ANALIZA MOŻLIWOŚCI WYKORZYSTANIA ZIMNA

ODPADOWEGO Z PROCESU REGAZYFIKACJI LNG W

TERMINALU ŚWINOUJŚCIE
Ewelina Złoczowska, Jacek Adamczyk
Słowa klucze: LNG, zimno odpadowe, regazyfikacja, efektywność, energia elektryczna, terminal LNG w Świnoujściu, gaz
ziemny
Streszczenie. Największe złoża gazu ziemnego znajdują się w: Indonezji, Malezji, Algierii, Katarze, Trinidadzie i Tobago,
Nigerii, Australii, Brunei, Omanie czy Zjednoczonych Emiratach Arabskich. W związku z tym istnieje potrzeba transportu
gazu ziemnego do odbiorców, często są to znaczne odległości. Efektywny transport gazu ziemnego jest możliwy dzięki
skropleniu i przewożeniu go drogą morską przy pomocy statków zwanych gazowcami. Tak przygotowane LNG (tj.
schłodzone do temperatury ok. -162 oC) charakteryzuje się 600 krotnie mniejszą objętością w stosunku do gazu
nieskroplonego. Konieczność skraplania i ponownej regazyfikacji gazu ziemnego wymusiła potrzebę budowy terminali
LNG: skraplających i regazyfikujących. Podczas regazyfikacji LNG „zmagazynowane” w nim zimno (z procesu skraplania)
zwykle zostaje oddane do otoczenia, co stanowi znaczną stratę. Wciąż rosnące ceny energii oraz chęć zadbania o środowisko
naturalne spowodowały zaproponowanie rozwiązań wykorzystujących zimno odpadowe z procesu regazyfikacji LNG.W
artykule przedstawiono możliwości wykorzystania zimna odpadowego pochodzącego z procesu regazyfikacji LNG w
terminalu Świnoujście. W tym celu, omówiono wybrane rozwiązania systemów regazyfikacji LNG z wykorzystaniem zimna
odpadowego w celach chłodniczych oraz do produkcji energii elektrycznej. Scharakteryzowano terminal LNG w
Świnoujściu w obecnym jego kształcie, określono potencjał zimna odpadowego z regazyfikacji oraz przedstawiono
możliwości modyfikacji istniejącego systemu w celu umożliwienia zagospodarowania zimna odpadowego.

1. WSTĘP innych zanieczyszczeń niebędących węglowodorami.

Zwiększający się efekt cieplarniany niejako zmusił
ludzkość do częściowej rezygnacji z popularnego
węgla czy też wspomnianej już ropy i poszukiwania
na ich miejsce innego paliwa. Naprzeciw tym
oczekiwaniom coraz śmielej wychodzi gaz ziemny,
który bywa nazywany czystą energią czy też
błękitnym paliwem. Największe złoża gazu ziemnego
znajdują się w: Indonezji, Malezji, Algierii, Katarze,
Trinidadzie i Tobago, Nigerii, Australii, Brunei,
Omanie czy Zjednoczonych Emiratach Arabskich. W
związku z tym istnieje potrzeba transportu gazu
ziemnego do odbiorców, często są to znaczne
odległości. Efektywny transport gazu ziemnego jest
możliwy dzięki skropleniu i przewożeniu go drogą
morską przy pomocy statków zwanych gazowcami.
Tak przygotowany gaz (tj. schłodzony do temperatury
-162oC), przyjęto powszechnie określać skrótem
LNG, charakteryzuje się 600 krotnie mniejszą
objętością w stosunku do gazu nieskroplonego.
Gaz ziemny, który jest paliwem kopalnianym,
stanowi mieszaninę węglowodorów, gdzie głównym
składnikiem jest metan CH 4. Z tego powodu, podczas
wykonywania obliczeń niewymagających dużych
dokładności przyjmuje się, że właściwości fizyczne
LNG odpowiadają właściwościom metanu. Ponadto
w skład gazu ziemnego wchodzą również małe ilości
cięższych frakcji węglowodorowych takich jak, etan
C2H4, propan C3H8, butan C4H10 oraz możliwe jest
występowanie śladowych ilości azotu (do 1%) i
Zanieczyszczenia wchodzące w skład gazu ziemnego,
m.in. woda, złożone związki siarki, dwutlenek węgla
CO2 czy siarkowodór H2S, są z niego usuwane przed
skraplaniem. Skład jakościowy oraz ilościowy LNG
może się różnić w zależności od miejsca wydobycia.
Również proces skraplania nie jest obojętny w
stosunku do finalnego składu LNG i w pewnym
stopniu na niego wpływa.
Podczas procesu skraplania ilość ciepła odebranego
od gazu ziemnego waha się od 600 do 650 kJ/m 3.
Dokładna wartość jest ściśle związana ze składem
skraplanego gazu, a w szczególności z zawartością
metanu, dla którego wartość ta wynosi 654 kJ/m 3 [4].
Można wyróżnić trzy podstawowe metody skraplania
gazu:
 klasyczny cykl kaskadowy,
 cykl kaskadowy z mieszanym czynnikiem
chłodzącym i wstępnym chłodzeniem propanem,
 cykl rozprężania z zastosowaniem
turboekspandera (Działa w oparciu o dodatni efekt
Joule’a-Thompsona).
