‫اﻧﺮژي ﻫﺎي ﺗﺠﺪﻳﺪ ﭘﺬﻳﺮ‬

‫ﺑﺸﺮ از دﻳﺮﺑﺎز ﺑﺎ ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮي اﻧﺮژﻳﻬﺎي ﻓﺮاوان و در دﺳﺘﺮس ﻃﺒﻴﻌﺖ‪ ،‬در ﭘﻲ ﮔﺸﻮدن درﻳﭽﻪاي ﺗﺎزه ﺑﻪ روي ﺧﻮﻳﺶ‬
‫ﺑﻮد ﺗﺎ از اﻳﻦ رﻫﮕﺬار‪ ،‬ﺑﺘﻮاﻧﺪ اﻓﺰون ﺑﺮ آﺳﺎﻧﺘﺮ ﻛﺮدن ﻛﺎرﻫﺎ‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ و ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ‬
‫اﻧﺠﺎم رﺳﺎﻧﺪ و ﮔﺎﻣﻲ ﺑﺮاي آﺳﺎﻳﺶ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮدارد‪ .‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ اﻧﺮژي ﺑﻜﺎررﻓﺘﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺸﺮ‪ ،‬اﻧﺮژي ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﻧﺴﺎن از‬
‫ﻧﻮر و ﮔﺮﻣﺎي آﻓﺘﺎب ﺑﻬﺮهﻫﺎي ﻓﺮاوان ﻣﻲﺑﺮد؛ ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﻛﻪ اﻳﻦ اﻧﺮژي ﺟﺰﻳﻲ ﺟﺪاﻳﻲﻧﺎﭘﺬﻳﺮ از ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺑﺮﺧﻲ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﮔﺸﺖ و‬
‫ﺣﺘﻲ اﻣﺮوزه ﻧﻴﺰ ﺟﺎﻳﮕﺎه ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻧﺪاده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮدﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺮﻳﺎﻧﻬﺎي آزاد آب دﺳﺘﺮﺳﻲ داﺷﺘﻨﺪ ﻳﺎ در‬
‫ﺳﺮزﻣﻴﻨﻬﺎي ﺑﺎدﺧﻴﺰ ﻣﻲزﻳﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬از اﻳﻦ اﻧﺮژي ﺣﺮﻛﺘﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ ﺗﺒﺪﻳﻞ و ﻣﻬﺎر آن‪ ،‬ﺑﺮ ﺗﻮان ﺧﻮﻳﺶ ﺟﻬﺖ‬
‫اﻧﺠﺎم ﻛﺎرﻫﺎي ﺑﺰرﮔﺘﺮ و دﺷﻮارﺗﺮ‪ ،‬ﻣﻲاﻓﺰودﻧﺪ‪ .‬اﻧﺮژي دﻳﮕﺮي ﻛﻪ در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎ آن آﺷﻨﺎ ﺑﻮده‪ ،‬از آن ﻳﺎري ﻣﻲﺟﺴﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫اﻧﺮژي ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ زﻣﻴﻦ ﺑﻮد‪ .‬اﻧﺴﺎﻧﻬﺎي ﺳﺎﻛﻦ ﻧﻮاﺣﻲ آﺗﺸﻔﺸﺎﻧﻲ‪ ،‬آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ ﻳﺎ ﻧﺎﺧﻮدآﮔﺎه‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﻬﺮه ﺑﺮدن از وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي‬
‫درﻣﺎﻧﻲ‪-‬ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﭼﺸﻤﻪﻫﺎي آﺑﮕﺮم‪ ،‬ﺑﻨﻮﻋﻲ اﻳﻦ اﻧﺮژي را ﺑﻜﺎر ﻣﻲﺑﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﺟﻤﻌﻴﺖ و ﮔﺴﺘﺮش و ﭘﺮاﻛﻨﺪﮔﻲ آن و ﻧﻴﺰ ﻫﻤﮕﺎم ﺑﺎ ﻧﻴﺎز روزاﻓﺰون ﺑﻪ اﻧﺮژﻳﻬﺎي ﺟﺪﻳﺪ و ﻛﺎرآﺗﺮ ﺑﺎ ﺑﺎزده‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ‪ ،‬ﻛﻢﻛﻢ ﺑﺸﺮ ﺳﻮﺧﺖﻫﺎي ﻓﺴﻴﻠﻲ را ﻛﺸﻒ ﻛﺮد و آن را ﻣﻨﺒﻌﻲ ﭘﺎﻳﺎنﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ ﻧﻮﻳﺪﺑﺨﺶ آﻳﻨﺪهاي روﺷﻦ‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬
‫واﺑﺴﺘﮕﻲ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﺳﻮﺧﺘﻬﺎي ﻓﺴﻴﻠﻲ‪ ،‬روزﺑﺮوز ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻲﺷﺪ و ﺑﺎ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻋﻠﻢ و ﻓﻨﺎوري و ﺳﺎﺧﺖ ﻣﺎﺷﻴﻨﻬﺎ و‬
‫اﺑﺰارﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن و ﺑﻮﻳﮋه ﺑﺎ رخ دادن اﻧﻘﻼب ﺻﻨﻌﺘﻲ‪ ،‬ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮي ﺳﻮﺧﺘﻬﺎي ﻓﺴﻴﻠﻲ ﺑﻪ اوج ﺧﻮد رﺳﻴﺪ؛ اﻣﺎ در ﻛﻨﺎر‬
‫اﻳﻦ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻬﺎ‪ ،‬رﻓﺘﻪرﻓﺘﻪ ﺑﺸﺮ درﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ از ﻣﺤﺪود ﺑﻮدن اﻧﺮژي ﻓﺴﻴﻠﻲ‪ ،‬ﺑﻬﺮهﮔﻴﺮي از اﻳﻦ اﻧﺮژي ﻧﻴﺰ ﭼﻨﺪان ﺑﺪون‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و دﻳﺮي ﻧﭙﺎﻳﻴﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از ﺳﻮزاﻧﺪن ﺳﻮﺧﺘﻬﺎي ﻓﺴﻴﻠﻲ‪ ،‬ﺧﻮد ﺑﻪ ﭼﺎﻟﺸﻲ ﺗﺎزه ﺑﺮاي ﺟﻮاﻣﻊ‬
‫اﻧﺠﺎﻣﻴﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﺼﺮف ﻛﻨﻮﻧﻲ ﻧﻔﺖ‪ ،‬ﺣﺪود ده ﻣﻴﻠﻴﺎرد ﺗﻦ در ﺳﺎل اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﺶ از اﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و ﺑﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ‬
‫ذﻏﺎﻟﺴﻨﮓ از اﺑﺘﺪاﻳﻲﺗﺮﻳﻦ ﺳﻮﺧﺘﻬﺎي ﻓﺴﻴﻠﻲ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺮوز ﻫﻨﻮز ‪ %40‬اﻧﺮژي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺟﻬﺎن و ‪ %56‬ﺑﺮق آﻣﺮﻳﻜﺎ‪ ،‬از‬
‫ﺳﻮﺧﺘﻦ ذﻏﺎﻟﺴﻨﮓ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ و ﺳﺎﻻن ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺗﻦ ﮔﺎز ‪ SO2 ،NO2‬و ‪ CO‬ﺣﺎﺻﻞ از ﺳﻮﺧﺘﻦ ذﻏﺎل‪،‬؛ در ﺟﻮ‬
‫زﻣﻴﻦ رﻫﺎ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻣﺮوزه ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺴﻴﺎري از ﺟﻤﻠﻪ ﮔﺴﺘﺮش ﻓﺰاﻳﻨﺪهي ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اﻧﺮژي‪ ،‬ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﺴﻴﻠﻲ‪ ،‬ﻓﺎﺟﻌﻪي‬

