‫‪ -3‬ﺑﻪ اﺳﺘﻨﺎدﮔﺰارش ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﺟﻬﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮاده ﻫﺎي ازﻫﻢ ﮔﺴﻴﺨﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ ﺑﺎ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ارﺗﺒﺎط ﭘﻴﺪا‬
‫ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺧﺴﺎرت ﻧﺎﺷﻲ از ﻣﻮادﻣﺨﺪر در اﻳﺮان در ﺳﺎل‪480 ،1373‬ﻣﻴﻠﻴﺎردﺗﻮﻣﺎن و در ﺳﺎل ‪ ،1377‬ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺮ ‪ 700‬ﻣﻴﻠﻴﺎرد‬
‫ﺗﻮﻣﺎن ﺑﺮآورد ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -1‬ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﻣﺼﻮب ‪ ،1988‬درﻣﺎده ‪ ،7‬ﺷﺮاﻳﻂ و ﻋﻨﺎوﻳﻦ درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﻌﺎﺿﺪت ﻗﻀﺎﻳﻲ و ﻧﻮع ﻫﻤﻜﺎري ﻫﺎ را‬
‫ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪45‬‬

‫در ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﻫﺎي ﻣﺼﻮب ‪ 1961‬و ‪ 1971‬ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻃﺮف ﻫﺎي‬

‫ﻣﺘﻌﻬﺪ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﺷﺪه ﻛﻪ ﻫﻤﻜﺎري ﻧﺰدﻳﻚ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ‬
‫ﻗﺎﭼﺎق ﻣﻮادﻣﺨﺪر و داروﻫﺎي روان ﮔﺮدان ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻛﻤﻚ ﻛﻨﻨﺪ‪.1‬‬
‫اﺳﺘﺮداد ﻣﺠﺮﻣﺎن‪ ،‬ﻣﻔﻬﻮم روﺷﻨﻲ در ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﻣﺼﻮب ‪1981‬‬
‫ﻣﻮادﻣﺨﺪر اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎده ‪ 6‬آن‪ ،‬در ‪ 12‬ﺑﻨﺪ‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ و ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ اﺳﺘﺮداد‬
‫ﻣﺠﺮﻣﺎن را ﺑﻴﺎن ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﺟﺮاي ﻣﻔﺎد ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن در ﺧﺼﻮص‬
‫اﺳﺘﺮداد ﻣﺠﺮﻣﺎن ﻳﻚ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺤﺚ در رواﺑﻂ ﺣﻘﻮﻗﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ‬
‫ﺑﻴﻦ ﻛﺸﻮرﻫﺎﺳﺖ‪ .‬ﻋﻠﻲ رﻏﻢ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن‪ ،‬دوﻟﺖﻫﺎ از اﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮم‬
‫ﺗﻔﺴﻴﺮﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ داﺷﺘﻪ و ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ رواﺑﻂ ﺳﻴﺎﺳﻲ و رﻓﺘﺎرﻫﺎي‬
‫ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬ﻣﺴﺎﻟﻪ ﻣﻌﺎﺿﺪت ﻗﻀﺎﻳﻲ و اﺳﺘﺮداد ﻣﺠﺮﻣﺎن ﻧﻴﺰ دﺳﺘﺨﻮش‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ و ﺗﺤﻮل ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﺳﺘﺮداد ﻣﺠﺮﻣﺎن در ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﻫﺎي ‪1961‬‬
‫و ‪ 1971‬ﻓﺎﻗﺪ ﺿﻤﺎﻧﺖ اﺟﺮاﻳﻲ ﻛﺎﻓﻲ ﺑﻮده و ﺑﻪ ﺻﺮف ﺗﻮﺻﻴﻪ و ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد‬
‫ﺑﻪ دوﻟﺖﻫﺎ اﻛﺘﻔﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬اﻳﻦ ﻣﻬﻢ در ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ‪ 1988‬ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ‬
‫و دﻗﺖ اﻣﻀﺎ ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﻮده‪ ،‬وﻟﻲ در ﻋﻤﻞ اﺧﺘﻼف ﻧﻈﺮﻫﺎﻳﻲ ﺑﻴﻦ‬
‫دوﻟﺖﻫﺎ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﻣﺎﻧﻊ از اﺟﺮاي ﻛﺎﻣﻞ ﻣﻔﺎد ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن در‬
‫ﺧﺼﻮص اﺳﺘﺮداد ﻣﺠﺮﻣﻴﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺎﻧﻮن ﺗﻄﻬﻴﺮ ﭘﻮل ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ از‬
‫ﺑﺎرزﺗﺮﻳﻦ ﺗﻼش ﻫﺎ در ﺟﻬﺖ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻗﺎﭼﺎق ﻣﻮادﻣﺨﺪر اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎده ‪3‬‬
‫ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﻣﺼﻮب ‪ 1988‬ﻣﺘﻌﺎﻫﺪﻳﻦ و دوﻟﺖ ﻫﺎي ﻋﻀﻮ را ﻣﻠﺰم ﻛﺮده‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻄﻬﻴﺮ ﭘﻮل ﺣﺎﺻﻞ از ﻗﺎﭼﺎق ﻣﻮادﻣﺨﺪر را در ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﻟﺤﺎﻗﻲ‬
‫ﺧﻮد‪ ،‬ﺟﺮم ﺗﻠﻘﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺷﺴﺘﺸﻮي ﭘﻮل ﻓﺮاﻳﻨﺪي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻃﻲ آن‪،‬‬
‫ﺷﺨﺺ ﻣﻨﺎﺑﻊ و درآﻣﺪﻫﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ را ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ‬
‫ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪.2‬‬

