ARTERİEL

DOLAŞIMI
ATARDAMARLAR (ARTERİAE)
 Kalpten kanı alıp vücuda dağıtan damarlara arter denir.
Kalpten iki büyük arter çıkar.
Sağ ventrikülden çıkan ve küçük dolaşımla ilgili olan artere
truncus pulmonalis, sol ventrikülden çıkan ve büyük dolaşımla
ilgili olan artere aorta denir.

truncus pulmonalis
aorta
 Truncus pulmonalis
Sağ ventrikülün tabanından çıkan bu arter akciğerlere kirli kan taşır.
Ventrikül tabanından çıktıktan sonra yukarı doğru uzanarak arcus
aortae’nın altına kadar gelir ve burada a. pulmonalis dextra ve a.
pulmonalis sinistra olarak iki dala ayrılır. A. pulmonalis dextra sağ
akciğere, a. pulmonalis sinistra ise sol akciğere doğru yönelir. Her iki arter
hilum pulmonis’ten akciğerlere girer.

a. pulmonalis dextra

a. pulmonalis sinistra

truncus pulmonalis
 Aorta:
Vücudun en büyük
atardamarıdır. Sol ventrikülün
tabanından başlar. Önce yukarı
doğru uzanır. Perikart
boşluğundan çıktıktan sonra
arkaya doğru kıvrılarak bir
kavis yapar ve omurganın sol aorta
tarafında olarak aşağıya doğru
yönelir.
Diaphragmadaki kendine ait
delikten (hiatus aorticus)
geçerek karın boşluğuna girer
ve L4 omuru seviyesine kadar
iner. Burada a. iliaca
communis dextra ve a. iliaca
communis sinistra adında iki
Aorta bulunduğu bölgelere göre pars ascendens aortae, arcus
aortae ve pars descendens aortae olarak üç kısımda incelenir.

arcus aortae

pars ascendens aortae

pars descendens aortae

 Pars ascendens aortae:
Aortun başlangıç kısmı olup perikard içerisinde bulunur.
Yaklaşık 5 cm uzunluğundadır. Başlangıç deliğine ostium aorta
denir. Bu deliğin ağzı üç adet semilunar kapakçık tarafından
kapatılmıştır. Truncus pulmonalis’in arkasında yukarı ve biraz
sağa doğru uzanır ve perikard kesesini terk ettikten sonra
arcus aortae olarak devam eder. Pars ascendens aortae’nın
başlangıç kısmından kalbi besleyen koroner arterler çıkar.
ostium aorta
 Arcus aortae:
Ascendens aortun devamı şeklinde başlayıp sola ve arkaya
doğru bir kavis yapar. Th4 omurunun alt kenarında aorta
descendens ile devam eder. Arcus aorta’dan baş, boyun ve üst
tarafın beslenmesini sağlayan üç adet arter (truncus
brachiocephalicus, a. carotis communis sinistra ve a.
subclavia sinistra) çıkar.

truncus brachiocephalicus
a. subclavia
sinistra

a. carotis
communis sinistra
 Truncus brachiocephalicus:
Arcus aorta’dan çıkan ilk ve en kalın dal olup 2-3 cm.
uzunluğundadır.
İki dala (a. carotis communis dextra ve a. subclavia dextra)
ayrılır.
a. carotis communis dextra

a. subclavia dextra

truncus brachiocephalicus
 BAŞ VE BOYUNUN ARTERLERİ
Baş ve boyun a. carotis communis’ler tarafından beslenir.
A. corotis communis: A. carotis communis sağ tarafta truncus
brachiocephalicus’tan, sol tarafta direkt olarak arcus
aortae’dan doğar.

a. corotis
a. corotis communis sinistra
communis dextra
Arter ve venin arasında ve arka planda n. vagus yer alır. Bu üç
oluşum ortak bir kılıf ile (vagina carotica) sarılır. Bu yapıya
boyun damar sinir paketi de denilir. A. carotis communis bu
seyri esnasında dal vermez. A. carotis communis thyroid
kıkırdağın üst kenarı seviyesinde iki uç dala (a. carotis externa
ve a. carotis interna) ayrılır.

a. carotis interna

a. carotis externa
 A. carotis externa:
Bu arter uç dalları ile birlikte toplam 8 dal verir.

