1 N

ë vigjilje të 100
PUBLIKOHET vjetorit të Shërbi-
mit Pyjor Shqiptar,
JANAR 2023
INVENTARI Agjencia Kombëtare e Pyjeve
publikoi këtë fillimvit rezul-
KOMBETAR I tatet e Inventarit Kombëtar
të Pyjeve. Inventari vjen
PYJEVE DHE si produkt i një pune tre
vjeçare 2018 – 2021, e stafit
Federata
Federata Kombëtare
Pyjeve
Kombëtareee Asosacioni
Asosacioniii
Pyjeve dhe Kullotave
dhe Kullotave Pronarëve
PronarëvetëtëPyjeve
Pyjeve
KULLOTAVE të Agjencisë Kombëtare të
Pyjeve të cilët fillimisht ishin
Komunale,
Komunale, Shqipëri
Shqipëri Private,
Private,Kosovë
Kosovë

NE SHQIPERI FAQE 2
pjesë e Agjencisë Kombëtare
të Mjedisit.

JANAR 2023

PYJET, PYLLTARËT DHE

100 VJETORI I TYRE

FAQE 6-7

BËRI MË TË
“100 Vite NJOHURA PYJET DHE
“Një fidan për
vete dhe brezat
Shërbim Pyjor” SHËRBIMIN
FAQE 3
PYJOR SHQIPTAR NE
e ardhshëm” BOTË KONTRIBUOI
FAQE 4 Tree cover in Nepal
FUQISHËM PËR TO -
has doubled since
forests were entrusted INXHINIER
to local communities HAKI KOLA
Page 8 FAQE 5
JANAR 2023 2

PUBLIKOHET INVENTARI KOMBETAR I

PYJEVE DHE KULLOTAVE NE SHQIPERI
N
ë vigjilje të 100 vjetorit të Shërbimit Pyjor Shqiptar, Agjencia Kombëtare
e Pyjeve publikoi këtë fillimvit rezultatet e Inventarit Kombëtar të Pyjeve.
Inventari vjen si produkt i një pune tre vjeçare 2018 – 2021, e stafit të
Agjencisë Kombëtare të Pyjeve të cilët fillimisht ishin pjesë e Agjencisë Kombëtare të
Mjedisit. Procesi i grumbullimit dhe përpunimit të të dhënave si dhe rezultatet e tij
u realizuan në bashkëpunim me Fakultetin e Shkencave Pyjore. Hartimi dhe imple-
mentimi i metodologjisë u bë me ndihmën e stafit akademik të Universitetit Bujqësor
të Suedisë dhe specialistëve të Agjencisë së Pyjeve të Suedisë. Për herë të parë gjatë
inventarit u përdorën një kombnim i teknikave moderne të vlerësimit në distancë dhe
matjeve në terren.
Sipas raportit të publikuar nga Agjencia Kombëtare e Pyjeve, pyjet e larta të njo-
hura nga specialistët e fushës si trungishte, luajnë rol të rëndësishëm në furnizimin e
industrisë dhe popullatës për dru zjarri duke mos anashkaluar rolin e tyre mbrojtës.
Duke marrë parasysh rezultatet që volumi i këtyre pyjeve ka ardhur duke u ulur
sistematikisht rekomandohet shtimi i përpjekjeve për pyllëzime të reja. Ndër të tjera,
rekomandohet pyllëzimi i sipërfaqeve pyjore sidomos atyre të dëmtuara nga zjarri dhe Figura 2. Ndryshimet në volum 1985 - 2021
prerjet pa kriter, duke përzgjedhur lloje të cilat i përshtatet ndryshimeve klimatike.
Për shkak të degradimit dhe menaxhimit të dobët, aktualisht mbi 60% e py-
Raporti rekomandon trajtimin efektiv të sipërfaqeve me shkurre dhe pyjeve cung-
jeve, janë pyje cungishte dhe shkurre, ku mbi 90% e tyre janë në moshë të re dhe
ishte prej të cilave mund të sigurohet dru zjarri dhe produkte jo drusore. Parashi-
volum mjaft të ulët (Figura 3 dhe Figura 4). Pjesa tjetër janë pyje të larta ku 66%
kimet vlerësojnë që këto lloj pyjesh përbëjnë një potencial për rritjen e përfitimeve
e tyre janë të moshës nën 81 vjeç.
mjedisore, sociale dhe ekonomike. Megjithatë, inventari vë në dukje rrezikun që u
vjen pyjeve nga prerjet ilegale dhe zjarret, si ndër shqetësimet kryesore të pyjeve në
vendin tonë. Monitorimi periodik i gjendjes shëndetësore të pyjeve po ashtu është

ndër rekomandimet e Inventarit. Për sa i përket kullotave, raporti sugjeron që të
shtohen përpjekjet për menaxhimin racional të tyre në mënyrë që të synohet menax-
him afatgjatë por njëkohësiht të shtohet të ardhurat e komuniteteve që i përdorin ato.
Për të mësuar më shumë rreth rezultateteve të Invetarit ju ftojmë të vizitoni:
https://akpyje.gov.al/inventari-kombetar-i-pyjeve-dhe-kullotave-ikpk-2021/

SI KA NDRYSHUAR GJENDJA E PYJEVE QË PREJ INVETARIT KOM-

BËTAR TË VITIT 1985?
Ndryshimet në sipërfaqe
Shqipëria ka gjithsej rreth 1.19 milionë hektarë pyje që në përqidje përbëjnë Figura 3. Kategoria e pyjeve 2021
rreth 59% të tokës së saj. Kjo sipërfaqe është ekuivalente me 0.65 hektarë pyje
për person, megjithëse pyjet nuk janë të shpërndara në mënyrë të barabartë mes
rajoneve të ndryshme të vendit dhe njerëzve. Në nivel global kjo shifër rezulton të
jetë 0.52 hektarë për person (FAO 2020).
Nëse krahasojmë rezultatet e tre invetarëve kombëtarë të pyjeve – pavarësisht
se janë përdorur metoda dhe mjeteve të ndryshme të matjeve - rezulton se sipër-
faqja me mbulesë pyjore në Shqipëri është rritur me rreth 149 000 hektarë që prej
vitit 1985. Ndërkohë nëse krahasojmë shifrat e publikuara të invetarit kombëtar
të pyjeve realizuar në vitin 2004, sipërfaqja e pyjeve në Shqipëri është zvogëluar
ndjeshëm me rreth 300 000 hektarë (Figura 1).

Figura 4. Mosha e pyjeve 2021

Megjithëse pyjet e larta përbëjnë rreth 32% të pyjeve ato zenë rreth 73% të
volumit të përgjithshëm të pyjeve Shqiptare (Figura 5).

Figura 5. Volumi sipas kategorive të pyjeve 2021

Figura 1. Ndryshimet në sipërfaqe 1985 – 2021 sipas Invetarëve Kom-
bëtarë të Pyjeve
Kjo gjë konfirmohet edhe nga FAO GFRA (2015), ku Shqipëria renditet ndër
vendet me shkallën më të lartë të shpyllëzimit në rajonin e Ballkanit për periud-
hën 1990 - 2015. Po sipas Bankës Botërore, që nga viti 1990, mbi 170 kilometra
katrorë (17 000 hektarë) pyje janë shkatërruar në Shqipëri.
Ndryshimet në volum
Ndryshimet në sipërfaqen pyjore janë reflektuar në mënyrë të pash-
mangshme edhe në volumin e pyjeve. Kështu, sasia e volumit ka ardhur në
zbritje të vazhdueshme këto 35 vitet e fundit. Ashtu siç tregohet në Figurën 2,
në vitin 1985 pyjet ofronin një volum prej 85 milionë m3, ndërsa sot sipas të
dhënave të invetarit të fundit, pyjet në Shqipëri mund të prodhojnë vetëm 58
milionë m3.
Ndryshimet në pronësi
Një ndër reformat më të rëndësishme të sektorit pyjor këto 30 vitet e fundit ka
qenë ajo e decetralizimit të pyjeve nga pushteti qëndror tek ai vendor. Reforma u
thellua në vitin 2016 ku mbi 80% e pyjeve u transferuan në pronësi të 61 Bash-
kive. Përpara viteve 90’ e vetmja formë pronësie në pyje ishte ajo publike ndër-
kohë që sot pronësia mbi pyjet është e shpërndarë mes asaj shtetërorë, bashkiake
dhe private (Figura 6).
REKOMANDIME
Egzitojnë mundësi/zgjidhje për përmirësimin e situatës dhe kjo mund të arrihet
duke vënë në qendër pyllin dhe njerëzit. Ne duhet të nxisim një mënyrë/marrëdhënie
të re se si të bashkëveprojmë me komunitetet duke gjetur ekuilibrin mes ruatjes
dhe përdorimit të qëndrueshëm të pyjeve. Këtu është gjithashtu thelbësore qeverisja
efektive e pyjeve, përafrimi i politikave mes sektorëve, siguria e pronës mbi tokën,
respektimi i të drejtave dhe njohurive të komuniteteve vendore, kapaciteti i shtuar
për monitorimin e gjendjes së pyjeve dhe skemat mbështetëse të financimit me fokus
pyjet. Veçanërisht, rekomandohet zbatimi i një metodologjie të standartizuar rapor-
timi në pyje e cila mundëson monitorimin e ndryshimeve me kalimin e kohës dhe
grumbullimin e të dhënave sistematike në nivel vendor dhe qëndror.

