NGUYÊN NHÂN CỦA CÁCH MẠNG XÃ HỘI

Cách mạng xã hội là một hiện tượng lịch sử, có nguồn gốc sâu xa từ mâu thuẫn giữa
lực lượng sản xuất tiến bộ đòi hỏi được giải phóng, phát triển với quan hệ sản xuất đã lỗi
thời, lạc hậu, đang là trở ngại cho sự phát triển của lực lượng sản xuất.
Nguyên nhân SÂU XA và nguyên nhân TRỰC TIẾP của cách mạng XHCN

* Khái niệm cách mạng XHCN

Theo nghĩa rộng: Cách mạng XHCN là một cuộc cách mạng xã hội nhằm thay thế chế độ cũ -
trực tiếp nhất là chế độ TBCN - bằng chế độ XHCN, trong cuộc cách mạng đó, giai cấp công
nhân là người lãnh đạo và cùng với quần chúng nhân dân lao động khác xây dựng một xã hội
công bằng, dân chủ, văn minh. Cách mạng XHCN chỉ kết thúc khi CNXH và CNCS được
thiết lập vững chắc ở mỗi nước cũng như trên phạm vi toàn thế giới.

* Nguyên nhân của cách mạng xã hội

- Nguyên nhân SÂU XA:

+ Nguyên nhân sâu xa của MỌI cuộc CÁCH MẠNG XÃ HỘI trong lịch sử nhân loại đều là
do sự phát triển của lực lượng sản xuất (LLSX) phá vỡ sự phự hợp về mặt trình độ của quan
hệ sản xuất (QHSX) đối với nó, đòi hỏi tất yếu phải thay thế QHSX lỗi thời bằng một QHSX
mới tiên tiến hơn.
(>> Vì vậy, C.Mác và Ph.Ăngghen đã chỉ rõ: "Từ chỗ là những hình thức phát triển của
LLSX, những quan hệ ấy (QHSX) trở thành những xiềng xích của các LLSX. Khi đó, bắt đầu
thời đại một cuộc cách mạng xã hội").
+ CÁCH MẠNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA có nguyên nhân sâu xa từ mâu thuẫn nội tại của
phương thức sản xuất TBCN - đó là mâu thuẫn giữa lực lượng sản xuất mang tính xã hội cao
với quan hệ sản xuất mang tính chất tư nhân TBCN không còn phù hợp với trình độ của
LLSX. 
>> Mâu thuẫn trên ngày càng gay gắt và trở thành mâu thuẫn cơ bản, nội tại, không thể xóa
bỏ được của chế độ TBCN. Từ đó sinh ra tình trạng vô chính phủ trong sản xuất, khủng
hoảng sản xuất thừa, khủng hoảng theo chu kỳ, nạn thất nghiệp... Sự tích tụ và tập trung tư
bản dẫn tới chỗ buộc giai cấp tư sản phải thừa nhận mâu thuẫn ấy bằng cách tổ chức các
Xanh-đi-ca, Tơ-rớt, Công-xoóc-xi-om, quốc hữu hoá một số ngành, thành lập những công ty
độc quyền xuyên quốc gia. Nhưng đó chỉ là những biện pháp để giai cấp tư sản duy trì quan
hệ sản xuất TBCN khi nó không còn phù hợp với trình độ của lực lượng sản xuất đã được xã
hội hoá.Sự phù hợp thực sự với tính chất xã hội hoá ngày càng ở trình độ cao của lực lượng
sản xuất chỉ có thể là sự thay thế quan hệ sản xuất TBCN bằng quan hệ sản xuất XHCN
thông qua cuộc cách mạng XHCN.