a. temporalis superficialis

a. maxillaris
 a. pharyngea ascendens
a. thyroidea superior
 a. facialis

a. lingualis
 a. auricularis
posterior
a. occipitalis
a. maxillaris

a. temporalis superficialis
 A. carotis interna:
Thyroid kıkırdağın üst kenarı hizasında a. carotis communis’ten ayrılır.
Yukarı doğru çıkarak kafatasının tabanına gelir. Burada canalis caroticus’a
girer. Kanal içerisinde bir dirsek yaparak içe doğru yönelir ve fossa cranii
media’ya girer. Burada a. cerebri anterior ve a. cerebri media adında iki uç
dala ayrılır. Bu arter aynı tarafın beyin yarım küresinin büyük kısmını,
hipofiz bezini, gözü, burnun bir kısmını ve alnın ön kısmını besler. Bu
arterden çıkan önemli dallar şunlardır.

a. carotis interna
 A. caroticotympanicae:
Orta kulak boşluğunu besler Küçük
bir damardır. Canalis caroticus’ta a.
a. ophtalmica
carotis interna’dan doğar.

A. ophtalmica:
Orbitadaki yapıları ve alnın ön
kısmını besler. Sphenoid kemiğin
gövdesinin üst dış kısmında a.
carotis internadan doğar ve canalis
opticus içerisinde orbitaya girer.
Orbitanın iç duvarını takip ederek
öne doğru ilerler ve orbitanın dışına
çıkmadan önce uç dallarına ayrılır.
 a. cerebri anterior
A. cerebri anterior:
Beynin occipital lob hariç iç
yüzünü ve dış yüzde fissura
longitudinalis cerebriye yakın
olan 1cm’lik alanı besler.
A. carotis interna’nın uç
dallarından ince olanıdır. Fissura
longitudinalis cerebri’nin
başlangıç kısmına gelir. Burada
sağ ve sol a. cerebri anterior’lar
birbirlerine çok yakın olarak
seyrederler ve iki arter a.
communicans anterior
vasıtasıyla anastomoz yapar.
 A. cerebri media:
Beyin yarım kürelerinin dış yüzünü besler. A.
carotis interna’nın kalın olan uç dalıdır. Sulcus
lateralis’in başlangıcından itibaren dışa doğru
uzanır ve insula’nın üzerinde yukarıya ve arkaya
doğru uzanarak dallarına ayrılır.

a. cerebri media
 a. cerebri anterior
Circulus arteriosus
cerebri (Willis poligonu): a. mommunicans
Beyni besleyen a. anterior
carotis interna ve a. a. carotis interna
vertebralis’lerin dalları
arasında beyin
tabanında oluşan damar a. communicans
halkasına denir. posterior
Bu poligonu
a. cerebri anterior,
a. communicans anterior
a. cerebri posterior,
a. communicans
posterior
ve a. carotis interna
meydana getirir. a. cerebri posterior
 A. subclavia: a. subclavia sinistra
A. subclavia dextra truncus
brachiocephalicus’tan doğarken
a. subclavia sinistra direkt
olarak arcus aortae’dan doğar.

A. subclavia önce yukarı doğru

yükselir, daha sonra dışa doğru
dönerek kasların arasından
geçer ve birinci kaburganın dış
kenarına gelir.

a. subclavia dextra
 Birinci kaburga ve clavicula’nın arasından geçtikten sonra adı
a. axillaris olur. Bu arter koltuk altında bir çok dal vererek
ilerler ve m. teres major’un alt kenarını geçtikten sonra adı a.
brachialis olur.
A. subclavia’dan dört dal (a. vertebralis, truncus
thyrocervicalis, a. thoracica interna ve truncus
costocervicalis) çıkar.

a. subclavia
 A. vertebralis:
a.subclavia’nın ilk ve en kalın a. vertebralis
dalıdır. Arter doğduktan sonra
yukarı doğru uzanarak ilk 6
boyun omurunun for.
transversarium’larından geçerek
kafa tabanına gelir. Burada iç
tarafa döner ve for. magnum’dan
geçerek kafatasına girer.
Her iki tarafın a. vertebralisi
birleşerek a. basilaris’i oluşturur.
A. vertebralis’ten çıkan dallar;
ense kaslarının, medulla
spinalis’in, beyin zarlarının,
beyinciğin ve dördüncü
karıncığın beslenmesine katkıda
bulunur.
a. basilaris

a. vertebralis
 A. basilaris:
A. vertebralis’lerin birleşmesi ile oluşan bu arter pons’un ön
yüzündeki sulcus basilaris içerisinde ilerler ve pons’un üst
kenarına geldiğinde uç dalları olan sağ ve sol a. cerebri
posterior’ları vererek sonlanır. Bu arterden çıkan dallar, iç
kulağın, ponsun, beyinciğin ve beynin arka kısmının
beslenmesini sağlar.