“100 Vite Shërbim Pyjor”
Ky 27 Janar shënon 100 vjetorin e
Shërbimit Pyjor në Shqipëri. Kjo datë
përkon me dekretimin e Ligjit të parë
“Për pylltarinë shqiptare” dhe përkuj-
tohet çdo vit si dita e Shërbimit Pyjor
Shqiptar.
Pas rreth 80 vjet funksionimi të
ligjit otoman për pyjet në Shqipëri, në
datën 27 Janar 1923 u dekretua “Ligja
e Pyjeve dhe Kullosave”, si ligji i parë
shqiptar për këtë sektor, dhe kjo datë
u vendos (më 1998) si dita e krijimit të
Shërbimit Pyjor të Shqipërisë.
Për të njohur gjendjen e pyjeve të
vendit, gjatë viteve 1948-1953 u krye
me grupe pune Inventarizimi i Parë
Kombëtar i Pyjeve, të dhënat e të cilit
shërbyen për të përcaktuar zhvillimet
e ardhëshme të sektorit.
Më 1959 u unifikua shërbimi pyjor
(shtetëror e lokal) dhe drejtoritë e py-
jeve u kthyen në ndërmarrje pyjore. Po
këtë vit u hap Fakulteti i Pyjeve, pranë
Institutit të Lartë Bujqësor
Gjatë periudhës 1967-1968 u krye
Inventarizimi i Dytë Kombëtar i Py-
jeve.Është për t’u theksuar se gjatë in-
ventarizimit u lanë jashtë fondit pyjor
mjaft sipërfaqe pyjore të parashikuara
për t’u hapur toka bujqësore.
Viti 1937 përmendet si viti i riven-
dosjes së Inspektorëve të Pyjeve, por
dhe viti i krijimit të Kadastrës Pyjore.
Ndërkaq, gjatë viteve 1984-1985, u
krye Inventarizimi i Tretë Kombëtar i
Pyjeve.
Për të saktësuar gjëndjen e fon-
dit pyjor, në 2002 filloi Inventarizimi
i Katërt Kombëtar i Pyjeve, i cili për-
fundon në fund të vitit 2003 dhe do të
shërbejë për përcaktimin e politikave
të zhvillimit dhe planifikime afatgjata
në këtë sektor.
Në këtë vit Agjencia Kombëtare e
Pyjeve ka publikuar Inventarin Kom-
bëtar të pyjeve dhe Kullotave.(IKPK
2021), i cili është një nga aktivitetet më
të rëndësishme në kuadrin e zhvillimit
të sektorit të pyjeve në Shqipëri, sepse
ndër shumë funksione të tjera shërben
edhe për informacion të nevojshëm
mbi hartimin e politikave mbi zhvillim-
in strategjik të sektorit të pyjeve.
Ligji është një koncept sa abstrakt
dhe i prekshëm.
Ligji i pyjeve gjatë gjithë kësaj periu-
dhe ka pësuar ndryshime të dukshme.
Pyjet dhe kullotat në këtë periud-
hë të vështirë e të gjatë të tranzicioni,
sikurse dhe pasuri të tjera natyrore,
vazhdojnë t’a pësojnë rëndë për sh-
kak të mosqeverisjes si duhet dhe për-
dorimit kaotik të tyre, po degradohen
dhe shfrytëzohen pa kritere rigoroze,
erozioni vepron fuqishëm, ka humbje
të biodiversitetit, etj. Prerjet e palig-
jshme janë shtrirë edhe në pyjet e rinj
dhe pyllëzimet e pishës, të bëra me aq
sakrifica, sipërfaqe të cilat fatkeqësisht
nuk mund të ripërtëriten më natyral-
isht.
Është për t’u theksuar se me poli-
tikat ekonomike të ndjekura nëpërm-
jet shpyllëzimeve, prerjeve masive,
kullotjes së pakontrolluar dhe zjarreve,
duke mos u dhënë rëndësinë e duhur
aspekteve mjedisore, pati jo thjesht
pakësim të sipërfaqes e të vëllimit dru-
sor të fondit pyjor, por edhe pasoja
ekologjike e mjedisore si degradimin e
tokës, shtimin e erozionit, humbjen e
3 JANAR 2023
ndjeshme të biodiversitetit.
Zonat e Mbrojtura janë vende me
vlera të veçanta natyrore për nga buku-
ritë dhe veçantitë e peisazhit, formacio-
net e rralla gjeomorfologjike, pasuritë
e biodiversitetit, vlerat kulturore, his-
torike, arkeologjike e ato të trashëgi-
misë natyrore, të cilave u jepet status
i veçantë me ligj për mbrojtjen e tyre.
Thelbësore për të ruajtur diversitetin
biologjik mbetej krijimi i një Rrjeti sa
më përfaqësues e dinjitoz të Zonave të
Mbrojtura.
Që në ligjin, për pyjet e kullotat të
Mbulesa pyjore në Nepal është dyfishuar që
kur pyjet iu janë kaluar komuniteteve
G
jatë 4 dekadave të fundit ko-
munitetet e Nepalit kanë
kryer një fushatë të jashtëza-
konshme ripyllëzimi. Dhe rezultatet janë
qartazi të dukshme. Në mesin e viteve
1980 për të luftuar shpyllëzimin qeveria
e Nepalit ua besoj mbrojtjen dhe menax-
himin e pyjeve komuniteteve lokale dhe
vullnetarëve. Nga viti 1988 e deri më sot
mbulesa pyjore është rritur me 22%.
Duke krahasuar me vitet para 1988-ës
është një rezultat i shkëlqyer. Kanë mbe-
tur akoma shumë probleme për t’u zg-
jidhur, siç janë rritja e rasteve të zjarreve
dhe bashkëjetesa mes njerëzve dhe kaf-
shëve të egra. Në vitin 1992, 26.2% e ter-
ritorit të Nepalit ka qenë e mbuluar nga
pyjet. Në 2016 kjo përqindje është rritur
me 44.9%. Ky sukses është fruti i strate-
gjisë së menaxhimit të pyjeve adaptuar
nga qeveria e Nepalit në mes të viteve
1980, e sqaruar me një shkrim të gjatë
nga New York Times.
vitit 1923 gjenden elementet e parë të
mbrojtjes së llojeve kryesore pyjore, flo-
ristike dhe faunistike.
Duke iu referuar qytetërimit babi-
lonas kanë egzistuar ligje të pashkru-
ara për mbrojtjen e florës dhe të faunës.
Pyjet sigurojnë ekuilibrin klimatik, ru-
ajtja e tyre është një zbatim themelor i
parimit të detyrës shoqërore dhe i ligjit
të solidaritetit që lidh të gjithë gjener-
atat njerëzore. Shpyllëzimet qoftë nga
prerja pa kriter sidomos nga zjarret
janë ndër problemet më të rrezikshme
që i kanosen njerëzimit. Përveç dobive
NJË QASJE BASHKËPUNUESE
PËR MENAXHIMIN E PYJEVE NË
NEPAL.
Nepali një vend malor i vendosur mid-
is Indisë dhe Tibetit, ka një sipërfaqe më
pak se 150 000 metër katror, rreth sa
gjysma e sipërfaqes së Italisë.
Në fillim të gjysmës së vitit 1980
vendi dëshmoi drejtpërdrejtë një intesi-
fikim të përmbytjeve dhe rrëshqitjeve të
dheut, si shkak i rritjes së shpyllëzim-
it. Megjithatë qeveria nuk pati aftësinë
të ndaloj qytetarët të presin drurët për
ngrohje me zjarr dhe të krijojnë hapësi-
ra për bujqësi. Pasi njohën problemin,
administrata e Nepalit ndryshoi qasjen.
Ato dorëzuan zona të mëdha të pyjeve
komuniteteve lokale duke rekrutuar
miliona vullnetar për ti mbrojtur dhe
për të rivendosur zonat e dëmtuara.
Kjo qasje mund të jetë dukur radikale
në atë kohë, por ajo që ka ndodhur
gjatë 40 viteve të fundit ka dëshmuar
Parku Kombëtar Langtang në Nepal
ekonomike për lëndën dhe drutë e zjar-
rit, për prodhimet jodrusore e bimët
mjeksore dhe bazën ushqimore për ble-
gtorinë që japin, pyjet ushtrojnë funk-
sione ekologjike, mbrojtëse e rikrijuese
të pazëvendësueshme.
Qeveria e konsideron si prioritet për-
gatitjen e një kuadri ligjor që i përsha-
tatet statusit aktual të pasurisë pyjore
të vendit, ku për herë të parë Bashkitë
janë pronare të ligjshme të kësaj pa-
surie kombëtare, që rezultoi pas zbati-
mit të reformës administrative territori-
ale, duke i afruar tek komunitetet, që e
bazojnë jetesën dhe ngrohjen tek këto
pasuri kombëtare, që janë përdorur
tradicionalisht prej tyre. Krijimi i ba-
zës ligjore për rritjen e pjesëmarrjes së
komuniteteve rurale në menaxhimin e
pyjeve do të ketë ndikim në realizimin
e objektivave të kombeve të bashkuara
për mijëvjeçarin si shtimin e kontrib-
uteve dhe shërbimeve të ekosistemeve,
që lehtësojnë ndikimet negative të
ndryshimeve klimatike, shtimin e ru-
ajtjen e biodiversitetit dhe kontribu-
tet pozitive për të evituar shkretimin e
përmbytjet.
Sot pyjet shihen si kriter për një
qytetërim të denjë, me një impakt të
konsiderueshëm edhe në aspektin e
zhvillimit të turizmit dhe ekonomisë.
Kjo datë historike, duhet të na shër-
bejë për një reflektim të thellë, mbi
gjendjen e pyjeve në vendin tonë; si
kanë qenë, si janë, dhe si do te bëhen”.
Përgatiti: Armanda Drizi
