2 - Vật Liệu Chế Tạo-đã Mở Khóa

VẬT LIỆU CHẾ TẠO
KIM LOẠI PHI KIM

CƠ KHÍ ĐẠI CƯƠNG: Cấu tạo của Kim loại & Hợp kim
Kim loại đen Kim loại màu Chất dẻo
Nhôm, HK nhôm Composite

Gang Thép
Đồng, HK đồng Gốm
Gang xám Thép Cacbon
Gang dẻo HK Niken Cao su
Thép Hợp Kim
Gang cầu HK Titan Gỗ
Gang trắng HK Zircon Da
Các kim loại khác Vải
Vật liệu xốp
© TS. KSHQT. Vũ Đình Toại - Bộ môn Hàn & CNKL - ĐHBK HN, toai.vudinh@hust.edu.vn, Tel: 04.3868 4542, Fax: 04.3868 4543 1 / 54
Chương II: Các khái niệm cơ bản về Kim loại và Hợp kim
Thép tấm Thép thanh, ống, hình
Vật liệu nhôm Vật liệu đồng
Máy móc, thiết bị chủ yếu được

chế tạo từ Kim loại & Hợp kim
I. TÝnh chÊt chung cña Kim lo¹i & Hîp kim
1. C¬ tÝnh: lµ nh÷ng ®Æc trng c¬ häc biÓu thÞ kh¶ n¨ng cña kim lo¹i hay hîp
kim chÞu t¸c dông cña çc lo¹i t¶i träng
1.1. §é bÒn: lµ kh¶ n¨ng cña vËt liÖu chÞu t¸c dông cña ngo¹i lùc mµ kh«ng
bÞ ph¸ huû. §é bÒn ®îc ký hiÖu lµ 
S¬ ®å mÉu ®o ®é bÒn kÐo k

k: ®é bÒn kÐo
n: ®é bÒn nÐn
u: ®é bÒn uèn
x: ®é bÒn xo¾n
->> §¬n vÞ ®o ®é bÒn ®îc tÝnh b»ng N/mm2; kN/m2 hay MN/m2
1.2. §é cøng: lµ kh¶ n¨ng cña vËt liÖu chèng l¹i biÕn d¹ng dÎo côc bé khi cã
ngo¹i lùc t¸c dông
1.2.1. §é cøng Brinen - Brinell: HB [kG/mm2]

 Tuú theo chiÒu dµy cña mÉu thö mµ chän ®êng kÝnh viªn bi:
D = 10mm, D = 5mm hoÆc D = 0,25mm
 Tuú theo tÝnh chÊt cña vËt liÖu mµ chän t¶i träng P cho thÝch hîp
- Gang: P = 30D2
- §ång vµ Hîp kim ®ång P = 10D2
- Nh«m, batit vµ çc hîp kim mÒm kh¸c P = 2,25D2
1.2.2. §é cøng R«coen - Rockwell: HRA, HRB, HRC
được xác định bằng cách dùng tải trọng P ấn viên bi bằng thép đã
nhiệt luyện có đường kính 1,587mm tức là 1/16’’ (thang B) hoÆc mòi
c«n b»ng kim c¬ng cã gãc ë ®Ønh 1200 (thang C hoặc A) lên bề mặt vật
liệu thử
>> Viên bi thép dùng để thử những vật liệu ít cứng
>> Mũi côn kim cương dùng để thử các vật liệu có độ cứng cao: thép đã
nhiệt luyện, ...
Tải trọng tác dụng hai lần:
- tải trọng sơ bộ P0 = 10kG
- tải trọng chính P:
+ Bi thép: P = 100kG
+ Mũi kim cương: P = 150kG
- Thang B: giá trị đo được ký hiệu HRB (P = 100kG)

- Thang C: giá trị đo được ký hiệu HRC (P = 150kG)
- Thang A: giá trị đo được ký hiệu HRA (P = 60kG)
* Giá trị độ cứng Rockwell được chỉ thị trực tiếp trên đồng hồ của máy đo
1.2.3. §é cøng Vicke - Vicker: HV [kG/mm2]
T¶i träng P tõ 5 – 120kG

thêng P = 5; 10; 20; 30;50;100 vµ 120kG
* Phương pháp đo độ cứng Vicke có đo cho cả vật liệu mềm và vật liệu
cứng có lớp mỏng của bề mặt sau khi thấm than, thấm nitơ, nhiệt luyện
v.v..
1.3. §é d·n dµi t¬ng ®èi %: lµ tû lÖ tÝnh theo phÇn tr¨m gi÷a lîng d·n dµi
sau khi kÐo vµ chiÒu dµi ban ®Çu
l1: chiÒu dµi sau khi kÐo [mm]

lo: chiÒu dµi ban ®Çu [mm]
§¬n vÞ: [%]
1.4. §é dai va ch¹m ak: lµ kh¶ n¨ng cña vËt liÖu chÞu ®ùng ®îc çc t¶i
träng va ®Ëp mµ kh«ng bÞ ph¸ huû
§¬n vÞ: [J/mm2] hay [kJ/m2]
2. Lý tÝnh: lµ nh÷ng tÝnh chÊt cña kim lo¹i thÓ hiÖn qua çc hiÖn tîng vËt lý
khi thµnh phÇn ho¸ häc cña kim lo¹i ®ã kh«ng bÞ thay ®æi.
2.1. Khèi lîng riªng: lµ khèi lîng cña 1cm3 vËt chÊt
P: khèi lîng cña vËt chÊt

