Një vit pa ty!

Asnjë gazetë apo gazetar, asnjë libër apo shkrimtar, asnjë mik e shok i yti... nuk mundet të
përshkruaj lehtë atë çfarë ke kontribuar, shkruar, studjuar, këshilluar e publikuar në jetën tënde.
Na mungon shumë miku ynë i shtrejtë. Studimet, strategjitë, shkrimet, analizat dhe publikimet që
ke lënë mbeten si udhërrëfyes jo vetëm për ne por dhe brezat e ardhshëm. I urojmë familjes Federata Kombëtare e Asosacioni i
tënde jetë të gjatë, të rrojnë dhe kujtojnë në përjetësi! Pyjeve dhe Kullotave Pronarëve të Pyjeve
U prehsh në parajsë, miku jonë i zemrës Haki! Komunale, Shqipëri Private, Kosovë
Nga miqtë e Federatës Kombëtare
GAZETË PERIODIKE, www.forest-al.org

SHPËRNDAHET FALAS! Maj 2021

Në kujtim të shokut, mikut dhe kolegut tonë

Haki Kola

The people and forest

Agropylltaria një
qasje drejtë
zhvillimit që jep
rezultate pozitive
Nga: Kesjana Merdini Faqe 6-7
of Radomira:
Lofata
(Cercis siliquastrum L.)
A tradition of conservation
From: Albora Kacani Page 8
U nda nga jeta shkencëtari i
shquar i pyjeve
Prof. Selman Halil Lameborshaj
Nga: Vezir Muharremaj Faqe 4-5 Nga: Vezir Muharremaj Faqe 7-8

Në kujtim të shokut, mikut dhe kolegut tonë Haki Kola
Fatos Mulla
In memoriam për kolegun e
çmuar dhe mikun e mirë.
Për të gjithë ne ishte vërtet shumë
e vështirë dhe e rëndë ndarja kaq
papritur prej mikut dhe kolegut të
vyer, Hakiut të paharruar! Hakiu
ishte një koleg i shkëlqyeshëm dhe
një mik i mrekullueshëm, gjithmonë
i gatshëm për të ofruar këshilla dhe
një shembull i integritetit dhe ener-
gjisë së lartë. Me vdekjen e tij, të
gjithë njerëzit që e njohën kanë
humbur një person shumë in-
teligjent, të gjallë, me një miqësi të
rrallë dhe veçanti të personal-
itetit. Do të mbetet gjithmonë në
zemrat tona dhe do të çmojmë
kujtimet e mrekullueshme të kohës
që ishim të privilegjuar të ndanim
bashkë. I qoftë i lehtë dheu e push-
oftë në paqen e përjetshme miku
ynë i shtrenjtë!
Arbnora Brovina Çuperjani
Me shumë pikëllim të thellë muar-
rëm lajmin për ndarjen nga jeta të
z. Haki Kola. Edhe në përvjetorin e
ndarjes nga jeta kujtimi dhe
mungesa është përherë prezente
dhe do të na përcjelle tërë kohën
mungesa e tij. E dinim që lëngonte
nga semundja dhe kjo na bëri të
pikëllohemi shumë, kemi qenë në
kontakt të shpeshtë me familjen,
familja edhe sikur nuk donin të na
thonin fjalë të rënda, tërë kohën
kemi jetuar me një shpresë se do
i‟a dalë. Z. Haki e njoha nga Gushti
i vitit 2009, me të arritur në aero-
port në Prishtinë, unë me familjen
timë dualëm për të e pritur. Fjala e
parë që më tha ishte: të paskam
munduar paske angazhuar të gjithë
të më pritni. Në të vërtetë unë kisha
kënaqësinë që do e njihja nga fjalët
e miqëve që kisha dëgjuar. Që nga
ajo kohë punuam bashkë, ndamë
shumë kohë sëbashku, me kë e
takoi jeta i la përshtypje të
shkëlqyer. Ishte shumë person
pozitiv, i ditur, i dashur, i re-
spektuar, i durueshem, ne, kolegët
nuk e kemi parë në një moment të
vetëm që ka ndryshuar disponimin.
Kontribuoi shumë në lemine e pyll-
tarise në Kosovë dhe njerëzit,
bashkëpunëtorët e donin dhe e re-
spektonin pa masë. Kur u largua
nga Kosova na tha që vitet më të
lumtura të jetës i kalova në këtë
punë, na pikëlloi shumë sepse fun-
di nuk ishte i lehtë, lamtumirat janë
shumë të dhimbëshme, por na
qetësonte fakti se do të jetë pranë
kolegëve të vjetër dhe pranë
familjes të cilës i mungoi shumë.
Më vjen keq për të gjithë që e hum-
bëm, sëmundja e bëri të vetën të
na ndajë nga ai njeri i rrallë. Pra-
noni ngushëllimet e sinqerta për
mikun dhe shokun e shtrenjte!
Familja e ka shumë të vështirë të
pajtohen me ndarjen, sepse ishte
symbol i dashurisë dhe një
udhërrëfyes i denjë i familjes.
Po ashtu edhe ne miqtë, që na
deshi dhe na vlerësoi shumë. Kujti-
mi për z. Haki Kola është i
përhershëm e malli mbetet gjithnjë i
pashuar!
Hysni Hushi
Edhe pse kam patur fatin ta njoh
dhe ta takoj kohët e fundit, pra nuk
kam punuar gjatë me të, ajo që
kam gjetur tek Hakiu ishte modeli i
një njeriu që të bënte të ndjehej
mirë me prezencën e tij në çfardo
ambjeti, qoftë në punë apo jasht
saji, duke mos lënë pa përmendur
informacionet e thelluara që ai
kishte në fushën e pylltarise,
.Mënyrën se si ai ta dhuronte infor-
macionin, ishte art me vete, ashtu
si dhe vetë ai ishte ARTIST i
dhënies së informacionit të ARTE .
Na u largua shpejt, por çfarë ai la
mes nesh do ta kujtojmë gjatë dhe
nuk mund ta harrojmë kurrë.