efektivitetin e saj. Falë një fushate ma-
sive mbjelljeje, mbulesa pyjore është
rritur me 22% që nga viti 1988, me ko-
munitetet që menaxhojnë drejtpërdre-
jtë mbi 1/3 e sipërfaqes totale. Studime
të tjera, të cituara nga New York Time
konfirmojnë se zona e pyjeve u dyfish-
ua midis vitit 1992 dhe 2016.
E ARDHMJA E PYJEVE TË NEPALIT.
Kjo është një arritje shumë e madhe
por akoma nuk është e majftueshme për
të siguruar që shpyllëzimi të jetë çrrën-
josur përgjithmonë.
Pasi kanë mbjellë miliona pemë,
qytetarët e Nepalit tani duhet ti mbrojnë
ato nga prerjet e paligjshme, gjuetarët pa
leje, dhe nga vetë natyra, duke qenë se
ngrohja globale i ka bërë zjarret shumë
të shpeshta dhe të rënda. Qindra njerëz
po punojnë cdo ditë për të pastruar de-
gët e thara, barin, dhe lëvoret e druve të
dëmtuar. Të gjithë këto materiale naty-
rore ripërdoren si ushqim për kafshët,
lëndë djegëse ose në ndërtim dhe tepricat
mund të shiten. Fakti që kafshët e egra
po përparojnë përsëri është lajm i mirë
por kjo gjitashtu mund të çoj në konflikt
me qëniet njerëzore. Parqet Kombëtare,
kufijtë e të cilëve nuk janë plotësisht të
rrethuara shpesh janë afër shtëpive, je-
tesa e të cilave varet nga bari që ushqe-
jnë kafshët e tyre. Tashmë kanë ndod-
hur disa sulme vdekjeprurëse. Qeveria
ka dërguar patrulla të armatosura për të
mbrojtur parqet kombëtare, por kjo shi-
het si një ndërhyrje nga vendasit.
JANAR 2023
“Një fidan për vete dhe
brezat e ardhshëm”
P
yjet janë pasuri natyrore
me rëndësi jetike. Menax-
himi i qëndrueshëm i tyre
është çelsi për të luftuar ndry-
shimet klimatike. David Cleaves ci-
ton” Nëse do të duhet të shpikësh
një makinë për thithjen e karbonit
për të zbutur ndryshimet klima-
tike, forma më e mirë është mbjellja
e një peme”.
Në Shqipëri, dhjetori është mua-
ji i pyjeve, që shërben për ndërg-
jegjësimin e komuniteteve loka-
le për mbrojtjen dhe ripërtëritjen
e sipërfaqeve pyjore. Po tregohet
vëmendje në mbrojtjen e shtimin e
sipërfaqeve pyjore, duke ndërhyrë
në zona të zhveshura kodrinore e
me risk për sa i takon problemeve
erozive. Shtimi i sipërfaqeve pyjore
po vlerësohet si një ndër faktorët
kryesor që lidhet me gjelbërim-
in, parandalimin e fenomenit ero-
ziv, sigurimin e një mjedisi e klime
të shëndetshme dhe një jete më
cilësore në komunitet.
Në kuadër të këtij muaji Agjen-
cia Kombëtare e Pyjeve misioni i
të cilës është: mirëqeverisja e py-
jeve në nivel kombëtar, ruajtja dhe
zhvillimi i tyre, organizoi një sërë
aktivitetesh ndërgjegjësuese, duke
mbjellë fidanë pyjorë në disa nga
zonat Shqipërisë për të kontribuar
në mirëqenien e brezave të sotshëm
dhe të ardhshëm.
U dhuruan 2650 fidanë përkatë-
sisht: 700 fidanë të llojit ilqe dhe
pishë në Bashkinë Belsh, 600 fidanë
në Bashkinë Kamëz, 600 fidanë të
tjerë të cilat i’u shtuan Parkut të
Liqenit të Paskuqanit, 280 fidanë të
pishës së butë në Peizazhin e Mbro-
jtur PishëPoro-Nartë, 700 fidane-
ve pyjorë në Bashkinë Klos, dhe
650 fidanëve pyjorë Vaun e Dejës.
Gjithashtu me ftesën e Bashkisë
Berat u realizua mbjellja e 7500 fi-
danëve të llojit pishë duke pyllëzuar
3 ha sipërfaqe në kurorën e gjelbër të
qytetit, vite më parë, sipërfaqe e dje-
gur nga zjarret dhe po mbillen mbi 7
mijë fidanë pyjor të llojeve , pishë e
zezë, pishë e butë, akacie dhe shegë
në Bashkinë Lezhë.
Këto aktivitete me pjesëmarrje
4
të gjerë në shkallë kombëtare duke
demostruar kontribut për zbut-
jen e ndryshimeve klimatike duke
shndërruar mbjelljen e fidanëve
dhe rimëkëmbjen e pyjeve në një
prioritet të përvitshëm të komu-
niteteve vendore, Bashkive dhe Ag-
jencisë Kombëtare.
Bashkangjitur më poshtë gjeni
fotot e aktiviteteve të realizuara.
Aktiviteteve ju bashkuan special-
istë pyjesh tashmë në pension duke
ndarë me të pranishmit eksperiencën
e tyre shumëvjeçare në prag dhe të
100 vjetorit të shërbimit pyjor.
Referuar Inventarit Kombëtar të
Pyjeve 2021 sipërfaqja e pyjeve në
Shqipëri është 1.3 milion hektarë,
që dëshmon se pyjet mbulojnë 46%
të territorit të vendit, kurse bashkë
me kullotat ato zënë 65% të terri-
torit. Pra gati 2/3 e vendit tonë.
Rezultatet e këtij inventari na
tregojnë se, sipërfaqja e pyjeve
në Shqipëri, ka mbetur pothuajse
konstante prej inventarit të fundit
në vitin 2004.
Në bazë të këtyre të dhënave
dhe gjendjes së pyjeve në vendin
tonë, pyllëzimet, menaxhimi i qën-
drueshëm dhe trajtimi i tyre do
të kishte një impakt tepër pozitiv
në shumë aspekte. Referuar kësaj
çështje, Agjencia Kombëtare e Py-
jeve dhe Federata Kombëtare në
bashkëpunim me Bashkinë Belsh
dhe Fakultetin e Shkencave Pyjore
zhvilluan në Bashkinë Belsh nje
tjetër aktivitet ndërgjegjësues në
kuadër të muajit të pyjeve siç është
monitorimi i modeleve të ngritu-
ra të menaxhimit të cungishteve
në fshatin Dëshiran. Që prej vitit
2018 janë ngritur disa modele të
trajtimit të pyjeve me administrim
të Bashkisë Belsh dhe pronësi të
fermerëve. Modelet janë ngritur në
kuadër të Strategjisë Kombëtare të
Angazhimit lehtësuar nga Koali-
cioni Ndërkombëtar i Tokës.
Krijimi i këtyre modeleve ka pa-
tur si objektiva: (i) marrjen e ma-
save efektive nga ana e Bashkisë
për të përmirësuar gjendjen e py-
jeve dhe sigurimin e produkteve
pyjore, (i) nxitjen e pjesëmarrjes
së fermerëve në menaxhimin e py-
jeve (iii) shkëmbimin e njohurive
të përfituara nga kjo përvojë me
bashkitë të tjera të vendin dhe ek-
spertë të fushës së pyjeve si dhe
(iv) përdorimin e kësaj përvoje si
një pikënisje drejt krijimit të stan-
darteve për menaxhimin e pyjeve
në nivel vendor.
Gjatë vizitës në terren duke iu
referuar zhvillimit të këtij aktiviteti
Profesori i Shkencave Pyjore Elvin
Toromani vuri në dukje dy qëllimet
kryesore për të cilën po punohet në
pyjet e dushkut:
1- Të mendohet si mundet
të konvertohet në trungishte py-
jet e dushkut për të maksimizuar
prodhimin dhe cilësinë.
2- Të rritet prodhimtaria e
cungishteve dhe shkurreve për
nevojat që kanë bashkitë për dru
zjarri.
Ky studim i kryer mbi gjëndjen
e grumbujve pyjorë dushkaja në
pronësi private dhe atyre në pronë-
si publike të menaxhuar nga indi-
vidë/fermerë ose në menaxhim të
përbshkët nga të gjithë anëtarët
e komunitetit ka nxjerrë në pah,
rolin dhe rëndësinë që pyjet duhet
të menaxhohen dhe trajtohen
në mënyrë që të maksimalizohet
prodhimi dhe të kryhen funksionet
ekologjike.
Rezultatet e studimit tregojnë
që grumbujt pyjorë të menaxhuar
nga privatë ose nga individë që
kanë fituar të drejtën e përdorimit
kanë një gjëndje dhe tregues den-
drometrikë shumë më të mirë sesa
grumbujt pyjorë të menaxhuar nga
askush.
Nga pikpamja ekonomike grum-
bujt pyjorë të menaxhuar nga pri-
vatë ose nga fermerë të interesuar
sigurojnë përfitime më të mëdha si
dhe kanë një gjendje shumë herë
më të mirë të grumbujve pyjorë.
Pyjet duhen mirëmbajtur, çka do
të thotë se duhen mbjellë, por edhe
prerë, se duhen kultivuar, selek-
sionuar, mbrojtur. Duhet kuptuar
se pyjet përbëjnë pasuri të pallog-
aritshme, në kuptimin që vlejnë
ekonomikisht, pra në mënyrë konk-
rete, reale, të prekshme gjithashtu
duhet të bindemi se pyjet, pa ve-
primtarinë e njeriut, kanë kuptim
deri në një farë pike.
Gandi thotë: ‘‘Ajo ç’ka po i bë-
jmë pyjeve nuk është veçse një
pasqyrë e asaj që po i bëjmë ve-
tes dhe njëri-tjetrit’’!
Përgatiti: Armanda Drizi