a. basilaris
 A. cerebri posterior:
A. basilaris’in uç dalıdır. a. cerebri posterior
Beynin temporal ve
oksipital lobları ile
thalamus’un ve
mesencephalon’un
beslenmesine katılır.
A. basilaris’ten
ayrıldıktan sonra dışa
doğru uzanarak a. carotis
interna’dan gelen a. a. basilaris
communicans posterior
ile birleşerek Willis
poligonu’nun yapısına
katılır.
a. thoracica interna

truncus thyrocervicalis
truncus costocervicalis
 A. axillaris:
A. subclavia, clavicula ve birinci
kaburga arasından geçtikten
sonra a. axillaris adını alır. Bu
arter fossa axillaris içerisinde
dal vererek ilerler, m. teres
majorun alt kenarını geçtikten
sonra adı a. brachialis olur ve
kolda ilerler.

a. axillaris
a. axillaris
 A. brachialis: a. brachialis
A. axillaris m. teres major’un alt
kenarını geçtikten sonra a. brachialis
ismini alır.
Kolun iç tarafında seyrederek fossa
cubiti’ye kadar ilerler ve burada a.
radialis ve a. ulnaris adında iki uç dalına
ayrılır.
Bütün seyri boyunca önce humerus’un iç
tarafında sonra önündedir.
Kol anatomik pozisyonda iken
claviculanın ortasını fossa cubitinin
ortasına bileştiren çizgi bu arterin
koldaki seyrini ortaya koyar.

a. radialis a. ulnaris
Bu arterden (a. brachialis) tansiyon ölçülür.
 A. ulnaris:
A. brachialis’in iki uç
dalından daha kalın
olanıdır. Dirsek
ekleminin 1 cm
distalinde başlar.

a. ulnaris
 A. radialis:
A. brachialis’in terminal dallarından
daha ince olanıdır ve a. brachialis ile
aynı doğrultuda uzanır. Ön kolda a.
radialis’in arkasında kaslar bulunur.
Sadece el bileği yakınında doğrudan
radius’un üzerinde yer alır. Bu nedenle
burada a. radialis parmakla kemik
arasına sıkıştırıldığında nabız alınır.

a. radialis
Arcus palmaris
superficialis: A. ulnaris’in
eldeki kavisli distal kısmına
arcus palmaris superficialis
denir.

ramus palmaris superficialis

arcus palmaris superficialis

Bu arkustan 3 adet a. digitalis
palmaris communis çıkar.

a. digitalis palmaris communis

Arcus palmaris profundus: A.
radialisin kavis şeklindeki son
bölümüdür.

arcus palmaris profundus

ramus palmaris profundus

a. metacarpalis palmaris
 pars thoracica aortae
Pars descendens aortae: Aorta’nın Th4 ile L4
arasında uzanan parçasıdır.
Pars thoracica aortae ve pars abdominalis
aortae olarak iki kısımda incelenir.
Pars thoracica aortae: Pars descendens
aortae’nın Th4-12 arasında kalan kısmıdır.
Başlangıçta columna vertebralis’in sol
tarafında bulunurken aşağı doğru indikçe orta
hatta yaklaşır. Hiatus aorticus hizasında tam
orta hattadır.
Göğüs içerisindeki organların (kalp hariç) ve
göğüs duvarının beslenmesini sağlar.

pars abdominalis aortae

VİSCERAL DALLARI:
1-Rr. bronchiales: Bunlar
akciğerlerin besleyici
arterleridir.
2-Rr. oesophageales:
Aortun ön yüzünden ayrılan
4-5 adet ince dal olup
oesophagus’u beslerler.
3-Rr. pericardiaci:
Perikardın arka yüzünde
dağılan küçük dallardır.
4-Rr. mediastinales: Küçük
ince dallar olup
mediastinum’daki lenf
düğümlerini ve bağ
dokusunu beslerler.
parietal dalları:
1-Aa. intercostales posteriores: Pars thoracica
aortae’dan 9 çift (3.-11.) a. intercostales posteriores
çıkar.