Genci Pina
Kur e shef në foto dhe ballafaqo-
hesh me aktivitetin e tij, nuk të
shkon mendja se Hakiu ynë i
dashur, nuk është më......! Ai ishte
gjithcka ,jo vetëm për punën, por
për këshillat dhe teknikat që
përdorte me specialistet dhe
shokët! Vepra dhe sjellja e tij janë
vlerë për të cuar më tej, në punën e
tij të nisur!
Ardita Dinaj
Një vit pa mikun dhe kolegun tonë
Haki Kola
Koha ikën ndërsa kujtimet mbesin
të freskëta!
Çdo moment ishit në përkushtim të
Maj 2021
pyllit, natyres, mjedisit, përgaditjes
së të rinjëve dhe zhvillimit të
komunitetit. Faleminderit për gjithë
punën e përbashkët dhe këshillat e
vazhdueshme profesionale që pa
hezitim i ipje tek çdonjëri.
Do ju kujtojmë gjithmonë me
krenari.
Të qoft i lehtë dheu.
Ymer Liksala
Për ata kolegë që të njohën dhe
kontributit me punën tuaj të pa
lodhur do ti mungosh këtij vendi. Të
kujtoj si njeri me një vizion të gjerë
dhe shkencëtarë i pa lodhur në
zhvillimin e frutikulturës. Nuk do të
harojmë kurr. Qoftë dheu i lehtë.
Kristo Kauri
Sa shumë komente, sa shumë
dashuri, mirësi, respekt, sa shumë
mall për mikun, kolegun dhe njeriun
tonë të mirë Haki Kola! Hakiu me
jetën e tij, me familjen , me pasion-
in dhe kondributin e Tij,...krijoi një
model që ndërohet , admirohet nga
të gjithë ne .Do ndërohet dhe kujto-
het për shumë e shumë vite ako-
ma. Na mungon shumë, ma mori
malli, por Ai sot erdhi midis nesh ,
zbriti nga Parajsa ku është dhe u
cmallëm me Të. Dhe Atë e kishte
marrë malli shumë.I paharruar miku
dhe kolegu ynë Haki Kola!
Neta Nikolahu
Sa bukur e keni thënë: Asnjë nuk
mund të përshkruaj Hakiun, mikun,
specialistin Dashurinë e tij për nat-
yrën, progresin, të ardhmen
Përkushtimin e tij për familjen, për
të cilën kish ankth, që po i
"tradhtonte" i përjetëshëm do jetë
kujtimi i tij. Një vit pa Haki Kolën

Dje u mbush një vit që u nda nga
jeta Hakiu. Ai ishte një njer i mre-
kullushëm, një mik i përkryer, një
shkënctar dhe profesionist i fushës
pyjeve. Nga ai mësuam shumë Ha-
kiu për jetë do mbetet në kujtesën
tonë si njeri që i dha shumë
shoqërisë dhe fushës së pyjeve. Ai
ishte model dhe frymzues pro-
gresisht. Natyrisht ishte dhe një
familjar i shkëlqyer. Humbja e tijë
ishte një humbje e madhe për
familjen, për shoqërinë dhe për ko-
legët dhe shkencën pyjore. Ai u lar-
gua në një kohë kur të gjithë kishim
nevoj për Hakiun. Familjes i shpre-
him ngushllime. Shpirti i tij pushoft
në paqe.
Janaq Male
Sa vështirë të shkruash për një ko-
leg të paharruar si Hakiu. U bë një
vit nga ndarja e tij dhe prapë se be-
soj se ai është larguar nga kjo jetë,
ndoshta sepse cdo ditë ndeshemi
me atë cfarë ai krijoi dhe la pas.
Unë dhe kolegët e mijë ndihemi
krenarë që patëm fatin dhe
mundesinë të punojmë për vite me
rradhë me Hakiun dhe të mësojmë
nga përovoja e tij shumë e vyer në
sektorin e pyjeve, kullotave, bu-
jqësisë dhe mjedist në përgjithësi,
për të cilat ai punoji me aq shumë
energji dhe përkushtim deri në fund
të jetës së tij.
Zija Keshi
Njëher pata fatin ta takoja, me vi-
zitoi fermën time, aty kuptova një
burrë burash që një fjalë e tija ishte
mësim për mua
I paharueshem qoftë kujtimi i tijë.
Ali Lusha
Respekt pa fund për Haki Kolën,
meriton vërtet titullin legjend, hum-
bje e madhe për familjen e tijë në
rradhë të parë, por edhe për pylltar-
ine, pasionin dhe përkushtimin e
tije, kush e njohu dhe nuk u mi-
qesua me të? Njeri vertet i
madh,..
Zihni Ndregjoni
Kaloi viti që s'je mes nesh.
Buzëqeshjen ,s'na dhuron.!
Edhe luleve që i doje.
Kaloi viti ,u mungon.!
Mbrëmë më "trokiti" dera.
Dola thirra,kush je.?
Jam Hakiu,s'ma njeh zërin.
Si i kam shokët ,më the.!
Shokët të kujtojnë kanë mall.
As një ditë ,s'të kanë harruar.!
Si na iku Haki Kola?
Plagë në zemër ,kanë të shkruar.!
Një ditë më "shkruajti" një gur.
Prej andej ,larg në Lurë.!
Më ka marr malli për të ndjerin.
Gojë ëmbëlin,inxhinjerin...!!
Mall kemi ne ,bjeshka e pylli.
Mall për ty ,ka edhe bilbili.!
E kush për ty mall nuk ka.
Të gjithëve u mungon ,vëlla....!!
Zihni Ndregjoni aut.
Tiranë Shqipëri.
E drejta e aut.
10/5/2021.
Qazim Kukalaj
Me rastin e njëvjetorit të largimit
në amshim të kolegut Haki Kola
Njerëzit i bëjnë të pavdekshëm ve-
prat e tyre.