Łańcuchem dostaw LNG (rys.1) nazywamy kolejne
kroki dostawy gazu ziemnego począwszy od
wydobycia, a skończywszy na dostawie do odbiorców
końcowych. Łańcuch ten istnieje w niemalże
niezmienionej formie od roku 1964 [5].
 regazyfikacji i dostawą gotowego produktu do
odbiorców końcowych. Obecnie na świecie
funkcjonuje ponad 60 terminali. Typowy terminal
LNG składa się z następujących elementów: ramion
Rys.1. Łańcuch dostaw LNG na podstawie [9] rozładunkowych, które stanowią połączenie terminalu
z gazowcem, rurociągów kriogenicznych służących
Zgodnie ze schematem przedstawionym na rys. 1 na
łańcuch dostaw LNG składa się: do transportu LNG do zbiorników, izolowanych
kriogenicznych zbiorników LNG, pomp niskiego
 wydobycie – zlokalizowanie złoża gazu ciśnienia służących do wypompowywania LNG ze
naturalnego, wydobycie gazu oraz dostawa do zbiorników, pomp wysokiego ciśnienia służących do
stacji skraplania, podawania LNG do parowników, parowników do
 skraplanie – zmiana stanu skupienia gazu w celu regazyfikacji LNG, sprężarek i skraplaczy
ułatwienia jego transportu, przechowywanie LNG, odparowującego gazu.
 transport gazu do odbiorczych stacji re gazyfikacji, Proces regazyfikacji może odbywać się również na
 regazyfikacja – odbiór, przechowywanie i wyspecjalizowanych jednostkach morskich takich jak:
regazyfikacja LNG,  morski terminal magazynowy i regazyfikacyjny:
 dostawa do odbiorców końcowych – transport FSRU (ang. Floating Storage and Regasification
gazu rurociągami do obiorców. Units), SRV (ang. Shuttle Regasification Vessels),
W tabeli 1 zestawiono szacunkowe koszty na  Metanowiec regazyfikacyjny: FRU (ang. Floating
poszczególnych ogniwach łańcucha dostaw LNG [8]. Regasification Units), np. LNGRV (ang. LNG
Regasification Vessel).
Tabela 1.
Struktura kosztów standardowego łańcucha dostaw LNG [8] Powyższe rozwiązania offshore są obecnie stosowane
Ogniwo łańcucha dostaw Procent Koszt u wybrzeży Argentyny, Brazylii, Stanów
LNG jednostkowy Zjednoczonych oraz Wielkiej Brytanii.
[%] [USD/ 1 000
m3]
Terminal LNG w Świnoujściu jest w stanie zapewnić
Produkcja gazu (wydobycie, 15 – 20 17,8 – 28,5 wydajność regazyfikacji na poziomie od 75 000
przesył gazu do terminalu Nm3/h do 656 000 Nm3/h (nominalnie: 570 000
eksportowego LNG) Nm3/h). Na rysunku 2 przedstawiono ideowy schemat
Terminal eksportowy LNG ( 20 – 45 35,7 – 39,2 terminalu.
obróbka gazu, skraplanie,
załadunek)
Transport morski (koszt 20 – 30 32,1 – 35,7
wynajęcia statku)
Terminal odbiorczy LNG 15 – 25 14,2 – 17,8
(wyładowanie,
magazynowanie,
regazyfikacja i dystrybucja)

Niezwykle ważne jest aby cykl dostaw LNG

charakteryzował się jak najniższymi kosztami,
ponieważ ma to ogromny wpływ na cenę finalnego
produktu, a zatem na jego konkurencyjność. W tym
celu zasadne jest poszukiwanie metod i sposobów
poprawy efektywności poszczególnych ogniw
łańcucha. Jednym z takich sposobów może być
zagospodarowanie zimna odpadowego powstałego
podczas regazyfikacji LNG na terminalach.
Rys. 2. Ideowy schemat terminalu LNG w Świnoujściu:
1– tankowiec LNG, 2– ramiona wyładunkowe, 3– zbiornik
2. TERMINAL REGAZYFIKACJI LNG nr 1, 3’– zbiornik nr 2, 4– sprężarki BOG, 5– skraplacz
Proces regazyfikacja LNG stanowi bardzo istotną BOG, 6 – pompy wysokiego ciśnienia, 7– parowniki SCV,
część cyklu łańcucha dostaw. Odbywa się ona w 8– stacja fiskalno-pomiarowa, 9– system przygotowania
terminalach rozładunkowych, na które składa się i dystrybucji paliwa do zasilania parowników, 10 – stacja
gazoport oraz stacja regazyfikacji. Terminal służy załadunku cystern
również do przechowywania LNG przed procesem
Terminal LNG w Świnoujściu jest zaprojektowany na
przyjęcie tankowców (1) o pojemnościach od 120 000
m3 do 216 000 m3. Na terenie Terminalu znajdują się
dwa zbiorniki (3,3`) o pojemności 160 000 m 3 każdy.
Podczas rozładunku, za pośrednictwem ramion
wyładunkowych (2) LNG może być wprowadzane do
jednego lub obu zbiorników jednocześnie.
Wyładunek LNG ze zbiorników odbywa się przy
pomocy pomp niskiego ciśnienia. LNG
wypompowane ze zbiorników może być kierowane
do stacji tankowania cystern (10), albo do skraplacza
BOG (5). W skraplaczu, gaz BOG jest skraplany przy
pomocy LNG przeznaczonego do regazyfikacji. Gaz
BOG do skraplacza dostarczany jest przy pomocy
sprężarek BOG (4). Po skropleniu BOG mieszany jest
z LNG. Wymieszany LNG tłoczony jest przez
pompy wysokiego ciśnienia (6) do parowników SCV
(7) albo z powrotem do zbiornika.
Podczas pracy terminalu z maksymalną wydajnością
regazyfikacji (656 000 Nm3/h) strumień przepływu
LNG wynosi 1150 m3/h. Na tłoczeniu pomp osiągane
jest ciśnienie 84 bar wymagane przez gazociąg NG.
Pompowanie LNG przed regazyfikacją do ciśnienia
dystrybucji jest uzasadnione. Gdyby gaz sprężać do
ciśnienia wymaganego przez gazociąg po
regazyfikacji zachodzącej pod niskim ciśnieniem
wymagana moc pompowania osiągałaby bardzo duże
wartości: stosunek mocy pompowania NG WNG do
mocy pompowania LNG WLNG jest większy od 20.
Ponadto wymiana ciepła przy regazyfikacji
przeprowadzonej przy ciśnieniu nadkrytycznym LNG
(ok. 75 – 85 bar) jest wydajniejsza niż przy
ciśnieniach podkrytycznych. Po osiągnięciu zadanego
ciśnienia LNG kierowane jest do parowników.