‫‪ -2‬ﻣﺎده ‪ 35‬ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن واﺣﺪ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﻣﺼﻮب ‪ 1961‬و ﻣﺎده ‪ 21‬ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﻣﺼﻮب ‪.1971‬‬
‫‪ -1‬ﻣﻨﻈﻮر از ﺗﻄﻬﻴﺮ ﭘﻮل‪ ،‬ﻣﺨﻔﻲ ﻛﺮدن ﻣﻨﺒﻊ اﺻﻠﻲ اﻣﻮال ﻧﺎﺷﻲ از ﺟﺮم و ﺗﺒﺪﻳﻞ آن ﺑﻪ اﻣﻮال ﭘﺎك ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ‬
‫ﻃﻮري ﻛﻪ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺻﻠﻲ ﻣﺎل ﻏﻴﺮﻣﻤﻜﻦ ﻳﺎ ﺑﺴﻴﺎر دﺷﻮار ﮔﺮدد‪.‬‬
 ‫ﻗﺎﭼﺎق ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ‪...‬‬ ‫‪46‬‬

‫ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺷﺪن روﻧﺪ ﺗﻄﻬﻴﺮ ﭘﻮل و ﺣﺮﻓﻪاي ﺷﺪن ﺗﻄﻬﻴﺮﻛﻨﻨﺪﮔﺎن‬

‫ﭘﻮل‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﻴﭽﻴﺪهاي درآورده و آﻣﺎر ﺗﻄﻬﻴﺮ‬
‫ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن روﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﺑﻮده و ﺟﻨﺒﻪ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﭘﻴﺪا ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬از‬
‫ﺳﻮي دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻫﻤﮕﺮاﻳﻲ اﻗﺘﺼﺎدي در ﺑﺎزارﻫﺎي ﺟﻬﺎﻧﻲ و ﺗﺠﺎرت‬
‫ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ در ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺿﻌﻴﻒ و ﻳﺎ داراي ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺿﻌﻴﻒ‪ ،‬ﻋﻮاﻣﻠﻲ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در ﻓﺮآﻳﻨﺪ اﻗﺘﺼﺎد ﻛﻼن و ﻣﺒﺎدﻻت ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻛﺎﻻ در ﺳﻄﺢ‬
‫ﺟﻬﺎن ﺗﻄﻬﻴﺮ ﭘﻮل را ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻛﺮده و ﻫﻤﻪ ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ آن‬
‫ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﺗﻼش و ﻫﻤﻜﺎري ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ده ﺳﺎل ﭘﺲ از ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ‪ ،1988‬ﻳﻌﻨﻲ در ﺳﺎل ‪ 1998‬در‬
‫اﺟﻼس وﻳﮋه ﻣﺠﻤﻊ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ‪ ،‬اﻋﻼﻣﻴﻪ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﻪ‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺐ ‪ 185‬ﻛﺸﻮر ﻋﻀﻮ رﺳﻴﺪ ﻛﻪ در ﭘﻴﺶﻧﻮﻳﺲ آن از ﻛﺸﻮرﻫﺎ‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷﺪه ﻛﻪ ﺗﻄﻬﻴﺮ ﻋﻮاﻳﺪ ﺣﺎﺻﻞ از ﻗﺎﭼﺎق ﻣﻮادﻣﺨﺪر و ﺳﺎﻳﺮ‬
‫ﺟﺮاﻳﻢ ﻣﺮﺑﻮط و اﺳﺘﻔﺎده ﻣﺎﻟﻲ ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم اﻳﻦ ﻫﺪف را ﻣﺤﻜﻮم‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و ﺑﺮاي اﺟﺮاي ﻣﻔﺎد ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ‪ 1988‬در زﻣﻴﻨﻪ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ‬
‫ﺗﻄﻬﻴﺮ ﭘﻮل‪ ،‬اﺻﻮﻟﻲ را ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺪوﻳﻦ ﻳﻚ ﭼﺎرﭼﻮب‬
‫ﺣﻘﻮﻗﻲ ﺟﺎﻣﻊ‪ ،‬ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻛﺸﻒ و ﻣﺼﺎدره اﻣﻮال ﻧﺎﺷﻲ از ﺟﺮم‪ ،‬ﺗﺪوﻳﻦ‬
‫ﻳﻚ ﻧﻈﺎم ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ‪ -‬ﻣﺎﻟﻲ اﺛﺮﺑﺨﺶ ﺟﻬﺖ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﻣﺠﺮﻣﺎن‬
‫و‪ ...‬از ﺟﻤﻠﻪ اﺻﻮل ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدي در اﻳﻦ اﻋﻼﻣﻴﻪ اﺳﺖ‪.1‬‬