V: thÓ tÝch cña vËt chÊt
2.2. NhiÖt ®é nãng ch¶y: lµ nhiÖt ®é nung nãng ®Õn ®ã sÏ lµm cho kim lo¹i
tõ thÓ r¾n chuyÓn sang thÓ láng
2.3. TÝnh d·n në: lµ kh¶ n¨ng d·n në cña kim lo¹i khi nung nãng
2.4. TÝnh dÉn nhiÖt: lµ kh¶ n¨ng dÉn dßng nhiÖt cña kim lo¹i
2.5. TÝnh dÉn ®iÖn: lµ kh¶ n¨ng truyÒn dßng ®iÖn cña kim lo¹i
2.6. Tõ tÝnh: lµ kh¶ n¨ng nhiÔm tõ cña kim lo¹i
3. Ho¸ tÝnh: lµ ®é bÒn cña kim lo¹i ®èi víi nh÷ng t¸c dông ho¸ häc cña çc
chÊt kh¸c nh «xy, níc axit v.v…mµ kh«ng bÞ ph¸ huû
3.1. TÝnh chÞu ¨n mßn: lµ ®é bÒn cña kim lo¹i ®èi víi sù ¨n mßn cña çc m«i
trêng xung quanh
3.2. TÝnh chÞu nhiÖt: lµ ®é bÒn cña kim lo¹i ®èi víi sù ¨n mßn cña «xy trong
kh«ng khÝ ë nhiÖt cao hoÆc hoÆc ®èi víi t¸c dông ¨n
mßn cña mét vµi thÓ láng hoÆc thÓ khÝ ®Æc biÖt ë nhiÖt
®é cao
3.1. TÝnh chÞu axit: lµ ®é bÒn cña kim lo¹i ®èi víi sù ¨n mßn cña axit
4. TÝnh c«ng nghÖ: lµ kh¶ n¨ng cña kim lo¹i vµ hîp kim cho phÐp gia c«ng
nãng hay gia c«ng nguéi
4.1. TÝnh ®óc: ®Æc trng bëi ®é ch¶y lo·ng, ®é co vµ tÝnh thiªn tÝch
- §é ch¶y lo·ng biÓu thÞ kh¶ n¨ng ®iÒu ®Çy khu«n cña kim lo¹i vµ hîp kim
- §é co biÓu thÞ sù co ngãt cña kim lo¹i khi kÕt tinh tõ láng sang ®Æc
- TÝnh thiªn tÝch lµ sù kh«ng ®ång nhÊt vÒ thµnh phÇn ho¸ häc cña kim lo¹i trong
çc phÇn kh¸c nhau cña vËt ®óc
4.2. TÝnh rÌn: lµ kh¶ n¨ng biÕn d¹ng vÜnh cöu cña kim lo¹i khi chÞu t¸c dông
cña ngo¹i lùc ®Ó t¹o thµnh h×nh d¹ng cña chi tiÕt mµ kh«ng bÞ
ph¸ huû
4.3. TÝnh hµn: lµ kh¶ n¨ng t¹o thµnh sù liªn kÕt gi÷a çc chi tiÕt hµn khi ®-
îc nung nãng côc bé chç mèi hµn ®Õn tr¹ng th¸i ch¶y hay
dÎo
II. CÊu t¹o vµ sù kÕt tinh cña kim lo¹i:
1. CÊu t¹o cña kim lo¹i:
Mét sè chi tiÕt m¸y CÊu tróc cña kim lo¹i

b»ng kim lo¹i
CÊu tróc KL nh×n qua Liªn kÕt kim lo¹i nhê

kÝnh hiÓn vi ®iÖn tö ®¸m m©y ®iÖn tö
2D 3D
S¬ ®å m¹ng tinh thÓ cña KL
M¹ng tinh thÓ cña KL nh×n

díi kÝnh hiÓn vi ®iÖn tö
 Kim lo¹i cã cÊu t¹o tinh thÓ
Ghi nhí:
- Çc nguyªn tö KL ph©n bè theo mét quy luËt nhÊt ®Þnh
- NhiÒu m¹ng tinh thÓ s¾p xÕp thµnh m¹ng kh«ng gian
- Mçi nót m¹ng ®îc coi lµ t©m cña çc nguyªn tö
1.1. ¤ c¬ b¶n:
lµ phÇn kh«ng gian nhá nhÊt cña m¹ng

tinh thÓ ®Æc trng cho m¹ng kh«ng gian
M¹ng tinh thÓ cña KL nh×n

díi kÝnh hiÓn vi ®iÖn tö
¤ c¬ b¶n cña
m¹ng tinh thÓ KL
1.2. Çc kiÓu ¤ c¬ b¶n:
1.2.1. LËp ph¬ng thÓ t©m:

Ký hiÖu:
1.2.2. LËp ph¬ng diÖn t©m:
Ký hiÖu:
1.2.3. Lôc ph¬ng dµy ®Æc :
Ký hiÖu:
Ký hiÖu:
 Tuú theo lo¹i « c¬ b¶n ngêi ta x¸c ®Þnh çc th«ng sè m¹ng
Th«ng sè m¹ng lµ gi¸ trÞ ®é dµi ®o theo chiÒu c¹nh cña « c¬ b¶n
- M¹ng lËp ph¬ng: chØ cã mét th«ng sè m¹ng lµ a

- M¹ng lôc gi¸c: cã 2 th«ng sè m¹ng lµ a vµ c
 §¬n vÞ ®o cña th«ng sè m¹ng lµ ¨ngstrong (Ao): 1Ao = 10-8cm
2. Sù biÓn ®æi m¹ng tinh thÓ cña kim lo¹i :

Khi ®iÒu kiÖn ngoµi thay ®æi (¸p suÊt, nhiÖt ®é, v.v..) tæ chøc kim lo¹i sÏ thay ®æi theo
D¹ng « c¬ b¶n thay ®æi

Sù biÓn ®æi m¹ng tinh thÓ
Th«ng sè m¹ng cã gi¸ trÞ thay ®æi
Đường nguội:
Tốc độ nguội
toC
T1 CR = tg

T2
 (s)
0 tn
Đường nguội
 Đối với mỗi kim loại nguyên chất,
bằng thí nghiệm người ta xác định
được một đường nguội nhất định
3. Sù kÕt tinh cña kim lo¹i
Khi kim lo¹i ë tr¹ng th¸i láng chuyÓn sang tr¹ng th¸i r¾n ®îc gäi lµ sù kÕt tinh
 Kim lo¹i kÕt tinh theo mét qu¸ tr×nh gåm nhiÒu giai ®o¹n:
toC Trung t©m kÕt tinh – t©m mÇm
Qu¸ tr×nh kÕt tinh ph¸t triÓn
KÕt thóc qu¸ tr×nh kÕt tinh
 (s)
T©m mÇm:
- cã thÓ lµ çc ph©n tö t¹p chÊt kh«ng nãng chảy nh bôi têng lß
- chÊt s¬n khu«n v.v…
- t©m mÇm tự sinh h×nh thµnh ë những nhãm nguyªn tö cã trËt tù ®¹t ®Õn kÝch
thíc ®ñ lín
 Tuú theo vËn tèc nguéi kh¸c nhau mµ lîng t©m mÇm xuÊt hiÖn nhiÒu hay Ýt, sù kÕt
tinh sÏ t¹o ra sè lîng ®¬n tinh thÓ (hay h¹t) nhÊt ®Þnh
Çc giai ®o¹n cña Qu¸ tr×nh kÕt tinh t¹o h¹t kim lo¹i
toC
Pha láng
Nhiệt ®é
kÕt tinh
Pha r¾n
 (s)
Híng kÕt tinh:
Biªn giíi h¹t
KÕt tinh kiÓu nh¸nh c©y
III. Kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ hîp kim:
Mét sè kh¸i niÖm:
1. Pha lµ những phÇn tö cña hîp kim cã thµnh phÇn ®ång nhÊt ë cïng mét tr¹ng th¸i vµ
ngăn çch víi çc pha kh¸c b»ng bÒ mÆt ph©n chia (nÕu ë tr¹ng th¸i r¾n th× ph¶i cã sù
®ång nhÊt vÒ cïng mét kiÓu m¹ng vµ th«ng sè m¹ng)
 Mét tËp hîp çc pha ë tr¹ng th¸i c©n b»ng gäi lµ hÖ hîp kim
2. Nguyªn lµ mét vËt chÊt ®éc lËp cã thµnh phÇn kh«ng ®æi, t¹o nªn çc pha cña hÖ
Trong mét sè trêng hîp nguyªn còng lµ çc nguyªn tè ho¸ häc hoÆc lµ hîp chÊt ho¸
häc cã tÝnh æn ®Þnh cao
3. Çc tæ chøc cña hîp kim
3.1. Dung dÞch ®Æc:

Hai hoÆc nhiÒu nguyªn tè cã kh¶ năng hoµ tan vµo nhau ë tr¹ng th¸i ®Æc gäi lµ
dung dÞch ®Æc
Cã hai lo¹i dung dÞch ®Æc:

- dung dÞch ®Æc thay thÕ
- dung dÞch ®Æc xen kÏ
- Dung dÞch ®Æc thay thÕ:
- Dung dÞch ®Æc xen kÏ:
 Sù hoµ tan xen kÏ bao giê còng cã giíi h¹n
3.2. Hîp chÊt ho¸ häc:
Pha ®îc t¹o nªn do sù liªn kÕt giữa çc nguyªn tè kh¸c nhau theo mét tû lÖ x¸c ®Þnh
gäi lµ hîp chÊt ho¸ häc
VÝ dô: Hîp chÊt ho¸ häc Fe3C
3.3. Hçn hîp c¬ häc:

Những nguyên tố không hoà tan vào nhau cũng không liên kết để tạo
thành hợp chất hoá học mà chỉ liên kết với nhau bằng lực cơ học thuần
tuý, thì gọi hệ hợp kim đó là hỗn hợp cơ học
 hçn hîp c¬ häc kh«ng lµm thay ®æi m¹ng nguyªn tö cña çc nguyªn tè thµnh phÇn
Cấu trúc của hợp kim:
Nguyªn tö
Hydro Nguyªn
tö S¾t
Nguyªn
tö Titan
Nguyªn tö S¾t Nguyªn tö

Titan
4. Giản ®å tr¹ng th¸i cña hîp kim: lµ sù biÓu diÔn qu¸ tr×nh kÕt tinh cña hệ hîp kim
Çch x©y dùng Gi¶n ®å tr¹ng th¸i cña hÖ Hîp kim

 X©y dùng gi¶n ®å tr¹ng th¸i

b»ng ph¬ng ph¸p ph©n tÝch nhiÖt,
nghÜa lµ thiÕt lËp çc ®êng nguéi
 Qu¸ tr×nh kÕt tinh phô thuéc vµo nhiÖt ®é vµ nång ®é cña çc chÊt t¹o thµnh
Ví dụ: Các đường nguội của các hợp kim chì - antimon:
t oC toC toC toC toC
375 0 0 0 0 0
100%Pb 95%Pb 90%Pb 87%Pb 75%Pb
5%Sb 10%Sb 13%Sb 25%Sb
1
1
325 1’
1 1
2’ 2’ 2 2’ 2’
246
2 2 1 2
3 3 3 3 3
200
    
 Dùa vµo çc ®êng nguéi, ta x¸c ®Þnh ®îc çc ®iÓm tíi h¹n cña mçi hîp kim
 Đa tÊt c¶ çc ®iÓm tíi h¹n lªn 1 gi¶n ®å tæng hîp, ta cã gi¶n ®å tr¹ng th¸i cña hÖ hîp
kim
toC toC
A
375
Pha láng
ACB: ®êng láng
DCE: ®êng ®Æc
Sb + Láng
DCE: ®êng cïng tinh Pb + Láng
C
246 D E
 Gi¶n ®å tr¹ng
th¸i chØ râ c¶ tæ
[Pb + Sb]
chøc cña hîp kim Pb + [Pb + Sb] Sb + [Pb + Sb]
trong çc ®iÒu
kiÖn c©n b»ng
200
0 5 10 13 25 40 60 80 100% Sb
100% Pb 95 90 87 75 60 40 20 0
Giản ®å tr¹ng th¸i cña hÖ hîp kim ch× - antimon

Các loại giản đồ trạng thái của hợp kim 2 nguyên:
toC toC toC toC

Pha láng
Pha láng
+L B+L
A+L
[A+B]
A+ B+
[A+B] [A+B]
0 100% B 0 100% B
100% A 0 100% A 0
Loại I Loại II
Các loại giản đồ trạng thái của hợp kim 2 nguyên:
toC toC toC

toC
[AmBn]
Pha láng
Pha láng Pha láng
L+
L+
 
[ + ]
0 100% B 0 AmBn 100% B

100% A 0 100% A 0
Loại III Loại IV
IV. Hîp kim S¾t - Çc bon (Fe-C):
1. Gi¶n ®å tr¹ng th¸i cña hîp kim Fe-C:
toC
A
1500
B
Láng (L)
L + Ostenit (L+)
L + Xªmentit (L+Xª)
1147 E 1147oC C
Ostenit () F
Lª®ªbuarit (Lª)
911 G Am  + Xª + Lª Xª + Lª
+ A3  + Xª
S
P A1 727oC
727 K
Peclit
 + P + Xª  + Xª + Lª Xª + Lª
P
Q 0,8%C 2,14%C 4,43%C 6,67%C
0,02%C
- ACB là đường lỏng phân biệt pha lỏng hoàn toàn với pha lỏng đã có tinh thể rắn
- AECF là đường đặc ứng với điểm bắt đầu nóng chảy hoặc hoá rắn hoàn toàn
- GS (A3); SE (Am); GP và PQ tương ứng với giới hạn chuyển biến pha trong
trạng thái hoá rắn
- PSK (A1) là đường chuyển biến cùng tích khi nguội đến đó sẽ bắt đầu sự
chuyển biến cùng tích hỗn hợp cơ học
1.1. Çc tæ chøc cña hîp kim Fe-C:

1.1.1. Çc tæ chøc 1 pha:
1.1.1.1. Tæ chøc xªmentit (Xª) lµ hîp chÊt ho¸ häc cña Fe vµ C (C% = 6,67%)  Fe3C
>> Tæ chøc nµy ®îc kÕt tinh qua ba giai ®o¹n vµ n»m trong hÇu hÕt çc khu vùc
>> §©y lµ mét tæ chøc cã ®é cøng cao, tÝnh c«ng nghÖ kÐm, ®é gißn lín nhng chÞu mµi mßn tèt
>> Trªn tõng khu vùc ®é giµu xªmentit (Xª) gi¶m dÇn tõ Xª1 ®ªn Xª3
1.1.1.2. Tæ chøc «stennit (, Os) lµ dung dÞch ®Æc xen kÏ cña cacbon trong Fe (Fe)
>> Lîng hoµ tan C trong Fe tèi ®a lµ 2,14%ë 11470C. T¹i 7270C lîng hoµ tan C lµ 0,8%
>> Khu vùc AESG chØ tån t¹i mét pha «stenit riªng biÖt
>> «stenit lµ pha dÎo vµ dai, rÊt dÔ biÕn d¹ng

>> V× nã tån t¹i riªng biÖt chØ ë nhiÖt ®é trªn 7270C nªn kh«ng quyÕt ®Þnh tÝnh chÊt c¬ häc khi kim
lo¹i chÞu t¶i mµ chØ cã ý nghÜa khi gia c«ng ¸p lùc nãng vµ nhiÖt luyÖn
1.1.1.3. Ferit (, F) lµ dung dÞch ®Æc xen kÏ cña C trong Fe (Fe)
>> ë 7270C hoµ tan 0,02%C
>> NhiÖt ®é cµng gi¶m lîng hoµ tan cµng gi¶m nªn cã thÓ coi ferit lµ s¾t nguyªn chÊt
>> Ferit rÊt dÎo, mÒm vµ cã ®é bÒn thÊp
1.1.2. Çc tæ chøc 2 pha:

1.1.2.1. Peclit (P) lµ hçn hîp c¬ häc cña ferit vµ xªmentit (Xª2)
>> Khi h¹ to xuèng 7270C, c¶ ferit vµ xªmentit cïng kÕt tinh ë thÓ r¾n t¹o nªn cïng tÝch peclit (®iÓm S)
>> C¬ tÝnh cña Peclit phô thuéc vµo lîng F vµ Xª vµ phô thuéc vµo h×nh d¹ng cña Xª (tÊm hay h¹t)
P tấm P hạt
1.1.2.2. Lª®ªbuarit (Lª) lµ hçn hîp c¬ häc cïng tinh cña  vµ Xª (Xª1)
>> T¹i 1147oC vµ 4,43%C cïng tinh Lª h×nh thµnh t¹i ®iÓm C
>> Xuèng díi 727oC, mét phÇn  chuyÓn thµnh P

>> Lîng Xª trong Lª kh¸ lín nªn Lª cã ®é cøng cao, dßn
1.1.2.3. Graphit (Gr) lµ cacbon ë tr¹ng th¸i tù do

>> Gr kÐm bÒn, dßn, në thÓ tÝch khi kÕt tinh
CƠ KHÍ ĐẠI CƯƠNG: Cấu tạo của Kim loại & Hợp kim 1.2. Ph©n lo¹i hÖ hîp kim Fe-C (Fe-Fe3C):
HÖ hîp kim Fe-C
ThÐp cacbon C < 2,14% Gang C >= 2,14%
ThÐp tríc ThÐp ThÐp Gang tríc Gang Gang

cïng tÝch cïng tÝch sau cïng tinh cïng tinh sau
cïng tÝch cïng tinh
C < 0,8% C = 0,8% C < 4,43% C =4,43%
C > 0,8% C > 4,43%
2. ThÐp cacbon:
2.1. Kh¸i niÖm vÒ ThÐp cacbon:
ThÐp cacbon lµ hîp kim cña Fe-C víi hµm lîng cacbon nhá h¬n 2,14%. Ngoµi ra
trong thÐp cacbon cßn chøa mét lîng t¹p chÊt nh Si, Mn, S, P, …
 Nguyªn tè ¶nh hëng lín nhÊt trong thÐp lµ cacbon. ChØ cÇn thay ®æi mét lîng
rÊt nhá C, ®· lµm thay ®æi nhiÒu tÝnh chÊt lý, ho¸ cña thÐp
- C t¨ng  ®é cøng vµ ®é bÒn cña thÐp t¨ng lªn cßn ®é dÎo vµ ®é dai l¹i gi¶m xuèng
- Thay ®æi hµm lîng cacbon  lµm thay ®æi c¶ tÝnh c«ng nghÖ, tÝnh ®óc, tÝnh hµn vµ
tÝnh rÌn dËp
* Çc t¹p chÊt cã lîi trong thÐp cacbon: Si vµ Mn

- Khi hµm lîng cña chóng thÝch hîp (Mn  0,75% vµ Si  0,35%) cã kh¶ n¨ng khö
«xy khái çc «xyt s¾t, lµm t¨ng ®é bÒn, ®é cøng cña thÐp
- Tuy nhiªn kh«ng nªn cho nhiÒu t¹p chÊt lo¹i nµy v× nã sÏ ph¬ng h¹i ®Õn mét sè
tÝnh c«ng nghÖ nh gia c«ng c¾t gät nhiÖt luyÖn v.v…
* Çc t¹p chÊt cã h¹i cho thÐp cacbon: P vµ S
- Nguyªn tè S sÏ lµm cho thÐp bÞ dßn nãng (bë nãng)
- Nguyªn tè P l¹i lµm thÐp bÞ ph¸ huû ë tr¹ng th¸i nguéi – dßn nguéi
 V× thÕ cÇn h¹n chÕ S vµ P díi møc 0,03%

2.2. Ph©n lo¹i ThÐp cacbon:
2.1.1. Ph©n lo¹i theo tæ chøc tÕ vi vµ hµm lîng C trªn gi¶n ®å tr¹ng th¸i
- ThÐp tríc cïng tÝch víi tæ chøc Ferit + Peclit (C < 0,8%)
- ThÐp cïng tÝch: thÐp cã tæ chøc Peclit (C = 0,8%)

- ThÐp sau cïng tÝch trong ®ã cã Peclit + Xªmentit (C > 0,8%)
2.1.2. Ph©n lo¹i theo hµm lîng C thêng dïng

- ThÐp cacbon thÊp: C < 0,25%
- ThÐp cacbon trung b×nh: C = 0,25% ... 0,5%
- ThÐp cacbon cao: C > 0,5%
2.1.3. Ph©n lo¹i theo ph¬ng ph¸p luyÖn kim

- ThÐp lß chuyÓn: chÊt lîng kh«ng cao, hµm lîng kÐm chÝnh x¸c
- ThÐp lß m¸c tanh (Martin): chÊt lîng cao h¬n trong lß chuyÓn mét Ýt
- ThÐp lß ®iÖn: chÊt lîng cao h¬n nhiÒu, khö hÕt t¹p chÊt tíi møc thÊp nhÊt
2.1.4. Ph©n lo¹i theo ph¬ng ph¸p khö ¤xy

- ThÐp s«i: chøa nhiÒu rç khÝ nªn kÐm dÎo vµ dai
- ThÐp nöa s«i: chÊt lîng cao h¬n thÐp s«i v× cßn Ýt rç khÝ h¬n
- ThÐp l¾ng: ®é bÒn cao h¬n thÐp s«i vµ thÐp nöa s«i
2.1.5. Ph©n lo¹i theo c«ng dông
1 - ThÐp cacbon th«ng dông (thÐp thêng): c¬ tÝnh kh«ng cao, chØ dïng ®Ó chÕ t¹o
çc chi tiÕt m¸y, çc kÕt cÊu chÞu t¶i nhá. Thêng dïng trong ngµnh x©y dùng, giao
th«ng
 ThÐp cacbon th«ng dông ®îc ký hiÖu b»ng hai ch÷ CT vµ chia ba nhãm A, B vµ C
Nhãm A: chØ ®¸nh gi¸ b»ng çc chØ tiªu c¬ tÝnh (®é bÒn, ®é dÎo, ®é cøng, v.v…)
Nhãm B: ®¸nh gi¸ b»ng thµnh phÇn ho¸ häc
Nhãm C: ®¸nh gi¸ b»ng c¶ hai chØ tiªu c¬ tÝnh vµ thµnh phÇn ho¸ häc
Liªn bang Nga (GOST2772-
Liªn X« (GOST 380 - 71) ViÖt Nam (TCVN1765-75)
88)
CT0 CT31
CT1 CT33
CT2 CT34
CT3 CT245* CT38