MSc. Inxh.i Diplomuar i Pylltarisë,
Haki Kola për disa vite punoj , krijoj
e veproj në Kosovë. Sa me dëshirë,
që në vend të këtij përkujtimi do të
shkruaja për bisedatë, miqësinë
dhe aktivitet që po i zhvillon Haki
Kola në Kosovë. Diskutimet ko-
legjiale e miqësore nuk kishin të
ndalur.Por edhe pse vështirë duhet
të pajtohemi se Zoti lindjen dhe
vdekjen i vendosi për robët e tij.
Hakiu la gjurmë të pashlyeshme në
hulumtimet aplikative të shkencave
të pylltarisë dhe zhvillimin e aktivite-
teve të shumët. Me dhuntinë hu-
lumtuese e shkencore si dhe me
vullnetin e pathyeshëm kontribuoj
dhe ndihmoj avancimin e menax-
himit të pyjeve në Kosovë duke ini-
cuar, propozuar e realizuar aktivite-
te të shumët në demonstrimin e
metodave të trajtimit të pyjeve të
ulët ( cungishte), si dhe aplikimin e
menaxhimit të përbashkët të pyjeve
publike, themelimin e shoqatave të
pronarëve të pyjeve private, përdo-
rimin e biomasës drunore e ak-
tivitete tjera. Me plot vullnet, ven-
dosmëri, kreativitet, profesional-
izëm e miqësi demonstruam në ter-
ren " Manishnicë" -Komuna Novo
Bërdo, trajtimin e pyjeve cungishte
të dushqeve me metodën: “ Trajtimi
i pyjeve me standarde”. Ishte
demonstrimi i parë i këtij lloji të tra-
jtimit të pyjeve të dushqeve në Ko-
sovë. Nga modestia kolegjiale,
njerëzore e kombëtare terë lavdin e
kryerjes me suksesë të demonstri-
mit ma adresonte mua. Hakiu me
propozimet e tij kreative dhe nisjen
e aplikimit të tyre në praktikë, hapi
dritare dhe mundësi të shumta, që
gjeneratat e reja të vazhdojnë me
aplikimin konkret të ideve të cilat i
filloj Hakiu. Ndjej obligim kolegjial,
profesional, njerëzor e kombëtar që
në bashkëpunim me kolegët tjerë
nga Kosova të u bashkëngjitemi
kolegëve nga Shqipëria në pub-
likimin e aktiviteteve hulumtuese e
konkrete të kolegut Haki. E nde-
ruara familje e Hakiut, farefis, ko-
legë, miq e shokë të Hakiut. Gjith-
monë me mallë, dhimbje e respekt
ta kujtoni Haki Kolën!
Gjon Fierza
Në natën e 7 majit 2020 u nda nga
jeta inxhiner Haki Kola.
Kush ishte
Haki Kola?
Hakiu lindi më
12 tetor 1953
në fashtin Zer-
qan Dibër. Ka
mbaruar
gjimnazin
Peshkopi, ka
mbaruar studi-
met e larta në
Fakultetin e
Pyjeve në vitin
1976. Ka
punuar si spe-
cialist në
N.Bujqësore
Maj 2021
Dibër deri në fillimin e viteve 90,
pastj në DSHP Dibër. Në mesin e
viteve 90, ai transferohet në Tiranë
si specialist dhe pastaj drejtor në
Projektin Shqiptar të Pyjeve. Në
mesin e viteve 2000, emërohet
drejtor i CNVP në Kosovë. Kthehet
në Shqipëri në vitin 2015 për të
punuar në CNVP Shqipëri. Ai është
babi i Ilirit dhe Blerinës. Haki Kola
ka një veprimtari të lavdërueshme
si specialist si botues dhe vepri-
mtar shoqëror. Është njeri ndër
specialistët e parë që u përkushtua
tek pylltaria komunale pas viteve
90. Me moton e tij "se pas pyllit
qëndrojne njerëzit " ai ka realizuar
shumë projekte, botime, dokumen-
tarë dhe biseda. Ka qënë kënaqësi
dhe previlegj personal njohja dhe
bashkëpunimi me Haki Kolën që
nga viti 1996 deri në vitin 2019,
pikërisht në pranverë. Hakiu Gjer-
mani, ju nënshtrua disa operacion-
eve të vështira por gjithnjë me
shpresën dhe kurajon se do ja
dilte. Në periudhën Prill-Qeshor
2019 me ka shkruar thuajse cdo
ditë dhe shumë ide dhe projekte i
kishte ndërmënd të realizonte
tashmë pas daljes në pension. Nuk
qe e mundur. Tashmë ato i mori
me vete. Ne na la kujtesën, respek-
tin dhe mirënjohjen e thellë për
shumëçka ka bërë si koleg dhe
bashkëputor. Lamtumirë Haki Kola.
Këto foto janë copëza jete midis
nesh.

U nda nga jeta shkencëtari i shquar i pyjeve Prof. Selman Halil Lameborshaj
Me hidhërim të Në vitin 1952 dërgohet për studime
madh mësuam se në Institutin e Pyjeve të Moskës, të
shkencëtari i cilin e përfundon në vitin 1957 dhe
shquar i pyjeve diplomohet inxhinier pyjesh. Pasi
Prof. Selman Halil kthehet në Atdhe, në periudhën
Lameborshaj 1957-1961 punon në Universitetin
ndërroi jetë më 05 e Tiranës, ku merret me studimin e
shkurt 2021, në florës të Zonës së Prespës dhe me
moshën 90 pyllëzimin e kodrave rreth Liqenit
vjeçare në Artificial të Tiranës. Ndërkohë, në
familjen e tij në Moskë. Prof. gusht 1959, Selmani shoqëroi
Selmani ishte shkencëtar në lëmin bashkëshorten shtazënë për në
e silvikulturës, mbarështrimit pyjor, Moskë, ku më 9 shtator i lindi djali
ekologjisë dhe përdorimit të Pavli, i cili me kohë krijoi familjen e
metodave ekonomiko-matematike vet. Pas ca ditësh, gruaja dhe djali
në ekonominë pyjore. Profesor i mbetën në Moskë, ndërsa ai vetë u
Katedrës së Silvikulturës në Akade- kthye në Shqipëri. Në tetor 1960,
minë Bujqësore “Timirjazev”,
Moskë Doktor i Shkencave
Silvikultor i merituar i Federatës
Ruse Laureat i Medaljes së Artë të
Ekspozitës Bujqësore Ruse
Dekoruar me 10 urdhëra dhe
medalje të Rusisë Veteran i Luftës
II Botërore Anëtar i shoqatës Rusi
– Shqipëri I përfshirë në librin
“Albanian Excellence” (një prej 100
shqiptarëve që e kanë nderuar
Atdheun në mërgim). Selmani u
lind më 12 shkurt 1931 në Radhimë
të Vlorës, në një familje patriotësh,
gjyshi pjesëmarrës në Luftën e Vlo-
rës; i jati dhe vetë Selmani
jesëmarrës në Luftën Nacional-
Çlirimtare. Kjo meritë e tij i është
njohur edhe në Rusi, ku i akordohej
një shpërblim vjetor dhe për çdo Vit
të Ri merrte letër përshëndetjeje
nga Presidenti i Rusisë, si gjithë
luftëtarët e Luftës II Botërore.