‫ﻣﻜﺎﻧﻴﺰﻳﻢﻫﺎي ﭘﻴﺸﮕﻴﺮاﻧﻪ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‬

‫ﮔﺮدش ﻣﺎﻟﻲ و ﺳﻮد ﺳﺮﺷﺎر ﻧﺎﺷﻲ از ﻗﺎﭼﺎق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر‬
‫_ ﻛﻪ ﺑﻴﻦ ‪ 400‬ﺗﺎ ‪ 600‬ﻣﻴﻠﻴﺎرد دﻻر ﺑﺮآورد ﺷﺪه _ ﻋﺎﻣﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ‬

‫‪ -1‬ﺑﺮاي ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎﺟﺮم ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﺗﻄﻬﻴﺮ ﭘﻮل اﻗﺪاﻣﺎﺗﻲ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺑﺰار ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده‬
‫دوﻟﺖ ﻫﺎ و ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﺎي ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ و ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ‪ :‬اﻋﻼﻣﻴﻪ ﺑﺎﺳﻞ در دﺳﺎﻣﺒﺮ‪ ،1988‬ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن وﻳﻦ‬
‫در ﺳﺎل ‪ ،1988‬ﺿﻮاﺑﻂ و ﻣﻘﺮرات ﺷﻮراي اﺗﺤﺎدﻳﻪ اروﭘﺎ ﻣﺼﻮب ‪ ،1991‬اﻋﻼﻣﻴﻪ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻧﺎﭘﻞ ﻣﺼﻮب ‪ 1994‬و‬
‫اﻋﻼﻣﻴﻪ ﺑﻮﻳﻨﺲ آﻳﺮس در ﺳﺎل ‪.1995‬‬
‫‪47‬‬

‫اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه را ﺑﺮاي ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻣﺪاران و ﺑﺮﺧﻲ دوﻟﺖ ﻫﺎ ﺧﻮﺷﺎﻳﻨﺪ ﻧﻤﻮده و‬

‫ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪه ﺑﺎﻧﺪﻫﺎ‪ ،‬ﮔﺮوه ﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﻗﺎﭼﺎﻗﭽﻴﺎن ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‬
‫ﻣﻮادﻣﺨﺪر اﺣﺴﺎس اﻣﻨﻴﺖ ﻛﺮده‪ ،‬ﻋﺮﺻﻪ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ را ﻣﻨﺎﺳﺐ دﻳﺪه و ﺑﺎ‬
‫ﻣﺸﺎرﻛﺖ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺮﺧﻲ دوﻟﺖ ﻫﺎ و ﻧﻔﻮذ در ﺣﻜﻮﻣﺖﻫﺎ‬
‫ﺑﻪ ﺗﺠﺎرت ﻣﻮادﻣﺨﺪر اﻗﺪام ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻀﻞ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر‪ ،‬ﻣﻜﺎﻧﻴﺰﻳﻢﻫﺎي ﭘﻴﺸﮕﻴﺮاﻧﻪ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‬
‫ﻧﻴﺎز دارد ﺗﺎ اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺑﺤﺮان ﻧﮕﺮدد‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﻣﻜﺎﻧﻴﺰﻳﻢﻫﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫اﻟﻒ ‪ -‬ﻣﻬﺎر و ﻛﺎﻫﺶ ﻋﺮﺿﻪ و ﺗﻘﺎﺿﺎي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮادﻣﺨﺪر‬
‫‪ .1‬ﻋﻮاﻣﻞ اﻓﺰاﻳﺶ ﻋﺮﺿﻪ و ﺗﻘﺎﺿﺎ‬
‫‪ .1-1‬ﻋﺪم ﺗﻌﺎدل ﺑﻴﻦ ﻛﺎﻫﺶ ﺗﻘﺎﺿﺎ و ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﻋﺮﺿﻪ در ﺑﻌﺪ ﻣﻠﻲ‬
‫‪ .1-2‬ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻗﻬﺮﻳﻪ ﺑﺮﻣﺤﻮر ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ و اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬
‫‪ .1-3‬دور از دﺳﺘﺮس ﺑﻮدن ﻣﻨﺸﺎ اﺻﻠﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﻗﺎﭼﺎق ﻣﻮادﻣﺨﺪر‬
‫‪ .1-4‬ﻋﺪم ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﺑﻌﺎد ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه در ﺗﺪوﻳﻦ اﺳﺘﺮاﺗﮋي‬
‫ﺑﺮﺧﻮرد‬
‫‪ .1-5‬ﺗﺤﺮﻳﻢ و ﻣﻤﻨﻮﻋﻴﺖ ﻣﻮادﻣﺨﺪر‬
‫‪ .1-6‬ﺗﻌﺎرض ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻣﻮادﻣﺨﺪر در ﺑﻌﺪ ﻣﻠﻲ و ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‬
‫‪ .1-7‬ﺗﺪاﺧﻞ ﺳﻴﺎﺳﺖ درﺣﻘﻮق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ و ﻋﺪم اﻫﺘﻤﺎم دوﻟﺖ ﻫﺎ و‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻛﺮدن ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻮادﻣﺨﺪر‬
‫‪ .1-8‬ﻣﺒﺎرزه ﻧﺎﻫﻤﮕﻮن و ﻧﺎﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺑﺎ ﻛﺸﺖ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ،‬ﺗﻮزﻳﻊ و ﻗﺎﭼﺎق‬
‫ﻣﻮادﻣﺨﺪر‬
‫‪ .1-9‬ﻣﺸﻜﻼت اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫‪ .1-10‬ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ ﻧﺴﺒﻲ‪ ،‬ﺗﺴﻜﻴﻦ دﻫﻨﺪه و آرام ﺑﺨﺶ ﺑﻮدن و‬
‫ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي داروﻳﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر‬
‫‪ .1-11‬ﮔﺴﺘﺮش ﻗﺎﭼﺎق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر و ﺗﻼش ﻗﺎﭼﺎﻗﭽﻴﺎن‬
 ‫ﻗﺎﭼﺎق ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ‪...‬‬ ‫‪48‬‬