Terminal LNG w Świnoujściu dysponuje pięcioma
parownikami SCV (ang. Submerged Combustion
Vaporizer – Parownik ze spalaniem w zanurzeniu).
Podczas normalnej eksploatacji pracują cztery
parowniki SCV, a jeden pozostaje w gotowości. Na
rysunku 3 przedstawiono ideowy schemat parownika
SCV.
Rys. 3. Schemat parownika SCV [6]
W parownikach tego typu ciepło niezbędne do
regazyfikacji pochodzi z procesu spalania paliwa,
którym jest specjalnie przygotowany NG (tzw. Fuel
Gas). Przygotowanie NG do spalenia w SCV polega
na oczyszczeniu, unormowaniu jego ciśnienia
i temperatury do wymaganych wartości: 5 bar i 5 oC.
Tak przygotowane paliwo spalane jest w specjalnej
komorze przy użyciu powietrza dostarczonego przez
dmuchawy. Na wyjściu z parownika czujnik
temperatury mierzy temperaturę NG i tym samym
ustawia odpowiedni wydatek pomp paliwa
podawanego do dysz palnika parownika. Gazy z
procesu spalania ogrzewają kąpiel wodną, w której
zanurzone są rury wymiennika ciepła wykonane ze
stali nierdzewnej. W rurach tych przepływające LNG
poddawane jest procesowi regazyfikacji. Dodatkowo
SCV wyposażony jest w dwa podgrzewacze
elektryczne, które służą utrzymaniu temperatury
kąpieli wodnej powyżej 5oC, szczególnie podczas
zimy. Dwutlenek węgla pochodzący z procesu
spalania powoduje zakwaszanie wody w parowniku.
Aby utrzymać obojętne pH kąpieli do wody
wprowadzana jest soda kaustyczna, która ją
alkalizuje. Nie ma potrzeby uzupełniania wody w
parowniku, ponieważ wywarzana para wodna w
procesie spalania skrapla się i wyrównuje powstające
braki. Nadmiar wody usuwany jest rurami
przelewowymi i kierowany jest do jednostki
uzdatniającej. Po opuszczeniu parowników gaz
ziemny kierowany jest do stacji fiskalno-pomiarowej.
Tutaj mierzona jest ilość przesyłanego gazu oraz jego
parametry.
W obrębie terminalu LNG w Świnoujściu znajdują się
inne instalacje, które nie biorą czynnego udziału w
procesie regazyfikacji, a służą do zapewnienia
bezpieczeństwa tego procesu lub zapobiegania
ewentualnym wypadkom.
3. PRZEGLĄD SYSTEMÓW
REGAZYFIKACJI Z ODZYSKIEM
ZIMNA ODPADOWEGO
Główne kierunki wykorzystania zimna odpadowego z
procesu regazyfikacji LNG to systemy chłodnicze i
klimatyzacyjne oraz produkcja energii elektrycznej.
Koncepcja instalacji regazyfikacyjnej LNG z
odzyskiem zimna odpadowego i wykorzystania go w
systemach chłodniczych i klimatyzacji została
opracowania na Uniwersytecie w Palermo [1].
Schemat ideowy ukazano na rysunku 4. Głównym
zadaniem systemu jest dostarczenie zimna dla
zastosowań przemysłowych (chłodnictwo i
klimatyzacja), przy czym istnieje możliwość
produkcji energii elektrycznej (generator napędzany
turbiną jest w stanie wytworzyć ok. 3 MW mocy
elektrycznej). Wydajność regazyfikacji
Nm3
proponowanego systemu wynosi 7,4 ∙ 106 .
dzień
Zatem, przy założeniu, że pracuje on przez 270 dni w Nm
3

roku 24 godziny na dobę jego wydajność w skali roku terminalu wartość ta wynosi 8 ∙ 109 , czyli
rok
Nm3 Nm
3
wynosie 2 ∙10 9 . Podczas gdy, dla typowego 29,63 ∙10 6
.
rok dzie ń

Rys. 4. Schemat ideowy systemy regazyfikacji LNG z odzyskiem zimna odpadowego: OR – wymiennik ciepła typu
otwartego zasilany wodą morską, KE1 – parownik płaszczowo-rurowy typu K (kocioł/reboiler) nr 1, KE2 – parownik
płaszczowo-rurowy typu K (kocioł/reboiler) nr 2, KE3 – parownik płaszczowo-rurowy typu K (kocioł/reboiler) nr 3, CU –
spiralny wymiennik ciepła dla celów przemysłowych (podgrzewacz etanu), CU1, CU2 – spiralne wymienniki ciepła dla
celów przemysłowych (pracujące z LNG), EP – pompa etanu, GTEP – turbina gazowa niskiego ciśnienia, GT – turbina
mocy, EG – generator, SWP – pompa wody morskiej [1]

LNG przeznaczone do regazyfikacji wymiennika ciepła CU (ciśnienie i temperatura etanu:

wypompowywane jest ze zbiorników kriogenicznych.
Ciśnienie LNG osiąga wartość wymaganą do
wprowadzenia gazu do gazociągu. LNG, którego
temperatura wynosi -160oC kierowane jest do
skraplacza etanu, gdzie odbierając ciepło od etanu w
stanie gazowym, skrapla go. Strumień ciepła
odebrany od etanu wynosi 18,43 MW. Temperatura
LNG na wyjściu ze skraplacza wynosi -94oC.
Następnie, LNG przepływa przez wymienniki ciepła,
kolejno: CU1 oraz CU2 (lub w zależności od potrzeb
do klasycznych wymienników OR). Temperatura
LNG na wejściu do wymiennika CU1 wynosi -94 oC.
Tutaj zimno pozyskiwane do zastosowań
przemysłowych ma temperaturę -35 oC (9,5 MW). NG
opuszcza wymiennik ciepła CU2 (lub wymiennik OR
– w przypadku korzystania z tej linii) i kierowane jest
do gazociągu. Temperatura NG na wyjściu
wymiennika CU2 wynosi 1oC. Zimno pozyskiwane w
wymienniku ciepła CU2 charakteryzuje się najwyższą
temperaturą w całym obiegu, tj. 0oC (16,1 MW).