hkollën fillore Selmani e kreu në
vendlindje. Nga marsi 1943 e deri
në nëntor 1944 ka qenë korrier par-
tizan. Mbas çlirimit të Atdheut, ai trasferohet pranë Drejtorisë së
vazhdon me bursë shteti mësimet Përgjithshme të Pyjeve në Minis-
në gjimnazin e Gjirokastrës, ndërsa trinë e Bujqësisë, ku punon si spe-
në periudhën 1948-1952 studioi për cialist në grupet e mbarështrimit, si
teknik pyjesh në Teknikumin Bu- dhe për krijimin e brezave pyjorë
jqësor të Tiranës (po me bursë në parcelat e agrumeve të zonës
shteti, për vështirësitë ekonomike së Konispolit dhe Sarandës. Në
që kishin, me 8 motra në shtëpi). vitin 1961, kur marrëdhëniet mes
Shqipërisë dhe Bashkimit Sovjetik
ishin prishur, ai denoncohet në or-
ganet e punëve të brendshme si
simpatizant i politikës së Hrushovit
dhe trasferohet për riedukim politik
në Drejtorinë e Pyjeve në Elbasan
si inxhinier. Aty ai u angazhua në
pyllëzimin e përroit të Zaranikës
dhe kodrës së Krastës. Pas dy
vitesh, Dega e Punëve të
rendshme të Elbasanit i kërkoi që
të spiunonte veprimet e grave
sovjetike dhe burrave të tyre, duke i
denoncuar në organet e punëve të
brendshme me shkrim, me pseu-
donim "I joni". Selmani nuk e pranoi
këtë propozim dhe u detyrua të
mendonte për arratisjen nga
Shqipëria në Rusi, ku jetonte bash-
këshortja dhe djali i tij. Në shtator
1963, i dërguar me shërbim në
Shishtavec të Kukësit për të cak-
tuar kualitetin e kullotave dhe i
shoqëruar nga tre ushtarë, duke
qenë pranë piramidës kufitare,
kapërceu kufirin. Një plumb i dogji
flokët, por mbeti i gjallë. Për 8 muaj
e mbajtën në burgun e Gjyrakovecit
dhe më pas lejohet të bashkohet
me gruan dhe djalin në Moskë. Në
maj 1964 u caktua në ekspeditën
shkencore për studimin e prodhim-
tarisë së pyjeve të rrethit të
Moskës. Ndërkohë, në mars 1965
mori dhe nënshtetësinë e BRSS.
Në prill 1965 u pranua në Katedrën
e Silvikulturës të Akademisë Bu-
jqësore Timirjazev. Në vitin 1967
mbron disertacionin e Kandidatit të
Shkencave me temën "Programimi
i përbërjes së pyjeve të ardhshme
të Ndërmarrjes Ruskij Ljes" të rre-
thit të Moskës. Pas kësaj (1967) u
emërua Bashkëpunëtor i Vjetër
Shkencor në Institutin Panbash-
kimor të Silvikulturës dhe Mekaniz-
imit të Pyjeve të Moskës, ku va-
zhdoi punën shkencore. Më 8
shkurt 1969 Selmanit i lindi vajza,
Sofia (Sonja), e cila në vitin 1988
krijoi familjen e vet dhe tani ka tre
fëmijë. Që prej dhjetorit 1978
familja e Selmanit banon në një
apartament në rrugën Dezhnjova të
Moskës. Në gusht 1980, me një
kredi të butë dhe me mbështetjen
lehtësuese të Institutit, duke i
dhënë 600 m2 tokë, Selmani
ndërtoi një vilë, jo shumë larg nga
stacioni i trenit Radonjezh, në një
vend piktoresk në buzë të lumit
Voria, ku familja kalonte kohën më
të shumtë gjatë verës dhe
pushimet. Në vitin 2000 ai u muar
me monitorimin e pyjeve të Parkut
Nacional “Llosinij Ostrov”. Selmani
për dy vjet punoi në Muzeumi-Çiflik
Maj 2021
“Jasnaja Poliana”, vendi ku ka jetu-
ar shkrimtari i madh rus Tolstoi. Ai
ishte shqiptari i dytë që vizitonte
Jasnaja Poljanan (i pari ishte Ale-
ksandër Moisiu në vitin 1923; vajza
e shkrimtarit, Tatjana Lvovna Tol-
stova u këshillua nga Moisiu të lar-
gohej nga Rusia; ajo u largua
jashtë vendit dhe i mbeti
mirënjohëse Moisiut). Në parkun e
këtushëm Selmani vëren se dy pi-
sha të mbjella nga Tolstoi ishin
tharë; kur erdhi në Shipëri në vitin
1993, ai mori në Shkodër 5 fidana
pishe të zezë dhe i mbolli atje në
Jasnaja Poliana, duke zëvendësuar
ato të thara, ku janë edhe sot. Për
këtë, Përparim Hysi shkroi një poe-
zi për pishat dhe Selmanin (2002).