CT4 CT275 CT42
CT5 CT285 CT51
CT6 CT345
CT375 CT61
* BiÓu thÞ ®é bÒn 02=

245MPa
 TCVN 1756 -75 quy ®Þnh ký hiÖu thÐp th«ng dông: sau CT ghi chØ sè giíi h¹n bÒn b
[kG/mm2] thÊp nhÊt øng víi mçi ký hiÖu
VÝ dô: CT38 cã giíi h¹n bÒn b = 38  49kG/mm2 (380  490N/mm2)
 Çc nhãm B vµ C còng cã ký hiÖu trªn c¬ së nhãm A nhng thªm vµo phÝa tríc ch÷
çi B hay C ®Ó ph©n biÖt
VÝ dô: CT31  BCT31  CCT31
>> ThÐp s«i: thªm ký tù S vµo phÇn cuèi, vÝ dô CT31S

>> ThÐp nöa s«i: thªm ký tù n vµo phÇn cuèi, vÝ dô: CT31n
>> ThÐp kh«ng cã ký hiÖu thªm lµ thÐp l¾ng
2- ThÐp cacbon kÕt cÊu: lµ lo¹i thÐp cã hµm lîng t¹p chÊt S, P rÊt nhá, tÝnh n¨ng lý
ho¸ tèt, hµm lîng cacbon chÝnh x¸c vµ chØ tiªu c¬ tÝnh râ rµng
Ký hiÖu: t¬ng tù nh ký hiÖu cña Liªn X« chØ kh¸c ë chç cã thªm ch÷ çi C phÝa tríc ®Ó
ph©n biÖt lµ thÐp cacbon
VÝ dô:
Liªn X«: 08; 10; 15; 20;...; 85
ViÖt Nam: C08; C10; C 15; C20; ...; C85
Ký hiÖu thÐp C
ChØ hµm lîng C tÝnh theo %
3- ThÐp cacbon dông cô: lµ lo¹i thÐp cã hµm lîng cacbon cao (0,7 1,3%C), cã hµm lîng
t¹p chÊt S vµ P thÊp (<0,025%)
Ký hiÖu thÐp cacbon dông cô

Liªn X«: Y7, Y8, Y8A, Y9, …, Y13
TCVN: CD70, CD80, CD80A, CD90, …, CD130
ChØ thÐp tèt
thÐp dông cô cacbon hµm lîng cacbon lµ 0,7%
3. Gang:
3.1. Kh¸i niÖm vÒ Gang:
Gang lµ hîp kim Fe- C, hµm lîng lín h¬n 2,14% vµ cao nhÊt còng < 6,67%C.
Còng nh thÐp, trong gang chøa çc t¹p chÊt Si, Mn, S, P vµ çc nguyªn tè kh¸c
Do hµm lîng cacbon cao h¬n nªn tæ chøc cña gang ë nhiÖt ®é thêng còng nh ë nhiÖt
®é cao tån t¹i lîng xementit cao. §Æc tÝnh chung cña gang lµ cøng vµ dßn, cã nhiÖt ®é
nãng ch¶y thÊp vµ dÔ dóc
 Thµnh phÇn t¹p chÊt trong gang g©y ¶nh hëng kh¸c so víi thÐp cacbon
- Cïng víi C, nguyªn tè Si thóc ®Èy sù graphit ho¸, nghÜa lµ ph©n huû Fe3C thµnh Fe
vµ cacbon tù do khi kÕt tinh
- Ngîc l¹i Mn l¹i c¶n trë sù graphit ho¸ nh»m t¹o ra Fe3C cña gang tr¾ng
 Lîng Si thay ®æi trong gang ë giíi h¹n tõ 1,5  3,0 cßn Mn thay ®æi t¬ng øng víi
Si ë giíi h¹n 0,5  1,0%
- T¹p chÊt S vµ P lµm h¹i ®Õn c¬ tÝnh cña gang. Nhng nguyªn tè P phÇn nµo lµm t¨ng
tÝnh ch¶y lo·ng, t¨ng tÝnh chèng mµi mßn do ®ã cã thÓ hµm lîng ®Õn 0,1  0,2%P
- Cacbon cµng nhiÒu th× kh¶ n¨ng graphit ho¸ cµng m¹nh, nhiÖt ®é ch¶y cµng gi¶m
lµm tÝnh ®óc cµng tèt. Nhng t¨ng hµm lîng cacbon sÏ lµm gi¶m ®é bÒn, t¨ng dßn. V×
vËy trong gang x¸m ch¼ng h¹n, hµm lîng cacbon giíi h¹n tõ 2,8  3,5%
3.2. Ph©n lo¹i Gang:
3.1.1. Ph©n lo¹i theo tæ chøc tÕ vi vµ hµm lîng C trªn gi¶n ®å tr¹ng th¸i
- Gang tríc cïng tinh cã tæ chøc Peclit + Lª®ªbuarit (C < 4,43%)
- Gang cïng tinh: cã tæ chøc Lª®ªbuarit (C = 4,43%)
- Gang sau cïng tinh cã tæ chøc Lª®ªbuarit + Xªmentit (C > 4,43%)

3.1.2. Ph©n lo¹i theo tæ chøc vµ cÊu t¹o
1- Gang tr¾ng lµ lo¹i gang mµ hÇu hÕt cacbon ë d¹ng liªn kÕt Fe3C
 Gang tr¾ng chØ h×nh thµnh khi cã hµm lîng C, Mn… thÝch hîp vµ víi ®iÒu
kiÖn nguéi nhanh ë çc vËt ®óc thµnh máng, nhá
 Gang tr¾ng kh«ng cã ký hiÖu riªng
* Tæ chøc xementit cã nhiÒu trong gang tr¾ng lµm mÆt g·y cña nã cã mµu s¸ng
tr¾ng!
2- Gang x¸m lµ lo¹i gang mµ hÇu hÕt cacbon ë d¹ng graphit. Nhê cã vËy grathit
nªn mÆt g·y cã mµu x¸m
GX Ferit GX Ferit-Peclit
 Tæ chøc tÕ vi cña gang x¸m gåm: nÒn c¬ së vµ çc garaphit d¹ng tÊm
 NÒn cña gang x¸m cã thÓ lµ: ferit, pherit - peclit , peclit
C¬ tÝnh cña gang x¸m phô thuéc vµo hai yÕu tè:
* Tæ chøc cña nÒn: ®é bÒn cña nÒn t¨ng lªn tõ nÒn pherit ®Õn peclit
* Sè lîng, h×nh d¹ng vµ ph©n bè graphit
 Gang x¸m cã ®é bÒn nÐn cao nhng bÒn kÐo kÐm, chÞu mµi mßn tèt, ®Æc biÖt cã tÝnh
®óc tèt
Ký hiÖu Gang x¸m: GX xx-yy (Liªn x«: Cч xx-yy)
xx = hai con sè chØ ®é bÒn kÐo
yy = hai con sè chØ ®é bÒn uèn
3- Gang cÇu lµ lo¹i gang cã thÓ cã tæ chøc nh gang x¸m, nhng graphit cã d¹ng thu nhá
thµnh h×nh cÇu
 Gang cÇu cã ®é bÒn cao h¬n gang x¸m nhiÒu, ®Æc biÖt cã ®é dÎo b¶o ®¶m. Cã thÓ so
s¸nh c¬ tÝnh gang cÇu xÊp xØ b»ng thÐp m¸c thÊp
 §Ó cã tæ chøc gang cÇu, ph¶i nÊu ch¶y gang x¸m vµ dïng ph¬ng ph¸p biÕn tÝnh ®Æc biÖt
gäi lµ cÇu ho¸ ®Ó t¹o ra graphit h×nh cÇu. KÕt qu¶ lµ còng trªn çc nÒn t¬ng tù nh gang
x¸m víi grathit cÇu ta cã ®é dÎo  = 5  15%; ®é bÒn kÐo k = 400 - 1000N/mm2
Ký hiÖu Gang cÇu: GC xx-yy (Liªn x«: Bч xx-yy)
yy = hai con sè chØ ®é d·n dµi t¬ng ®èi %
4- Gang dÎo lµ lo¹i gang chÕ t¹o tõ gang tr¾ng b»ng ph¬ng ph¸p nhiÖt luyÖn (ñ)
Ký hiÖu Gang dÎo: GZ xx-yy (Liªn x«: Kч xx-yy)