Ponadto w opisywanym rozwiązaniu realizowany jest
obieg tzw. Power Cycle, gdzie czynnikiem roboczym
jest etan, który wykorzystywany jest do regazyfikacji
LNG, a także do transportu zimna odpadowego z tego
procesu. Ciekły etan pompowany jest pompą do
1,3 bar, -83,85oC). Wydajność cieplna wymiennika
wynosi 4MW. Następnie ciekły etan kierowany jest
do wymienników KE1, KE2 oraz KE3. Tutaj
temperatura czynnika mieści się w granicach od -35oC
do 0oC. Wydajność cieplna poszczególnych
wymienników wynosi odpowiednio: 3,55 MW (KE1),
14,2 MW (KE2), oraz 4,97 MW (KE3). Gazowy etan
opuszczający wymienniki KE1, KE2, KE3 oraz OR
jest kierowany do zbiornika zbiorczego. Wymienniki
ciepła OR są wymagane do zapewnienia ciągłego
działania stacji regazyfikacji. Służą do odparowania
etanu wówczas, gdy nie korzysta się z pozostałych
wymienników ciepła, lub gdy oddaje się w nich zbyt
mało zimna (zbyt niska temperatura etanu). Etan w
gazowym stanie skupienia pod ciśnieniem 7,8 bar
kierowany jest na turbinę dwustopniową GT.
Następnie, gazowy etan o ciśnieniu 1,3 bar
pochodzący z turbin GT oraz GT EP kierowany jest do
skraplacza etanu, gdzie wykorzystywany jest do
iregazyfikacji LNG (strumień zimna oddawany przez
LNG: 18,43 MW). Część etanu o wyższym ciśnieniu
(2,6 bar) z pierwszego stopnia turbiny GT kierowana
jest na turbinę gazową niskiego ciśnienia GT EP
napędzającą pompę etanu EP. Etan w ciekłym stanie
skupienia zbiera się w odbiorniku etanu. W tym
miejscu temperatura etanu wynosi -84oC.
Dla przedstawionych założeń stacja regazyfikacji jest
w stanie dostarczyć prawie 52,5 MW mocy
chłodniczej do zastosowań przemysłowych oraz może
wytworzyć 3 MW mocy elektrycznej (przy czym,
produkcja energii eklektycznej nie jest to główne
zadanie prezentowanego rozwiązania). Niemniej
jednak, pewnym problemem może być wydajność
regazyfikacji, która jest kilkukrotnie mniejsza w
porównaniu do typowych rozwiązań.
Odzyskane podczas procesu regazyfikacji zimno
może zostać wykorzystane w dwojaki sposób:
 wewnątrz stacji re gazyfikacji, kiedy zimno o Rys. 5. Schemat ideowy obiegu CO2 w przedsiębiorstwie
najniższych temperaturach może posłużyć do przetwórstwa żywności: A – zbiornik R774, Bi zbiorniki
zmniejszenia zapotrzebowania energetycznego ciekłego R744 u odbiorcy, Ci – odbiorniki gazu R744, C-
przy produkcji skroplonego azotu, tlenu, argonu, a odbiornik zbiorczy gazu R744, CLi – parowniki [1]
także przy skraplaniu dwutlenku węgla czy Oddając ciepło do LNG w wymienniku ciepła CU1
produkcji suchego lodu (suchy lód jest to dwutlenek węgla skrapla się a następnie gromadzony
zestalony dwutlenek węgla) oraz odsalania wody jest w odbiorniku dwutlenku węgla A. Stąd CO 2
morskiej w procesie chłodzenia, pompowane jest pompą ciekłego dwutlenku węgla do
 poza stacją regazyfikacji gdy zimno o najniższych odbiorców. Wymiennik ciepła CU1, odbiornik
temperaturach może znaleźć zastosowanie w dwutlenku węgla A wraz z pompą ciekłego CO 2
przemyśle spożywczym do głębokiego zamrażania tworzą stację pompowania, która znajduje się w stacji
żywności, a zimno o wyższych temperaturach w regazyfikacji. Na stacji zdawczej u odbiorcy ciekły
sklepach wielkopowierzchniowych do chłodzenia dwutlenek węgla jest przechowywany w specjalnych
lodówek, czy do klimatyzacji. zbiornikach Bi (gdzie „i” oznacza numer odbiorcy).
Stąd ciekłe CO2 kierowane jest do parowników CLi.
Chęć wykorzystania zimna odpadowego poza stacją
Po odparowaniu, CO2 w stanie gazowym gromadzony
regazyfikacji stawia potrzebę zastosowania
jest w odbiornikach gazu „Ci”. Następnie ze
odpowiedniego medium do transportu zimna. To
wszystkich odbiorników gazu dwutlenek węgla w
postawiło przed inżynierami problem doboru
stanie gazowym zbierany jest w jednym wspólnym
czynnika, który sprostałby stawianym oczekiwaniom.
zbiorniku zbiorczym C. Stąd CO2 kierowane jest
Jest to tym trudniejsze, iż wraz ze spadkiem
z powrotem do stacji regazyfikacji i cały cykl się
temperatury rośnie lepkość pompowanego medium, a
powtarza.
co za tym idzie moc wymagana do pompowania.
Ponadto istnieje niebezpieczeństwo zamarznięcia Innym analizowanym w pracy [1] rozwiązaniem
medium w bardzo niskich temperaturach. Podczas wykorzystania zimna odpadowego z procesu
analizy odpowiedniego czynnika inżynierowie brali regazyfikacji LNG są sklepy wielkopowierzchniowe.
pod uwagę odbiorców znajdujących się w średniej Oszacowano, że zapotrzebowanie na moc chłodniczą
odległości 2 km od stacji regazyfikacji. Wybór padł w hipermarketach wynosi 7,5 MW, gdzie 7,0 MW do
na tlenek węgla (R744). klimatyzacji, natomiast reszta do celów chłodniczych,
gdzie: 0,15 MW jako zimno o temperaturze -35oC, a
W pracy [1] przedstawiono analizę rozwiązania
pozostałe 0,35 MW jako zimno o temperaturze -15 oC.
instalacji chłodniczej zasilanej zimnem odpadowym z
To zapotrzebowanie odpowiada mocy uzyskiwanej w
procesu regazyfikacji LNG, gdzie czynnikiem
wymienniku KE2 (14,2 MW). Ideowy schemat
pośredniczącym w wymianie ciepła jest R744 (CO2).
instalacji przedstawiono na rysunku 6.