Një fatkeqësi e rëndë e goditi
Selmanin, kur në vitin 2000 i vdiq
djali Pavli në moshën 41 vjeç nga
një sëmundje e rëndë. Si rezultat i
kërkimeve shkencore, në vitin 2003
u botua vepra e Selmanit „Principet
dhe metodat kryesore të
shfrytëzimit ekologjik të py-
jeve” (kopje të këtij libri ai i ka
dërguar në Bibliotekën Kombëtare
Tiranë dhe në Bibliotekën Shken-
core të Universitetit Bujqësor
Kamëz). Në vitin 2005 mbrojti dis-
ertacionin e Doktorit të Shkencave
për ekologji dhe silvikulturë.
Vitet në vazhdim e deri në fund të
jetës Selmani ja kushtoi mësim-
dhënies silvikultorëve të ardhshëm,
si profesor në Akademinë Bu-
jqësore “Timirjazev” në Moskë.
Kujdesin për ruajtjen dhe aplikimin
e metodave të reja në pyje Selmani
e ka treguar në më shumë se 130
artikuj dhe vepra të publikuara,
ndër to tre monografi, të njohura jo
vetëm në Rusi por dhe jashtë
vendit. Selmani ka treguar respekt
të thellë sidomos për mësuesit e tij
të dashur: Nesterovi, Anuçini, Mele-
hovi, si dhe për shokët e tij më të
afërt rusë: Fedosimovi, Çuenkovi,
Shapoçkin, Voronkovi dhe

Kljustovi. Për meritat dhe kontrib-
utin e tij shkencor e shoqëror,
Selmani është dekoruar me mbi 10
urdhëra dhe medalje të Rusisë.
“Në jubileun e 80 vjetorit të lindjes
së Selmanit, Redaksia e Revistës
ruse „Lesnoe Hozeaistvo‟, organi-
zatat shoqërore, shokët dhe miqtë
e tij e uruan nga zemra Selman
Halilin për shëndet të plotë, jetë të
gjatë dhe plotësimin e dëshirave
për të arritur suksese më të mëdha
në punën shkencore dhe peda-
gogjike”. Po ashtu, me rastin e 85
vjetorit të ditëlindjes, Instituti i Py-
jeve i Moskës i dërgoi një letër
përshëndetëse Selmanit, të firmo-
sur nga drejtori dhe të gjithë
punonjësit (datë 12.02.2016), ku,
ndër të tjera, vlerësojnë lart meritat
e tij si “qytetar i vërtetë i Rusisë
dhe
si shkencëtar profesional, ndër të
paktët specialistë të pyjeve në Rusi
që e çmojnë dhe e vlerësojnë pyllin
rus me bukuritë e tij veriore ashtu
si e çmoni dhe e mbroni Ju, njeri i
përkëledhur nga deti Adriatik dhe
dielli Shqiptar... Ju me punën tuaj
dhe dashurinë për Rusinë dhe
Shipërinë e vërtetuat kuptimin e
emërit tuaj, që në arabisht do të
thotë Fisnik”. Vepra shkencore e
Prof. Selmanit është e njohur qysh
herët dhe e vlerësuar në vendin
tonë. Qysh në vitin 1960, ai botoi
broshurën “Miku i Gjelbër” ku argu-
menton vlerat e mëdha të pyllit për
shoqërinë. Me gjithë kufizimet e
vendosura nga regjimi në fuqi pas
arratisjes nga vendi, artikujt e tij të
botuar në revistat ruse për pyjet
janë shfrytëzuar nga specialistët
tanë, pasi këto revista vinin në Bib-
liotekën Shkencore të Institutit të
Lartë Bujqësor Kamëz. Pas ndry-
shimeve të viteve 1990, ishte më
lehtë të bije në kontakt me artikujt
dhe librat e botuara nga Prof.
Selmani, qysh pas ardhjes së tij
pas 30 vjetësh në Shqipëri në vitin
1993. Punimet shkencore të tij ka-
në ndihmuar specialistët tanë të
pyjeve në trajtimin e problemeve
teorike e praktike të sektorit pyjor.
Publicisti Lirim Deda, në 4-5 korrik
2007 ka botuar një ese të gjatë me
titull “Thirrja e Gjakut”, ku përshkru-
an peripecitë e jetës së Selmanit,
qysh i vogël, shkollimin, punën
shkencore, përpjekjet e sigurimit të
shtetit për t‟a rekrutuar që të
spiunonte kuadrot që kishin
studiuar në Moskë, mospranimi i të
cilit u bë shkak që Selmani të ar-
ratisej nga Shqipëria në vitin 1963
dhe të bashkohej me familjen e tij
në Moskë. Atje, ai u thellua në
shkencën pyjore dhe dha një
kontribut mjaft të vlefshëm jo vetëm
për Rusinë por dhe për më gjerë.
