KRZYWA KONSUMCYJNA

KRZYWA KONSUMCYJNA albo KRZYWA PRZEPŁYWU (krzywa K) jest to

krzywa przedstawiająca związek pomiędzy stanem wody w rzece (H), a przepływem (Q).

Q = f(H) (l)

Krzywa konsumcyjna jest parabolą wyższego rzędu, a krzywizna jej zależy od wykładnika
potęgowego, który z kolei zależny jest od kształtu przekroju (profilu) poprzecznego rzeki.

H [cm]
150

100

50
B

0 100 200 300 Q[m3/s]

KONSTRUOWANIE KRZYWEJ KONSUMCYJNEJ

Znajomość zależności pomiędzy stanami i przepływami wody pozwala na określanie
wielkości przepływów na podstawie obserwacji stanów wody na wodowskazie. Jest więc krzywa
konsumcyjna jedną z najważniejszych w praktyce hydrologicznej.
Krzywa konsumcyjna powstaje przez naniesienie w układzie prostokątnym punktów
otrzymanych poprzez pomiar przepływów przy różnych stanach wody w danym przekroju.

Najczęściej punkty te wykazują pewien rozrzut spowodowany m.in. przez:

1. zmiany poziomu zera wodowskazu,
2. zmiany przekroju poprzecznego rzeki,
3. ruchy dna (odkładanie materiału, wymywanie),
4. zmiany spadku zwierciadła wody,
5. sezonowe zmiany przekroju (zarastanie roślinnością w lecie, zjawiska lodowe w zimie)

Każdorazowo należy przeanalizować warunki w jakich pomiar został wykonany. Jeśli zmiany w
przekroju poprzecznym są znaczące, zachodzi konieczność opracowania nowej krzywej. Krzywa
konsumcyjna wyznaczona dla okresu poza zarastaniem i zlodzeniem nosi nazwę KRZYWEJ
PODSTAWOWEJ.
Krzywa obejmująca całą strefę zmienności przepływów od punktu dennego - zerowego do
przepływu najwyższego znanego, to KRZYWA ZUPEŁNA.

KRZYWA ODCINKOWA obejmuje część amplitudy wahań przepływów.

RÓWNANIA KRZYWEJ KONSUMCYJNEJ

W praktyce hydrologicznej krzywe przepływu opisuje się różnymi typami równań, najczęściej
równaniami paraboli n-tego stopnia.

Równanie Harlachera (1883 r. ):

Q = a(H- B)n (2)

Równanie Bubendeya:
Q = a0 + a1H + a2H2 + ... + anHn (3)

W praktyce opuszcza się wyrazy o wyższych potęgach. poprzestając na równaniu drugiego

stopnia:
Q =a+bH+cH2 (4)

gdzie w równaniach (2, 3, 4) :

Q – przepływ [m3/s],
a, b, c, n, a0, a1. . . . an - parametry równania,
H - stan wody na wodowskazie [cm],
B - różnica rzędnych zera wodowskazu i dna teoretycznego [cm].

Napełnienie w przekroju T [cm]:

T=H-B (5)

Stałą B można wyznaczyć z pomiarów w korycie lub teoretycznie np. metodą Głuszkowa:
Na odręcznie wykonanej krzywej wybieramy dwa możliwie najbardziej odległe od siebie punkty
o współrzędnych (H1, Q1) i (H2, Q2). Obliczamy średnią geometryczną Q3 = Q1Q2 oraz z
wykresu odczytujemy stan wody H3. Jeśli wartości par współrzędnych podstawimy do równania
ogólnego (2), otrzymamy 3 równania szczególne, w których za Q3 podstawiamy Q1Q2 i po
prostych przekształceniach otrzymujemy:
H 32 − H 1 × H 2
B= (6)
2H 3 − H 1 − H 2

Uzyskaną wielkość B należy sprawdzić nanosząc na wykres krzywej konsumcyjnej.

Następnie należy wyznaczyć wartość parametrów a i n.

Znając wartość B, równanie (2) możemy zapisać:

Q = aTn (7)
Aby wyznaczyć parametry a i n równanie (7) logarytmujemy stronami:

lg Q = lg a + n lg T (8)
Parametry a i n można wyznaczyć metodą analityczno-wykreślną. Nanosząc wartości lg Q i lg T
otrzymujemy szereg punktów, które wyrównujemy linią prostą (czasem dwoma prostymi), której
równanie obliczamy wybierając dwa punkty (lgQl. lgTl) i (lgQ2, lgT2). Równanie prostej
przechodzącej przez te dwa punkty ma postać:
lg T = a lg Q + b (9)
log T

3.5

3.0

log T2

369
Q + 1.
= 0.129 log
log T
2.5
log T1

2.0
1.5 2.0 2.5 3.0
log Q1 log Q2 log Q

Parametry równania krzywej konsumcyjnej można określić z równania:

lgQ2 − lgQ1
lgQ − lgQ1 = (lgT − lgT1 ) (10)
lgT2 − lgT1

skąd po przekształceniach otrzymujemy:

lgQ2 − lgQ1
lga = lgQ1 − lgT1 (11)
lgT2 − lgT1

lgQ2 − lgQ1
n= (12)
lgT2 − lgT1
Parametry a i n określić można także metodą najmniejszych kwadratów, rozwiązując układ
dwóch równań normalnych względem lg a i n:
m m

∑ lgQ = mlga + n∑ lgT

1 1
(13)
m m m

∑ (lgQ lgT) = lga∑ lgT + n∑ (lgT )

2

1 1 1

m - ilość punktów użytych do obliczeń.

m m

∑ lg Q − n ∑ lg T
lg a = 1 1
(14)
m

W efekcie końcowym otrzymamy równanie krzywej konsumcyjnej w postaci:

Q = 0.00025 (H+ B)2.565