‫‪1‬‬
‫آﻟﻮدﮔﻲ زﻳﺴﺖﻣﺤﻴﻄﻲ ﻧﺎﺷﻲ از ﺳﻮﺧﺖ ﻣﻮاد ﻓﺴﻴﻠﻲ‪ ،‬ﮔﺮم ﺷﺪن ﻫﻮا و اﺛﺮ ﮔﻠﺨﺎﻧﻪاي‪ ،‬ﻟﺰوم ﺗﻌﺎدل ﭘﺨﺶ ﮔﺎزﻫﺎي آﻻﻳﻨﺪه‬
‫و ﺑﺴﻴﺎري از دﻳﮕﺮ ﻋﻮاﻣﻞ‪ ،‬ﺳﺒﺐ روﻳﻜﺮد دوﺑﺎرهي ﻋﻠﻢ ﺑﻪ اﻧﺮژﻳﻬﺎي ﺗﺠﺪﻳﺪﭘﺬﻳﺮ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺷﺪه؛ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت ﻛﻪ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ‬
‫ﻋﻠﻢ و ﻓﻨﺎوري‪ ،‬ﻓﺼﻠﻲ ﺗﺎزه در ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮي و ﺗﺒﺪﻳﻞ و ﻣﻬﺎر اﻳﻦ اﻧﺮژﻳﻬﺎ ﮔﺸﻮده اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮي اﻧﺮژﻳﻬﺎي‬
‫ﺗﺠﺪﻳﺪﭘﺬﻳﺮ‪ ،‬دو روﻳﻜﺮد ﻋﻤﺪه وﺟﻮد دارد؛ روش ﻧﺨﺴﺖ‪ ،‬روش ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در آن ﻫﻤﻪي اﻧﻮاع اﻳﻦ اﻧﺮژﻳﻬﺎ ﺑﻪ ﺑﺮق‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در روش دوم ﺑﺎ ﺗﺠﻬﻴﺰات وﻳﮋه‪ ،‬اﻳﻦ اﻧﺮژﻳﻬﺎ را ﺑﻲواﺳﻄﻪ در ﮔﺮﻣﺎﻳﺶ‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﻳﺶ و ﻣﺤﻮرﻫﺎي ﭼﺮﺧﺎن‬
‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﺑﻜﺎر ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ )روش ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎي ﻣﻜﻤﻞ(‪ .‬روش دوم ﺑﺪﻟﻴﻞ ﺣﺬف ﺗﺒﺪﻳﻠﻬﺎي ﻏﻴﺮﻻزم‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ روش‬
‫ﻧﺨﺴﺖ ﺑﺮﺗﺮي دارد و ﺑﺎزدﻫﻲ آن ﻧﻴﺰ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ؛ اﻣﺎ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻓﺮاﮔﻴﺮﺗﺮ ﺑﻮدن ﻓﻨﺎوري‪ ،‬ﮔﺮاﻳﺶ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﺑﻪ روش‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻧﺮژي ﺧﻮرﺷﻴﺪي)‪( Solar Energy‬‬