BËRI MË TË NJOHURA PYJET DHE SHËRBIMIN
PYJOR SHQIPTAR NE BOTË KONTRIBUOI
FUQISHËM PËR TO - INXHINIER HAKI KOLA
PËRGATITËN:GJON FIERZA, AKP
JANAQ MALE, CNVP SHQIPËRI
N
ë 30 vitet e fundit, emri i inxhinierit tashmë
të ndjerë Haki Kola zë një vend të veçantë në
Pylltarinë shqiptare por dhe në Kosovë, si një
konsulent dhe drejtues i projekteve për pyjet, të finan-
cura dhe mbështetura nga donatorët ndërkombëtar.
Është periudhë pune me këto projekte që e kalon një
çerek shekulli.
Inxhinier Haki Kola, vlerësohet si njeri ndër për-
faqësuesit më të zëshëm të studentëve që janë diplo-
muar në Fakultetin e pyjeve në vite. Rezultatet e larta
si student, cilësitë si njeri dhe personalitet në formim
bënë që ai të ishte një ndër studentet që u përzgjodh
pas studimeve por dhe disa vite më vonë, për të qënë
pedagog në atë fakultet. Sipas kujtimeve të tij, janë tre
kërkesa dhe dy vajtje në Komitetin ekzekutiv të Dibrës
të ish dekanit të Fakutetit të Pyjeve doc. Bajram Xheko
për të mundësuar transferimin inxhinier Haki Kolës
si pedagog në fakultet, por pa sukses. “Kemi shumë
nevojë për Hakiun nuk e lejojmë të na iki, ai nuk do
jetë inxhinier në Pyjore por me detyrë të veçantë në
Stacionin Bujqësore për Frutikulturën” i kishin dhënë
përgjigje dekanit të fakutetit.
Ai në profesionin e inxhinierit për frutikulturën në
Dibër do të punonte për më shumë se 15 vite. Puna e
tij do të përqëndrohej më së shumti tek dy drurë pyjor-
frutor, arra dhe gështenja. Falë punës në terren por dhe
studimeve dhe kërkimeve shkencore të inxhier Hakiut
dhe në keto dy kultura, Dibra pati rezultate të mira.
Midis specialistëve të pemtarisë në Shqipëri në ato vite,
spikaste dhe emri i inxhinierit dibranë Haki Kola. Kur
ndryshoi sistemi pas viteve 90, inxhinier Hakiu do të
kalonte në detyra të tjera, në shërbimin pyjor në Dibër
midis kolegëve pylltar. Ai në ato vite u përpoq që sa qe
e mundur të sillte risi në mbajtjen dhe përgatitjen e
dokumentacionit, të përdorimit të teknologjisë së re që
ishte në hapat e para, falë njohurive shumë të mira dhe
përdorimit të literaturës në anglisht, rusisht dhe ital-
isht. Sapo Shqipëria, filloi të hapej kur organizata dhe
donatorët filluan të investonin tek ne, sigurisht njerëzit
e ditur dhe me gjuhë të huaja ishin shumë të kërkuar
prej tyre si konsulent vendor në këto organizata. Në fil-
lim Hakiu erdhi në Tiranë, si specialist në DPPK, por
në më pak se një vit do të fillonte punë si konsulent në
Projektin shqiptar të pyjeve që kishte nisur të zbatohej.
Në vijim të veprimtarisë, ai do ishte si drejtor i Projektit
Shqiptar të Pyjeve të Bankës Botërore. Ai më vonë do
të punonte dhe me projekte të tjera brenda dhe jashtë
Shqipërisë. Inxhinieri i pyjeve dibrani Haki Kola, do të
angazhohej me punë në pylltarinë e Kosovës rreth 70
vite më vonë se inxhinieri i pyjeve shkodrani dr. Benard
Lacaj, që në kohën e pushtimit nazist ai mbulonte nga
Distrikti i Pyjeve të Shkodrës dhe pyjet e Kosovës.
Veprimtaria e inxhinier Haki Kolës është e gjërë dhe
në disa drejtime ku mund të përmblidhen:
• Zhvillim i Akteve Ligjore në lidhje me Pyjet Komu-
nale: Rregullorë mbi transferimin dhe adminis-
trimin e pyjeve komunalë dhe kullotave, si dhe mbi
marrëveshjet kontraktuale për menaxhimin e tyre;
rregullore dhe statuse në lidhje me krijimin dhe
funksionimin e shoqatave të përdoruesve të pyjeve
dhe kullotave;
• Përgatitje e dokumentave politik: strategji për zhvil-
limin e sistemit pyjor në Shqipëri, plan në lidhje me
uljen e prerjeve të jashtëligjshme, strategji pyllëzimi,
pjesëmarrje në grupe pune për përgatitjen e strate-
gjive për zhvillimin rajonal nëpërmjet Millennium
Development Goals (Objektivat Zhvillimore të Mi-
jëvjeçarit), pjesëmarrje në reformat institucionale të
pyjeve në Shqipëri;
• Përgatitje e udhëzuesve: për planifikimin pjesëmar-
rës për pyjet komunale dhe kullotat; për projek-
tet e karbonit bazuar në rigjenerimin natyror dhe
pjesëmarrjen e komuniteteve lokale në këto projek-
te;
5 JANAR 2023
• Përgatitje e dokumentacionit për formimin dhe im-
plementimin e projekteve: modele teknike bazuar në
praktika tradicionale, modele mbi trajnimin silvikul-
turor të pyjeve, projekte për rehabilitimin e pyjeve;
• Punë kërkimore dhe analizë e traditave Shqiptare
mbi mirëmbajtjen e tokës: përdorimi i të drejtave të
pronës për tokat pyjore dhe kullotat; lobim për përf-
shirjen e të drejtave të përdoruesve dhe pronarëve
në bazën ligjore duke ndjekur një qasje decentralizu-
ese;
• Analiza dhe studime mbi decentralizimin e menax-
himit të pyjeve në Kosovë;
• Përgatitje e udhëzuesve: për identifikimin e kufirit
mes fshatrave në pyje dhe kullotë me pjesëmarrjen
e fshatrave fqinj duke ndjekur metologjinë e pro-
filizimit të ndarjeve.
• Përgatitje e udhëzuesve mbi planet e menaxhimit
për pyjet private në Kosovë;
• Përgatitja e projekteve në lidhje me rehabilitimin e
pyjeve, biodiversitetin, menaxhimin e qëndrueshëm
të pyjeve me cungishte lisi, modele mbi konvertimin
e formacioneve të makjeve në pyje gjethegjerë;
• Zhvillim i mekanizmave monitoruese si dhe metod-
ologji supervizimi për implementimin e projekteve;
• Studime eksperimentale dhe artikuj kërkimor mbi
menaxhimin e qendrueshem të cungishteve në
Kosovë;
• Pilotimi i menaxhimit të përbashkët pyjor në Kosovë;
• Implementim i sistemeve inovativ të ngrohjes me
paleta druri në Kosovë;
• Mbështetje në krijimin e shoqatave të përdoruesve
së pyjeve në nivel komunal, rajonal dhe kombëtar
nëpërmjet fushatave sensibilizuese, takimeve, tra-
jnimeve dhe lobimit;
• Krijimi dhe zhvillimi i dokumenteve ligjorë për
bashkëpunimin mes njësive administrative komu-
nale dhe shoqatave të përdoruesve së pyjeve dhe
kullotave;
• Aftësi të përparuara komunikuese dhe negociuese;
• Njohuri të mira të traditave lokale të mirëmbajtjes së
tokës, pyjeve dhe kullotave në Shqipëri dhe Kosovë.
Haki Kola, ka punuar për më shumë se 25 vjet në im-
plementimin dhe menaxhimin e projekteve ndërkom-
DISA DATA TË RËNDËSISHME NGA JETA
DHE VEPRIMTARIA E INXHINIER HAKI KOLËS
Ka lindur në Zerqan me 12 tetor 1953. Ka qënë i
martuar, me dy femijë.
Në vitet 1972-1977, student ne Fakultetin e Py-
jeve
Në vitet 2007- 2009 Master shkencor në politika
pyjore, Fakulteti i shkencave pyjore, Tiranë
Përvoja profesionale
• Janar 2017- Nëntor 2018 CNVP Shqipëri, Kon-
sulent
• Janar 2014- Dhjetor 2016 CNVP Kosovë, Drejtor
i CNVP
• Viti 2013- 2014 Agrotec Itali, Konsulent për zo-
nat e mbrojtura
• Gusht 2009 - Korrik 2012 SNV Kosovë Drejtues
ekipi
• Tetor 2004 - Korrik 2009 Shqipëri, këshilltar,
Ekipi i menaxhimit të projektit Burimeve Naty-
rore: Banka Botërore dhe Qeveria e Shqipërisë
• Maj 1998 - Tetor 2004 Shqipëri, drejtor i Projekti
Shqiptar i Pyjeve i Bankës Botërore dhe Qeverisë
Shqiptare
• Mars 1995- Maj 1998 Shqipëri, specialist, Projek-
ti Shqiptar i Pyjeve i Bankës Botërore dhe Qeverisë
Shqiptare
• Gusht 1994 - Shkurt 1995 Shqipëri, specialist,
Drejtoria e Përgjithshme e Pyjeve dhe Kullotave të
Shqipërisë
• Maj 1992 - Gusht 1994 Shqipëri, përgjegjës i Se-
sionit Teknik, Drejtoria e Shërbimit Pyjor, Dibër
• Korrik 1991 -Maj 1992 Shqipëri, Përgjegjës i
Sektorit Shkencor, Komiteti Ekzekutiv Dibër
• Maj 1977 - Qershor 1991 Shqipëri, Kërkues
Shkencor, Stacioni Kërkimor Bujqësor Dibër
Haki Kola, ka ndërruar jetë me 7 maj, 2020
bëtare për menaxhimin e qëndrueshëm të pyjeve. Këto
projekte janë financuar nga Banka Botërore, SIDA, SNV
dhe CNVP, që kanë pasur qëllim përmirësimin e pyjeve
të Shqipërisë dhe Kosovë duke përfshirë përdoruesit
dhe pronarët e pyjeve në planifikimin dhe implemen-
timin e aktiviteteve që zhvillohen në pyje dhe kullota
Haki Kola, punoi mbi 42 vjet, si specialist, kërkues
