CHOPIN - TWÓRCZOŚĆ

Uderzająco odrębny styl Chopina, rozpoznawalny już po kilku akordach, jest wewnętrznie bogaty i
zróżnicowany. Rozwinął się z wirtuozowskiego stylu brillant, reprezentowanego w muzyce
fortepianowej przez J. N. Hummla, J. Fielda, F. Riesa, K. M. Dość powierzchowny w swoim
pierwotnym modelu styl brillant przybrał pod palcami młodego Chopina postać wyjątkowo
szlachetną i uduchowioną.

Do 1830 r. (wczesne utwory)

Pierwszy młodzieńczy okres twórczości Chopina ukształtował się pod wpływem polskiej tradycji
dworskiej i wiejskiej (np. Michał Kleofas Ogiński, Karol Kurpiński), z drugiej strony na
europejskim stylu brillant wczesnych romantyków (Johann Nepomuk Hummel, John Field, Carl
Maria von Weber). Takimi popisowymi, a zarazem błyskotliwymi wirtuozowsko utworami są oba
koncerty fortepianowe. W młodzieńczym dorobku Chopina obecne są formy klasyczne, takie jak
rondo, wariacje, sonata, koncert, trio. Formy poloneza i mazurka nawiązują do tradycji narodowej i
ludowej. Z łączenia form klasycznych i tradycji narodowej powstawały takie utwory jak Rondo à la
Mazur, Rondo à la Krakowiak.

Do 1839 r. (dojrzałe utwory)

Drugi dojrzały okres twórczości tak charakteryzuje Józef M. Chomiński: "W drugim okresie
twórczości (począwszy od op. 6) skrystalizował się w pełni styl Chopina jako kompozytora
narodowego i romantycznego. Wyrastająca z ducha okresu Romantyzmu stylizacja muzyki
tanecznej otrzymała w walcach pogłębiony artystycznie wyraz. Nowe podejście do techniki
pianistycznej, manifestujące się w obu cyklach etiud, zaczęło decydować o obliczu wszystkich
podstawowych gatunków... Kontrast wyrazowy o silnych znamionach dramatycznych stał się
charakterystycznym rysem takich form jak scherzo, ballada, nokturn.

1840–1849 r. (późny okres)

Ostatni trzeci etap pracy kompozytorskiej Chopina cechują rozbudowane utwory cykliczne (Sonaty
b-moll, h-moll, g-moll). Powiększeniu uległy rozmiary utworów jednoczęściowych (Ballada f-moll,
Fantazja f-moll, Polonezy fis-moll i As-dur, Polonez-Fantazja, Barkarola). Utwory te często budziły
protest pierwszych słuchaczy, uważane za "trudne", a zwłaszcza – zanadto dysonujące.

Polonezy
Wczesne polonezy, nawiązujące do popularnych wówczas w Warszawie utworów Ogińskiego,
wydane zostały dopiero po śmierci kompozytora (9 utworów dziecięcych i młodzieńczych „op.
posth.” = wydane pośmiertnie). W latach dojrzałych Chopin opublikował siedem polonezów, które
są już zupełnie inne: bardzo dramatyczne i rozbudowane. "Polonezy cis-moll i es-moll op. 26,
skomponowane wkrótce po klęsce powstania listopadowego, oddają tragiczną atmosferę, w jakiej
powstawały. Polonez A-dur op. 40 z racji uroczystego charakteru nazwano „wojskowym”;
stosunkowo często opracowywano go na orkiestrę, gdyż jest to jeden z nielicznych utworów
Chopina poddających się transkrypcji. Nastrój nieomal triumfalny stwarza najpopularniejszy,
wirtuozowski Polonez As-dur op. 53. Od stylizowanego tańca najbardziej oddala się Polonez-
Fantazja As-dur op. 61. Niektóre tematy w Polonezie-Fantazji w ogóle nie mają związku z
tanecznym rytmem. Przypominając swobodną fantazję o złożonej „fabule uczuciowej”, utwór ten
zasługiwałby na miano „poematu symfonicznego” na fortepian"., charakteryzuje te niezwykle
ważne utwory w dorobku Chopina D. Gwizdalanka.