yy = hai con sè chØ ®é d·n dµi t¬ng ®èi %
4. ThÐp hîp kim:
4.1. Kh¸i niÖm vÒ ThÐp hîp kim:
- ThÐp HK lµ lo¹i thÐp cã chøa trong nã mét hµm lîng çc nguyªn tè HK thÝch hîp
- Hµm lîng cña chóng ph¶i ®ñ ®Õn møc cã thÓ lµm thay ®æi c¬ tÝnh th× míi ®îc coi lµ
chÊt cho thªm, nÕu díi møc ®ã th× chØ lµ t¹p chÊt.
Çc ®Æc tÝnh c¬ b¶n cña ThÐp hîp kim:

- C¶i thiÖn c¬ tÝnh: thÐp hîp cã tÝnh nhiÖt luyÖn tèt h¬n thÐp cacbon. Tríc nhiÖt luyÖn
hai lo¹i thÐp cacbon vµ hîp kim cã c¬ tÝnh t¬ng tù, nhng nÕu nhiÖt luyÖn vµ ram hîp
lý thÐp hîp kim sÏ t¨ng c¬ tÝnh râ rÖt
- ThÐp hîp kim gi÷ ®îc ®é bÒn cao h¬n thÐp cacbon ë nhiÖt ®é cao nhê sù t¬ng t¸c cña
nguyªn tè hîp kim trong çc tæ chøc cña thÐp cacbon
- T¹o ra nh÷ng tÝnh chÊt lý ho¸ ®Æc biÖt, nh: chèng ¨n mßn trong çc m«i trêng ¨n
mßn; cã thÓ t¹o ra thÐp tõ tÝnh cao hay kh«ng cã tõ tÝnh; ®é gi·n në v× nhiÖt rÊt nhá.
Çc sù biÕn ®æi khi Hîp kim ho¸:

+ Çc dung dÞch ®Æc trong thÐp cacbon hoµ tan thªm nguyªn tè hîp kim t¹o nªn sù
thay ®æi cã lîi çc to¹ ®é trªn gi¶n ®å tr¹ng th¸i hoÆc t¹o ra çc pherit hîp kim bÒn
h¬n.
+ Trõ mét sè nguyªn tè nh Ni, Si, Al… ®a sè çc nguyªn tè kh¸c nh Cr, W, Ti… ®Òu
kÕt hîp víi cacbon t¹o nªn cacbit hîp kim
+ §a sè çc nguyªn tè lµm cho ®é qu¸ nguéi t¨ng lªn, nªn ®êng cong ch÷ "C' dÞch vÒ bªn
ph¶i. §iÒu ®ã sÏ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó nhiÖt luyÖn dÔ dµng h¬n.
+ Mét sè nguyªn tè kÕt hîp víi thÐp cacbon vµ m«i trêng ngoµi t¹o nªn líp vá «xyt rÊt
bÒn ®Ó b¶o vÖ.
4.2. Ph©n lo¹i ThÐp hîp kim:

4.2.1. Ph©n lo¹i theo thµnh phÇn hîp kim trong thÐp:
- ThÐp hîp kim thÊp: cã tæng lîng çc nguyªn tè hîp kim ®a vµo < 2,5%.
- ThÐp hîp kim trung b×nh: cã tæng lîng çc nguyªn tè hîp kim tõ 2,5  10%.
- ThÐp hîp kim cao: cã tæng lîng > 10%
4.2.2. Ph©n lo¹i theo tªn gäi çc nguyªn tè HK chñ yÕu:
- ThÐp Mn, thÐp Si, thÐp Cr, thÐp Ni, thÐp Cr-Ni, ...
4.2.3. Ph©n lo¹i theo c«ng dông:
1- ThÐp hîp kim kÕt cÊu: lµ lo¹i thÐp trªn c¬ së thÐp cacbon kÕt cÊu cho thªm çc
nguyªn tè hîp kim (0,1  0,85% C vµ lîng phÇn tr¨m nguyªn tè hîp kim thÊp )
> ThÐp HK kÕt cÊu ph¶i qua thÊm cacbon råi míi nhiÖt luyÖn th× c¬ tÝnh cao.
> Lo¹i thÐp nµy ®îc dïng ®Ó chÕ t¹o çc chi tiÕt chÞu t¶i träng cao, cÇn ®é cøng, ®é
chÞu mµi mßn, hoÆc cÇn tÝnh ®µn håi cao v.v…
Ký hiÖu: 15Cr, 20Cr, 20CrNi , 12CrNi 3A, 12Cr2Ni4A, 40CrMn, 35CrMnSi

2- ThÐp hîp kim dông cô: lµ lo¹i thÐp cÇn cã ®é cøng cao sau khi nhiÖt luyÖn, ®é chÞu
nhiÖt vµ chÞu mµi mßn cao. Hµm lîng cacbon trong thÐp HK dông cô tõ 0,7  1,4%; çc
nguyªn tè hîp kim cho vµo lµ Cr, W, Si vµ Mn.
> ThÐp HK dông cô cã tÝnh nhiÖt luyÖn tèt.. Sau nhiÖt luyÖn cã ®é cøng ®¹t 60 - 62
HRC.
Ký hiÖu: 90CrSi, 100CrWMn, 100Cr12 vµ OL100Cr1,5

