Krzysztof Penderecki od A do Ź

A - Awangarda, ponieważ zdobył on międzynarodowy rozgłos jako twórca awangardowy, kojarzony był ze
zjawiskiem nazywanym w świecie „polską szkołą kompozytorską XX wieku”. Potem tworzył muzykę będącą
syntezą tradycji i nowoczesnych środków wyrazu. Jeden z najważniejszych polskich kompozytorów drugiej
połowy XX wieku
Ą - z żoną Elżbietą zapraszał wybitnych wykonawców na kameralne spotkania muzyczne (1980, 1983, 1984)
B - Brzmienie i barwa, to właśnie zdecydowanie te elementy wysuwał w swoich kompozycjach na pierwszy
plan.
C - Charakterystyczne klastery (wielodźwiękowe współbrzmienia, zbudowane z małych interwałów, najczęściej
sekund), zarówno dla muzyki Pendereckiego jak i generalnie dla szkoły Polskiej. Najczęściej były wykonywane
przez instrumenty smyczkowe divisi i przyjmowały różne postacie.
Ć - Ćwierćtonowa skala - to właśnie w tej skali chór wykonuje fuge potrójną w utworze Magnificat .
D - Dendrolog, kolejna z mniej oczywistych pasji Krzysztofa Pendereckiego. A mianowicie interesował się on
ogrodnictwem, leśnictwem oraz architekturą krajobrazu, sadził zielone labirynty, ogrody - od czasu
zamieszkania w Lusławicach koło Zakliczyna”. Do parku otaczającego dworek sprowadzał drzewa i krzewy z
całego świata i sam, jak troskliwy ogrodnik, je pielęgnował. Do ogrodu jako metafory odwołał się artysta
charakteryzując swój temperament twórczy: „szedłem zawsze swoją drogą, zmyliłem pogonie, kiedy awangarda
lat 50. i 60. zastygła, ja ciągle poszukiwałem i nieoczekiwanie skręcałem w bok. W Lusławicach zasadziłem
dwa labirynty. Jak się sadzi labirynt, to zna się wszystkie drogi”.
E - Efekty brzmieniowe, stale poszukiwał nowych ciekawych rozwiązań. Przykłady innowacyjnych zabiegów
wykonawczych to na przykład : preparacje instrumentów, uderzanie strun pałkami perkusyjnymi, rzucanie na
struny piłeczek pingpongowych lub szklanych kulek.
Ę - Dębica, to tutaj się urodził i stawiał pierwsze muzyczne kroki. W gimnazjum założył zespół i animował
życie muzyczne Dębicy.
F - Faworyzacja instrumentów smyczkowych, możemy zaobserwować te tendencje na przykładzie utworów :
Tren na 52 instrumenty smyczkowe, Polimorfia na 48 instrumentów smyczkowych oraz Emanacje na dwie
orkiestry smyczkowe w różnych strojach oraz I Kwartet smyczkowy.
G - Groteska - elementy groteski zauważalne są w operze Król Ubu skomponowanego do libretta według
ekstrawaganckiej sztuki napisanej 100 lat wcześniej przez 15-letniego Alfreda Jarry. A drugą ciekawostką
skrywająca się pod słowem groteska to fakt, że pierwszym spektaklem teatralnym z muzyką Pendereckiego
był Złoty kluczyk Jekateriny Borysowej w reżyserii Władysława Jaremy (premiera 12 maja 1957 roku w
Krakowie w Teatrze Lalek „Groteska”)
H - „Hymn do świętego Wojciecha” ta kantata została skomponowana przez Pendereckiego w 1997 roku, na
tysiąclecie Gdańska.
I - Iliada, młodzieńcza Iliada— okres muzycznych eksperymentów. Tak sam Penderecki nazywał pierwszy
okres swojej twórczości.
J - Jerozolima, W 1996 skomponował symfonię-oratorium “Siedem bram Jerozolimy” na zamówienie miasta
Jerozolimy z okazji jubileuszu 3000 lat Świętego Miasta; prawykonanie miało miejsce w Jerozolimie 9 stycznia
1997, a pierwsze wykonanie w Polsce odbyło się w Warszawie 14 marca 1997.
K - Kraków, to tutaj studiował kompozycję w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Krakowie (obecnie
Akademia Muzyczna w Krakowie), a po uzyskaniu dyplomu podjął pracę nauczyciela akademickiego.
L - Lusławice. W 1980 roku kompozytor zamieszkał wraz z rodziną w nowo odrestaurowanym dworze w
Lusławicach. Stworzył tam nie tylko domową przystań, swój własny raj na ziemi. Trzy dekady później
nieopodal lusławickiej rezydencji wyrosło Europejskie Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego – miejsce
spotkań utalentowanych młodych muzyków oraz wybitnych specjalistów w zakresie sztuki wykonawczej,
kompozycji i szeroko pojętej humanistyki. Uroczyste otwarcie Centrum odbyło się w maju 2013 roku.