‫ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪي ﻋﻈﻴﻢ و ﺑﻴﻜﺮان اﻧﺮژي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﻴﺎت زﻣﻴﻦ ﺑﺪان ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد و ﻫﻤﻪي دﻳﮕﺮ اﻧﻮاع اﻧﺮژي‬
‫ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﺑﮕﻮﻧﻪاي از آن ﻧﺸﺄت ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻫﻤﻪي ﺳﻮﺧﺘﻬﺎي ﻓﺴﻴﻠﻲ را ﺟﻤﻊ ﻛﺮده‪ ،‬ﺑﺴﻮزاﻧﻴﻢ‪ ،‬اﻳﻦ اﻧﺮژي ﻣﻌﺎدل ﺗﺎﺑﺶ‬
‫ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﺑﻪ زﻣﻴﻦ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاي ‪ 4‬روز ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و ﺣﺮارت و ﻧﻮري ﻛﻪ در ﻫﺮ ﺛﺎﻧﻴﻪ از ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﺑﻪ زﻣﻴﻦ ﻣﻲرﺳﺪ‪،‬‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﺎﻛﺎزاﻛﻲ‬ ‫ﻳﺎ‬ ‫ﻫﻴﺮوﺷﻴﻤﺎ‬ ‫در‬ ‫ﻣﻨﻔﺠﺮﺷﺪه‬ ‫اﺗﻤﻲ‬ ‫ﺑﻤﺐ‬ ‫ﻗﺪرت‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫ﻣﻴﻠﻴﻮنﻣﻴﻠﻴﻮن‬
‫در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ‪ ،‬ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻧﺮژي ﺑﻴﺶ از ‪ 160‬ﻫﺰار روﺳﺘﺎ در ﺳﺮاﺳﺮ ﺟﻬﺎن ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪي اﻧﺮژي ﺧﻮرﺷﻴﺪي اﺳﺖ و اﻳﻦ ﺗﺎزه‬
‫آﻏﺎز راه اﺳﺖ‪ .‬در ﻛﺸﻮري ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻧﺪوﻧﺰي ﻛﻪ از ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻫﺰار ﺟﺰﻳﺮهي ﻛﻮﭼﻚ و ﺑﺰرگ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮي‬
‫ﻧﻴﺮوﮔﺎه و ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل ﻧﻴﺮو‪ ،‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﻣﻤﻜﻦ ﻧﻴﺴﺖ و اﻧﺮژي ﺧﻮرﺷﻴﺪي ﺗﻨﻬﺎ اﻣﻴﺪ ﺟﻤﻌﻴﺖ ‪ 20‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻧﻲ روﺳﺘﺎﻫﺎي‬
‫اﻧﺪوﻧﺰي اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻢاﻛﻨﻮن ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت داﻣﻨﻪدار و ﺑﻲوﻗﻔﻪاي در ﺣﺎل اﻧﺠﺎم اﺳﺖ و در آﻳﻨﺪهاي ﻧﻪ ﭼﻨﺪان دور‪ ،‬ﻣﻮج ﺳﺎﺧﺖ‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﻮاﻫﺪ‬ ‫ﻫﻤﻪﮔﻴﺮ‬ ‫ﺧﻮرﺷﻴﺪي‪،‬‬ ‫ﺑﺰرگ‬ ‫ﻧﻴﺮوﮔﺎﻫﻬﺎي‬ ‫از‬ ‫ﺑﻬﺮهﺑﺮداري‬ ‫و‬
‫اﻣﺮوزه ﺷﺶ ﺷﻴﻮهي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮق از ﻧﻮر ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﺒﺎرتاﻧﺪ از‪ :‬آﻳﻴﻨﻪي ﺳﻬﻤﻴﮕﻮن‪ ،‬درﻳﺎﻓﺖﻛﻨﻨﺪهي‬
‫ﻣﺮﻛﺰي‪ ،‬آﻳﻴﻨﻪﻫﺎي ﺷﻠﺠﻤﻲ )ﺑﺸﻘﺎﺑﻲ ﻳﺎ اﺳﺘﺮﻟﻴﻨﮓ(‪ ،‬دودﻛﺶ ﺧﻮرﺷﻴﺪي‪ ،‬اﺳﺘﺨﺮ ﺧﻮرﺷﻴﺪي و ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﻧﻮري‬
‫)ﻓﺘﻮوﻟﺘﺎﻳﻴﻚ(؛ اﻣﺎ اﻣﺮوزه اﻧﺮژي ﺧﻮرﺷﻴﺪي را ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎ ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮي ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﺧﻮرﺷﻴﺪي ﻳﺎ راهاﻧﺪازي ﻧﻴﺮوﮔﺎﻫﻬﺎي‬
‫ﺣﺮارﺗﻲ‪ ،‬ﻣﻬﺎر ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮاﮔﻴﺮ ﺳﺎﺧﺘﻦ روﺷﻬﺎي دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ در دﺳﺖ ﺑﺮرﺳﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺻﺤﺮاي ﻧﻮادا در آﻣﺮﻳﻜﺎ ‪-‬ﻛﻪ زﻣﺎﻧﻲ‬
‫ﻣﺤﻞ آزﻣﺎﻳﺸﻬﺎي ﻫﺴﺘﻪاي ﺑﻮد‪ -‬اﻳﻨﻚ ﺑﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﺧﻮرﺷﻴﺪي ﺟﻬﺎن ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﺎﻧﻚ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻧﻴﺰ از‬
‫ﻣﺪﺗﻬﺎ ﭘﻴﺶ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر اﺳﺖ ﺗﺎ ﻃﺮح ﺑﻬﺮهﮔﻴﺮي از اﻧﺮژي ﺧﻮرﺷﻴﺪي ودﻳﮕﺮ ﻃﺮﺣﻬﺎي ﺳﺎزﮔﺎر ﺑﺎ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ را زﻳﺮ‬
‫دﻫﺪ‪.‬‬ ‫ﻗﺮار‬ ‫ﻣﺎﻟﻲ‬ ‫ﭘﻮﺷﺶ‬
‫ﻧﻴﺮوﮔﺎﻫﻬﺎي ﺧﻮرﺷﻴﺪي ﺑﺎ ﻫﺰﻳﻨﻪاي ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻢ‪ ،‬ﺑﺪون ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮔﺎزﻫﺎي ﻣﺨﺮب و ﺑﺪون اﺷﻐﺎل ﻓﻀﺎﻫﺎي ﻣﻔﻴﺪ‪ ،‬ﺑﺰودي‬
‫ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ ﻛﺎﻣﻞ ﺑﺮاي ﻧﻴﺮوﮔﺎﻫﻬﺎي ﺳﻮﺧﺖ ﻓﺴﻴﻠﻲ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪2‬‬
‫ﻛﺸﻮر ﻣﺎ اﻳﺮان‪ ،‬ﺑﺮ ﻛﻤﺮﺑﻨﺪ ﺧﻮرﺷﻴﺪي زﻣﻴﻦ ﻗﺮار دارد و ﻳﻚﭼﻬﺎرم ﻣﺴﺎﺣﺖ آن را ﻛﻮﻳﺮﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﺷﺪت ﺗﺎﺑﺶ ﺑﻴﺶ از‬
‫‪ 5‬ﻛﻴﻠﻮواتﺳﺎﻋﺖ ﺑﺮ ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ‪ ،‬ﭘﻮﺷﺎﻧﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ اﮔﺮ ‪ %1‬اﻳﻦ ﻣﺴﺎﺣﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺖ ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﺧﻮرﺷﻴﺪي ﺑﺎ ﺑﺎزده‬
‫‪ %10‬ﺑﻜﺎر رود‪ ،‬ﺗﻮان ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮق ﺑﺪﺳﺖآﻣﺪه‪ ،‬از ‪ 7‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻴﺰان ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ ﺑﺮق ﻫﻤﻪي ﻧﻴﺮوﮔﺎﻫﻬﺎي ﻛﺸﻮر در ﺳﺎل‬
‫‪ 9) 1376‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻣﮕﺎواتﺳﺎﻋﺖ( ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎﻳﻲ در ﻛﺸﻮر اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﻋﺒﺎرتاﻧﺪ از‪- :‬‬
‫∗ ﻫﻮاﮔﺮﻣﻜﻨﻬﺎي ﺧﻮرﺷﻴﺪي و ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎي ذﺧﻴﺮه ﻛﺮدن و ﺧﺸﻚ ﻛﺮدن ﺧﻮرﺷﻴﺪي‪.‬‬
‫∗ ‪-‬آﺑﺮﮔﺮﻣﻜﻨﻬﺎي ﺧﻮرﺷﻴﺪي و ﺣﻤﺎم ﺧﻮرﺷﻴﺪي‪.‬‬
‫∗ ‪-‬ﺗﻴﻮﺑﻬﺎي ﺣﺮارﺗﻲ‪.‬‬
‫∗ ‪-‬آبﺷﻴﺮﻳﻦﻛﻨﻬﺎي ﺧﻮرﺷﻴﺪي‪.‬‬
‫∗ ﻣﺘﻤﺮﻛﺰﻛﻨﻨﺪهﻫﺎي ﺧﻮرﺷﻴﺪي‪– .‬‬
‫∗ دﻧﺒﺎلﻛﻨﻨﺪهﻫﺎي ﺧﻮرﺷﻴﺪي‪– .‬‬
‫∗ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎي ﻏﻴﺮﻓﻌﺎل ﺧﻮرﺷﻴﺪي‪.‬‬
‫∗ ﺳﺮدﻛﻨﻨﺪهي ﺧﻮرﺷﻴﺪي‪.‬‬
‫ﺑﺮﺧﻲ از اﻳﻦ روﺷﻬﺎ ﻫﻢاﻛﻨﻮن در ﺑﺨﺸﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻛﺸﻮر در ﺣﺎل آزﻣﺎﻳﺶ و ﺑﻬﺮهﺑﺮداري ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و اﻣﻴﺪ اﺳﺖ‬
‫ﺑﺎ ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎي ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻪ و ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻴﻬﺎي دوﻟﺘﻲ‪ ،‬ﺑﺰودي ﺷﺎﻫﺪ ﮔﺎﻣﻲ ﺑﺰرگ ﺑﺴﻮي ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮي ﻓﺰاﻳﻨﺪهي اﻧﺮژي‬
‫ﺧﻮرﺷﻴﺪي در ﻛﺸﻮر ﺑﺎﺷﻴﻢ‪.‬‬