Przyjęto, że obsługiwane będzie przedsiębiorstwo
przetwórstwa spożywczego, gdzie zapotrzebowanie
na zimno wynosi 9,5MW, a wymagana temperatura
to 43oC. Odpowiada to parametrom pracy
wymiennika CU1 (9,5 MW). Ideowy schemat
rozwiązania ukazano na rysunku 5.
 morskiej do czynniki robocze – R744
regazyfikacji LNG, a (dwutlenek węgla) oraz R170
następnie (etan).
wypompowanie jej z Ograniczona wydajność
powrotem do morza regazyfikacji w stosunku to
powoduje zaburzenia w wydajności regazyfikacji
ekosystemie będącym typowego terminalu
w sąsiedztwie
terminalu.
Zastosowanie czynnika
pracującego w obiegu
zamkniętym eliminuje
Rys. 6. Schemat ideowy obiegu CO2 w sklepie ten problem.
wielkopowierzchniowym [1]
Oddając ciepło do LNG w wymienniku ciepła KE2 Innym, niemniej interesującym pomysłem
dwutlenek węgla skrapla się, a następnie gromadzony wykorzystania zimna odpadowego z procesu
jest w odbiorniku dwutlenku węgla A’. Stąd CO 2 regazyfikacji LNG jest produkcja energii
pompowane jest pompą ciekłego dwutlenku węgla do elektrycznej. Polega to na użyciu ciepła
odbiorców. Wymiennik ciepła KE2, odbiornik pochodzącego od spalin z procesu spalania gazu
dwutlenku węgla A’ wraz z pompą ciekłego CO 2 ziemnego w turbinach gazowych do regazyfikacji
tworzą stację pompowania, która znajduje się w stacji LNG, a także wykorzystanie zimna odpadowego z
regazyfikacji. Na stacji zdawczej u odbiorcy ciekły procesu regazyfikacji jako źródło zimna w jednostce
dwutlenek węgla jest przechowywany w specjalnym CHP (ang. Combined/Cogeneration Heat and Power).
zbiorniku B’. Stąd CO2 kierowane jest do parowników W ten sposób zwiększamy sprawność całego obiegu,
pod różnymi ciśnieniami. Następnie z parowników jednocześnie zmniejszając ilość wykorzystanej wody
gazowe CO2 trafia do zbiornika zbiorczego C’. Warto morskiej do regazyfikacji (a nawet całkowicie ją
zauważyć, iż gaz z parownika, w którym parowanie wykluczając), co obniża negatywny wpływ pracy
zachodzi pod najniższym ciśnieniem (parownik terminalu LNG na otaczające go środowisko morskie.
pracujący w najniższych temperaturach) jest Idea rozwiązania opiera się o siłownię turbogazową z
dodatkowo sprężany, aby można było go zmieszać z dwoma obiegami Braytona – Joule’a: obieg otwarty –
gazem pochodzącym z parowników pracujących w pracujący z klasyczną turbiną gazową zasilaną gazem
wyższych temperaturach. Ze zbiornika C’ CO 2 ziemnym i obieg zamknięty – pracujący z turbiną
kierowane jest z powrotem do stacji regazyfikacji, a gazową zasilaną odpowiednim czynnikiem, np. helem
cały cykl się powtarza. lub azotem.
W tabeli 2 zestawiono zalety i wady opisanego W pracy [2] omówiono rozwiązanie wykorzystania
rozwiązania. zimna odpadowego opartego o układ kogeneracji
CHP. W opisywanym przypadku wytwarzane ciepło
Tabela 2.
wykorzystywane jest do regazyfikacji LNG,
Zalety i wady zaproponowanego rozwiązania systemu
regazyfikacji LNG z odzyskiem zimna odpadowego dla
natomiast wytwarzana praca służy do produkcji
celów chłodnictwa i klimatyzacji [1] energii elektrycznej. W rozwiązaniu
Zalety Wady zaproponowanym funkcjonują dwa obiegi: otwarty i
Wymierne korzyści Możliwość transportu zimna zamknięty. Obieg otwarty pracuje z turbiną gazową
energetyczne z na ograniczoną odległość. zasilaną gazem ziemnym, natomiast obieg zamknięty
zastosowania zimna Obecnie jest to około 2 km w pracuje z helem (lub w innym rozwiązaniu z azotem),
odpadowego linii prostej od stacji który ogrzewany jest ciepłem pochodzącym ze spalin
w przemyśle regazyfikacji. z obiegu otwartego. Celem jednostki jest produkcja
spożywczym i Wysoki koszt inwestycyjny, energii elektrycznej oraz ciepła do regazyfikacji
chłodniczym, (izolacja rurociągów, LNG, przy jednoczesnym wykorzystaniu zimna
Ochrona środowiska rozbudowa instalacji o pochodzącego z procesu regazyfikacji gazu ziemnego.
naturalnego. dodatkowe urządzenia,
Schemat instalacji jest przedstawiony na rysunku 7.