 Riªng lo¹i thÐp lµm æ l¨n thêng chøa hµm lîngCr cao h¬n vµ ký hiÖu
theo tªn riªng cña nã. OLCr0,6; OLCr1; OLCr1,5
3- ThÐp giã: lµ mét d¹ng thÐp HK ®Æc biÖt ®Ó lµm dông cô c¾t vµ çc chi tiÕt m¸y cã yªu
cÇu cao
> Trong tæ chøc cña thÐp giã gåm çc nguyªn tè cacbon, cr«m, vonfram, c«ban, vanadi
vµ s¾t
> ThÐp giã cã ®é cøng cao, bÒn, chÞu mµi mßn vµ chÞu nhiÖt ®Õn 6500C
> Hµm lîng çc nguyªn tè trong thÐp giã:
8,5  19% W; 0,7  1,4%C; 3,8 4,4%Cr; 1  2,6V vµ mét lîng nhá Mo hay Co
Ký hiÖu: 90W9V2; 75W18V; 140W9V5; 90W18V2…
4- ThÐp HK ®Æc biÖt:
+ ThÐp kh«ng gØ lµ lo¹i thÐp cã kh¶ n¨ng chèng l¹i m«i trêng ¨n mßn (¨n mßn ho¸
häc vµ ¨n mßn ®iÖn ho¸)
> Trong thÐp thêng cã nhiÒu pha, mçi pha cã ®iÖn thÕ ®iÖn cùc kh¸c nhau
> Trong thÐp kh«ng gØ, hµm lîng cr«m kh¸ cao (>12%)
> Cã hai lo¹i thÐp kh«ng gØ: lo¹i hai pha pherit + cacbit; lo¹i mét pha ostennit
Ký hiÖu: 12Cr13, 20Cr13, 30Cr13, 12Cr19Ni9, 12Cr18Ni9Ti,…
+ ThÐp bÒn nãng lµ lo¹i thÐp HK lµm viÖc ë nhiÖt ®é cao mµ ®é bÒn kh«n gi¶m,
kh«ng bÞ «xy ho¸ bÒ mÆt
Ký hiÖu: 12CrMo, 10Cr18Ni12N6, 04Cr14Ni14W2Mo,…
+ ThÐp tõ tÝnh lµ lo¹i thÐp cã kh¶ n¨ng khö tõ cao

> Cã thÓ dïng thÐp dông cô cacbon ®îc hîp kim ho¸ mét lîng 2  3% Cr
> Còng cã thÓ dïng hÖ hîp kim Fe- Al -Ni hoÆc Al - Si - Fe
Ký hiÖu: AlNi1, AlNi2, 50Ni - 50%Ni; 38NiSi - 38%Ni vµ 38%Si…
Çc ký hiÖu vËt liÖu cña mét sè níc: tù ®äc SGK

5. Hîp kim cøng:
Hîp kim cøng lµ lo¹i vËt liÖu ®iÓn h×nh víi ®é cøng nãng rÊt cao (800  1000oC). Nã ®-
îc dïng phæ biÕn lµm çc dông cô c¾t gät kim lo¹i vµ c¾t gät vËt liÖu phi kim cã ®é
cøng cao. Hîp kim cøng kh«ng cÇn nhiÖt luyÖn vÉn ®¹t ®é cøng 85 92 HRC.
Thêng dïng hai nhãm hîp kim cøng sau:
- Nhãm mét cacbit: WC + Co  Ký hiÖu theo Liªn x« lµ BK,

VD: BK2, BK3, BK8, BK10 : Con sè chØ % Co, cßn l¹i lµ WC
>> Nhãm nµy cã ®é dÎo thÝch hîp víi gia c«ng vËt liÖu dßn, lµm çc khu«n kÐo, Ðp…
- Nhãm hai cacbit: WC + TiC + Co  Ký hiÖu theo Liªn x« lµ TK,

VD: T30K4; T15K6; T14K8; T5K10 : Con sè chØ % TiC vµ % Co, cßn l¹i lµ WC
>> Nhãm nµy cã ®é dÎo thÊp h¬n so víi nhãm BK.
>> Riªng nhãm ba cacbit WC + TIC + TaC + Co Ýt dïng ë níc ta v× khã chÕ t¹o
 Ph¬ng ph¸p chÕ t¹o HK cøng: chÕ t¹o bét  Ðp ®Þnh h×nh  thiªu kÕt
6. Kim lo¹i vµ Hîp kim mµu:
6.1. Nh«m vµ hîp kim Nh«m:
- Nh«m lµ kim lo¹i nhÑ
- Khèi lîng riªng nhÑ: kho¶ng 2,7g/cm3

- Cã tÝnh dÉn ®iÖn, dÉn nhiÖt cao
- Chèng ¨n mßn tèt
- NhiÖt ®é nãng ch¶y: 6600C
- §é bÒn thÊp:  = 60N/mm2
- §é cøng thÊp: (HB = 25  mÒm), nhng dÎo cao
- Trªn bÒ mÆt cña nh«m cã mét líp «xyt b¶o vÖ chèng ¨n mßn trong m«i trêng
kh«ng khÝ ë nhiÖt ®é b×nh thêng. Líp «xyt nh«m nµy lu«n lu«n tù h×nh thµnh
trªn bÒ mÆt nh«m do t¸c dông víi kh«ng khÝ.
 Ngêi ta cßn dïng çch «xy ho¸ bÒ mÆt nh«m b»ng çc ph¬ng ph¸p ®iÖn ho¸ hoÆc
ho¸ häc, ®Ó t¹o nªn líp «xyt b¶o vÖ v÷ng ch¾c trong m«i trêng kh«ng khÝ vµ mét sè
m«i trêng kh¸c
+ 3 nhãm nh«m: A999: 99,999% Al  lo¹i tinh khiÕt

A995, A99, A97 vµ A95: 99,995 ÷ 99,95% Al  lo¹i cã ®é s¹ch cao
A85, A8, A7, ... A0: 99,85 ÷ 99% Al  nh«m kü thuËt
+ 2 lo¹i HK Nh«m: HK nh«m ®óc & HK nh«m biÕn d¹ng
6.2. §ång & HK ®ång:
Khèi lîng riªng ë 200C: 8,94 g/cm3
NhiÖt ®é nãng ch¶y: 1083 oC
HÖ sè dÉn nhiÖt ë 200C: 0.923 calo/cm.s.0C

HÖ sè gi·n dµi (0 - 1000C): 16,5.10-6
§iÖn trë suÊt ë 200C (.mm2/m): 0,01784
§é dÉn ®iÖn ë 200C: 57 m/.mm2
§é bÒn thÊp b = 160 N/mm2
 §ång cã tÝnh dÉn ®iÖn vµ dÉn ®iÖn tèt, tÝnh chèng ¨n mßn cao dÔ gia c«ng b»ng
¸p lùc ë tr¹ng th¸i nãng vµ nguéi, cã thÓ d¸t máng thµnh tÊm cã chiÒu dµy 0,05mm
Hai lo¹i hîp kim ®ång thêng dïng:
- §ång thau lµ hîp kim ®ång vµ kÏm, hµm lîng Zn trong ®ång thau ≤ 45%
 §ång thau ®óc & ®ång thau biÕn d¹ng
- §ång thanh lµ hîp kim ®ång vµ: Sn, Al, Cr, ...
Çc lo¹i ®ång thanh thêng dïng:

+ §ång ®en:
+ Babit:
6.3. Ni, Zn, Pb, Mg, ...:  tù ®äc SGK

Ch¬ng III: VËt liÖu phi kim
I. Gç: §é bÒn cao
Khèi lîng riªng nhá: (tõ 0,35 ®Õn 0,75g/cm3) vµ gi¸ rÎ
§é cøng kÐm h¬n vµ dÔ gia c«ng (ca, bµo, c¾t, ®ôc) h¬n so víi KL
§é bÒn cña gç kh«ng ®ång ®Òu, ®é bÒn däc thí cao h¬n ®é bÒn ngang thí
II. ChÊt dÎo, nhùa:
ChÊt dÎo lµ nh÷ng chÊt do çc chÊt h÷u c¬ cao ph©n tö t¹o thµnh. VËt phÈm lµm
lµm b»ng chÊt dÎo cã thÓ ®îc chÕ t¹o b»ng ph¬ng ph¸p kh¸c nhau nh Ðp, ®óc, gia
c«ng c¾t gät, v.v…
>> §a sè çc lo¹i chÊt dÎo: nhÑ, ®é çch ®iÖn, hÖ sè ma s¸t lín khi kh«ng cã dÇu mì,
cã h×nh d¹ng bªn ngoµi ®Ñp
>> ChÊt dÎo thêng cã chÊt ®én nh v¶i, giÊy, gç, bét gç, sîi thuû tinh, sîi ami¨ng, sîi
dÖt vµ chÊt kÕt dÝnh (nhùa).
III. Composit - VËt liÖu tæ hîp: ®îc chÕ t¹o tõ nhiÒu lo¹i vËt liÖu kÕt hîp l¹i
Gåm: - vËt liÖu cèt (thêng díi d¹ng sîi) nh sîi thuû tinh; sîi graphit; sîi cacbon; sîi
thÐp,…
- vËt liÖu c¬ b¶n (nÒn) thêng lµ çc chÊt dÎo hoÆc kim lo¹i cã ®é dÎo cao (nh Al ,Cu)
¦u ®iÓm: BÒn, nhÑ, chÞu nhiÖt tèt, cã tÝnh chèng mµi mßn vµ chèng ¨n mßn cao…
HiÖn nay nã ®îc dïng nhiÒu trong çc ngµnh c«ng nghiÖp nh: hµng kh«ng, x©y
dùng, chÕ t¹o m¸y
IV. Cao su:
- Cã tÝnh dÎo cao (®é gi·n dµi khi kÐo ®¹t tíi 700 - 800%)
- Kh¶ n¨ng gi¶m chÊn ®éng tèt vµ ®é çch ©m cao
 Cao su ®îc dïng lµm s¨m lèp, èng dÉn, çc phÇn tö ®µn håi cña khíp trôc, ®ai
truyÒn, vßng ®Öm, s¶n phÈm çch ®iÖn v.v…
 Khi lîng lu huúnh trong cao su cao tíi (45%) ta cã ®îc ªb«nit lµ mét lo¹i vËt
liÖu cã tÝnh çch ®iÖn rÊt cao vµ bÒn tríc nh÷ng t¸c dông ho¸ häc
V. Gèm, sø: - Cã ®é cøng cao

- §é chÞu nhiÖt cao
- Chèng mµi mßn tèt
 Dïng ®Ó lãt trong çc lß nhiÖt luyÖn, lµm h¹t mµi trong ®¸ mµi, lµm dao
c¾t, chi tiÕt çch ®iÖn, çch nhiÖt, ...
VI. Da, v¶i, vËt liÖu xèp,...

2 - Vật Liệu Chế Tạo-đã Mở Khóa

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

2 - Vật Liệu Chế Tạo-đã Mở Khóa

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

VẬT LIỆU CHẾ TẠO

KIM LOẠI PHI KIM

Kim loại đen Kim loại màu Chất dẻo

Nhôm, HK nhôm Composite

Gang trắng HK Zircon Da

Các kim loại khác Vải

Vật liệu xốp

Thép tấm Thép thanh, ống, hình

Vật liệu nhôm Vật liệu đồng

Máy móc, thiết bị chủ yếu được

kim chÞu t¸c dông cña c¸c lo¹i t¶i träng

S¬ ®å mÉu ®o ®é bÒn kÐo k

1.2.1. §é cøng Brinen - Brinell: HB [kG/mm2]

- Thang B: giá trị đo được ký hiệu HRB (P = 100kG)

T¶i träng P tõ 5 – 120kG

thêng P = 5; 10; 20; 30;50;100 vµ 120kG

l1: chiÒu dµi sau khi kÐo [mm]

§¬n vÞ: [%]

§¬n vÞ: [J/mm2] hay [kJ/m2]

P: khèi lîng cña vËt chÊt

2.6. Tõ tÝnh: lµ kh¶ n¨ng nhiÔm tõ cña kim lo¹i

Mét sè chi tiÕt m¸y CÊu tróc cña kim lo¹i

CÊu tróc KL nh×n qua Liªn kÕt kim lo¹i nhê

M¹ng tinh thÓ cña KL nh×n

lµ phÇn kh«ng gian nhá nhÊt cña m¹ng

M¹ng tinh thÓ cña KL nh×n

1.2.1. LËp ph¬ng thÓ t©m:

1.2.2. LËp ph¬ng diÖn t©m:

- M¹ng lËp ph¬ng: chØ cã mét th«ng sè m¹ng lµ a

 §¬n vÞ ®o cña th«ng sè m¹ng lµ ¨ngstrong (Ao): 1Ao = 10-8cm

2. Sù biÓn ®æi m¹ng tinh thÓ cña kim lo¹i :

D¹ng « c¬ b¶n thay ®æi

toC Trung t©m kÕt tinh – t©m mÇm

Qu¸ tr×nh kÕt tinh ph¸t triÓn

KÕt thóc qu¸ tr×nh kÕt tinh

Biªn giíi h¹t

KÕt tinh kiÓu nh¸nh c©y

3. C¸c tæ chøc cña hîp kim

3.1. Dung dÞch ®Æc:

Cã hai lo¹i dung dÞch ®Æc:

- Dung dÞch ®Æc xen kÏ:

 Sù hoµ tan xen kÏ bao giê còng cã giíi h¹n

VÝ dô: Hîp chÊt ho¸ häc Fe3C

3.3. Hçn hîp c¬ häc:

Nguyªn tö S¾t Nguyªn tö

C¸ch x©y dùng Gi¶n ®å tr¹ng th¸i cña hÖ Hîp kim

 X©y dùng gi¶n ®å tr¹ng th¸i

t oC toC toC toC toC

Giản ®å tr¹ng th¸i cña hÖ hîp kim ch× - antimon

toC toC toC toC

toC toC toC

Pha láng Pha láng

0 100% B 0 AmBn 100% B

Loại III Loại IV

1.1. C¸c tæ chøc cña hîp kim Fe-C:

>> «stenit lµ pha dÎo vµ dai, rÊt dÔ biÕn d¹ng

>> Ferit rÊt dÎo, mÒm vµ cã ®é bÒn thÊp

1.1.2. C¸c tæ chøc 2 pha:

>> Xuèng díi 727oC, mét phÇn  chuyÓn thµnh P

1.1.2.3. Graphit (Gr) lµ cacbon ë tr¹ng th¸i tù do

HÖ hîp kim Fe-C

ThÐp cacbon C < 2,14% Gang C >= 2,14%

ThÐp tríc ThÐp ThÐp Gang tríc Gang Gang

* C¸c t¹p chÊt cã lîi trong thÐp cacbon: Si vµ Mn