shkencor e drejtues; në frutikulturë, në pyje, zhvillim
rural, etj.. Ai është autor i shumë publikimeve për pyjet
dhe mjedisin, për dushqet dhe shkurret, përdorimin e
tokës, mbi traditat rajonale në lidhje me të drejtat e për-
doruesëve të pyjeve dhe kullotave, etj.
Për rreth 6 vjet, drejtoi Shoqatën Kombëtare të Py-
jeve Komunale dhe Kullotave në Shqipëri.
Anëtar i IUFRO (Unioni Ndërkombëtar i Kërkuesve
në fushën e Pyjeve);
“Qytetar nderi” i komunës Grekan-Elbasan. Për
përmirësimin e dushkajave të Grekanit.
Anëtar i Shoqatës shqiptare dhe botërore të Gaze-
tarëve të Bujqësisë
Ai ka qënë pjesëmarrës në më shumë se 20 konfer-
enca dhe seminare jashtë Shqipërisë ku ka paraqitur
kumtesa dhe referate.
Është autor dhe bashkëautor i artikujve të shumtë
shkencor në lidhje me arrën, produktet pyjore, politikat
e shërbimeve mjedisore etj. Artikuj ka botuar dhe në
shtypin dhe revista jashtë vendit.
Autor i skenarit të tre dokumentarëve mbi Pyjet ko-
munale në Shqipëri, të cilët kanë fituar çmime ndër-
kombëtare në festivale filmash të Agrikulturës në Eu-
ropë.
Pas ndarjes nga jeta, në vitin 2021 janë përmbled-
hur (nga unë Gj. Fierza) disa nga: shkrimet, studimet
dhe përkthimet në botimin “Kriza mjedisore ndërmjet
sfidave dhe zgjidhjeve” një botim voluminoz që është fi-
nancuar nga CNVP- Kosovë dhe është shpërndarë falas
në Kosovë dhe Shqipëri. Ka komunikur dhe lexuar mirë
në tre gjuhë të huaja: Anglisht Rusisht dhe Italisht.
Janar, 2023
JANAR 2023
PYJET, PYLLTARËT DHE
100 VJETORI I TYRE
N
ë përvjetorin e 100 të ligjit të parë të pyjeve
e kullotave, dëshiroj të përshëndes dhe t’i
uroj armatës së pyjeve suksese dhe një punë
të palodhur për rimëkëmbjen e ekonomisë pyjore e
kullosore, për t’a bërë natyrën shqiptare të bukur, të
qëndrueshme dhe të shëndetshme. Data 27 Janar do
të mbetet përjetësisht një festë e madhe, sepse qeveria
e asaj kohe i dha administratës pyjore “Kushtetutën”
e parë për mirëdaministrimin e pyjeve dhe kullotave.
Gjatë 100 vjetëve janë miratuar shumë akte ligjorë,
por ai i vitit 1923 mbetet një burim frymëzimi edhe
për brezat e ardhshëm.
Ligji i vitit 1923, me 174 artikuj sanksionoi për
herë të parë 3 format e pronësisë, shtetërore, komu-
nale dhe private. Megjithëse në totalin e sipërfaqes
pyjore (sipas të dhënave të përafërta), pyjet shtetërorë
kapnin një sipërfaqe prej 800.450 ha ose 90%, pyjet
komunalë 16.000 ha ose 2% dhe ata privatë 63.000ha
ose 7%, ky ligj nuk frenonte zgjerimin e pronës pri-
vate, përkundrazi e inkurajonte atë, por vështirësia
qëndronte tek sigurimi i dokumentacionit të pronë-
sisë nga organet qeveritare. Gjithë dokumentacioni
6
i pronësisë në atë kohë ndodhej në Stamboll, në
Ministrinë e Kadastrës, e cila varej nga Kryeminis-
tri i vendit. Sigurimi i tyre paraqiste vështirësi, sepse
përveç “shkresë pronimi “Mylqname”, shkresë Vakufi
“Vakufname”, të dhanun si mbas vendimeve ligjore
të sherjatit, vërtetim zotnimi “Tapu” dhe regjistrat ka-
dastrorë“ (artikulli 6), ligjvënësi kërkonte edhe për-
caktimin e kufijve të pronës, mbështetur në doku-
mentet zyrtarë. Ndërsa për pyjet shteterorë nuk kishte
nevojë për dokumentacion, sepse në ligj theksohej se
pyjet dhe kullotat shtetërore, sipas artikullit numër
10, janë toka “të dekuna” që nuk janë në zotërim të
askujt. Gjithashtu, është me interes, që sipas këtij
ligji, të dijmë përkufizimin e pyllit: ”Vendi në të cilin
gjinden e rriten me shumicë dru qi kan nji trup quhet
Pyllë” (artikulli 1), ndërsa kullotat përkufizoheshin:
”Vendi në të cilin bredhin e kullosin bagtija dhe qi
nuk paguejnë taksë të dhetët e Shtetit quhet Kullosë
ose Livadh”, të cilat klasifikoheshin në kullota “ver-
ore” e “dimrore” (artikulli 2).
Ky ligj, qysh në fillim sanksiononte e qartësonte
çështjet e pronësisë, duke dhënë zgjidhjen ligjore se
kush quhej zoti i pyllit, kullotës apo livadhit. Në ar-
tikullin 3 theksohej se zotërimi i pyjeve e kullotave
i nënshtrohej zotërimit të tokës, prandaj ai që nuk
zotëronte tokën, sipas dokumenteve të pronësisë dhe
të kufijve, nuk mund të ishte pronar. Për sa i përkiste
përcaktimit të qartë të kufijve, sipas dokumenteve,
ligjvënësi ngarkonte personelin pyjor për një kontroll
të vazhdueshëm. Për mbrojtjen e fondit pyjor, në ligj
saksionohej ndalimi i shkatërrimit të pyjeve apo i
shkuljes së drurëve për tokë arë ose kullotë. Dëmtimi
i tyre kishte pasoja të rënda. Mjafton të përmendim
se për shpyllëzimin e një sipërfaqeje pyjore prej 500
m2, dëmtusi për çdo 100 m2 paguante gjobë prej 10
franga ari. E njëjta gjë ndodhte edhe kur priteshin
drurët pa leje, prodhimet e dyta e deri te humusi i
pyllit. Gjithashtu kishte dispozita të veçanta për rreg-
ullat e shfrytëzimit të pyjeve nga shoqëritë e huaja,
ankandet, për mbrojtjen e pyjeve nga zjarri dhe të
florës e faunës.
Lidhur me riorganizimin e kadastrës pyjore, qysh
në vitin 1924, një grup deputetësh e kishin ngritur
me shqetësim, duke theksuar se: ”Një shtet duhet t’i
siguroj popullit shpritin, nderin dhe pasurinë. Duke
qënë se dy të parat i përkasin të drejtave të qetësisë,
del detyrë që shteti të sigurojë edhe pasurinë. Në
shtetet e ndyshme të Europës, një “Tapi” dmth një
akt kadastral është si një “çek” që kurdoherë i zoti
hyn në marrëdhenie me banka”. Megjithëse filloi të
funksionojë kadastrimi i tokave bujqësore, ne pyje u
punua shumë pak. Edhe në drejtim të mbarështrimit
të pyjeve shtetërorë filloi zbatimi indarjes në pjesë,
me sipërfaqe 100 ha, të ndara midis tyre me rrugë
ose hapsirë 6 m, me synimin e ndalimit të përhapjes
së zjarrit. Përsa i përket shfrytëzimit të pyjeve, as që
mund të bëhej fjalë për një proces të mirëfilltë teknik.
Shoqëritë e huaja, por edhe ato të vendit, sipas
kontratave të lidhura, vlerësonin asortimentet që u
duheshin dhe pjesa tjetër e lëndës së drurit ose kal-
bej ose kthehej në dru zjarri. Për mungesë të rrugëve,
shfrytëzimi i pyjeve u përqëndrua kryesisht në zo-
nat fushore e kodrinore, qysh nga pyjet e Molung-
ut, në Milot, Thumanë, Mamurras, Ishëm, Divjake e
deri në Llogara. Vetëm me ndërtimin e rrugës Shko-
dër- Pukë, filloi shfrytëzimi edhe në zonat malore, në
Goskë e Qaf Mali.
Ligji i pyjeve, gjatë periudhës mbi 20 vjecare, sig-
urisht pësoi ndryshime të diktuara nga situatat e
vështira që kalonte vendi ynë. Këto ndyshime syno-
nin që të lehtësonin përballimin e vështirësive te jetës,
kufizimin e eksportit të lëndës, e sidomos të druve
të zjarrit dhe qymyrit, ndalimin e prerjeve të drurëve
industrialë, sidomos të arrës, masat përforcuese për
mbrojtjen nga zjarri, dhënien e lëndës pa shpallje, ul-
jen e taksave, etj.
Duke pasqyruar anët pozitive të ligjit, absolutisht
në përmbajtje ishin pozitive dhe ky fakt duhet studi-
uar e zbërthyer nga organet përgjegjëse, si një përvojë
e çmuar për menaxhimin dhe mirëadministrimin e
pyjeve dhe kullotave. Do të ishte mirë, që ligji i parë i
pyjeve, të jetë pjesë e programit mësimor në shkollën
pyjore në Shkodër dhe në Fakultetin e Shkencave Py-
jore. Nga ana tjetër, në drejtim të zbatimit praktik, lig-
ji ka kaluar në një terren të vështirë, me gropa-gropa,
për shkaqe objektivë e subjektivë. Pa u thelluar në
to, përveç mangësive në drejtimin dhe organizimin e
strukturave, ka ndikuar mungesa e personelit pyjor,
niveli i tyre i ulët, nga ana profesionale e arsimore.
Në zbatim të ligjit, mbas vitit 1923 e deri në vitin
1944, u studjuan dhe u zbatuan disa forma të orga-
nizimit të administratës pyjore, me synimin e vënies
në jetë të dispozitave ligjore. Qysh në vitin 1926 u
miratua rregullorja e parë, me detyrat e adminis-
tratës pyjore.
Në vitin 1926, administrativisht vendi përbëhej
nga 4 Departamente, ndërsa shërbimi pyjor ishte i
organizuar me 3 Distrikte. Në Distriktin e I-rë, me
(Vijon në faqen 7)