Wykorzystanie wody rurociągi, dodatkowe
 Rys. 7. Schemat ideowy instalacji do produkcji energii elektrycznej z wykorzystaniem zimna odpadowego: C1 – sprężarka
powietrza; KS – komora spalania; GTtop – turbina gazowa obiegu otwartego; GE1 – prądnica obiegu otwartego; WW –
wysokotemperaturowy wymiennik ciepła; GTbottom – turbina gazowa obiegu zamkniętego; GE2 – prądnica obiegu
zamkniętego; NW – niskotemperaturowy wymiennik ciepła/regazyfikator; C2 – sprężarka helu; EM – silnik elektryczny
napędzający sprężarkę helu; OR – parownik otwarty; SWP – pompa wody morskiej [2]
W obiegu otwartym powietrze dolotowe do turbiny ciśnienie 3 bar. W przedstawionej instalacji znajdują
gazowej chłodzone jest wodą morską z otwartych się cztery niskotemperaturowe wymienniki ciepła,
wymienników ciepła OR i kierowane jest do sprężarki połączone po dwa w szereg, a następnie obie pary
C1. Stosowane wymienniki ciepła OR, są tymi połączone są równolegle. W niskotemperaturowym
samymi, które zostały pierwotnie zainstalowane w wymienniku ciepła LNG przepływa wewnątrz rury,
terminalu. Następnie sprężone powietrze trafia do natomiast hel po stronie zewnętrznej. Ponadto rury są
komory spalania KS turbiny gazowej, gdzie w ożebrowane w celu zwiększenia powierzchni
uczestniczy w spalaniu gazu ziemnego NG. W wymiany ciepła. Pomiędzy rurami znajdują się
turbinie gaz spalany jest w ilości odpowiadającej ok. specjalne drążone kanały z oknami wzmagającymi
6% gazu poddanego regazyfikacji, ale tylko część ruch turbulentny przepływającego medium. Całość
spalanego gazu pochodzi z regazyfikacji LNG znajduje się we wspólnej obudowie. Po opuszczeniu
(pozostała część może być dostarczona jako BOG ze wymiennika ciepła hel kierowany jest do sprężarki C 2
zbiorników kriogenicznych terminalu). Spaliny z która jest napędzana silnikiem elektrycznym EM. Na
procesu spalania napędzają dwustopniową turbinę wylocie ze sprężarki hel ma temperaturę 70 oC. Stąd
gazową GTtop zasilającą generator GE 1. Stąd spaliny gaz roboczy kierowany jest na wysokotemperaturowy
kierowane są do wysokotemperaturowego wymiennik ciepła zasilany spalinami z obiegu
wymiennika ciepła, gdzie ogrzewają hel pracujący w otwartego, i cały cykl się powtarza. Moc cieplna netto
cyklu zamkniętym. W przedstawionej instalacji w tym obiegu wynosi 79,5 MW, z czego moc oddana
znajdują się dwa wysokotemperaturowe wymienniki w niskotemperaturowym wymienniku ciepła wynosi
ciepła. Wydajność cieplna procesu spalania wynosi 44,03 MW, a moc generatora wynosi 29,6 MW.
182,2 MW, z czego nominalna moc cieplna (brutto) Sprawność elektryczna obiegu zamkniętego wynosi
odzyskana ze spalin w wysokotemperaturowym 37% [2],[3].
wymienniku ciepła wynosi 86,4 MW, natomiast
Zgodnie z [3] wydajność regazyfikacji opisanej
generator GE1 jest w stanie wytworzyć prąd o mocy
51,1 MW. Sprawność elektryczna obiegu Nm3
instalacji wynosi 1,9 ∙10 9 , Sprawność ogólna
zamkniętego wynosi 28% [2],[3]. rok
obiegu 69%. Autorzy podają, że dla podanych mocy
Obieg zamknięty przebiega następująco. Hel o generatorów elektrycznych wykorzystanie zimna
wysokiej temperaturze (579oC) i wysokim ciśnieniu odpadowego kształtuje się na poziomie 652 GWh/rok
(22,7 bar) opuszczający wysokotemperaturowy (pracując 335 dni w roku – po usprawnieniu i
wymiennik ciepła zasila turbinę gazową GT bottom, która dopracowaniu całego obiegu). W tabeli 3 zestawiono
napędza generator GE2. Stąd gaz dostaje się do zalety i wady opisanego rozwiązania.
niskotemperaturowego wymiennika ciepła, gdzie ma
miejsce regazyfikacja LNG. Na wylocie z Tabela 3.
wymiennika NW hel ma temperaturę –129 oC i Zalety i wady zaproponowanego rozwiązania systemu
 regazyfikacji LNG z odzyskiem zimna odpadowego dla można obliczyć wydajność regazyfikacji w
produkcji energii elektrycznej [3] jednostkach m3/h. W tym celu należy posłużyć się
Zalety Wady przekształconym wzorem Clapeyrona
Korzyści ekonomiczne– mniejsze Instalacja
zużycie paliwa do produkcji potrzebuje dość Masowe natężenie przepływu oblicza się ze wzoru
energii elektrycznej niż w znacznej ṁ=V˙ 2 ∙ ρ (1)
przypadku konwencjonalnego powierzchni –
rozwiązania, brak potrzeby Przykładowo, dla Gęstość metanu dla zadanych warunków (tj. T =
napędzania pomp wody morskiej systemu o 275,15 K, p = 85 bar) określona przy pomocy
do zasilania wymienników ciepła wydajności
kg
OR. Ponadto wyprodukowana regazyfikacji programu REFPROP wynosi ρ=73,05 3.
energia elektryczna może zostać 9 Sm
3 m
wykorzystana wewnątrz terminalu 2 ∙10
w celu zaspokojenia bieżących rok Regazyfikacja LNG odbywa się pod stałym
potrzeb energetycznych jednostki wymagana ciśnieniem 84 bar (85 bar = 8,5 MPa). Podczas
związanych z normalną powierzchnia 2 regazyfikacji LNG jest podgrzewane od temperatury
eksploatacją. wynos 1500m . ok. –160oC (113,15 K) do temperatury ok. 2 oC
W przypadku zastosowania Wycieki helu są (275,15 K). Korzystając z programu REFPROP
jednostek do produkcji energii bardziej określono wartości entalpii na początku procesu
elektrycznej o wydajności prawdopodobne niż regazycikacji h1 i na końcu tj. gdy:
regazyfikacji takiej samej lub w instalacji
większej jak wydajność typowych pracującej  ciśnienie 8,5 MPa, temperatura 160oC (113,15 K),
terminali można wówczas z azotem, co entalpia h1=17,53 kJ/kg;
wymaga
całkowicie zrezygnować  ciśnienie 8,5 MPa, temperatura 2oC (275,15 K),
z wymienników ciepła OR dodatkowej entalpia h2=756,05 kJ/kg.