Ł - Łukasz, to właśnie na podstawie łacińskich tekstów z Ewangelii Łukasza powstała “Pasja według św.
Łukasza” na zamówienie niemieckiej stacji Westdeutscher Rundfunk. Jest to jeden z utworów reprezentujących
w jego twórczości styl, jakim był sonoryzm, a polegał on na wykorzystywaniu w grze techniki wydobywania
dźwięku nietradycyjnymi metodami z tradycyjnych instrumentów. Warto wspomnieć, że był on jednym z
pierwszych prekursorów sonoryzmu.
N - Nagrody, otrzymał on nagrodę Grammy aż czterokrotnie, oprócz tego oczywiście dziesiątki innych
odznaczeń, a co więcej otrzymał doktorat honoris causa na około 30 uczelniach.
O - Open’er, Utwory takie jak Polymorphia, a także Tren ofiarom Hiroszimy rozbrzmiały na gdyńskim
festiwalu Open’er w 2012 roku w wykonaniu Orkiestry AUKSO.
P - “Polymorphia” , jest to jeden z najbardziej rozpoznawalnych utworów kompozytor, trwa około dziesięciu
minut. Można go podzielić na trzy zachodzące na siebie części. Kompozytor stosuje w nim niekonwencjonalną
artykulację, technikę klasterową i glissanda. W częściach skrajnych dominują klastery, w środkowej -
wydobycie z instrumentów smyczkowych efektów perkusyjnych. Wiele z nich to efekty zupełnie nowe:
uderzanie otwartą dłonią w struny, uderzanie w pudło rezonansowe czubkami palców lub główką smyczka,
uderzanie smyczkiem w pulpit lub główką smyczka o krzesło.
R - Requiem, które również znalazło się w rozległym dorobku twórczości kompozytora. “Polskie Requiem”
dzieło wokalno-instrumentalne polskiego kompozytora Krzysztofa Pendereckiego na chór mieszany, solistów
oraz orkiestrę. Poszczególne części upamiętniają ważne postacie w historii Polski (stąd nazwa dzieła).
S - Sonorystyka, pojęcie, które na tę literę nasuwa się jako pierwsze, ponieważ był on jednym z głównych
prekursorów nurtu drugiej awangardy, sonoryzmu. Tę technikę cechowały utwory o oryginalnej kolorystyce
dźwiękowej, często wykorzystujące niekonwencjonalne techniki artykulacji .
Ś - Święty Boże - melodia tej właśnie pieśni cytowana została kilkukrotnie w rozbudowanym Dies irae ( część
Polskiego Requiem).
T - Tonalność, U progu lat 70. porzucił technikę sonorystyczną, coraz częściej komponował tonalnie,
orkiestrując w stylu niemieckiej muzyki symfonicznej z końca XIX wieku (Symfonia wigilijna). Zarzucano mu,
że „zdradził awangardę”, ale ten styl znalazł aprobatę szerokiej publiczności.
U - Unesco, w 1959 r., powstał „Tren ofiarom Hiroszimy”, jedna z najbardziej znanych i najczęściej
wykonywanych kompozycji, uhonorowana nagrodą UNESCO.
W - Warszawska Jesień, to na tym festiwalu nastąpiło premierowe wykonanie jego 3 utworów konkursowych.
Festiwal nadal odbywa się co roku.
X - Jak X Symfonia, której nie napisał, bo było ich VIII.
Y - yyy no właśnie, Penderecki posiadał honorowe obywatelstwo Bydgoszczy.
Z - Związek Kompozytorów Polskich, W 1959 r. Penderecki złamał regulamin konkursu kompozytorskiego
organizowanego przez Związek Kompozytorów Polskich i zamiast dozwolonej jednej, wysłał (pod różnymi
godłami) aż trzy kompozycje: Strofy, Psalmy Dawida i Emanacje. Okazało się, że zdobył w ten sposób
wszystkie trzy nagrody!
Ż - Żal byłoby nie przytoczyć również czterech skomponowanych przez niego Oper : Diabły z Loudun, Ubu
Rex, Paradise Lost oraz Die schwarze Maske.
oraz
Ź - Źle byłoby nie wspomnieć o występowaniu jego kompozycji w filmach, a były one niejednokrotnie
wykorzystywane przez twórców filmowych. Utwory Pendereckiego znalazły się w filmach, takich jak
Egzorcysta Williama Friedkina, Lśnienie Stanleya Kubricka, Dzikość serca Davida Lyncha, Ludzkie dzieci
Alfonso Cuaróna, Katyń Andrzeja Wajdy oraz Wyspa tajemnic Martina Scorsese.

źródła:
http://www.muzykotekaszkolna.pl/wiedza/kompozytorzy/penderecki-krzysztof-ur-1933/
https://pl.wikipedia.org/wiki/Krzysztof_Penderecki
https://culture.pl/pl/tworca/krzysztof-penderecki
https://penderecki-center.pl/krzysztof-penderecki
Historia muzyki 3 - Danuta Gwizdalanka