MAYOZ VE EŞEYLİ ÜREME

 VARYASYON adı verilen kalıtsal farklılıkların

oluşması eşeyli üreme ile sağlanır.
 Aynı türe ait iki farklı gametin birleşmesi ile
oluşan üreme şekline EŞEYLİ ÜREME denir.
 Yeni gen kombinasyonlarına sahip bireyler
oluştuğu için tür içi çeşitlilik sağlanır.
 Temelinde MAYOZ ve DÖLLENME vardır.
 Mayoz bölünme sayesinde haploit (n)
kromozomlu gametler oluşur. Gametler döllenme
ile birleşerek diploit (2n) kromozomlu zigot
meydana gelir. Zigot art arda mitoz bölünmeler
geçirerek bireyi meydana getirir.
Her kuşakta döllenme
nedeniyle iki katına çıkan
kromozom sayısı mayoz
bölünme ile yarıya
indirilir.
Böylelikle tür içi
kromozom sayısı sabit
tutulmuş olur.
MAYOZ BÖLÜNME
 Biri anneden biri babadan gelen
karşılıklı bölgelerinde aynı
karakterleri taşıyan, şekil ve
büyüklük bakımından aynı olan
kromozom çiftlerine HOMOLOG
KROMOZOM denir.
 Cinsiyetle ilgili özellikleri
taşıyanlara GONOZOM, vücut
özelliklerini taşıyan kromozomlara
OTOZOM denir.
 Mayoz Bölünmenin Evreleri

İNTERFAZ
 Büyüme, solunum, ATP ve protein
sentezi gibi metabolik olaylar
yoğun olarak gerçekleşir.
 Hücre hacimce artar.
 DNA kendini eşler (replikasyon) ve
DNA miktarı iki katına çıkar.
 Sentrozom eşlenir (hayvan
hücrelerinde)
 MAYOZ 1
PROFAZ 1:
 Eşlenmiş kromozomlar kısalıp yoğunlaşır ve
kendi eşleriyle çift oluştururlar.
 Kendi çifti ile yan yana gelen homolog
kromozomların oluşturduğu 4’lü yapıya
TETRAT denir.
 Homolog kromozomlar birbirlerine
sarılırlar. Bu olaya SİNAPSİS denir.
 Sinapsis sırasında homolog kromozomların
kardeş olmayan kromatitleri birbirine
KİYAZMA noktalarından temas eder.
 Homolog kromozomların kardeş olmayan
kromatitleri arasında gerçekleşen parça
değişimine KROSSING-OVER denir.
 Krossing-over ile hem anneden hem babadan gelen genleri bir arada
taşıyan REKOMBİNANT GEN KOMBİNASYONLARI oluşur. Bu durum aynı
türün bireyleri arasında farklı özelliklerin ortaya çıkmasını (kalıtsal
varyasyonları) sağlar.
 Profazın sonlarına doğru eşlenmiş sentrozomlar hücrenin zıt kutuplarına
çekilmeye başlar.
 Çekirdek zarı ve çekirdekçik erir.

NOT: krossing-over olayında genin

nükleotit dizilimi değişmez,
kromozomun nükleotit dizilimi
değişir.
 KROSSING-OVER TÜRDE YENİ GEN
KOMBİNASYONLARININ (KALITSAL
VARYASYONLARIN) OLUŞMASINI
SAĞLAR.

 HER ZAMAN GERÇEKLEŞECEK

DİYE BİR KURAL YOKTUR !!!
METAFAZ 1:
 Homolog kromozomlar tetratlar
halinde hücrenin ekvatoral
düzelmine çift sıra halinde dizilir.
 Bu evrede her homolog kromozom
çifti şansa bağlı olarak konumlanır.
Bu durum mayoz sonucu oluşan
yavru hücrelerde hangi
kromozomların birlikte
bulunacağını belirler.
ANAFAZ 1:
 İğ ipliklerinin kısalmasıyla Homolog
kromozomlar rastgele
birbirlerinden ayrılarak zıt
kutuplara çekilir.
 Bu durum mayoz bölünmede
varyasyona neden olan 2. olaydır.
TELOFAZ 1 VE SİTOKİNEZ 1:
 Hücrenin herbir kutbunda haploit
kromozom takımı bulunur.
 Homolog kromozomlar birbirinden
ayrılır.
 Çekirdek zarı oluşmaya başlar.
 Hücrede boğumlanma başlar.
 Sonuçta; homolog kromozom
çiftinden yalnızca bir tanesini
taşıyan haploit (n) iki hücre
meydana gelir.
 Her kromozom iki kromatitlidir.
 MAYOZ 2
● Mayoz 1’de olduğu gibi interfaz
evresi görülmez ! Yani DNA kendini
eşlemez.

 Yalnızca sentrozom eşlenmesi

meydana gelir.
 Mayoz 1 sonucu oluşan haploit 2
hücre mayoz 2’de tekrar bölünür
ve sonuçta haploit kromozomlu 4
hücre oluşur.
PROFAZ 2:
 İğ iplikleri kromatitlere bağlanır.
 Çekirdek zarı ve çekirdekçik
parçalanır.
METAFAZ 2:
 Kromozomlar hücrenin ekvatoral
düzlemine tek sıralı olarak dizilir.
ANAFAZ 2:
 Kardeş kromatitler birbirinden
ayrılarak hücrenin zıt kutuplarına
doğru hareket ederler.
 Bu evrede her kromatit artık bir
kromozomdur.
TELOFAZ 2 VE SİTOKİNEZ 2:
 Kromozomlar kromatik ipliğe
dönüşmeye başlar.
 Çekirdek zarı ve çekirdekçik
meydana gelir.
 Sitoplazma boğumlanmaya
başlayarak sitokinez meydana gelir.
 Sonuçta; haploit kromozomlu 4
yavru hücre meydana gelir.
 EŞEYLİ ÜREME
 Mayoz bölünme ve döllenme olayları
eşeyli üremenin temelini oluşturur.
 Mayoz bölünme ile gamet oluşumuna
GAMETOGENEZ denir.
 Eşeyli üreme ile oluşan kalıtsal
varyasyonlar, bireylerin değişen ortam
koşullarına uyum şansını arttırır.
Eşeyli üreyen canlılarda kalıtsal çeşitlilik aşağıdaki
olaylar ile artar:

 Krossing-over
 Mayoz bölünmede homolog
kromozomların bağımsız dağılımı
 Yumurta ve spermin rastgele
döllenmesi
 mutasyonlar
KONJUGASYON
 Kalıtsal yapısı farklı iki hücrenin aralarında sitoplazmik köprü oluşturarak GEN
AKTARIMI yapmasıdır.
 Bir üreme biçimi değildir !
 Birey sayısı artmaz !
 Tür içi genetik çeşitlilik artar !

Bakterilerde Konjugasyon
 Paramesyumda Konjugasyon

 Paramesyum konjugasyonu
sırasında çekirdekte mayoz ve
mitoz bölünmeler görülür.
 Gen aktarımı çekirdek aracılığı ile
gerçekleşir ve konjugasyon
tamamlanır.
 Gen aktarımından sonra
paramesyum bölünerek sayısını
artırır.
 Hermafroditlik

 Bazı canlılar hem erkek hem dişi

üreme organına sahiptir.
 Mayoz bölünme ile hem yumurta
hem sperm üretebilirler.
 Bu olaya HERMAFRODİTLİK denir.
 Yassı solucanlar, bazı çiçekli
bitkiler, toprak solucanı, bazı
sölenterlerde görülür.