(jedynie pozostaną awaryjne aparatury do
wymienniki). wykrywania Strumień ciepła regazyfikacji:
Ochrona środowiska naturalnego wycieków.
Całość instalacji znajduje się na Większa część Q̇= ṁ∙(h2 −h1) (2)
terenie terminalu LNG – brak maszyn i urządzeń
konieczności budowy poza w przemyśle W tabeli 4 zawarto wyniki obliczeń.
terminalem, a co za tym idzie petrochemicznym
Tabela 4.
większe bezpieczeństwo jest obliczona,
Wyniki obliczeń potencjału zimna odpadowego
inwestycji. zaprojektowana i
terminalu LNG w Świnoujściu
pracuje z azotem, a
nie z helem. V̇ 2 ṁ ∆h Q̇
m3/h kg/h kJ/kg MW
7 851,9 573 581,3 738,52 117,7
4. MOŻLIWOŚCI WYKORZYSTANIA
ZIMNA ODPADOWEGO Z PROCESU Ilość „zimna” jakim będziemy dysponowali po
REGAZYFIKACJI LNG regazyfikacji w Terminalu LNG w Świnoujściu
Aby oszacować możliwości wykorzystania zimna wynosi ok. 116,5 MW. Istotnym czynnikiem
odpadowego z procesu regazyfikacji LNG oraz jego warunkującym możliwość wykorzystania zimna
potencjał należy wyznaczyć strumień ciepła Q, który odpadowego jest konieczność lokalizacji odbiorców
musi zostać doprowadzony do układu, aby możliwe zimna w bliskiej odległości od stacji regazyfikacji, tj.
było, w danych warunkach, przejście LNG ze stanu do 2 km. Transport zimna odpadowego na odległość
ciekłego w stan gazowy NG. większą niż zaproponowana wiązałaby się z dużymi
stratami zimna, co ciągnie za sobą spadek
Terminal LNG w Świnoujściu obecnie dysponuje opłacalności procesu.
wydajnością regazyfikacji (określoną jako
objętościowe natężenie przepływu) rzędu 656 000 Terminal LNG w Świnoujściu został zaprojektowany
Nm3/h. Docelowo, po planowanej rozbudowie z wykorzystaniem parowników SCV. Zastosowanie
terminala o kolejny zbiornik, będzie on dysponował takiego rozwiązania wymagało wdrożenia wielu
wydajnością regazyfikacji na poziomie 984 000 dodatkowych instalacji, takich jak:
Nm3/h. Mając na uwadze, iż wydajność regazyfikacji  system przygotowania i dystrybucji paliwa w
w jednostkach Nm3/h podana jest dla warunków postaci NG (ang. Fuel Gas) do zasilania
normalnych (tj. p = 101 325 Pa = 1,01 bar, T = 273,15 parowników,
K = 0oC), a także znając temperaturę i ciśnienie gazu
 system alkalizacji wody w parownikach z
po regazyfikacji (tj. T = 2oC = 275,15 K, p = 85 bar)
wykorzystaniem sody kaustycznej (istnieje
 potrzeba alkalizacji wody, która jest zakwaszana
spalinami z procesu spalania NG),
 system wody zasilającej (ang. Service Water) do
wypełnienia parowników.
Już sam fakt zaprojektowania terminalu LNG w
Świnoujściu pod parowniki SCV praktycznie
eliminuje możliwość wykorzystania przedstawionej
jednostki modułowej. Chcąc wdrożyć takie
rozwiązanie do opisywanego terminalu zachodziłaby
potrzeba przebudowania nie tylko instalacji
parowników, ale również eliminacji instalacji, które
je wspomagają. Całość okazałaby się bardzo
niekorzystna pod względem finansowym.
Rozwiązaniem mogącym znaleźć zastosowanie w
terminalu PLNG byłoby przeprowadzanie
regazyfikacji w dwóch gałęziach: klasycznej (takiej
jak dotychczas) oraz dodatkowej jednostce z
możliwością wykorzystania zimna odpadowego.
5. PODSUMOWANIE
W przypadku pracy klasycznej stacji regazyfikacji
całość „zimna” jest tracona: zostaje oddana do
otoczenia. Mając na uwadze ilość dostępnego zimna
odpadowego z procesu regazyfikacji, a także
istniejące rozwiązania umożliwiające wykorzystanie
tego zimna, warto uwzględnić ten potencjał przy
budowie nowych terminali.
Terminal LNG pracujący z wykorzystaniem zimna
odpadowego z procesu regazyfikacji do celów
chłodniczych czy też produkcji energii elektrycznej,
przyciągnąłby przedsiębiorców. Mogliby oni w
pobliżu terminalu LNG rozwijać swoje inwestycje. Ze
względu na fakt, iż terminale LNG operują w
bezpośrednim sąsiedztwie mórz i oceanów, byłyby to
inwestycje przede wszystkim z branży morskiej. Na
przykład budowa w Świnoujściu chłodni składowej
zasilanej zimnem odpadowym mogłaby spowodować
odrodzenie polskiego rybołówstwa na szeroką skalę.
Powstający w Świnoujściu terminal kontenerowy
mógłby korzystać z energii elektrycznej
wyprodukowanej z wykorzystaniem zimna
odpadowego.
Jednocześnie należy mieć na uwadze fakt, iż
wdrożenie instalacji regazyfikacji z zastosowaniem
zimna odpadowego, nie eliminuje potrzeby
wyposażenia terminalu w klasyczne rozwiązanie. Jest
to spowodowane zdecydowanie mniejszą wydajnością
regazyfikacji opisywanych rozwiązań w stosunku do
obecnie stosowanych instalacji. Nie mniej jednak
koszt budowy terminalu wyposażonego w dwie różne
gałęzie regazyfikacji (w tym z wykorzystaniem zimna
odpadowego) byłby niewiele wyższy niż koszt
budowy klasycznego terminalu o takiej samej
wydajności regazyfikacji. Ewentualne różnica w cenie
mogłaby się zwrócić w wyniku sprzedaży „zimna”.