İnterkostal aralıklarda arter, ven ve sinir birlikte

seyreder ve bunların dizilimi yukarıdan aşağıya doğru
VAN şeklindedir. Bu arterler çeşitli dallar vererek
göğüs duvarının ve memenin dış kısmını beslerler.
aa. intercostales posteriores
2-A. subcostalis:
Göğüs aortundan
ayrılan ve 12.
kaburganın altında
uzanan arterdir.

3-A. phrenica
superior: Pars
thoracica aortae’nin
alt ucundan ayrılır
ve diaphragma’da
dağılır.

a. subcostalis
Pars abdominalis aortae: pars abdominalis aortae
Pars descendens
aortae’nın Th12-L4
arasında kalan parçasıdır.
Pars descendens aortae
diaphragmadaki kendine
ait delikten (hiatus
aorticus) geçtikten sonra
pars abdominalis aortae
adını alır.
Karın boşluğunda columna
vertebralis’e dayalı olarak
aşağıya doğru iner ve 4. a. iliaca
bel omuru seviyesinde uç communis sinistra
dallarına ayrılarak (a.
a. iliaca
iliaca communis dextra ve
communis dextra
sinistra) sonlanır.
Karın içerisinde verdiği
dalların bir kısmı karın
duvarını besler (parietal
dallar) bir kısmı karın
içerisindeki organları besler
(visceral dallar).

Visceral dalların bir kısmı

tek (sindirim sistemi
organlarını ve dalağı besler)
olup pars descendens
aortae’nin ön yüzünden
çıkarlar, bir kısmı çift
(sindirim sistemi dışında
kalan organları besler) olup
pars descendens aortae’nin
yan yüzlerinden çıkarlar.
 VİSCERAL DALLARI
Tek olanlar: Truncus coeliacus, a. mesenterica superior ve a.
mesenterica inferior.
Çift olanlar: A. suprarenalis media, a. renalis ve a.
testicularis (a. ovarica)’tir.

truncus coeliacus a. suprarenalis

media
a. mesenterica superior

a. mesenterica inferior
a. testicularis
(a. ovarica)
Truncus coeliacus: Hiatus aorticus’un hemen altında
aorta’nın ön yüzünden doğar. Kısa bir seyirden sonra üç dala
(a. gastrica sinistra, a. hepatica communis ve a. lienalis)
ayrılır. A. gastrica sinistra; truncus coeliacus’un en küçük dalı
olup oesophagus’un alt ucunun ve midenin beslenmesine
katılır. A. hepatica communis; karaciğeri, mideyi, duodenum
ve pancreas’ı besler. A. lienalis; truncus coeliacus’un en kalın
dalı olup pancreas, dalak ve midenin beslenmesini sağlar.
a. gastrica sinistra
a. hepatica communis

a. lienalis
A. mesenterica superior: Truncus coeliacus’un altında
aorta’nın ön yüzünden çıkar. Duodenum’un alt kısmını,
jejenum’u, ileum’u, caecum’u, colon ascendens’i ve colon
transversum’un sağ yarısını besler.

a. mesenterica superior
A. suprarenalis media: Sağ ve sol glandulae suprarenalis’leri
besleyen bir çift küçük daldır.
A. renalis: Aorta abdominalis’ten ayrılan en kalın dal olup
böbreklere gider.
A. testicularis (a. ovarica): Erkeklerde testisleri, kadınlarda
ovarium’ları besleyen arterdir.

a. suprarenalis media

a. renalis

a. testicularis
(a. ovarica)
A. mesenterica inferior: Colon transversum’un sol yarısını,
colon descendens’i, colon sigmoideum’u ve rectum’un üst
kısmını besler.

a. mesenterica inferior
 PARİETAL DALLARI
Çift olanlar: A. phrenica inferior ve aa. lumbales (4 çift).
Tek olanlar: A. sacralis mediana.

