GID 351 Kütle Aktarımı

Ders notu- 6
Basit difüzyon modelleri

Prof. Dr. Filiz Altay

2022 Güz
GID 351 Kütle Aktarımı: F. ALTAY 1
 Basit Difüzyon Modelleri
• Basit difüzyon modellerinde kullanılan
varsayımlar:
– Tek boyutlu (1-D) difüzyon
– Yatışkın durum
– Kimyasal reaksiyon yok

GID 351 Kütle Aktarımı: H. OKUTAN, F. ALTAY 2

 Basit Difüzyon Modelleri
Metotlar

Süreklilik eşitliğinin
(kütlenin korunumu Kabuk-dengesi
eşitliği) indirgenmesi

GID 351 Kütle Aktarımı: H. OKUTAN, F. ALTAY 3

Örnek: Küçük çaplı bir borudan bir sıvının yatışkın koşullarda evaporasyonu

B gazı z = z2
d1

d1 << d2
d2
z = z1

A sıvısı

Difüzyon modelleri
a-Bir bileşenin durgun olduğu difüzyon (Durağan difüzyon-
Stationary Diffusion)
b- Eşit molar zıt difüzyon

GID 351 Kütle Aktarımı: H. OKUTAN, F. ALTAY 4

A) Genelleştirilmiş süreklilik eşitliğinin
indirgenmesi:

c A N A ( x ) N A ( y ) N A ( z ) V
(   )  RA
t x y z
Yatışkın 1D 1D Kimyasal reaksiyon yok
durum

dN A ( z )
0 (1)
dz

GID 351 Kütle Aktarımı: H. OKUTAN, F. ALTAY 5

Birinci Model: Durağan difüzyon

dx A
N A ( z )  cD AB  x A ( N A ( z )  N B( z ) ) “Sıvılar için”
dz
0
dy A
N A ( z )  cD AB  y A ( N A ( z )  N B( z ) ) “Gazlar için”
dz
0
dy A
N A ( z )  cD AB  yA ( N A(z) ) (2)
dz

GID 351 Kütle Aktarımı: H. OKUTAN, F. ALTAY 6

(2). Denklemi (1). Denklemin içine atarsak;

d  cD AB dy A
( )0
dz 1  y A dz

d  dy A 
 cD AB  0
dz  (1  y A )dz 

d  1 dy A  (3)
 . 0
dz  (1  y A ) dz 

Sınır şartı 1  z = z1 ‘de cA = cA1 veya yA = yA1

Sınır şartı 2  z= z2 ‘de cA = cA2 veya yA = yA2

GID 351 Kütle Aktarımı: H. OKUTAN, F. ALTAY 7
 (3). Denklemin integrasyonu sonucunda aşağıdaki ifade elde edilir;
 1  dy A
   k1
 (1  y A )  dz
Değişkenler bir araya getirildikten sonra ikinci kez integral alınırsa;

 ln(1  y A )  k1z  k 2
Yukarıdaki denkleme sınır şartları uygulandıktan sonra, integral sabitleri k 1 ve k2
elde edilebilir.

(1  y A1 ) 1
k1  ln .
(1  y A 2 ) z 2  z1

k2=?
Küçük çaplı boru (tüp) içinde A’nın konsantrasyon profili;

(1  y A ) z  z1 (1  y A 2 )
ln  ln
(1  y A1 ) z 2  z1 (1  y A1 )
GID 351 Kütle Aktarımı: H. OKUTAN, F. ALTAY 8
Sıvı yüzeyindeki molar akı:

 cD AB dy A
N A ( z  z1 )  .
(1  y A ) dz
cD AB 1  yA2
N A ( z  z1 )  . ln( )
( z 2  z1 ) 1  y A1
İkili sistemler (A, B)
y A1  y B1  1
y A 2  y B2  1
cD AB y B2
N A ( z  z1)  . ln
z 2  z1 y B1

GID 351 Kütle Aktarımı: H. OKUTAN, F. ALTAY 9

Eğer kısmi basınçlar kullanılırsa;

P  PA1  PB1  PA 2  PB2

PA= yAP PB= yBP

PA1 =yA1.P PB1 =yB1.P

PA2 =yA2.P PB2 =yB2.P

GID 351 Kütle Aktarımı: H. OKUTAN, F. ALTAY 10

 Logaritmik ortalama

𝑦 𝐵2 − 𝑦 𝐵1
( 𝑃 𝐵 )𝐿𝑜 =
𝑙𝑛
𝑦 𝐵2
𝑦 𝐵1 ( )
GID 351E Mass Transfer: H. OKUTAN, F. ALTAY 11
İkinci Model: Eşit molar zıt difüzyon

A molekülleri B moleküllerine difüz

ettiğinde, aynı anda B molekülleri de A
moleküllerine difüze eder.
NA(Z)= - NB(Z) 0
dy A
N A ( z )  cD AB  y A ( N A ( z )  N B( z ) )
dz
dy A
N A ( z )  cD AB .
dz
cD AB
N A ( z  z1 )  ( y A1  y A 2 )
z 2  z1
GID 351 Kütle Aktarımı: H. OKUTAN, F. ALTAY 12
Konsantrasyon profili:

dN A
0
dz 0
dy A
N A  cD AB  yA (NA  NB )
dz
dy A
N A  cD AB
dz

𝑑
𝑑𝑧 (
− 𝑐 𝐷 𝐴𝐵
𝑑𝑦 𝐴
𝑑𝑧
=0 )
=0

Yukarıdaki adi diferansiyel denklemin çöüzmü bir sonraki kısımda anlatılacak

olan Kabuk Dengesi yönteminde verilecektir.
GID 351 Kütle Aktarımı: H. OKUTAN, F. ALTAY 13
 B) Kabuk dengesi metodu