- Nguyên nhân TRỰC TIẾP: 

Mâu thuẫn kinh tế giữa lực lượng sản xuất mang tính xã hội cao với quan hệ sản xuất mang
tính chất tư nhân TBCN không còn phù hợp với trình độ của LLSX kể trên được biểu hiện về
mặt xã hội-giai cấp thành MÂU THUẪN ĐỐI KHÁNG GIỮA GIAI CẤP CÔNG NHÂN
VỚI GIAI CẤP TƯ SẢN. Mâu thuẫn đối kháng giữa hai giai cấp này chính LÀ NGUYÊN
NHÂN TRỰC TIẾP của cách mạng XH. Cùng với sự phát triển của mâu thuẫn kinh tế, mâu
thuẫn đối kháng giai này cũng là một nguyên nhân dẫn tới sự bùng nổ tất yếu của cách mạng
XH.

>> CNTB càng phát triển thì những mâu thuẫn nội tại của nó càng trở nên gay gắt. Cùng với
những mâu thuẫn nội tại đó, trong quá trình tồn tại và phát triển của nó, CNTB còn đồng thời
tạo ra rất nhiều mâu thuẫn gay gắt với xung quanh nó, như: mâu thuẫn với các dân tộc, quốc
gia thuộc địa và phụ thuộc; mâu thuẫn giữa bản thân các nước tư bản với nhau; chủ nghĩa
khủng bố được sinh ra từ chính những tham vọng bành trướng và bòn rút tài nguyên thiên
nhiên ở nước ngoài của các nước đế quốc... đang và sẽ trở thành những nguyên nhân cộng
hưởng dẫn tới sự tất yếu của cách mạng XHCN ở các nước tư bản.
>> Những nguyên nhân sâu xa và trực tiếp khiến cho cách mạng XHCN tất yếu sẽ nổ ra,
song sự bùng nổ của nó lại phụ thuộc vào sự chín muồi của những nhân tố khách quan trong
sự vận động của lịch sử kết hợp với sự nỗ lực chủ quan của giai cấp công nhân và chính
Đảng của nó ở mỗi nước. 
Chỉ khi nào những nguyên nhân đã phát triển chín muồi, những điều kiện khách quan và chủ
quan chín muồi làn xuất hiện tình thế và thời cơ cách mạng, khi đó, giai cấp công nhân thông
qua vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản mới có thể tiến hành cách mạng XH thắng lợi.
Vai trò của cách mạng xã hội đối với sự phát triển của xã hội có đối kháng giai cấp

Cách mạng xã hội chính là phương thức để thay thế các hình thái kinh tế-xã hội:

Trong các xã hội có giai cấp đối kháng, mâu thuẫn giữa các lực lượng sản xuất mới và
quan hệ sản xuất lỗi thời được biểu hiện thành mâu thuẫn giữa các giai cấp đối kháng, đó là
mâu thuẫn giữa giai cấp cách mạng đại biểu cho lực lượng sản xuất mới và giai cấp thống trị
đại biểu cho quan hệ sản xuất lỗi thời đang cản trở sự phát triển của lực lượng sản xuất. Mâu
thuẫn ấy chỉ có thể được giải quyết thông qua đấu tranh giai cấp và đấu tranh giai cấp khi đã
phát triển đến mức gay gắt thì sẽ trở thành một cuộc cách mạng xã hội.

Trong các xã hội có giai cấp đối kháng, sự tồn tại của quan hệ sản xuất lỗi thời là cơ
sở kinh tế để duy trì địa vị và quyền lực cơ bản của giai cấp thống trị. Ở đó giai cấp thống trị
dùng mọi thủ đoạn, đặc biệt là sử dụng bộ máy nhà nước để bảo vệ và duy trì quan hệ sản
xuất lỗi thời ấy. Ngược lại, giai cấp cách mạng và quần chúng nhân dân lao động cũng sử
dụng mọi biện pháp đấu tranh, nhất là đấu tranh chính trị để nhằm xóa bỏ quan hệ sản xuất
lỗi thời, thiết lập quan hệ sản xuất mới tiến bộ, thoát khỏi áp bức bóc lột, giành lấy lợi ích căn
bản cho giai cấp mình.