Mazurki
Chopin skomponował 57 mazurków, w nieznany wcześniej sposób nawiązując w nich do muzyki
ludowej z Mazowsza. Pierwowzorem Chopinowskiej stylizacji były trzy rodzaje tańców:
zamaszysty mazur, szybki, wirujący oberek i powolny, melancholijny kujawiak. Tę ostatnią,
„dworkową” wersję, kompozytor lubił najbardziej. Zazwyczaj przekształcał ją w taki sposób, że
stawała się liryczną, bardzo osobistą, refleksyjną miniaturą odległą od jakichkolwiek związków z
popularną „piosnką.

Nokturny
Chopin napisał 21 nokturnów. Są to liryczne, melodyjne miniatury. Najwcześniejsze są jeszcze dość
sentymentalne, późniejsze są wyrazowo coraz bardziej urozmaicone. Na ich melodię szczególnie
wpłynęło bel canto, gdyż Chopin był wielbicielem włoskiej opery, zwłaszcza Belliniego. Kantylenę
oplata w nich kunsztowna ornamentacja.

Scherza
Chopin napisał w późniejszych latach 4 Scherza. Wbrew tytułowi, są one raczej poważne, a nawet
dramatyczne. Najpoważniejsze jest Scherzo h-moll op. 20, napisane podobno w okresie powstania
listopadowego, z cytatem kolędy Lulajże, Jezuniu w części środkowej.

Ballady
Mówi się, że 4 ballady Chopina: g-moll op. 23, F-dur op. 38, As-dur op. 47 (jedyna z
„optymistycznym” zakończeniem) i f-moll op. 52 powstały pod wrażeniem lektury ballad Adama
Mickiewicza, lecz nie znaleziono na to dowodów. Ewentualne pokrewieństwo z poezją "co
najwyżej zdradza narracyjny rodzaj dramaturgii. Dwa tematy przekształcane są na wzór perypetii w
opowieściach poetyckich, po czym efektowna koda przynosi „rozwiązanie”, odległe jednak od
jakiejkolwiek apoteozy.

Etiudy
Ukończone zostały dwa cykle etiud: op. 10 i op. 25. Zgodnie z nazwą (fr. étude = studium,
ćwiczenie) są one utworami pedagogicznymi i mają służyć doskonaleniu techniki pianistycznej. Ale
po raz pierwszy w historii tego gatunku nie są to "nudne ćwiczenia", którymi zamęczano pokolenia
początkujących pianistów. Każda etiuda Chopinowska to arcydzieło. Jedną z najbardziej znanych
jest, zamykająca opus 10, etiuda c-moll, zwana „rewolucyjną”.

Preludia
24 Preludia op. 28 powstały jako symboliczny hołd złożony Janowi Sebastianowi Bachowi, którego
muzykę Chopin cenił. Są wyraźnym nawiązaniem do Das Wohltemperierte Klavier, napisanym
również we wszystkich 24 tonacjach dur i moll.

Sonaty
Spośród 3 sonat fortepianowych najpopularniejsza jest Sonata b-moll, której trzecia część, Marsz
żałobny, grywany jest dzisiaj podczas pogrzebów, w rozmaitych transkrypcjach.

Koncerty
Powstały dwa koncerty na fortepian i orkiestrę: f-moll op. 21 z 1829 r. i e-moll op. 11 z 1830 r. –
oba z pierwszego okresu twórczości, pisane jeszcze w Polsce, osadzone w formie klasycznej.

Inne
Chopin skomponował kilkanaście pieśni na głos z fortepianem, Trio fortepianowe oraz Sonatę
wiolonczelową.