KİMYA MÜHENDİSLİĞİ

TASARIMI 1
CKZ 403
Dr.Öğr.Üy. Ersan Eyiler

Akışkanlar ve Boru Dizaynı

 AKIŞKANLAR

Mekanik Enerji Denkliği

 V2 
   Wo   F
dp
gZ  
  2 
potansiyel genleşme kinetik eklenen/ sürtünme
enerji işi enerji değişimi çıkarılan iş kayıplarının
değişimi (pompa veya toplamı
kompresörler
tarafından
Not: Denklik, birim kütle başına.
Diferansiyel formu:
dp  g  dZ V  dV   F Wo 
 AKIŞKANLAR
Mekanik Enerji Denkliği
dL ile bölünür, (L, boru uzunluğu)

dp
 g
dZ
 V
dV

F

Wo
dL Tot dL dL L L
veya: dp  dp   dp   dp 
    
dL Tot dL elev dL accel dL  frict
Wo genellikle ihmal edilir, eşitlik bir boruya
L uygulandığı sürece.
Yukarıdaki eşitlik, mekanik enerji denkliğini yazmanın bir
başka yoludur. Başka bir eşitlik değildir.
 Mekanik Enerji Denkliği
Potansiyel enerji değişimi:

dZ
dZ g  g sin
 dL

Sürtünme Kayıpları:
Fanning eşitliği:
2V 2 f
dF  dL
D
Bu eşitlik tek fazlı akışkanlara uygulanır.

Sürtünme faktörü, “Moody Diyagramı” ndan elde edilir.

 Mekanik Enerji Denkliği
Moody Diyagramı
 Mekanik Enerji Denkliği

Sürtünme faktörü eşitlikleri. (Bilgisayarlar ve Excel için

faydalı)
16
f  Laminer Akış
Re
Düz borular: a = 0.2
f  0.046 Demir veya çelik borular:
Re a a = 0.16
1   2.51  Colebrook eşitliği,
 2 log10   
  türbülans akış için.
f  3.7D Re f 

Eşdeğer vana ve ek uzunluğu.

Vanalar ve ekler için basınç düşüşü, eşdeğer boru
uzunluğu için hesaba katılır.
 Mekanik Enerji Denkliği

Eşdeğer vana ve ek uzunluğu.

 Mekanik Enerji Denkliği - Akışkanlar
Senaryo I
Bilinen borularda basınç düşmesi bilinmeli! (pompa veya
kompresör hariç)
Sıkıştırılamaz Akım
a) İzotermal ( sabit)
dV F 
    g 
dp dZ
V   
dL Tot  dL dL L 
sabit bir  için  V sabit  dV = 0

İntegral formu:  L  Le 
p     g  Z  2V  f 
2
 F 
 D 
b) İzotermal Olmayan
Sıvılar: Büyük bir hata olmayacak eğer (Tortalama) kullanırsanız.
 Mekanik Enerji Denkliği - Akışkanlar

Sıkıştırılabilir Akım
a) Görece küçük T değişimi (bilinen)
Küçük basınç düşmesi için, Bernoulli ve fanning eşitliğini
kullan!

g  dz  v  dp  d  V 2
  F
 2 
g
 dz 
1
 dp 
V
 dV  
F
v2 v v2 v2
V = Hız v = Özgül hacim (m3/kg)=1/
G = Kütlesel Debi (kg/h) A = Kesit alan

Not: G
Vv
A
 Mekanik Enerji Denkliği - Akışkanlar

Sıkıştırılabilir Akım. Görece küçük T değişimi (bilinen)

 G   dV   F  2  f   G  dL
2
g 1
 dz   dp   
 A v  A D
2
v v v2

Şimdi integral formu

dp   G 2 dV G 1
2

g  2 
dz
  2       f dL
v v  A V  A D

Tin  Tout fin  fout

Kabul: Tav  f av 
2 2

(Tin , Pin )  (Tout , Pout ) f (Tin , Pin )  f (Tout , Pout )

av  f av 
2 2
 Mekanik Enerji Denkliği - Akışkanlar

Sıkıştırılabilir Akım. Görece küçük T değişimi (bilinen)