‫‪ .1-12‬ﮔﺮوه ﻣﻌﺘﺎدان در ﺳﻄﺢ ﻣﻠﻲ ﻋﺎﻣﻞ اﻓﺰاﻳﺶ ﻋﺮﺿﻪ و ﺗﻘﺎﺿﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .2‬ﻋﻮاﻣﻞ ﻛﺎﻫﺶ ﻋﺮﺿﻪ و ﺗﻘﺎﺿﺎ‬

‫ﻛﺎﻫﺶ و ﻣﻬﺎر ﻋﻮاﻣﻞ اﻓﺰاﻳﺶ ﻋﺮﺿﻪ و ﺗﻘﺎﺿﺎ و ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﻮاﻣﻞ‬
‫‪ 13‬ﮔﺎﻧﻪ ﻓﻮق‪ ،‬اﺟﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻫﺪﻓﺪار و ﭘﻴﺸﮕﻴﺮاﻧﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻬﺎدﻫﺎي‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي ارﺗﺒﺎط ﺟﻤﻌﻲ و ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت و اﻳﺠﺎد‬
‫اﻧﮕﻴﺰهﻫﺎي ﺳﺎزﻧﺪه و اﻣﻴﺪ ﺑﻪ آﻳﻨﺪه‪ ،‬ﻫﺪاﻳﺖ اوﻗﺎت ﻓﺮاﻏﺖ ﺟﻮاﻧﺎن در‬
‫ﻣﺴﻴﺮ ﺻﺤﻴﺢ و ﺳﺎﻟﻢ‪ ،‬ﺗﻌﻠﻴﻢ و آﻣﻮزش ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎ و ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺑﺮﻗﺮاري‬
‫راﺑﻄﻪ ﻣﻨﻄﻘﻲ در ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي و ﻛﺎﻫﺶ ﺗﻘﺎﺿﺎ در ﭼﺎرﭼﻮب ﻳﻚ‬
‫اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻛﺎﻫﺶ ﺗﻘﺎﺿﺎ و ﻣﻬﺎر ﻋﺮﺿﻪ ﻣﻮادﻣﺨﺪر‬
‫ﻣﻨﺘﻬﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫در ﺗﺪوﻳﻦ اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎﻳﺪ ﻋﻮاﻣﻞ اﺻﻠﻲ و ﻓﺮﻋﻲ اﻓﺰاﻳﺶ‬
‫ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺷﻮﻧﺪ و ﻛﺎﻫﺶ ﻋﺮﺿﻪ و ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﺎ ﺑﺮﺧﻮرد رﻳﺸﻪاي ﺑﻪ‬
‫ﺗﻌﺎدل ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬
‫اﻗﺪاﻣﺎت ﭘﻴﺸﮕﻴﺮاﻧﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻓﺮآﻳﻨﺪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻋﻤﺎل ﺷﻮد و ﺑﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﺿﺮورت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ در اوﻟﻮﻳﺖ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫ب ‪ -‬ﺗﻐﻴﻴﺮ اﻟﮕﻮي ﻛﺸﺖ‬

‫ﻳﻜﻲ از دﻻﻳﻞ ﮔﺮاﻳﺶ ﻛﺸﺎورزان ﺑﻪ ﻛﺸﺖ ﺧﺸﺨﺎش‪ ،‬ﻛﻮﻛﺎ و‬
‫ﺷﺎﻫﺪاﻧﻪ‪ ،‬ﺳﻮدآور ﺑﻮدن و ﻗﻴﻤﺖ ﺑﺎﻻي ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻣﻮادﻣﺨﺪر‪ ،‬ﺑﺎزدﻫﻲ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي و ﺳﺎزﮔﺎري اﻗﻠﻴﻤﻲ ﻛﺸﺖ آن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻛﺮدن ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻣﺠﺎز‪ ،‬ﻳﻚ راهﻛﺎر ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدي ﺑﺮاي‬
‫ﻛﺎﻫﺶ ﻋﺮﺿﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ اﻗﺪام ﺑﻪ ﻳﻚ ﻋﺰم ﻣﻠﻲ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﻨﻈﻢ و‬
‫ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ و ﻛﻤﻚ ﻣﺎﻟﻲ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‪ ،‬ﺗﺨﺼﻴﺺ اﻣﻜﺎﻧﺎت و اﺑﺰار ﻛﺸﺎورزي‬
‫و ﺑﺴﻴﺞ دوﻟﺖ ﻫﺎ در راﺳﺘﺎي ﺗﻐﻴﻴﺮ اﻟﮕﻮي ﻛﺸﺖ ﻧﻴﺎز دارد‪ .‬ﻛﺸﺖ‬
‫ﻛﺎﻛﺎﺋﻮ‪ ،‬ﻗﻬﻮه‪ ،‬آﻧﺎﻧﺎس و ﻛﺎﺋﻮﭼﻮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪49‬‬