PYJET, PYLLTARËT DHE
100 VJETORI I TYRE
qendër në Tiranë dhe Inspektor Demir Selenicën,
përfshiheshin Prefekturat e Dibrës, Durrësit, Kosovës
(Kukësit), Shkodrës dhe Tiranë; në Distriktin e II-të,
me qendër në Berat dhe me Inspektor Mete Shahun,
përfshiheshin Prefekturat e Beratit, Elbasanit dhe
Vlorës; në Distriktin e III-të, me qendër në Korçë dhe
me Inspektor Myrteza Shehun, përfshiheshin Prefek-
turat e Korçës dhe Gjirokastrës.
Me gjithë ndryshimet në organizim, sidomos në
bazë, sektori i pyjeve ka qënë në varësi të Ministrive
që udhëhiqnin e drejtonin sektorin e bujqësisë. Kësh-
tu në vitin 1927, kohë në të cilën krijohet Ministra e
Bujqësisë dhe Pyjeve, Drejtoria e Pyjeve kishte në or-
ganikë 86 punonjës, nga të cilët 75 punonjës ishin të
shpërndarë në 20 zyrat e qarqeve, që ishin nëpunës
kalorës, nëpunës pyjesh, kontrollorë, kryerojtarë e
rojtarë pyjesh. Personeli ishte i pakët në numër, ob-
jektivat që u ngarkonte ligji ishin të rëndësishëm, kjo
kërkonte masa të shpejta për përgatitjen e personelit.
Këtij qeëllimi i shërbeu dekreti i një ligji të veçantë në
vitin 1933, mbi krijimin e kurseve të kualifikimit për
administratën pyjore. Kurset organizoheshin çdo vit
për përgatitjen e nëpunsave teknikë dhe të policisë
pyjore. Kjo bëhej shumë e mprehtë, mbasi ndër të
tjerave, në shpalljet e vendosura në muret e zyrave,
në kisha apo ne xhami, shkruhej: “Të jenë shtetas
shqiptarë, të dinë të flasin, të shkruajnë dhe të kën-
dojnë shqip”. Në lutjen, që do të paraqitej kërkohej që
i interesuari të shkruante disa rreshta me shkrimin e
tij. Kjo ishte situata më e errët e asaj periudhe.
Pavarësisht se kuadri ligjor nuk ishte i plotë, në
shtator të vitit 1933 u çel kursi i parë gjashtëmujor,
ku u përgatitën 50 rojtarë pyjesh dhe 23 kontrollorë.
Në këtë kurs dhanë mësime inxhinierët Llazar Treska
dhe Ilia Nako, së bashku me teknikët Kolë Arapi, Ir-
fan Çela, Hasan Tahiri dhe Hysen Selfo. Në vitin 1936
dekretohet rregullorja për krijimin e kurseve për ro-
jtarët e pyjeve, me afat 3 mujor, për kontrollorët, 5
muaj dhe 1 vit, për nëpunësit teknikë. Në këto kurse
mund të merrnin pjesë edhe rojtarët e pyjeve komu-
nalë e privatë. Por cilët ishin kushtet për pjesëmarrësit
në këto kurse? Preferencë kishin djem malësorësh,
që kishin banuar për një kohë të gjatë ndër vise ma-
lore, me moshë nga 20 deri 35 vjec, që kishin kryer
shërbimin ushtarak, me gjatësi trupore jo më të vogël
se 1.60 metra, me perimetër të kraharorit jo më pak
se 0.80 metra, pa të meta dhe gjymtime fizike, të pan-
dëshkuar për çështje karakteri, nderi dhe me sjell-
je të mira. Personat jashtë sistemit pyjor, për rojtarë
pyjesh duhej të kishin përfunduar shkollën fillore ose
të paktën dy vite në çfarëdo shkolle të mesme. Por,
para fillimit të kursit, ligjvënësi kishte vënë kushtin
që çdo kursant duhet të firmoste një fletë garancie,
për të punuar 3 vite në shërbim.
Në vitin 1937 u bënë shpallje për zhvillimin e kur-
seve për rojtarë pyjesh, me kohë zgjatje 3 deri 4 muaj
dhe për nëpunësit e pyjeve, 1 vit. Ndër kursantët e
parë kanë qënë Graqo Paze, Fani Stefani, Ferrit Kaf-
exhiu, Zef Shahini, Simon Harapi, Mark Lluka etj.
Krahas kurseve të organizuara nga Ministria e Ekon-
omisë Kombëtare, në vitin 1937 u dërguan në Itali 10
djem, për të ndjekur një kurs pranë Milicisë Fashiste
Italiane, për nëpunës pyjesh, kurs me karakter ush-
tarak me kohëzgjatje 8 muaj. Kurse të tillë, në Itali u
organizuan edhe për rojtarë pyjesh, ku në vitin 1940
kanë qënë pjesëmarrës Loro Beltoja, Lin Bardeli, Ded
Nika etj. Përsa i përket kuadrit të lartë, inxhinieri i
parë i pyjeve, që filloi të japë kontributin e tij në pyjet
shqiptarë, ka qënë Mete Shahu, i diplomuar në Turqi.
Në vijim, numri i tyre u shtua përfundimit të studi-
meve në Itali, Austri, Francë dhe Greqi, të Ilia Na-
kos, Ilia Mitrushit, Muharrem Xhemalit, Vasil Shqa-
ut, Jorgji Llavdës, Hamdi Hasanit, Llazar Treskës,
Bernard Lacës dhe Eftim Naumit dhe së bashku me
teknikët Dalip Kola, Ferit Kafexhiu, Gaqo Paze, Loro
Beltoja, Fani Stefani, Kolë Harapi, Irfan Cela, Enver
Agastra, Jani Maçolli etj., punuan me përkushtim
për mbrojtjen dhe mirëadministrimin e pyjeve. Nga
ana tjetër, filloi dhe planifikimi për bursa studimi
jashtë shtetit. Në vitin 1939 u dërguan në Itali me
bursë shteti 10 djelmosha, ku për pyjet ishte Lorenc
Mati Poga, nga Shkodra.
Me krijimin e Milicisë Fashiste Pyjore, me dekret
të Mëkëmbësit më datë 27.12.1939 i gjithë persone-
li pyjor u përfshi në strukturat e saj, mbi bazën e
kërkesave dhe kritereve që përcaktoheshin në atë
dekret. Milicia Fashiste Pyjore filloi të drejtonte gjithë
aktivitetin e pyjeve dhe menaxhimin e tyre, nga ana
tjetër u vendosën këshilltarë pranë Ministrisë, të cilët
kontrollonin dhe koordinonin punën me Milicinë
7 JANAR 2023
Fashiste, me qendër në Romë. Pra, u asfiksua per-
soneli pyjor shqiptar, u vendos disiplina ushtarake,
në funksion të drejtimit të të gjithë punimeve në pyje.
Megjithë situatën e rënduar në vendin tonë, si pa-
sojë e pushtimit nga Italia Fashiste, në ato momente,
me dekretin nr. 264, datë 12.08.1941 mbi caktimin
e kufijve të rinj, firmosur nga Viktor Emanueli dhe
Shqefqet Verrlaci, ndër të tjera theksohej se: “Sipas
nenit 1 tokat, kufijtë e të cilave janë përcaktuar në