İntegral formu:

dp   G  ln Vout 
2 2
G L
av2 gz  in
out
    2  f av
v  A   Vin   A D

Z RT
Hatırlatma: p v  M: Molekül ağırlığı
M

RTav
Sonra: v  Z av
pM
ve dp M
 v Zav RTav
  p  dp 
M
2  Zav RTav
 2
pout  pin2 
 Mekanik Enerji Denkliği - Akışkanlar
Sıkıştırılabilir Akım. Görece küçük T değişimi (bilinen)
İntegralde yerine koyarsak:
 
pout  pin    ln
   
2 2
M G V G L
av g  z 
2 2 2 out   2  f av
2  Z av RTav  A   Vin   A D

 
Dolayı: Vout   Z out Tout  pin
Vin  Z in Tin  p out

1
 Z RT 
  G 
2
L  G 
2
 Z outTout pin  2
pout   pin  2
2 av av
2   f av  D    ln    av  g  z
2

 M   A   A   ZinTin pout  

 Mekanik Enerji Denkliği - Akışkanlar

Sıkıştırılabilir Akım. Görece küçük T değişimi (bilinen)

Bu bir form eşitliği: pout  F( pout )

Algoritma:
a) Kabul et pout
(1)

b) Yeni değer için formülü kullan (2)

pout  
 F p out
(1)

c) Devam et
(i1)
pout  F p out
(i)

olana kadar p (i1)
 p (i )
out
(i )
out

pout
VEYA DAHA İYİSİ: EXCEL de SOLVER kullan
 Mekanik Enerji Denkliği - Akışkanlar

Sıkıştırılabilir Akım. Eski Formüller

 Mekanik Enerji Denkliği - Akışkanlar

Sıkıştırılabilir Akım.

Genelleştirilmiş Metamodel

detaylı simülasyon ile elde edilen (Aspen- ProII).

Bu simülatörler gerçekte orijinal ODE yi numerik

olarak integre eder.

 G   dV   F  2  f   G  dL
2
g 1
 dz   dp   
   A D
2 2
v v A v v
 Mekanik Enerji Denkliği - Akışkanlar

Sıkıştırılabilir Akım. Görece küçük T değişimi (bilinen)

Yukarıdaki algoritma bazı durumlarda uygulanabilir

pout  pin
 0.2  0.3
pin

Daha uzun borular için, boru küçük parçalara bölünür

 BORULAMA DAYANIMI
Bir borunun patlama basıncı
tm
Pb 2ST
Dm
Dm= Ortalama Çap
tm= Duvar Kalınlığı
ST= Çekme Dayanımı (malzeme özellikleri ve
fabrikasyon)
Pb= Patlama basıncı

Pin Pb = Pin - Pout

Pout
 BORULAMA DAYANIMI
Güvenli Çalışma Basıncı
tm
PS  2S S
Dm
Bir güvenli çalışma baskı/dayanımı ile değiştirilir, Ss <
ST

Ss aralığı= 6500-9000 psi (T < 250 oF/121 oC)

(alt uç) uç uca kaynak

bindirme kaynak (üst uç)
 BORULAMA STANDART BOYUTLARI

Boru Çizelgesi (American Standard Association)

Sch = 100 * (P/S)

P = çalışma basıncı
S = kabul edilebilir baskı/dayanımı (dizayn basıncı)

- 10 Sch numarası var:

10, 20, 30, 40, 60, 80, 100, 120, 140, 160
 BORULAMA STANDART BOYUTLARI

- Eski Standartlar (1939 öncesi), öreneğin “standart” (STD),

“ekstra güçlü” (XS), “ekstra ağır” (XH) , “iki kat ekstra güçlü”
(XXS) veya iki kat ekstra-ağır” (XXH), hala kullanımda.

- İnce duvarlı borular da mevcut (5S and 10S).

 BORULAMA DAYANIMI
Boru Çizelgesi (American Standard Association)

Çap ve Sch numarası ile boruyu belirleyebilirsiniz

• İç basıncı bul, Pin (psia)

• PS = Pin - 14.696

•   1000 PS ; SS ==> Borunun Karakteristiği (6500 –

SS 9000 psi)

•Düşük uygun Sch standardı seç.

Sch > a