Za słusznością dalszego rozwoju instalacji
regazyfikacji z wykorzystaniem zimna odpadowego
przemawia też aspekt ekologiczny i finansowy.
Wykorzystanie zimna spowoduje jeszcze mniejszy
wpływ rynku LNG na środowisko naturalne dzięki
wykorzystaniu energii odpadowej. Energia
elektryczna, czy też zimno do zasilenia chłodni
miałyby konkurencyjne ceny w stosunku do obecnie
stosowanych klasycznych rozwiązań zaopatrzenia w
te media.
Warto dalej rozwijać tą gałąź branży LNG, gdyż
powoli gaz ziemny wypiera ropę naftową czy też
węgiel. Za parę lat gaz ziemny będzie
wykorzystywany nie tylko do zasilenia domowych
instalacji gazowych, ale stanie się jeszcze bardziej
popularny jako paliwo napędowe. Wówczas stacje
regazyfikacji będą dysponowały olbrzymimi
wydajnościami regazyfikacji, a ilość zimna
odpadowego dostępnego z tego procesu będzie stale
rosła.

LITERATURA
[1] Celidonio Dispenza Giorgio, La Rocca Vincenzo, Panno Giuseppe; Excergy recovery in regasification facili-
ties - cold utilization: a modular unit. Applied Thermal Engineering. 2009, nr. 29, strony 3595 – 3608.
[2] Celidonio Dispenza Giorgio, La Rocca Vincenzo, Panno Giuseppe: Exergy recovery during LNG regasifica-
tion: Electric energy production – Part one. Applied Thermal Engineering. 2009, nr. 29, strony 380 – 387.
[3] Celidonio Dispenza Giorgio, La Rocca Vincenzo, Panno Giuseppe: Exergy recovery during LNG regasifica-
tion: Electric energy production – Part two, „. Applied Thermal Engineering. 2009, nr. 29, strony 388 – 399.
[4] Chorowski Maciej: Skraplanie gazu ziemnego. Technika chłodnicza i klimatyzacyjna. 2007, nr. 02, strony 50-
54.
[5] Grupe international des importateurs de gaz naturel liquefine. LNG Information Paper No.1 - Basic Properties
of LNG. [Online] [Zacytowano: 12 01 2016.]
http://www.giignl.org/sites/default/files/PUBLIC_AREA/About_LNG/4_LNG_Basics/lng_2_-
_lng_supply_chain_7.3.09-aacomments-aug09.pdf.
[6] http://www.spp.co.jp/netsu/eng/production/lng.html, [Online]. - 16 marzec 2016.
[7] Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy, Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania
Emisjami. 2015. Wartości opałowe (WO) i wskaźniki emisji CO2 (WE) w roku 2013 do raportowania w
ramach Wspólnotowego Systemu Handlu Uprawnieniami do Emisji za rok 2016. Warszawa, 2015.
[8] Seklecki Piotr, Staręga Piotr: LNG – ile kosztuje?. Biuletyn Urzędu Regulacji Energetyki nr.1, 2006, strony
31 – 34.
[9] University of Huston Law Center, Institute for Energy, Law & Enterprise. 2003. LNG safety and security.
[Online] 2003. [Zacytowano: 12 01 2016.] https://www.marad.dot.gov/wp-content/uploads/pdf/DWP_--
_LNG_Safety_and_Security.pdf;.

ANALYSIS OF REGASIFICATION'S WASTE COLD UTILIZATION CAPABILITIES IN ŚWINOUJŚ-

CIE LNG TERMINAL
Key words: LNG, waste cold, regasification, efficiency, electricity, Świnoujście LNG terminal, natural gas
Summary. The biggest natural gas deposits are located in: Indonesia, Malaysia, Algeria, Qatar, Trinidad and
Tobago, Nigeria, Australia, Brunei, Oman and the United Arab Emirates. Hence there is necessity to transport
natural gas to revivers, often over long distances. Efficient natural gas transport is accomplished by shipping it in
liquefied state using LNG carriers. Liquefied Natural Gas ( in temperature -162 oC) has 600 times smaller
volume than the same gas in its natural state. Required liquification and regasification processes force the need
for LNG terminals. During the LNG regasification the cold accumulated within is usually being released to the
environment. Eventually leading to energy loses. Ever growing energy prices and environmental awareness
caused development of solutions based on usage of regasification’s` waste cold. Possibilities of regasification
waste cold utilization at Świnoujście terminal are presented in this paper. A selection of regasification waste cold
usage solutions are described to illustrate possible gains in refrigeration systems and electricity production.
Current state of Świnoujście LNG terminal was described. Regasification waste cold potential was evaluated as
well. Possible improvement of current system were proposed.
Ewelina Złoczowska – dr inż., adiunkt w Instytucie Eksploatacji Siłowni Okrętowych Akademii Morskiej w
Szczecinie. Absolwentka Politechniki Szczecińskiej. Jej główne zainteresowania naukowe koncentrują się wokół
zagadnień związanych z wytarzaniem i wykorzystaniem „zimna” oraz ciepła, w tym także wykorzystanie
„zimna” i ciepła odpadowego pochodzącego z różnych procesów technologicznych m.in regazyfikacja LNG.
Prowadzi wykłady i zajęcia praktyczne w zakresie budowy i eksploatacji urządzeń i systemów chłodniczych,
klimatyzacyjnych oraz wentylacyjnych.
Jacek Adamczyk (1993) – absolwent Wydziału Mechanicznego Akademii Morskiej w Szczecinie (2016), na
kierunku Mechanika i Budowa Maszyn, specjalność Diagnostyka i Remonty Maszyn i Urządzeń Okrętowych.
Zainteresowania naukowe zawierają się w zakresie budowy i eksploatacji maszyn i urządzeń okrętowych. Ze
względu na pochodzenie (Świnoujście) żywo zainteresowany tematyką LNG, a w szczególności transportem
LNG drogą morską, jego przechowywaniem i regazyfikacją.