urdhrin tonë prej ministrit propozues, bëhen pjesë in-
tegrale e Shqipërisë”. Pra, një pjesë e mirë e territorit
shqiptar në shtetin Jugosllav, i kaluan Mbretërisë së
Bashkuar Shqiptare. Mbi këtë bazë, me dekretin nr.
333, datë 03.12.1941, u vendos krijimi i një Ministrie
të re për Kosovën, e quajtur “Ministria e Tokave të Li-
ruara”, e cila do të koordinonte punën me çdo Ministri
në Tiranë. Në këto momente, për njehsimin e dispozi-
tave ligjore, për pyjet iu dërgua kësaj Ministrie ligji i
pyjeve, i vitit 1923 si dhe të gjithë aktet e tjerë ligjorë
e nënligjorë. Megjithatë koordinimi e bashkëpunimi
me Ministrinë në Kosovë nuk u arrit plotësisht, sepse
në atë zonë vazhdonte të zbatohej ligji Jugosllav, pa
përmendur që kishte mungese kuadri, ishin të mpre-
hta problemet e pronësisë, kishte mangësi në orga-
nizimin e drejtimit të sektorit të pyjeve dhe në kom-
petencat e organeve pyjore.
Pavarësisht nga vështirësitë e shumta, sidomos
në mirëadministrimin e pyjeve nga pala Italiane,
Ministria e Bujqësisë dhe e Pyjeve, e asaj kohe, me
këmbënguljen e inxhinierit Llazar Treska, më date
29.04.1943, përgatiti një material të hollësishëm me
argumenta për domosdoshmërinë e riorganizimit të
sektorit të pyjeve, duke paraqitur edhe propozimet
përkatëse. Ndër të tjera, në atë material theksohej se
për menaxhimin më të mirë të pyjeve dhe kullotave,
duke patur parasysh vështirësitë dhe pengesat e
mëdha që haseshin në ushtrimin e shërbimeve të
Milicise Fashiste Pyjore, Komisariatit t të Gjuetisë
si dhe organizmave të tjerë italiane, që vepronin në
Shqipëri, dilte e domosdoshme dhe e ngutëshme
krijimi i Drejtorisë së Pyjeve, e cila do të kishte një
personel të aftë për të përmirësuar gjendjen, por
edhe për të shtuar të ardhurat me 1.210 mijë fran-
ga shqiptare, që do të rezultonin nga kursimet e
këtyre subjekteve.
Mbështetur në argumentat e mësipërm, Mëkëm-
bësi i Përgjithshëm, i Madhërisë së tij, Viktor Eman-
ueli III-të, me dekretin nr. 297, datë 05.09.1943,
vendosi “Të suprimohen Milicia Fashiste Pyjore,
Agjensia Shtetërore e Pyjeve Shtetërorë e Komisar-
iati i Gjuetisë dhe të krijohet Drejtoria e Pyjeve, e
cila të varet nga Ministria e Bujqësisë dhe e Pyjeve”.
Detyrat dhe kompetencat ishin ato që caktonte ligji
organik i Ministrisë së Bujqësisë dhe Pyjeve. Per-
soneli Pyjore do të përbëhej prej shqiptarësh dhe
do të ishte civil dhe ushtarak. Gjithashtu, për sa i
përket rregullit dhe disiplinës, do të varej nga Ko-
mandanti i Xhandarmirisi Mbretirore, për shërbi-
min e sigurimit public, do të varej nga Ministria e
Punëve të Brendëshme dhe të Shërbimit të Policisë
Gjyqesore, nga Ministria e Drejtësisë.
Drejtoria e Pyjeve përfshinte: Drejtorinë Qen-
drore të Pyjeve, Inspektoriatin Epror të Pyjeve,
Zyrën Ushtarake të Pyjeve, 14 Inspektoriatë të Py-
jeve dhe 100 zyra Roje të Pyjeve. Gjithashtu dekreti
sanksiononte inkuadrimin në organizimin e ri të
të të gjithë personelit të ish institucioneve të su-
primuar, civil dhe ushtarak, duke ruajtur gradat
dhe klasat që kishin pasur në ato struktura. Më
14 shtator të vitit 1943 inxhinieri Llazar Treska
emërohet Zv/Drejtor i asaj Drejtorie.
Ky organizim, me disa ndryshime, për 52 vjetë,
deri në vitin 2005 qendroi i pandryshuar, në varësi
të Ministrisë së Bujqësisë dhe Pyjeve.
Sot, përpara kemi 27 janarin, që do të festojmë
miratimin e ligjit të parë, të pyjeve e kullotave dhe
mendoj, se do të jetë në nderin e armatës së pyjeve
që datën 5 shtator, ta shpallim ditën e krijimit të
Shërbimit Pyjor, sepse para kësaj date kemi patur
administratë pyjore.
Kisha dëshirë, që me rastin e këtij jubileu të
madh, të hidhja dhe disa të dhëna historike, mbi
zhvillimin e pyjeve në sistemin demokratiko-borg-
jez, të viteve më të vështirë të shoqërisë shqiptare,
por ato janë të shumta dhe këto të dhëna historike
duhet të pasqyrohen jo vetëm në foto, por me të
shkruar, për të treguar rrugën që kanë përshkuar
pylltarët ndër vite. Në këtë drejtim, duhet të puno-
jnë më mirë Agjencia Kombëtare e Pyjeve, Agjen-
cia Kombëtare e Zonave të Mbrojtura, Fakulteti i
Shkencave Pyjore dhe të gjitha bashkitë. Vetëm
kështu do të kujtojmë e nderojmë specialistët e
pyjeve, që kanë kontribuar ndër vite për mbrojtjen
dhe zhvillimin e pyjeve. Kjo është më e nevojshme të
bëhet për brezin e ri, qysh nxënës e studentë, sepse
ky proces i ngjan një skuadre futbolli, kur një lojtar i
ri bëhet pjesë e skuadrës. Atij, së pari i sqarohet rru-
ga që ka ndjekur kjo skuadër ndër vite, me synimin,
që duke ditur rrugën, ai do të japë kontributin e tij në
atë skuadër. Prandaj, brezi që po edukojmë dhe po
përgatisim, për të punuar në pyje, duhet t’i mësojmë
edhe historikun e tyre, për të rritur dashurinë për ta.
Ashtu si çdo specialist, ndjej kënaqësi që po festo-
jmë 100 vjetorin e ligjit të pyjeve. Ju uroj të gjithëve
gëzuar e shëndet, suksese të mëtejshme, ndërsa
brezit të ri, krahas urimit, i bëj thirrje zemre: “dua-
jeni pyllin, ai ka nevojë për ju, gojë nuk ka, por ai ju
njeh e u kërkon ndihmë, prandaj jepjani, filizi kërkon
dritë si puna e fëmijës që kërkon diell, një ah i vjetër,
që është gati për t’u rrëzuar, ndihmoje siç ndihmon
gjyshin tënd. Pylli jeton, por pa dashuri nuk ka jetë.
Gëzuar dhe njëherë 100 vjetorin!
U shtoftë kujdesi e dashuria për pyjet!
Irfan Meko
JANAR 2023 8