A. phrenica inferior:
Aorta abdominalis’in
başlangıç kısmından
doğan ve
diaphragmanın alt
yüzünde dağılan bir
çift küçük arterdir.

a. phrenica inferior

A. sacralis mediana: Pars
abdominalis aortae’nın uç
dallarına ayrılmadan hemen
önce verdiği ince bir daldır.
Orta hatta aşağı doğru
cocygis’in ucuna doğru ilerler.
Aa. lumbales: Aorta’nın
arka yüzünden çıkan 4
çift arterdir. Dışa doğru
uzanarak karın duvarını
beslerler.

aa. lumbales

a. sacralis mediana
 A. iliaca communis dextra
ve sinistra:
Pars abdominalis aorta 4. bel
omuru hizasında iki uç dala
ayrılarak sonlanır.
Bu dallara a. iliaca communis
dextra ve a. iliaca communis
sinistra denir.

a. iliaca communis dextra

a. iliaca communis sinistra

Sağ ve sol a. iliaca communis’ler dışa ve aşağı doğru uzanarak
art. sacroiliaca hizasına gelirler ve burada a. iliaca interna ve
a. iliaca externa isminde iki dala ayrılırlar.

a. iliaca interna

iliaca externa
 A. iliaca interna:
Pelvis içerisindeki organları, pelvis duvarını, genital
organları ve gluteal bölge kaslarını besler.

a. umbilicalis
 A. vesicalis inferior:
Mesaneyi ve vesicula
seminalis’i besler.

a. vesicalis inferior
A. rectalis media: Rectum’un beslenmesine katılır.

a. rectalis media
A. uterina: Uterus’u, tuba uterina’yı, ovarium’u, vagina’yı ve
ureterin alt kısmını besler. A. ovarica ile anastomoz yapar.

A. vaginalis:
Vaginaya gider.

a. uterina

a. vaginalis
 PARİETAL DALLARI
A. obturatoria: A. iliaca interna’dan ayrıldıktan sonra pelvis
duvarında öne ve aşağı doğru uzanarak canalis obturatorius’a
girer. Buradan çıktıktan sonra uyluğun iç tarafında dallarına
ayrılır ve buradaki yapıları besler.

a. obturatoria
A. pudenda interna: Rectum, scrotum (kadınlarda labium majus),
penis, bulbus penis (kadınlarda bulbus vestibuli), clitoris ve
perineyi besleyen dallar verir.

a. pudenda interna
 A. iliolumbalis:
A. iliaca interna’dan ayrıldıktan sonra yukarı doğru yükselerek m.
iliacus’u, m. psoas major, m. quadratus lumborum ve medulla spinalis’in
alt ucunu besler.

Aa. sacrales laterales:

Sacrum’u, cocygis’i, medulla
spinalis’in alt ucunu ve komşu
kasları beslerler.

a. iliolumbalis

a. sacrales lateralis
 A. glutea superior:
A. iliaca interna’nın en kalın
dalıdır. Gluteal bölgede dağılır.
A. glutea inferior:
Gluteal bölge ve uyluğun
arka kısmını besler.

a. glutea superior

a. glutea inferior
 A. iliaca externa:
A. iliaca interna’dan daha kalın olup aşağı ve dış tarafa doğru
ilerleyerek lig. inguinale’nin altından geçer ve adı a.
femoralis olur.

a. iliaca externa

a. femoralis
 A. femoralis:
Alt extremiteyi besleyen ana
damar a. femoralis’dir. A. iliaca
externa lig. inguinale’nin altından
geçerek uyluğa gelince a.
femoralis adını alır. Bu arter önce
uyluğun ön yüzünde ve femoral
üçgenin içerisinde ilerler. Daha
sonra adductor kasların arasında
bulunan kanaldan (canalis
adductorius) geçerek fossa
poplitea’ya gelir ve a. poplitea
adını alır.
 A. poplitea:
A. femoralis canalis
adductorius’tan çıkıp fossa
poplitea’ya gelince a. a. poplitea
poplitea adını alır.
A. poplitea m. popliteus’un
alt kenarı hizasında a.
tibialis anterior ve a.
tibialis posterior diye
adlandırılan iki uç dala
ayrılır.
 A. tibialis anterior:
M. popliteus’un alt kenarı
hizasında a. poplitea’nın
terminal dalı olarak başlar.

Ayak sırtına ulaştığında a.

dorsalis pedis adını alır.

A. tibialis anterior’un dalları

bacağın ön ve yan kısmını
besler.

a. tibialis anterior
 A. dorsalis pedis:
Ayak sırtındaki oluşumlara ve ayak
parmaklarına dallar verir.

a. dorsalis pedis
 a. tibialis posterior

A. tibialis posterior:
M. popliteus’un alt kenarı hizasından
itibaren a. poplitea’nın terminal dalı
şeklinde başlar.
Aşağıya doğru inerken tibia’ya yaklaşır
ve alt bölümünde tibia’nın arkasında
yer alır.