Kimyasal reaksiyon
Giren Çıkan sonucu
Sistemde
- + oluşan/harcanan = biriken kütle
kütle kütle
kütle

(Giren kütle) - (Çıkan kütle) = 0

B gazı z = z2
NA(z+z)
d1
A z

d2
z z = z1
A sıvısı
NA(z) GID 351 Kütle Aktarımı: H. OKUTAN, F. ALTAY 14
 A.N A ( z )  A.N A ( z  z )  0
N A ( z )  N A ( z  z )  0
N A ( z )  N A ( z  z ) dN A ( z )
lim 
z  0 z dz
dN A ( z )
0
dz
Eğer indirgeme yöntemine tekrar bakacak olursak:

c A N A ( x ) N A ( y ) N A ( z ) V
    RA
t x y z

dN A ( z )
0
dz GID 351 Kütle Aktarımı: H. OKUTAN, F. ALTAY 15
Eşit molar zıt difüzyon için:

dy A
N A  cD AB
dz
Aşağıdaki denkleme atanırsa;

dN A
0
dz

d dy A
( cD AB )0
dz dz
d2 yA
2
0 elde edilir.
dz

GID 351 Kütle Aktarımı: H. OKUTAN, F. ALTAY 16

 Sınır şartları: z = z1 yA= yA1
z = z2 yA= yA1

Adi diferansiyel denklemin genel çözümü:

y A  k 1z  k 2 (1)

y A1  k1z1  k 2 (2)

y A 2  k 1z 2  k 2 (3)

GID 351 Kütle Aktarımı: H. OKUTAN, F. ALTAY 17

y A1  y A 2  ( z 1  z 2 ) k 1
y A1  y A 2
k1 
(z1  z 2 )
y A1  y A 2
y A1  .z 1  k 2
(z 1  z 2 )
y A1 (z 1  z 2 )  z 1 ( y A1  y A 2 )
k2 
(z 1  z 2 )

İntegral sabitleri k1 ve k2 (1). Denklemde yerine konulursa;

( y A1  y A 2 ) z y A1 (z1  z 2 )  z 1 ( y A1  y A 2 )
yA  
(z1  z 2 ) (z1  z 2 )

GID 351 Kütle Aktarımı: H. OKUTAN, F. ALTAY 18

 veya

‘’Konsantrasyon profili’’

dy A
N AZ  cD AB “Molar akı ifadesi”
dz
cDAB
NAZ  (YA1  YA 2 ) veya
z 2  z1
DAB
NAZ  ( PA1  PA 2 )
RT ( z 2  z 1)
GID 351 Kütle Aktarımı: H. OKUTAN, F. ALTAY 19
Akı eşitliklerini bulmak için alternatif bir yol:

İkili sistemler için toplam molar akı ifadesi:

dc A c A
N A   D AB  (N A  N B )
dz c
cA dc A
NA  ( N A  N B )   D AB
c dz
dc A
N A .c  c A ( N A  N B )  cD AB
dz

GID 351 Kütle Aktarımı: H. OKUTAN, F. ALTAY 20

 dz  dc A

cD AB N A .c  c A ( N A  N B )
z2 cA 2
1  dc A

c.D AB z1
dz  
c A1
N A .c  cA ( N A  N B )
1 1
z z1  ln N A .c  c A ( N A  N B )
z2 cA 2

c.D AB (NA  NB ) c A1

z 2  z1

1
c.D AB N A  N B

ln( N A .c  c A 2 ( N A  N B )  ln( N A .c  c A1 ( N A  N B ) 
z 1 ( N A .c  c A 2 ( N A  N B ))
 ln
c.D AB N A  N B ( N A .c  c A1 ( N A  N B ))

GID 351 Kütle Aktarımı: H. OKUTAN, F. ALTAY 21

Her iki taraf da NA ile çarpılırsa;

N A z NA ( N A .c  c A 2 ( N A  N B ))
 ln
c.D AB N A  N B ( N A .c  c A1 ( N A  N B ))
NA c.D AB ( N A /( N A  N B ))  (c A 2 / c)
NA  . ln
N A  N B z ( N A /( N A  N B ))  (c A1 / c)
c A PA P
  y A ve c  (İdeal gaz koşulu)
c P RT
NA D AB ( N A /( N A  N B ))  (PA 2  P)
NA  . ln
N A  N B RT z ( N A /( N A  N B ))  (PA1  P)

GID 351 Kütle Aktarımı: H. OKUTAN, F. ALTAY 22

Molar akı, mol fraksiyonu cinsinden yazılırsa,

NA D AB  ( N A /( N A  N B ))  y A 2 
NA  . ln  
N A  N B RT z  ( N A /( N A  N B ))  y A1 

GID 351 Kütle Aktarımı: H. OKUTAN, F. ALTAY 23