Cuộc đấu tranh giai cấp này phát triển thành đấu tranh chính trị và khi đạt đến đỉnh
cao thì chính là cuộc cách mạng xã hội. Qua cách mạng xã hội thì hình thái kinh tế-xã hội cũ
bị xóa bỏ, hình thái kinh tế-xã hội mới ra đời, chế độ xã hội cũ bị xóa bỏ, chế độ xã hội mới
ra đời thay thế nó. Đó là bước chuyển biến vĩ đại trong đời sống kinh tế, chính trị, tư tưởng,
văn hóa-xã hội, là bước nhảy vọt tất yếu của xã hội có giai cấp đối kháng.

Nếu sau cuộc cách mạng đó, hình thái kinh tế-xã hội mới ra đời vẫn còn tình trạng bị
áp bức bóc lột, vẫn còn tình trạng đối kháng giai cấp thì sự phát triển những mâu thuẫn nói
trên sớm hoặc muộn lại dẫn đến một cuộc cách mạng xã hội mới để chuyển lên một hình thái
kinh tế-xã hội mới cao hơn nữa.

Vì những lý do trên mà chúng ta nói rằng: cách mạng xã hội là phương thức thay thế
hình thái kinh tế-xã hội này bằng hình thái kinh tế-xã hội khác cao hơn, tiến bộ hơn.

Thực tế lịch sử cho thấy rằng:

 - Cuộc chuyển biến cách mạng trong lịch sử đã thực hiện bước chuyển từ cơ sở hạ
tầng công xã nguyên thủy lên chế độ chiếm hữu nô lệ. Đó là sự thay thế hình thái kinh tế-xã
hội nguyên thủy bằng hình thái kinh tế-xã hội chiếm hữu nô lệ. Sự biến chuyển này không
phải thông qua cách mạng xã hội, mà là phát triển tất yếu của sản xuất vật chất xã hội dẫn
đến sự phân công lao động xã hội quyết định.

- Cuộc cách mạng xã hội thứ nhất trong lịch sử đã thực hiện bước chuyển từ hình thái
kinh tế-xã hội chiếm hữu nô lệ sang hình thái kinh tế-xã hội phong kiến.

- Cuộc cách mạng xã hội thứ hai trong lịch sử là cuộc cách mạng tư sản nhằm lật đổ
chế độ phong kiến và xác lập chế độ tư bản chủ nghĩa. Đó là sự thay thế hình thái kinh tế-xã
hội phong kiến bằng hình thái kinh tế-xã hội tư bản chủ nghĩa.

- Cuộc cách mạng xã hội thứ ba trong lịch sử là cuộc cách mạng vô sản đã và đang
thực hiện bước quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa cộng sản. Đây là cuộc cách mạng xã
hội mới về chất, là cuộc cách mạng sâu sắc nhất, triệt để nhất trong lịch sử. Đó là sự thay thế
hình thái kinh tế-xã hội tư bản chủ nghĩa bằng hình thái kinh tế-xã hội cộng sản chủ nghĩa.

Cũng cần thấy rằng, đứng về mặt tiến bộ lịch sử mà xét thì sự chuyển biến từ chế độ
cộng sản nguyên thủy lên chế độ chiếm hữu nô lệ là tiến bộ xã hội. Chuyển biến từ chế độ
chiếm hữu nô lệ lên chế độ phong kiến mang tính chất cách mạng và có ý nghĩa cách mạng,
song nó không phải là cuộc cách mạng xã hội điển hình.

Lịch sử có hai kiểu cách mạng xã hội điển hình mang đầy đủ những đặc trưng tiêu
biểu của cách mạng xã hội. Đó là cuộc cách mạng tư sản lật đổ chế độ phong kiến xác lập chế
độ tư bản chủ nghĩa và cuộc cách mạng vô sản xóa bỏ chế độ tư bản xây dựng chế độ xã hội
chủ nghĩa và cộng sản chủ nghĩa.