Ndërkaq, nuk harroi kurrë vendin e
vet, dashurinë për fshatin e vet
Radhimën, për kolegët, forcimin e
lidhjeve mes dy vendeve, duke
mbetur një patriot i vërtetë. Ndër të
tjera, Lirimi shkruan: “Ti je inxhinieri
i pyjeve tona, - i them unë. Një ditë,
kjo rini që sheh këtu në Atdheun
tënd, do të ripërtërijë pyjet, do të
mbulojë ngado gjelbërimi dhe
zogjtë e shpezët nuk do të pusho-
jnë së kënduari edhe për ty, o Sel-
man Lameborshi”. Dhe përgjigja e
Selmanit: “Oh, ëndërrimi im është
ripërtëritja e pyjeve të Atdheut, por
mbi të gjitha dhe ripërtëritja e vet
popullit, u shumoftë me vasha e me
djem dhe iu dëgjoftë emri dhe nami
Shqipërisë si në motin e Gjergj
Kastriotit!”. Edhe studiuesi Selman
Mëziu, në artikullin për gazetën Ku-
rora e Gjelbër, me rastin e 51
vjetorit të Fakultetit të Shkencave
Pyjore, ndër të tjera, veçon
Doktorin e Shkencave të Rusisë,
shqiptarin Selman Lameborshaj, si
një shëmbull nxitës për kolegët e tij
në Shqipëri. Në librin e Historisë të
Bujqësisë Shqiptare (2003) në
kreun për Pyjet dhe Kullotat, të
shkruar nga Prof. Vezir Mu-
harremaj, emri i Selmanit
përmendet me respekt. Me rastin e
80 vjetorit të lindjes së Selmanit
(2011), Fakulteti i Shkencave Py-
jore në Universitetin Bujqësor Tira-
në, Fakulteti i Planifikimit, Mjedisit
dhe Menaxhimit Urban në Universi-
tetin Polis dhe Ministria e Mjedisit
organizuan një ceremoni, ku për
jetën dhe veprimtarinë e tij bëri një
prezantim Prof. Dr. Vezir Mu-
harremaj, si dhe përshëndetën ko-
legë, miq e të afërm të shkencëta-
rit. Për meritat dhe kontributin e tij
të shkëlqyer, në Rusi janë shkruar
shumë artikuj dhe tregime, po ash-
tu është çmuar edhe në Shqipëri,
ku, përveç librave e artikujve të
botuar e të dërguar nga vetë autori
në biblioteka dhe tek kolegët shqip-
tarë, janë shkruar artikuj në gazetat
“Kurora e Gjelbër”, “Dukati”,
“Bujqësia Shqiptare” etj. Prof.
Selmani është prezantuar dhe në
Librin “Albanian Excellence” si një
prej 100 Shqiptarëve që e kanë
nderuar Atdheun në mërgim. Në
intervistën me rastin e prezantimit
të tij në këtë libër, me titull “Odiseja
ruse e Selman Lameborshaj” e
hedhur në internet (selman-
lameborshi-intervista-per-albanian-
excellence.pdf) Selmani shtjellon
me sinqeritet hollësi nga jeta dhe
aktiviteti i vet, si një presonalitet i
spikatur i shkencës, si atdhetar dhe
familjar i respektuar.Në librin e vet
me kujtime Jeta e shkruar nga fati
Selmani ndër të tjera, shkruan:
“Kujtoj me mirënjohje shokët e mi
shqiptarë Dhimitër Jançe, Vito
Koçi, Pëllumb Tirana, Sulo Cakra-
ni, Petrit Zeneli, Xhelo Murraj, Polo
Çakalli, Vezir Muharremaj dhe
Dhimitër Sava, të cilët i kam në
zemër sa të jem i gjallë”. Në
përkthimin në gjuhën shqipe të librit
Një në Rusi, por jo i vetëm (botuar
në rusisht në vitin 2014), Selmani
shkruan se” …u‟a dedikoj motrës
time të dashur Naile Novruzaj
(Lameborshaj), kushëririt të pahar-
ruar Arshi Ramosaço dhe mikut tim
të shtrenjtë Vezir Muharremaj, të
cilët nuk kanë qenë asnjëherë in-
Maj 2021
diferentë
për jetën
time”.
Selmani, si
poet i kën-
don me
mall Malit
të Çukës,
vendlindjes,
Shqipërisë.
Ndërsa si
aktivist
shoqëror, ka shprehur mendime
për demokracinë dhe “...ëndrrën që
të dëgjoj se vëllezërit dhe motrat e
mia shqiptare jetojnë të lumtur në
shtetin e tyre demokratik, ku të
mbretërojnë të drejtat e njeriut, ku
të sundojë drejtësia e barabartë për
të gjithë”. Ai ngazëllehej nga
këngët popullore: “Unë jam i lumtur
që dëgjoj këngë shqiptare në
Moskë; s‟ka këngë më të pëlqye-
shme se sa këngët labe e
shkodrane”. Selmani ka qenë një
familjar shëmbullor që tregonte kuj-
des të veçantë për djalin Pavlik, për
vajzën Sonja, për nipërit e mbesat,
së bashku me bashkëshorten e tij
Irina (Ira), e cila kishte një karakter
të mrekullueshëm dhe mikpritës,
kaluar një shqiptareje. Familja e
tyre në Moskë ka pritur e përcjellë
me bujari mjaft të afërm, kolegë e
bashkëkombas, megjithëse fil-
limisht ka qenë në gjendje të dobët
ekonomike. Vlen të përmendet
bashkëpunimi i veçantë profesional
e miqësor i Prof. Selmanit me Prof.
Vezir Muharremaj, me artikuj të
përbashkët të botuar në gazetat
dhe revistat shqiptare e ruse. Po
ashtu, mbeten të paharruara vizitat
e ndërsjellta të familjeve të Selman
Lameborshaj, Vezir Muharremaj
dhe Dhimitër Sava përkatësisht në
Moskë dhe në Shqipëri, si shprehje
e dashurisë që tregonte Selmani
dhe bashkëshortja e tij Ira për
shokët, miqtë e kolegët e shumtë
nga mjaft rrethe të vendit që u
shkonin për vizitë dhe për ndihmë
në metropolin rus, për vendlindjen
dhe Shqipërinë. Për vizitën që bëri
në Shqipëri në vitin 2005, Selmani
ka shkruar: “Përveç dëfrimit të
shijshëm që bënim në Shqipëri, ne
u miqësuam dhe u shoqëruam me
familje besnike si të Vezir Mu-
harremaj dhe Dhimitër Savës”.
Selmani do të mbetet i paharruar
në zemrat tona si një shkencëtar i
shquar që dha aq shumë për
shkencën pyjore, si një patriot i
flaktë, që e deshi aq shumë
Atdheun e vet, megjithëse i larguar
prej shumë vjetësh, si një koleg,
mik e shok i rrallë. U përcjellim
ngushëllimet tona të sinqerta
familjes, të afërmve e kolegëve të
tij.
U prehtë në paqe.