‫ج ‪ -‬ﻛﻨﺘﺮل ﻣﺮزﻫﺎ و ﮔﻤﺮﻛﺎت‬

‫ﻗﺎﭼﺎق و ﺗﺮاﻧﺰﻳﺖ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﺑﺎ ﻣﺮزﻫﺎي زﻣﻴﻨﻲ‪ ،‬ﻫﻮاﻳﻲ‬
‫و درﻳﺎﻳﻲ ارﺗﺒﺎط ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ دارد‪ .‬ﻗﺎﭼﺎﻗﭽﻴﺎن ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻧﻘﻞ و اﻧﺘﻘﺎل‬
‫ﻣﻮادﻣﺨﺪر از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺮزﻫﺎي ﻏﻴﺮﻣﺠﺎز‪ ،‬ﻣﺮزﻫﺎي ﻣﺠﺎز را ﻧﻴﺰ رﻫﺎ ﻧﻜﺮده‪،‬‬
‫ﺑﺎ ﺷﻴﻮه ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﻗﺎﭼﺎق ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﭘﺮداﺧﺘﻪ و ﻣﺤﻤﻮﻟﻪﻫﺎي‬
‫ﻗﺎﭼﺎق را از ﻣﺮزﻫﺎ ﻋﺒﻮر ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻛﻨﺘﺮل ﻣﺮزﻫﺎ ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﻠﻲ و ﻫﻤﻜﺎري ﻫﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻧﻴﺎز‬
‫دارد‪ .‬اﻧﺴﺪاد ﻣﺮزي ﺑﺎ ﻣﻮاﻧﻊ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ‪ ،‬ﺟﺎدهﻫﺎي ﻣﺮزي‪ ،‬اﻓﺰاﻳﺶ‬
‫ﭘﺎﺳﮕﺎه ﻫﺎي ﻣﺮزي و ﺗﻘﻮﻳﺖ ﮔﻤﺮﻛﺎت ﺑﻪ وﺳﺎﻳﻞ و ﺗﺠﻬﻴﺰات‬
‫اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ و ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻬﻢ در ﻣﻬﺎر و ﻛﺎﻫﺶ ﻗﺎﭼﺎق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‬
‫ﻣﻮادﻣﺨﺪر و ﻛﺎﻫﺶ ﻋﺮﺿﻪ و ﻣﻬﺎر ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
 ‫ﻗﺎﭼﺎق ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ‪...‬‬ ‫‪50‬‬

‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮي‬

‫از ﻣﻌﺎﻫﺪه ﺷﺎﻧﮕﻬﺎي ﭼﻴﻦ‪ -‬اوﻟﻴﻦ اﻗﺪام ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫ﻣﻮادﻣﺨﺪر _ درﺳﺎل ‪ 1909‬ﺗﺎﻛﻨﻮن ‪ 94‬ﺳﺎل از ﻫﻤﻜﺎري ﻫﺎي‬
‫ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻋﻠﻴﻪ ﺳﻮءﻣﺼﺮف و ﻗﺎﭼﺎق ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﻣﻲﮔﺬرد‪ .‬ﺳﻴﺮﺗﺤﻮل‬
‫اﻗﺪاﻣﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﺪه در راﺳﺘﺎي ﻣﻬﺎر و ﻛﺎﻫﺶ ﺳﻮءﻣﺼﺮف و ﻗﺎﭼﺎق‬
‫ﻣﻮادﻣﺨﺪر‪ ،‬ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺎﺳﻴﺲ ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﺻﻠﻲ و ﻓﺮﻋﻲ‬
‫ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻮادﻣﺨﺪر در ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ و ﻫﻤﻜﺎري ﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪاي و‬
‫ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻛﺸﻮرﻫﺎ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﻠﻲ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻣﻮادﻣﺨﺪر‪ ،‬ﮔﻮﻳﺎي اﻳﻦ‬
‫واﻗﻌﻴﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﺪﻳﺪه ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﺑﻠﻴﻪاي ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم ﻣﺮدم ﺟﻬﺎن اﺳﺖ‬
‫و ﺗﻤﺎم ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﺑﺎ وﺟﻮد ﺗﻔﺎوتﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬ﻣﺬﻫﺒﻲ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺳﻴﺎﺳﺘﻲ و ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﻌﻀﻞ درﮔﻴﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫آﻣﺎر و اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ اﻳﻦ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﻫﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‪ ،‬ﺗﻼش ﻫﺎ و اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﻠﻲ و ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‬
‫ﺑﺮاي ﻣﻬﺎر اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه و ﻛﺎﻫﺶ ﻋﺮﺿﻪ و ﺗﻘﺎﺿﺎي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮادﻣﺨﺪر‪،‬‬
‫ﻛﺎﻓﻲ ﻧﺒﻮده و ﻣﺒﺎرزه ﻋﻠﻴﻪ ﺳﻮءﻣﺼﺮف و ﻗﺎﭼﺎق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر‬
‫در ﻣﺤﺪوده ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﻛﺸﻮرﻫﺎ و ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﻧﻴﺰ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺟﺪي‬
‫ﺑﺮروﻧﺪ روﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ‪ ،‬ﺗﺠﺎرت ﻣﻮادﻣﺨﺪر در ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺳﻮدﺟﻮﻳﻲ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﺎ‪ ،‬ﻛﺎرﺗﻞ ﻫﺎ‪ ،‬ﮔﺮوه ﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺑﺎﻧﺪﻫﺎي ﺗﺒﻬﻜﺎر و‬
‫ﻣﺎﻓﻴﺎﻳﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪﻛﻨﻨﺪه‪ ،‬ﻛﺸﻮرﻫﺎي‬
‫ﺗﺮاﻧﺰﻳﺖ‪ ،‬ﻗﺪرت ﻫﺎي ﺑﺰرگ و ﻗﺎﭼﺎﻗﭽﻴﺎن ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ را ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ‬
‫ﭘﻴﻮﻧﺪ داده و ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از ﺳﻮدآورﺗﺮﻳﻦ ﻣﻌﺎﻣﻼت ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ و اﻟﺒﺘﻪ ﺗﺪاوم آن ﺑﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻣﺼﺮف ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪.‬ﺑﺎوﺟﻮد ﺗﻼش‬
‫ﻫﺎي اﻧﺠﺎم ﺷﺪه و ﺗﺤﻮﻻت دﻟﮕﺮم ﻛﻨﻨﺪه‪ ،‬ﻧﮕﺮاﻧﻲ ﻫﺎ ﻫﻤﭽﻨﺎن وﺟﻮد‬
‫دارد‪ .‬ﺗﺠﺎرت ﭘﺮﺳﻮد ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻗﺎﭼﺎق و ﺗﺮاﻧﺰﻳﺖ اداﻣﻪ دارد‬
‫‪51‬‬