‫اﻧﺮژي ﺑﺎد)‪(Wind Energy‬‬

‫ﺑﺎد ﮔﻮﻧﻪاي از اﻧﺮژي اﺳﺖ ﻛﻪ در اﺻﻞ از ﺗﺎﺑﺶ ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﺑﻪ زﻣﻴﻦ و ﺗﻔﺎوت دﻣﺎي ﻫﻮاي ﺑﻴﻦ دو ﻧﺎﺣﻴﻪ‪ ،‬اﻳﺠﺎد‬
‫ﻣﻲﺷﻮد و ﮔﺎه آن ﻗﺪر ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﺨﺘﺘﺮﻳﻦ ﺳﺎزهﻫﺎي ﻧﻴﺰ در ﺑﺮاﺑﺮ آن ﻳﺎراي اﻳﺴﺘﺎدﮔﻲ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬در ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﻨﺎﻃﻖ‪،‬‬
‫وزش ﺑﺎد داﺋﻤﻲ‪ ،‬ﻳﺎ ﻣﻮﺳﻤﻲ ﺑﺎ دورهي ﺗﻜﺮار ﻣﻌﻴﻦ اﺳﺖ و ﻣﻲﺗﻮان از ﻫﻤﻴﻦ وﻳﮋﮔﻲ ﺑﺮاي ﺑﺮآورد اﻧﺮژي ﺑﺎدي در‬
‫دﺳﺘﺮس‪ ،‬ﺑﻬﺮه ﺑﺮد‪.‬‬
‫ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﺑﺎدي ﺑﻪ ﺷﻜﻞ اﻣﺮوزﻳﻦ‪ ،‬از دﻫﻪي ‪ 1980‬رواج ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ و در آن زﻣﺎن ﺗﻨﻬﺎ ﺣﺪود ‪ 50‬ﻛﻴﻠﻮوات اﻧﺮژي‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ؛ اﻣﺎ اﻛﻨﻮن اﻳﻦ ﻣﻘﺪار ﺑﻪ ﺑﻴﺶ از ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻣﮕﺎوات ﻣﻲرﺳﺪ‪ .‬ﻧﻴﺮوﮔﺎﻫﻬﺎي ﻛﻨﻮﻧﻲ‪ ،‬در ﺟﻬﺖ ﺣﺮﻛﺖ ﺑﺎد‪،‬‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ راﺳﺘﺎ ﻣﻲدﻫﻨﺪ و ﺑﺎ ﻣﺤﻮرﻫﺎي اﻓﻘﻲ ﻳﺎ ﻗﺎﺋﻢ‪ ،‬اﻧﺮژي ﺟﻨﺒﺸﻲ ﺑﺎد را ﺑﻪ اﻧﺮژي ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ و ﺳﭙﺲ آن را ﺑﻪ اﻧﺮژي‬
‫اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻧﻴﺮوﮔﺎﻫﻬﺎي ﺑﺎدي ﺑﺎ ﻫﺰﻳﻨﻪي ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻢ و ﺗﻮان ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﺑﺪون آﻟﻮدﮔﻲ زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ و ﻧﻴﺎز ﺑﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫راﻫﮕﺸﺎ‬ ‫ﻣﻨﺎﻃﻖ‬ ‫از‬ ‫ﺑﺴﻴﺎري‬ ‫در‬ ‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ‬ ‫ﮔﺴﺘﺮده‪،‬‬ ‫ﻓﻀﺎي‬
‫در ﻛﺸﻮر ﻣﺎ‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ وﻳﮋه‪ ،‬در ﻓﺼﻠﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﺎل‪ ،‬ﺑﺎدﻫﺎي ﻣﻮﺳﻤﻲ و ﻏﻴﺮﻣﻮﺳﻤﻲ ﻓﺮاواﻧﻲ ﻣﻲوزد‬