Me respekt të thellë,
Aleksandra dhe Vezir Muharremaj
Liri dhe Dhimitër Sava
 6 Maj 2021

Agropylltaria një qasje drejtë zhvillimit që jep

rezultate pozitive
në rrjedhën dhe efektet negative të midis bimëve vjetore dhe bimëve shërbejn si breza mbrojtës. Brenda
përmbytjeve. Agropylltaria është shumëvjeçare ishte e balancuar. sipërfaqës së mbjell me plep ka
një sistem tradicional i përdorimit të Çdo oborr familjar u mbulua nga dhe një kombinim të kulturave të
tokës, i cili mund të zbatohet pemë të ndryshme frutore si pemë tjera si shega, lajthi, pawlonia.
lehtësisht në zonat rurale në manat, qershi, mollët, pemë Përvec drurëve pyjore ka mbjell
Shqipëri dhe Ballkan. Agropylltaria dardhat, ftonjtë, fiqtë, ullinjtë, arrat, dhe pemë frutore si: shege, arra,
mund të përkufizohet dhe si një ak- gështenjat, bajamet e lajthite, than- lajthi, ullinj. Ndërsa për kultura bu-
tivitet bujqësor i cili siguron pro- at goricat e vodhëzat shoqëruar në jqësore ka mbjellë misër, grurë,
dhim në të njëtën sipërfaqe toke të shumtën e rasteve me hardhitë elb, tërshërë, fasule, shalqi.
prodhim I cili vjen nga ndërthurja që mbështeteshin në pemë të tjera Prodhimi i njëkohshëm I ushqimit
ose bashkërendimi I aktivitetit py- apo që trajtoheshin në formë ten- dhe lëndës djegëse nga tokat më
Nga: Kesjana Merdini jor, aktivitetit bujqësor dhe aktivitetit dash në një pjesë të oborreve të të mira bujqësore, duke zgjedhur
blegtoral. Ky aktivitet realizohet në shtëpive. Për të analizuar disa për ta një rol të shumëfishtë, si
Sistemi i agropylltarisë është një
2 mënyra ose duke kultivuar druret raste të agropylltarisë ekipi i Feder- mbrotje nga përmbytjet e lumen-
mënyrë për zhvillimin ekonomik
pyjore brenda sipërfaqeve bu- atës Kombëtare së bashku me jëve apo breza mbrojtës nga ere-
dhe mbrojtjen e mjedisit, të cilat
jqësore, pra brenda sipërfaqeve ku profesorin e Fakultetit të Shken- rat, mund të bënte shumë për të
minimizojnë efektet e degradimit të
janë të mbjella kulturat bujqësore cave Pyjore Elvin Toromani u nisën lehtësuar mungesat e drurëve për
pyjeve / tokës. Agropylltaria zhvil-
ose e kundërta duke mbjellë kultu- drejtë qytetit të Fierit në fidanishten prodhim energjie dhe do të
lon pemë së bashku me kulturat e
rat bujqësore brenda sipërfaqeve të e Artur Kajës I cili për katër vite ra- lehtësonte presionin mbi pyjet e
tjera bujqësore dhe kafshët, me
tokave apo teritoreve pyjore. dhazi në fidanishten e tij ka kul- natyrore të vendit tonë. Kjo mund
përfitime për bimët, kafshët,
të kontribuojë shumë në stabiliz-
njerëzit dhe mjedisin. Ofron shërbi-
imin e nivelit të ujit nëntokësor dhe
me ekologjike si ruajtja e tokës dhe
tokës dhe gjithashtu mund të
ujit, biodiversiteti, peisazhi,
kontribuojë më tej në fiksimin e
kontribuon në zbutjen e ndryshimit
CO2 nga pyje të natyrore. Një
të klimës etj. Agropylltaria është një
avantazh shtesë lidhur me ener-
traditë e vjetër, por megjithëse në
gjinë: bujqësia e bazuar tek drurët
disa zona në Shqipëri fermerët i
mund të prodhojë ushqim; eksperi-
përdorin ato (mbrojnë pemët rreth e
mentet dëshmojnë në të njëjtën
përqark toka bujqësore, krijojnë
shkallë si bujqësia moderne. Por,
mbrojtje nga era për të mbrojtur të
për shkak të aspektit të kapjes së
korrat etj.) Sistemet e agropylltarisë
energjisë tre herë më shumë, e
janë dinamike, të bazuara në
njëjta kulture mund të prodhojë
ekologji, që diversifikojnë dhe
njëkohësisht një komponent të en-
mbështesin prodhimin në mënyrë
ergjisë së biomasës. Në rastin e
që të rrisin përfitimet sociale,
lajthive, rendimentet tona eksperi-
ekonomike dhe mjedisore për
mentale të regjistruara, të bazuara
përdoruesit e tokës në të gjitha
në të dhëna të shumëfishta,
shkallët FAO i njeh këto përparësi
tregojnë se prodhimi i ushqimit që
dhe beson se agropylltaria mund të
tejkalon mesataret e sojës është i
kontribuojë në përmirësimin e
arritshëm, me një përbërës relativ-
mjedisit dhe jetës së njerëzve. BE-
Familjet shqiptare tradicionalisht tivuar cdo vit 60 mijë fidanë plepi isht të të pakët të kulturave në dis-
ja ka përfshirë agropylltarinë në
kanë kombinuar kul-tivimin e euro amerikan 262. Vitin e kaluar pozicion për lëndë djegëse për çdo
strategjinë e pyjeve të BE-së dhe
drithërave bazuar në kultu-rat dhe këtë vit ka shtuar për kultivim vit. Ka mbarështruar dhe blet 5 ko-
rregullore të tjera, përfshirë skemat
njëvjecare me kultivimin e pemëve Akacien dhe Dafinën me qese. shere dhe pretendon që të rris
e subvencioneve gjithashtu. Sis-
frutore. Çdo oborr familjesh ishte Gjithashtu destinacioni tjetër I ekipit numrin e tyre, ndërsa për
temet e agropylltarisë mund të jenë