‫و دوﻟﺖ ﻫﺎ ﺟﻬﺖ ﻛﺎﻫﺶ ﻋﺮﺿﻪ ﻣﻮادﻣﺨﺪر‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي زﻳﺎدي را‬

‫ﻣﺘﺤﻤﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻧﻔﻮذﭘﺬﻳﺮ ﺑﻮدن ﻣﺮزﻫﺎ‪ ،‬ﻧﻴﺎز ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي‬
‫ﺑﺮﺧﻲ دوﻟﺖ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﻮد ﺣﺎﺻﻞ از ﺗﺠﺎرت ﻣﻮادﻣﺨﺪر‪ ،‬ورود ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﺎ‪،‬‬
‫ﻛﺎرﺗﻞ ﻫﺎ و ﻗﺎﭼﺎﻗﭽﻴﺎن ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪ ﻣﻮادﻣﺨﺪر‪ ،‬ﮔﺴﺘﺮش ﺟﺮاﻳﻢ‬
‫ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻗﺎﭼﺎق ﻣﻮادﻣﺨﺪر از ﻗﺒﻴﻞ ﻗﺎﭼﺎق ﺳﻼح و ﻣﻬﻤﺎت‪ ،‬آدمرﺑﺎﻳﻲ‪،‬‬
‫ﺳﺮﻗﺖﻫﺎي ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻛﻼه ﺑﺮداري ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ و رﺷﺪ ﺟﺮاﻳﻢ ﺳﺎزﻣﺎن‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺟﻬﺎﻧﻲ را در ﻣﻌﺮض ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻗﺮار داده و ﭘﺪﻳﺪه ﻗﺎﭼﺎق‬
‫ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر را در ردﻳﻒ ﺑﺤﺮان ﻫﺎي ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ‪ ،‬ﻓﻘﺮ و‬
‫ﺳﻼح ﻫﺎي اﺗﻤﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‬
‫ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ )‪ (UNDCP‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ رﺳﻴﺪه‬
‫ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ در ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺑﺎ ﻣﻌﻀﻞ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﻣﺒﺎرزه ﻛﺮد و ﺳﺎزﻣﺎن‬
‫ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﺳﻌﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﺸﻮرﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﻣﺴﻴﺮ ﻋﺒﻮر ﻛﺎروان ﻫﺎي‬
‫ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﻗﺮار دارﻧﺪ را ﺗﺠﻬﻴﺰ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﭘﺪﻳﺪه ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﻳﻚ از ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﭘﻴﺮوزي در اﻳﻦ ﻧﺒﺮد ﭘﻨﻬﺎن‬
‫ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ و اراده ﻗﻮي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ و ﻫﻤﻜﺎري دوﻟﺖ ﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ زﻳﺮﺑﻨﺎي‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﺎزﻧﮕﺮي در ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﻫﺎي‬
‫ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﻮادﻣﺨﺪر‪ ،‬اﻟﺰام اﻟﺤﺎق ﺗﻤﺎم ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﺑﻪ ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﻫﺎ‬
‫و ﺗﻬﺪﻳﺪ و ﺗﺤﺮﻳﻢ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻧﺎﻗﺾ ﻣﻔﺎد ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﻫﺎ و ﻣﻘﺮرات‬
‫ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‪ ،‬ﻫﻤﻜﺎري ﻫﺎي ﺣﻘﻮﻗﻲ و ﻗﻀﺎﻳﻲ ﺑﻴﻦ ﻛﺸﻮرﻫﺎ و‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‪ ،‬ﺛﺒﺖ ﺟﺮم ﻗﺎﭼﺎق ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ‬
‫ﺟﺮم ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ و اﺗﺨﺎذ اﺳﺘﺮاﺗﮋي اﻗﺪام ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ‪ ،‬ﻣﺘﻮازن و ﻣﺘﻌﺎدل‬
‫در ﺟﻬﺖ ﻛﻨﺘﺮل و ﻛﺎﻫﺶ ﻋﺮﺿﻪ و ﻣﻬﺎر و ﻛﺎﻫﺶ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﺳﻮءﻣﺼﺮف‬
‫ﻣﻮادﻣﺨﺪر‪ ،‬راهﻛﺎرﻫﺎي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﻣﻌﻀﻞ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر در ﺟﻬﺎن‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺤﺮﻳﻢ و ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻗﻬﺮآﻣﻴﺰ ﺑﺎ ﭘﺪﻳﺪه ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻬﺎر و ﻛﻨﺘﺮل روﻧﺪ روﺑﻪ رﺷﺪ ﺳﻮءﻣﺼﺮف و ﻗﺎﭼﺎق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‬
‫ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﻧﺸﺪه‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺳﺎﻳﺮ ﺟﺮاﻳﻢ و ﺿﺮر و زﻳﺎن ﻫﺎي ﻓﺮدي و‬
 ‫ﻗﺎﭼﺎق ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ‪...‬‬ ‫‪52‬‬

‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي ﺟﺎﻧﺒﻲ ﻫﻤﭽﻮن اﻳﺪز‪ ،‬ﻫﭙﺎﺗﻴﺖ و ﺑﻪ ﻫﺪر رﻓﺘﻦ‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎدي و اﻧﺴﺎﻧﻲ را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬وﺿﻌﻴﺖ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﺷﺪه‬
‫ﻛﻪ رﻳﺸﻪﻛﻦ ﻛﺮدن و ﻣﺤﻮ اﻋﺘﻴﺎد و ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﺑﻪ ﻳﻚ‬
‫آرﻣﺎن ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻛﺎﻫﺶ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻣﺼﺮف ﻏﻴﺮﻣﺠﺎز ﻣﻮادﻣﺨﺪر و داروﻫﺎي‬
‫روان ﮔﺮدان ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ در ﺑﻌﺪ ﻣﻠﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﻃﻴﻒ وﺳﻴﻌﻲ از ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻫﺎ‪،‬‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ ﻣﺘﻨﻮع در ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي از‬
‫ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‪ ،‬اﻓﺮاد و ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎ را درﺑﺮ ﮔﻴﺮد ﺗﺎ ﺑﺘﻮان ﺑﺎ اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه‬
‫و ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب آن در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ اﻟﮕﻮي ﻛﺸﺖ و ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻛﺮدن ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻣﺠﺎز از ﻗﺒﻴﻞ‬
‫ﻛﺎﻛﺎﺋﻮ‪ ،‬آﻧﺎﻧﺎس‪ ،‬ﻗﻬﻮه و ﻛﺎﺋﻮﭼﻮ ﺑﻪ ﺟﺎي ﻛﺸﺖ ﺧﺸﺨﺎش‪ ،‬ﺗﻀﻤﻴﻦ‬
‫ﻗﻴﻤﺖ و ﺧﺮﻳﺪ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ‪ ،‬اﻋﻄﺎي ﺗﺴﻬﻴﻼت ﻣﺎﻟﻲ ﺑﻪ‬
‫دوﻟﺖ ﻫﺎ و ﻛﺸﺎورزاﻧﻲ ﻛﻪ اﻗﺘﺼﺎد و ﻣﻌﻴﺸﺖ آﻧﻬﺎ از ﻃﺮﻳﻖ ﻛﺸﺖ‬
‫ﺧﺸﺨﺎش ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬راهﻛﺎر اﺳﺎﺳﻲ و ﺿﺮوري ﺑﺮاي ﻣﻬﺎر و ﻛﺎﻫﺶ‬
‫ﻋﺮﺿﻪ ﻣﻮادﻣﺨﺪر در ﺟﻬﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﺟﺮاي اﻳﻦ ﺳﻴﺎﺳﺖ در ﻣﻨﻄﻘﻪ‬
‫ﻫﻼل ﻃﻼﻳﻲ و ﻣﺜﻠﺚ ﻃﻼﻳﻲ ﺑﻪ وﻳﮋه در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻛﻪ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺑﻴﺶ از‬
‫‪ 4000‬ﺗﻦ ﺗﺮﻳﺎك ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺤﻮل ﻣﻬﻢ در ﻳﻚ ﻗﺮن‬
‫ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻣﻮادﻣﺨﺪر و اﻗﺪاﻣﻲ ﺿﺮوري و ﻓﻮري ﺑﺮاي ﻧﺠﺎت ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻫﺎ‬
‫اﻧﺴﺎن در ﺳﺮاﺳﺮ ﺟﻬﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﻧﮕﺎﻫﻲ ﺑﻪ ﺳﻴﺮ ﺗﺤﻮﻻت و اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﻠﻲ و ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‪ ،‬ورود‬
‫ﻗﺪرت‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﺖ و اﻗﺘﺼﺎد ﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪ ﻣﻮادﻣﺨﺪر‪ ،‬ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي داروﻳﻲ و‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﺑﻪ ﻣﺠﺎز و ﻏﻴﺮﻣﺠﺎز‪ ،‬ﺑﺪون ﻣﺠﺎزات ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﮔﺮوه ﻫﺎ‬
‫و ﺑﺎﻧﺪﻫﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻗﺎﭼﺎق ﻣﻮادﻣﺨﺪر و‪ ...‬ﻣﻲﺗﻮان ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺟﻬﺎﻧﻲ‪ ،‬اﻣﺤﺎي ﭘﺪﻳﺪه ﻗﺎﭼﺎق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﻧﻴﺴﺖ و‬
‫ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه در ﺑﻌﺪ ﺟﻬﺎﻧﻲ و در ﺑﺮﺧﻲ ﻛﺸﻮرﻫﺎ‪ ,‬دو وﺟﻬﻲ و‬
‫داراي ﻇﺎﻫﺮ و ﺑﺎﻃﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻇﺎﻫﺮ ﻣﺒﺎرزه‪ ،‬داراي ﺳﺎزﻣﺎن‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬اﺻﻮل و‬
‫‪53‬‬