Tree cover in Nepal has doubled since

forests were entrusted to local communities
Main photo: Rhododendron forests on Annapurna, in Nepal © Nr221/Wikimedia Commons
Over the last four decades, Nepal’s
communities have carried out an ex-
traordinary reforestation campaign.
And the results are clearly visible.
• In the mid-1980s, to combat de-
forestation, Nepal’s government
entrusted the protection and
management of forests to local
communities and volunteers.
• From 1988 to today, forest cov-
er increased by 22 per cent com-
pared to 1988: an excellent re-
sult.
• There are still many problems
left to solve, such as the in-
creased incidence of wildfires
and the coexistence of humans
and wild animals.Restano co-
munque molti problemi da risol-
vere, come la maggiore frequen-
za degli incendi e la convivenza
tra uomini e animali selvatici.
In 1992, 26.2 per cent of Nepal‘s
territory was covered by trees. In 2016,
that percentage had risen to 44.9 per
cent. This success is the fruit of a for-
est management strategy adopted by
the Nepalese government in the mid-
1980s, explored in a long read(link is
external) by the New York Times.
A collaborative approach to forest
management in Nepal
Nepal, a mountainous country lo-
cated between India and Tibet, has an
area of just under 150,000 square ki-
lometres, about half the size of Italy. In
the first half of the 1980s, the country
witnessed firsthand an intensification
of flooding and landslides, exacerbat-
ed by increased deforestation. How-
ever, the government was not able to
stop citizens from indiscriminately
cutting down trees for firewood and to
clear space for agriculture.
Having recognised the problem, the
administration in Nepal changed its ap-
proach. It handed over large swathes of
forest(link is external) to local commu-
nities, recruiting millions of volunteers
to protect them and restore the dam-
aged areas. This approach may have
seemed radical at the time, but what’s
happened over the past forty years has
proven its effectiveness. Thanks to a
massive planting campaign, forest cov-
er has increased by 22 per cent since
1988, with communities directly man-
aging over one-third of the total area.
Other independent studies cited by the
New York Times confirm that the area
covered by trees doubled between 1992
and 2016.

The future
of
Nepal’s
forests
T
his is a phenomenal
achievement, but it’s still
not enough to ensure that
deforestation has been eradicated
once and for all. Having planted mil-
lions of trees, the citizens of Nepal
now have to protect them from ille-
gal logging, poachers, and from na-
ture itself, given that global heating
has made wildfires(link is external)
much more frequent and severe.
Hundreds of people are working ev-
ery day to clear away dry branches,
grass, and bark from dead trees. All
these natural materials are reused
as animal feed, fuel, or in construc-
tion, and surpluses can be sold.
The fact that wild animals are
once again prospering is good news,
but it can also lead to conflict with
Langtang National Park in Nepal © Prakash Budha/Wikimedia Commons
human beings. National parks,
whose boundaries are not entire-
ly fenced off, are often close to the imal feed. Several deadly attacks defend the national parks but this news/2022/11/tree-cover-ne-
homes of those whose livelihood have already taken place. The gov- is seen as an intrusion by locals. pal-has-doubled-forests-were-en-
depends on procuring grass for an- ernment has sent armed patrols to https://landportal.org/ trusted-local-communities