‫‪3‬‬
‫و ﺳﺮزﻣﻴﻨﻬﺎي ﺑﺎدﺧﻴﺰ ﺑﺴﻴﺎري وﺟﻮد دارد ﻛﻪ اﻣﻜﺎن ﺑﺮﭘﺎﻳﻲ ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﺑﺎدي در آﻧﻬﺎ ﻓﺮاﻫﻢ اﺳﺖ و ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﺑﻪ ﻟﻄﻒ ﺳﺎﺣﻠﻬﺎي‬
‫ﮔﺴﺘﺮده‪ ،‬ﺑﺎدﻫﺎي ﺳﺎﺣﻠﻲ‪ ،‬ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺑﻬﺮهﺑﺮداري اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺮوزه ﺻﻨﻌﺘﮕﺮان داﺧﻠﻲ ﻫﻢ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬اﻧﻮاع ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ از‬
‫ﻣﻮﻟﺪﻫﺎي ﺑﺎدي را در داﺧﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﻴﺮوﮔﺎﻫﻬﺎﻳﻲ در ﺑﺮﺧﻲ ﻧﻘﺎط ﺑﺎدﺧﻴﺰ ﺑﺮﭘﺎﺷﺪه )ﻣﺎﻧﻨﺪ رودﺑﺎر و ﻣﻨﺠﻴﻞ(‬
‫و ﺳﺎﺧﺖ ﻧﻴﺮوﮔﺎه در ﺷﻬﺮﻫﺎي دﻳﮕﺮ‪ ،‬در دﺳﺖ ﺑﺮرﺳﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬اﺳﺘﺎن ﻣﺤﺮوم ﺳﻴﺴﺘﺎن و ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫داﺷﺘﻦ ﺑﺎدﻫﺎي ﻣﻮﺳﻤﻲ ﭼﻨﺪ دهروزه و ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﮔﺰﻳﻨﻪاي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻫﺪف ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺑﺨﺶ ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺑﻪ‬
‫ﻟﺰوم و ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ روﻳﻜﺮد اﻧﺴﺎن ﺑﻪ اﻧﺮژﻳﻬﺎي ﺗﺠﺪﻳﺪﭘﺬﻳﺮ ﭘﺮداﺧﺘﻴﻢ و اﻧﺮژي ﺧﻮرﺷﻴﺪي و اﻧﺮژي ﺑﺎدي را ﺑﻌﻨﻮان‬
‫ﭘﺮﻛﺎرﺑﺮدﺗﺮﻳﻦ اﻧﺮژﻳﻬﺎي ﺗﺠﺪﻳﺪﭘﺬﻳﺮ‪ ،‬ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﺮدﻳﻢ و ﺗﻮاﻧﺎﻳﻴﻬﺎي ﺑﺎﻟﻘﻮهي اﻳﺮان در ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮي اﻳﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻛﺎرآﻣﺪ را‬
‫ﺑﺮﺷﻤﺮدﻳﻢ‪ .‬اﻳﻨﻚ در اداﻣﻪ‪ ،‬ﺑﺎ دﻳﮕﺮ اﻧﺮژﻳﻬﺎي ﺗﺠﺪﻳﺪﭘﺬﻳﺮ‪ ،‬آﺷﻨﺎ ﻣﻲﺷﻮﻳﻢ‪.‬‬

‫اﻧﺮژي ﻫﺴﺘﻪاي )‪(Energy Nuclear‬‬

‫اﻧﺮژي ﻫﺴﺘﻪاي از ﺑﺤﺚﺑﺮاﻧﮕﻴﺰﺗﺮﻳﻦ اﻧﺮژﻳﻬﺎي ﺗﺠﺪﻳﺪﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ وﺟﻮد ﺗﻨﮕﻨﺎﻫﺎ و دﻏﺪﻏﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻫﻨﻮز ﺑﺴﻴﺎري از‬
‫ﻛﺸﻮرﻫﺎ آن را ﺳﺎﻟﻤﺘﺮﻳﻦ و ارزاﻧﺘﺮﻳﻦ ﻣﻨﺒﻊ اﻧﺮژي آﻳﻨﺪهي ﺧﻮد ﻣﻲداﻧﻨﺪ و ﺑﻬﺮهﮔﻴﺮي از آن را در دﺳﺘﻮر ﻛﺎر ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي‬
‫ﺑﻠﻨﺪﻣﺪت ﺧﻮد ﻗﺮار دادهاﻧﺪ‪ .‬ﻗﻴﻤﺖ ﻫﺮ ﻛﻴﻠﻮواتﺳﺎﻋﺖ ﺑﺮق ﻫﺴﺘﻪاي‪ ،‬ﻣﻌﺎدل ﻧﺼﻒ ﻫﺰﻳﻨﻪي ﺑﺮق ﺗﻮﻟﻴﺪﺷﺪه از ﺳﻮﺧﺘﻬﺎي‬
‫ﻓﺴﻴﻠﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻣﺸﻜﻞ اﻳﻦ اﻧﺮژي‪ ،‬ﭘﺴﺎﺑﻬﺎي ﭘﺮﺗﻮزاﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي دﻓﻊ آن در ﻣﻘﻴﺎس وﺳﻴﻊ‪ ،‬ﺣﺘﻤﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﭼﺎرهاي‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻴﺪه ﺷﻮد‪ .‬از اﻳﻦ اﻧﺮژي ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮق و ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮔﺮﻣﺎ ﺑﻬﺮه ﺑﺮد؛ اﻟﺒﺘﻪ اﻣﺮوزه ﻧﮕﺮاﻧﻴﻬﺎﻳﻲ درﺑﺎرهي ﻣﺤﺪود‬
‫ﺑﻮدن ﻣﻨﺎﺑﻊ اوراﻧﻴﻮم در ﺟﻬﺎن‪ ،‬وﺟﻮد دارد؛ اﻣﺎ رﺷﺪ ﻓﻨﺎوري‪ ،‬اﻣﻜﺎن ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮي ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻮاد ﭘﺮﺗﻮزا ﺑﺠﺎي اوراﻧﻴﻮم را‬
‫ﻓﺮاﻫﻢ ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﺮان ﺑﺎ داﺷﺘﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ اوراﻧﻮم و دﻳﮕﺮ ﻋﻨﺎﺻﺮ از اﻳﻦ دﺳﺖ و ﻧﻴﺰ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺑﻮﻣﻲ ﺑﻮدن ﻓﻨﺎوري ﻫﺴﺘﻪاي آن‪ ،‬از‬
‫ﻛﺸﻮرﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ‪ ،‬ﺑﻪ روﻧﺪ ﺗﻮﺳﻌﻪي اﻧﺮژي ﺧﻮد ﺷﺘﺎب دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮق ﻫﺴﺘﻪاي‪ ،‬اوراﻧﻴﻮم ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺎ ﺳﻪ درﺻﺪ ﻏﻨﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ اﻣﻜﺎن اﻳﻦ ﻏﻨﻲﺳﺎزي ﻧﻴﺰ در اﻳﺮان ﻓﺮاﻫﻢ اﺳﺖ و‬
‫ﻫﻢاﻛﻨﻮن دو ﻧﻴﺮوﮔﺎه در دﺳﺖ ﺳﺎﺧﺖ اﻳﺮان‪ ،‬در آﻳﻨﺪهاي ﻧﺰدﻳﻚ‪ ،‬ﺑﻴﺶ از ‪ 2000‬ﻣﮕﺎوات ﺑﻪ ﺗﻮان ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮق ﻛﺸﻮر‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ اﻓﺰود‪.‬‬

