3.

1 Het Romeinse Rijk

1
a Door de Griekse kolonisatie.
b De juiste volgorde is: 3, 1, 4, 2.
c Ze begonnen zo dicht mogelijk bij Rome en zo steeds verder.

2
a 1 Het lag aan een doorwaadbare plaats.
2 Het lag aan een kruispunt van handelswegen.
3 Ze hadden zout.
Ook goed: ze namen veel van hun buren over.
b Ze hebben veel nuttigs van hun buren overgenomen.
c Bijvoorbeeld: Rome kon handel drijven en daardoor groeien.

3
a, b, c

d Ja een politiek gebied. Onder aan het Capitool.

e Ja, triomfbogen en eremonumenten.

4
a Dan worden burgers geregistreerd met hun rijkdom.
b Er staan soldaten op afgebeeld en de oorlogsgod Mars houdt toezicht.
c De soldaten moesten zelf hun wapens betalen en ze werden daarvoor ingedeeld in
vermogensklassen.
d Ja, het zou logisch zijn dat mensen uit de hogere vermogensklassen meer of beter
bewapend zijn.
e Censor. Het hele reliëf gaat over de census. Hij was dus trots dat hij de leiding had.

5
Eigen antwoord.

6
a Nee, dat was niet normaal. In de bron staat ‘zogenaamd om’, ‘afgesproken dag’, ‘allemaal op hetzelfde
moment’ en voorin staat ‘bij verrassing’. Het was dus een verrassingsaanval.
b De inwoners waren nu slaven /eigendom van de Romeinen.
c Ze werden verkocht.
d Dat ging naar de generaal en naar zijn soldaten.

7
a De juiste volgorde is: 2, 6, 4, 1, 3, 5.
b Mensen uit de veroverde gebieden werden als slaaf verkocht. Door al die oorlogen waren er veel
slaven, dus waren ze goedkoop.
c Vanaf de tweede eeuw v.Chr. vochten de Romeinen niet meer in Italië, maar in Griekenland,
Turkije of Syrië. Daardoor was het voor soldaten te ver om elk jaar terug te gaan naar hun
boerderij. De boerderij moest dus worden verkocht. Deze boerderijen werden gekocht door
grootgrondbezitters, die hun grote landerijen lieten bewerken door slaven. Er waren veel slaven
doordat mensen uit veroverde gebieden door de Romeinen als slaaf werden verkocht. Door al die
oorlogen waren er dus veel slaven en daardoor was de prijs laag. Vrije landarbeiders werden
daardoor werkloos, want ze waren duurder dan slaven. Omdat ze geen werk meer hadden,
trokken ze naar de stad Rome. Doordat zij en andere groepen als ex-soldaten en verarmde
boeren massaal naar Rome kwamen, groeide de stad.

8
Doordat hij acht jaar lang in Gallië oorlog kon voeren, werd hij door de buit rijk en kon hij zijn soldaten goed
belonen. Die vochten dus vooral voor Caesar. Hierdoor werd hij ook politiek erg machtig.

9
a Dat ze voortdurend moeten vechten.
b Als er door handel allerlei luxeproducten binnenkomen.

10
a

b Tot aan de Punische oorlog waren er burgers die hun eigen wapens betaalden. Dat waren vaak
boeren.
Daarna werden steeds meer vrijwilligers opgenomen, die geen eigen bezit hadden en hoopten rijk
te worden door de oorlogsbuit.

11
a Eigen antwoord. Bijvoorbeeld: Asterix, Olac, Jugurtha, Messalina.
b Eigen antwoord. Bijvoorbeeld: The Gladiator, Ben Hur, Spartacus, Rome.
c 1 Schilden: bron 4: recht ovaal schild. Bron 7: gebogen vierkant schild.
2 Helmen: bron 4: met pluimen. Bron 7: zonder pluimen
d Nee: bron 4 is 60 jaar te vroeg, bron 7 is 150 jaar te laat.
e Bron 4, omdat die in tijd dichterbij is.
f Bron 7. Bijvoorbeeld omdat de zuil van Trajanus een veel bekender monument is dan bron 4. Of omdat
Uderzo films heeft gezien waar Romeinse soldaten er zo uitzien.