‫ﻗﻮاﻋﺪي اﺳﺖ ﻛﻪ دﺳﺘﻤﺎﻳﻪ ﺗﻼش ﻫﺎي ﻣﻠﻲ و ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ اﺳﺖ و ﺑﺎﻃﻦ‬

‫ﻣﺒﺎرزه‪ ،‬ﻗﺪرت‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﺖ و اﻗﺘﺼﺎد اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ در‬
‫ﺧﺪﻣﺖ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻗﺪرت ﻣﻨﺪان ﻗﺮار دارد‪.‬ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان در ﺧﻂ‬
‫ﻣﻘﺪم ﺗﺮاﻧﺰﻳﺖ در روﻳﺎروﻳﻲ ﺑﺎ اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه و ﺑﺎزي ﺧﻄﺮﻧﺎك‪ ،‬ﺑﻴﺶ از‬
‫ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪﻛﻨﻨﺪه و ﻣﺼﺮف ﻛﻨﻨﺪه‪ ،‬آﺳﻴﺐﭘﺬﻳﺮ ﺑﻮده و ﺗﺎﻛﻨﻮن‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻣﺎدي و اﻧﺴﺎﻧﻲ زﻳﺎدي را ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا ﺿﺮورت دارد‪،‬‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻣﻮادﻣﺨﺪر و ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي آن‪ ،‬ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ و ﺗﺠﺪﻳﺪﻧﻈﺮ‬
‫ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﮔﺴﺘﺮش و ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮادﻣﺨﺪر و اﻋﺘﻴﺎد‬
‫در ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺗﺮاﻧﺰﻳﺖ اﺳﺖ‪ .1‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻫﺎ ﻣﻌﺘﺎد در ﺟﻬﺎن ﻧﻴﺎز ﺑﻪ‬
‫ﻣﻮادﻣﺨﺪر دارﻧﺪ و ‪ %79‬ﺗﺮﻳﺎك ﺟﻬﺎن در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد و‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﻗﺎﭼﺎﻗﭽﻴﺎن ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺮزﻫﺎي ﺷﺮﻗﻲ اﻳﺮان ﺑﻪ اروﭘﺎ و‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺗﺮاﻧﺰﻳﺖ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬در ﺑﻌﺪ ﻣﻠﻲ و ﺑﺮاي ﻧﺠﺎت ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻳﺮاﻧﻲ از‬
‫ﺑﻼي اﻋﺘﻴﺎد و ﻣﻌﻀﻞ ﻣﻮادﻣﺨﺪر و ﺑﺎ ﻫﺪف ﻣﻬﺎر و ﻛﺎﻫﺶ ﻋﺮﺿﻪ و‬
‫ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻣﺼﺮف ﻣﻮادﻣﺨﺪر‪ ،‬ﺿﻤﻦ ﺗﻮﺟﻪ ﺟﺪي ﺑﻪ ﻣﺮزﻫﺎي ﺷﺮﻗﻲ‬
‫ﻛﺸﻮر‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺟﻤﻌﻴﺘﻲ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬وﺿﻌﻴﺖ ﻣﻌﻴﺸﺘﻲ و‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﺤﻮر ﺷﺮق‪ ,‬ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺗﺮاﻧﺰﻳﺖ از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﻠﻲ ﻣﻮادﻣﺨﺪر ﺣﺬف‬
‫و اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﻣﺼﻮﻧﻴﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻤﻨﻮﻋﻴﺖ در اﺑﻌﺎد ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻫﺎي اﺻﻮﻟﻲ و راﻫﺒﺮدي ﺗﺎﻛﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -1‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﮔﺰارش ﻣﻨﺘﺸﺮﺷﺪه در ﺳﺎل ‪ ،1999‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺗﺮﻳﺎك در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ‪ 4565‬ﺗﻦ ﻳﻌﻨﻲ ‪ %79‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻞ ﺟﻬﺎن‬
‫)‪ 5795‬ﺗﻦ( ﺑﻮده ﻛﻪ از ‪ 90583‬ﻫﻜﺘﺎر زﻣﻴﻦ )‪ %41‬از اراﺿﻲ زﻳﺮﻛﺸﺖ ﺟﻬﺎن( اﺳﺘﺤﺼﺎل ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