‫اﻧﺮژي زﻣﻴﻦ‪-‬ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ )‪(Geothermic Energy‬‬

‫زﻣﻴﻦ ﺳﻴﺎرهاي زﻧﺪه و از ﺑﻴﺮون و درون‪ ،‬در ﺣﺎل ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻫﻤﻴﺸﮕﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮﻛﺰ زﻣﻴﻦ‪ ،‬از ﺳﻴﺎﻟﻲ ﻣﺬاب و ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﺮ ﺳﻄﺢ آن‪ ،‬درﻳﭽﻪﻫﺎي اﻃﻤﻴﻨﺎﻧﻲ ﺑﺮاي ﻛﻨﺘﺮل اﻳﻦ ﻓﺸﺎر و ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﻣﺘﻼﺷﻲ ﺷﺪن ﭘﻮﺳﺘﻪ‪،‬‬

‫‪4‬‬
‫وﺟﻮد دارد‪ .‬اﻳﻦ درﻳﭽﻪﻫﺎ –ﻛﻪ آﺗﺸﻔﺸﺎﻧﻬﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ -‬اﻧﺮژي ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ اﻋﻤﺎق زﻣﻴﻦ را ﺑﻪ ﺳﻄﺢ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻲدﻫﻨﺪ و ﻫﻤﻮاره در‬
‫ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﭼﺸﻢ‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫ﻓﺮاوان‬ ‫آﺑﻔﺸﺎﻧﻬﺎي‬ ‫و‬ ‫ﺟﻮﺷﺎن‬ ‫آب‬ ‫ﭼﺸﻤﻪﻫﺎي‬ ‫و‬ ‫ﭼﺎﻫﻬﺎ‬ ‫اﻃﺮاﻓﺸﺎن‪،‬‬
‫اﻧﺮژي زﻣﻴﻦ‪-‬ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ از ﮔﺮﻣﺎي ﺗﺠﺰﻳﻪي ﻣﻮاد ﭘﺮﺗﻮزا و واﻛﻨﺸﻬﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻣﺮﻛﺰ زﻣﻴﻦ‪ ،‬ﻫﺴﺘﻪي ﻣﺬاب ﻛﺮهي زﻣﻴﻦ‪،‬‬
‫ﭘﺪﻳﺪهي ﻛﻮﻫﺰاﻳﻲ و ﻓﺸﺎر ﻃﺒﻘﺎت ﺿﺨﻴﻢ در ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي رﺳﻮﺑﻲ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﮔﺮﻣﺎ را ﻣﻲﺗﻮان ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻨﻬﺎي ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ داد ﻳﺎ از آن ﺑﺮق ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬و ﻳﺎ آن را ﺑﮕﻮﻧﻪاي ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‪ ،‬در ﺻﻨﻌﺖ ﺑﻜﺎر ﺑﺮد‪ .‬اﻣﺮوزه از اﻳﻦ اﻧﺮژي‬
‫ﺑﺮاي ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎﻳﻲ ﻫﻤﭽﻮن ﺧﺸﻚ ﻛﺮدن‪ ،‬ﺗﺒﺨﻴﺮ‪ ،‬ﺗﻘﻄﻴﺮ و ﺳﺮﻣﺎﻳﺶ و ﮔﺮﻣﺎي ﻣﺤﻴﻄﻬﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺑﻬﺮه ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ و ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ‬
‫را ﻫﻢ ﻛﻪ اﻣﻜﺎن ﺳﺎﺧﺖ ﻧﻴﺮوﮔﺎه زﻣﻴﻦ‪-‬ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ در آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻪ ﺟﺎذﺑﻪﻫﺎي ﮔﺮدﺷﮕﺮي و ﺗﻔﺮﻳﺤﮕﺎه ﺗﺒﺪﻳﻞ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻫﻢاﻛﻨﻮن ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ ﻛﻪ ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮي اﻳﻦ اﻧﺮژي ﻫﻨﻮز ﺗﻮﺟﻴﻪ اﻗﺘﺼﺎدي ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻴﺶ از ‪ 35‬ﻛﺸﻮر ﺑﻄﻮر ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‬
‫و ﺣﺪود ‪ 20‬ﻛﺸﻮر ﺑﻄﻮر ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ از آن ﺑﻬﺮه ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ‪ .‬اﻳﺮان ﻧﻴﺰ از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻛﻤﺮﺑﻨﺪ آﺗﺸﻔﺸﺎﻧﻲ و ﻟﺮزهﺧﻴﺰ ﺟﻬﺎن‬
‫ﻗﺮار دارد‪ ،‬داراي ﻣﺨﺎزن زﻣﻴﻦ‪-‬ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﻓﺮاواﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ و ﺳﺮﺷﺎرﺗﺮﻳﻦ آﻧﻬﺎ‪ ،‬در ﺳﺒﻼن‪ ،‬دﻣﺎوﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻛﻮ و‬
‫ﺳﻬﻨﺪ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ در ﻛﻞ داراي ذﺧﻴﺮهي ﺣﺮارﺗﻲ ﻣﻌﺎدل ژول ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬از دﻳﮕﺮ ﻧﻮاﺣﻲ ﻛﺸﻮر ﻣﻲﺗﻮان ﺗﻔﺘﺎن‪،‬‬
‫ﺑﺰﻣﺎن‪ ،‬ﻛﺮﻣﺎن‪ ،‬ﻃﺒﺲ‪ ،‬ﺷﻴﺮاز‪ ،‬ﻣﺮﻛﺰ اﻳﺮان و ﻣﺸﻬﺪ را ﺑﺮﺷﻤﺮد‪ .‬ﮔﺮوه زﻣﻴﻦ‪-‬ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﻣﺮﻛﺰ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻧﻴﺮو‪ ،‬از ﺳﺎل‬
‫‪ ،1371‬ﺑﺮرﺳﻴﻬﺎي ﺧﻮد را در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ آﻏﺎز ﻛﺮده اﺳﺖ و اﺣﺘﻤﺎﻻ ﺑﺰودي در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻳﺎدﺷﺪه‪ ،‬ﺷﺎﻫﺪ ﻧﻴﺮوﮔﺎﻫﻬﺎﻳﻲ از‬
‫اﻳﻦ دﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﺑﻮد‪.‬‬

‫اﻧﺮژي اﻗﻴﺎﻧﻮﺳﻲ‪Ocean Energy‬‬

‫اﻗﻴﺎﻧﻮﺳﻬﺎ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺑﻌﻲ ﻋﻈﻴﻢ از اﻧﺮژي ﺣﺮﻛﺘﻲاﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻣﻮاج‪ ،‬ﺟﺰر و ﻣﺪ و ﺟﺮﻳﺎﻧﻬﺎي ﻫﻤﻴﺸﮕﻲ ﺳﻄﺤﻲ ﻳﺎ‬
‫زﻳﺮآﺑﻲ ﻧﺎﺷﻲ از اﺧﺘﻼف ﺣﺮارت ﻧﻘﺎط ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‪ ،‬دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮرﺳﻲ ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮي اﻧﺮژي اﻣﻮاج‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻨﻪاي ﻃﻮﻻﻧﻲ‬
‫ﻧﺪارد و ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻨﺪدﻫﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ آﻏﺎز ﺷﺪه‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻬﺮهﮔﻴﺮي از اﻧﺮژي ﺣﺎﺻﻞ از اﺧﺘﻼف ﺣﺮارﺗﻲ در‬
‫اﻗﻴﺎﻧﻮﺳﻬﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 1929‬ﺑﺎز ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫اﻣﺮوزه ﺳﺎﺧﺖ ﻧﻴﺮوﮔﺎﻫﻬﺎي )‪ (OTEC) Ocean Temperature Energy Conversion‬رو ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﺑﺎ ﺗﺒﺪﻳﻞ اﻧﺮژي ﺣﺎﺻﻞ از اﺧﺘﻼف ﺣﺮارت‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺮژي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‪ ،‬ﮔﺎﻣﻲ ﻧﻮ در ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮق ﺑﺸﻤﺎر ﻣﻲرود؛ اﻣﺎ ﻫﻨﻮز‬
‫ﺗﻨﮕﻨﺎﻫﺎﻳﻲ در اﻳﻦ راﺳﺘﺎ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ رﻓﻊ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺧﻄﻬﺎي اﻧﺘﻘﺎل ﻧﻴﺮو را ﺗﺎ ﺳﻮاﺣﻞ ﮔﺴﺘﺮش داد و‬
‫ﺑﻨﺎﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪ و اﻧﺘﻘﺎل را در ﺑﺮاﺑﺮ ﻃﻮﻓﺎﻧﻬﺎي درﻳﺎﻳﻲ و آب و ﻫﻮاي ﺳﺎﺣﻠﻲ ﻣﻘﺎوم ﺳﺎﺧﺖ و ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻧﻴﺮوﮔﺎﻫﻬﺎﻳﻲ‬
‫از اﻳﻦ دﺳﺖ ﻫﻨﻮز ﺑﺴﻴﺎر ﭘﺮﻫﺰﻳﻨﻪ و ﺣﺠﻴﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺳﺎﺧﺖ اﻳﻦ ﻧﻴﺮوﮔﺎﻫﻬﺎ ﻣﻴﺘﻮان ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ ﻛﻪ ﺑﺪﻟﻴﻞ دور از دﺳﺘﺮس‬
‫ﺑﻮدن ﻳﺎ ﻣﺤﺼﻮر ﺑﻮدن در آب‪ ،‬اﻣﻜﺎن وﺻﻞ ﺷﺪن ﺑﻪ ﺷﺒﻜﻪي ﺳﺮاﺳﺮي را ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮق رﺳﺎﻧﺪ و ﺣﺘﻲ آب ﺷﻴﺮﻳﻦ اﻳﻦ‬
‫ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬ ‫ﻓﺮاﻫﻢ‬ ‫ﻧﻴﺮوﮔﺎﻫﻬﺎ‬ ‫ﻫﻤﻴﻦ‬ ‫ﻛﻨﺎر‬ ‫در‬ ‫ﻧﻴﺰ‬ ‫را‬ ‫ﻧﻮاﺣﻲ‬

‫‪5‬‬
‫اﻳﺮان ﻧﻴﺰ ﺑﺎ داﺷﺘﻦ ﺧﻂ ﺳﺎﺣﻠﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﻃﻮﻻﻧﻲ )ﺑﻴﺶ از ‪ 1800‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ در ﺟﻨﻮب( و ﺟﺰاﻳﺮ ﻣﺘﻌﺪد‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻛﺸﻮرﻫﺎﻳﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻬﺮهﻫﺎي ﻓﺮاواﻧﻲ از اﻳﻦ اﻧﺮژي ﺑﺒﺮد‪.‬‬

‫اﻧﺮژي ﺳﻮﺧﺘﻬﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ)‪(Biomasse Energy‬‬

‫ﺳﻮﺧﺘﻬﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ ﺑﺪﺳﺖآﻣﺪه از ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﺟﻨﮕﻠﻬﺎ و ﻣﺤﺼﻮﻟﻬﺎي ﻛﺸﺎورزي ﺟﻬﺎن‪ ،‬ﺑﻨﻮﻋﻲ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻣﻨﺒﻊ‬
‫ذﺧﻴﺮهي اﻧﺮژي ﺧﻮرﺷﻴﺪي ﺑﺸﻤﺎر ﻣﻲآﻳﺪ و ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺑﻪ اﻧﺪازهي ‪ 70‬ﻣﻴﻠﻴﺎرد ﺗﻦ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم‪ ،‬اﻧﺮژي‪ ،‬در دﺳﺘﺮس‬
‫ﺑﺸﺮ ﻗﺮار دﻫﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻴﺰان ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 10‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺼﺮف ﺳﺎﻻﻧﻪي اﻧﺮژي در ﺟﻬﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻜﺘﻪي ﻣﻬﻢ در ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮي اﻳﻦ ﻣﻨﺒﻊ‪،‬‬
‫آن اﺳﺖ ﻛﻪ ‪ CO2‬ﺣﺎﺻﻞ از ﺳﻮﺧﺘﻬﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ‪ ،‬دوﺑﺎره ﺗﻮﺳﻂ ﮔﻴﺎﻫﺎن ﺗﺎزه‪ ،‬ﺟﺬب و ﻣﺼﺮف ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ و ﻫﻴﭻ اﺛﺮي‬
‫داﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ‬ ‫زﻣﻴﻦ‪،‬‬ ‫ﺷﺪن‬ ‫ﮔﺮم‬ ‫و‬ ‫ﮔﻠﺨﺎﻧﻪاي‬ ‫ﭘﺪﻳﺪهي‬ ‫در‬
‫از اﻳﻦ ﺳﻮﺧﺘﻬﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮔﺮﻣﺎ ﺑﻬﺮه ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ و اﮔﺮﭼﻪ ﺑﺎزده آﻧﻬﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﻮﺧﺘﻬﺎي ﻓﺴﻴﻠﻲ‪ ،‬ﺑﺎﻻ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ اﻳﻦ‬
‫ﺣﺎل‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﺻﺮﻓﻪﺟﻮﻳﻲ اﻗﺘﺼﺎدي ﭼﺸﻤﮕﻴﺮي ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮي اﻳﻦ اﻧﺮژي ﻫﻨﻮز ﺑﺎ ﺗﻨﮕﻨﺎﻫﺎﻳﻲ روﺑﺮوﺳﺖ؛ از ﺟﻤﻠﻪ‬
‫ﻧﺒﻮد ﻣﻜﺎن ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﺑﻨﺎي ﺗﺄﺳﻴﺴﺎت ﭘﺮوژهﻫﺎي ﺳﻮﺧﺖ ﮔﻴﺎﻫﻲ و اﺣﺘﻤﺎل اﻋﻤﺎل ﺳﻴﺎﺳﺘﻬﺎي دﻓﺎع از ﺟﻨﮕﻠﻜﺎري‪.‬‬
‫اﻳﺮان ﺑﺎ داﺷﺘﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺟﻨﮕﻠﻲ ﮔﺴﺘﺮده‪ ،‬از ﻛﺸﻮرﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاي ﻓﺮاﻫﻢ ﻛﺮدن اﻧﺮژي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﻣﻨﺎﻃﻖ‬
‫ﺟﻨﮕﻠﻲ‪ ،‬از ﺳﻮﺧﺘﻬﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ ﺑﻬﺮه ﺑﺒﺮد و در ﺻﻮرت ﺑﺮرﺳﻴﻬﺎي ﺑﻴﺸﺘﺮ و رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺗﻮﺟﻴﻪ اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﻫﻤﻪي اﻣﻜﺎﻧﺎت‬
‫ﻣﻬﻴﺎﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻳﺮان‬ ‫در‬ ‫اﻧﺮژي‬ ‫اﻳﻦ‬ ‫از‬ ‫ﺑﻬﺮهﮔﻴﺮي‬ ‫ﺟﻬﺖ‬
‫را‬ ‫اﻧﺮژي‬ ‫ﺗﻮﻟﻴﺪ‬ ‫ﻛﻞ‬ ‫درﺻﺪ‬ ‫دو‬ ‫از‬ ‫ﺑﻴﺶ‬ ‫اﻧﺮژي‬ ‫ﺗﺎزهي‬ ‫ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي‬ ‫ﺣﺎﺿﺮ‪،‬‬ ‫ﻋﺼﺮ‬ ‫در‬
‫ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ ﻓﺎﺻﻠﻪي زﻳﺎدي ﺗﺎ ﻓﺮاﮔﻴﺮ ﺷﺪن اﻧﺮژﻳﻬﺎي ﺗﺠﺪﻳﺪﭘﺬﻳﺮ در ﻣﻴﺎن اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺑﺴﻴﺎر ﺷﺘﺎﺑﺎن‬
‫ﻋﻠﻢ و ﻓﻨﺎوري‪ ،‬راه را ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎدهي روزاﻓﺰون از اﻳﻦ اﻧﺮژﻳﻬﺎ‪ ،‬ﻫﻤﻮارﺗﺮ ﻛﺮده اﺳﺖ و اﻣﻴﺪ اﺳﺖ ﺑﺸﺮ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺧﺪﻣﺖ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻧﺮژﻳﻬﺎ و ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻋﻈﻴﻢ و ﺳﻬﻤﮕﻴﻦ ﻃﺒﻴﻌﺖ‪ ،‬ﻫﺮاس و ﺗﺮس از اﻳﻦ ﻧﻴﺮوﻫﺎ را ﺑﻪ ﻓﺮاﻣﻮﺷﻲ ﺑﺴﭙﺎرد و‬
‫ﺑﺪاﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺣﻴﺎﺗﻲ آﻳﻨﺪهي ﺑﺸﺮ ﺑﻨﮕﺮد؛ ﭼﺮا ﻛﻪ اﻧﺮژي ﺳﺮآﻏﺎزي ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪي ﭘﺎﻳﺪار و ﻳﻜﻲ از‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ اﺻﻠﻲ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻣﻠﺖ ﻫﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻨﺒﻊ‬
‫ﺳﺎﻳﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﭘﮋوﻫﺶ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي آﻣﻮزﺷﻲ – ﮔﺮوه درﺳﻲ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎ ﺑﻪ ﻧﺸﺎﻧﻲ‪:‬‬
‫‪http://geography-dept.talif.sch.ir/index.php‬‬

‫ﺗﻬﻴﻪ ﻛﻨﻨﺪه‪ :‬راﺣﻠﻪ اﺻﻐﺮي‬

‫‪6‬‬