në përgjithësi një kopsht i vogël me të punës ishte drejtë femrës së fer- mbashtrimni e gjethit ka mba-
veçanërisht të rëndësishme për fer-
pemë frutore. Shumë prej tyre ishin merit Theodhor Hila, ku fermeri ka rështruar 10 lopë të rracës Hol-
merët e vegjël, sepse gjeneron
shumë të dobishme për ushqimin e bërë një kombinim të pylltarisë, bu- shtejn ku ka dhe 11 vica. Ndërsa
produkte të ndryshme dhe shërbi-
kafshëve, si manat, hur-mat, ullinjtë jqësisë dhe blektorisë së bashku për mbarështrimin e rracës së të
me mjedisore në një zonë të kufi-
që kanë qenë bazë për ushqim të në një mënyrë të përshtatshme imtave 300 krere dele gjithashtu
zuar toke dhe praktika të lehta për
shpendëve, derrave apo dhive duke sjellë kështu një qasje drejt edhe shpend të llojeve të ndrysh-
tu bërë dhe zhvilluar në parcela të
deleve e lopëve, të cilat zhvillimit e cila vitet e fundit ka me. Për të gjitha këto që ka bërë ka
vogla të vendosura afër shtëpisë së
përgjithësisht vilnin frutat që binin dhënë rezultate të kënaqëshme nevoje dhe për forcë punëtore ku
fermës. Nga ana tjetër, shifrat in-
në tokë nga drurët. Tradicionalisht kudo në vendin tonë. Fermeri ka ka punësuar 10 punëtorë, banorët
formale sigurojnë të paktën
në vendin tonë njësia bazë e pro- marrë sipërfaqe toke me qera për e lagjes së tij. Përvec punës së
1,500,000 m3 dru zjarri të prerë për
dhimit dhe konsumit të produkteve 99 vjet dhe aty ka instaluar ag- bërë dhe shpenzimeve që bën ka
dru zjarri për të përmbushur
bujqësore është familja rurale ku ropylltarinë. Në fermën e Theod- dhe të ardhura të mjaftueshme. Një
nevojat e popullsisë. Agropylltaria
Pemët kanë zënë gjithmonë një horit ka të mbjelluar rreth 1500 fi- nder të ardhurat e tij është dhe
mund ta zbusë atë duke siguruar
vend të veçantë në jetën dhe kul- danë plep me skemën 3x2 dhe ja- qumështi i deleve ku bën 50 litra
në të ardhmen të paktën 300,000
turën shtëpiake. Për shumicën e në 1 vjecare këto fidan janë marrë
m3 / vit. Gjatë viteve të fundit,
qëllimeve, duke përfshirë vendim- në fidanishten e Artur Kajës
Shqipëria përjetoi gjithashtu përm-
marrjen bujqësore, rendi më i lartë, gjithashtu 1500 fidan dafine dhe po
bytje të mëdha që shkaktuan dëme
grupimi funksional shoqëror në të në të njetën sipërfaqe që është
serioze në brigjet e lumenjve dhe
gjithë fshatrat është familja. mbjellë dafina do të mbjell dhe
në ultësira. Agropylltaria mund ta
Përkundër faktit se toka private e shalqi me farë nga Greqia. Po ash-
zbusë atë duke hartuar kombinime
secilës familje në epokën tu janë mbjellë dhe drurë të tjerë
të pemëve, shkurreve, kullosave
komuniste ishte shumë e kufizuar përgjat brigjeve të lumit Seman për
dhe strukturave të tjera për të zbu-
deri në 1000 m2 / familje, ndarja të mbrojtur nga erozioni dhe
tur ndikimin e përdorimit të tokës

Lofata (Cercis siliquastrum L.)
Nga: Vezir Muharremaj
Lofata është përshkruar si
specie pyjore për herë të parë
nga Lineu në vitin 1753, i cili e
emërtoi latinisht Cercis
siliquastrum. Emri i gjinisë
Cercis ndoshta vjen
greqishtja κερκις (kerkis) që do
të thotë ‘anije
lëkundet’ ( emër i dhënë nga
Theofrasti) për shkak
ngjajshmërisë në pamje të frutit
të bishtajës me një anije, ndërsa
epiteti siliqua (strum) vjen nga
latinishtja d.m.th. bishtajë. Në
gjuhët latine, angleze, gjermane
dhe ruse lofata emërtohet druri i
Judës. Ky emërtim thuhet se
vjen nga që, sipas Ungjillit të
Mateut, Juda i biri i Simon
Iskariotit, dishepull i Jezusit,
para darkës së fundit të Krishtit
me dishepujt shkoi te kryeprifti
Kajfa dhe e tradhëtoi, pranoi ta
7 Maj 2021
dorëzonte Jezusin në këmbim të
ryshfetit prej ‘30 monedhash
argjendi’.
Lofata në parkun e Liqenit,
Tiranë
Kur ushtarët e Kryepriftit vajtën
tek vendi ku ishin mbledhur
dishepujt në Gjetsemane, sipas
nga
shenjës së dhënë Juda e puthi
Jezusin, duke zbuluar identitetin
që
e tij; ai u arrestua dhe më pas
Kajfa ua dorëzoi Jezusin
të
ushtarëve të Ponc Pilatit. Pas
kësaj, Jezusi u dënua dhe u
gozhdua në kryq. Këtej ka
mbetur shprehja si ‘puthja e
Judës’ dhe emri i tij si simbol i
tradhëtisë. Kur Juda u pendua
për tradhëtinë e tij, ai vajti dhe u
vetëvar në një dru lofate, ku
përtokë u gjetën 30 monedhat e
tradhëtisë. Pas kësaj, lulet e
bardha të lofatës u kthyen në të
kuqe nga gjaku ose turpi. Këtej
thuhet se mbeti dhe emri i
qumësht në ditë dhe fiton 5000
lekë në ditë pasi një liter qumësht
është 100 lekë. Pas gjithë kësaj
pune ko-losale dhe instalim të ag-
ropylltarisë në këtë vend ka në
mendje që të hap dhe një biznes të
vogël të mbjell një sipërfaqe tjetër
me pyll dhe të shtoj kafshët në të si
kuaj të vegjël. Një formë e agropyll-
tarisë që pasqyrohet mjaft mirë në
këtë fermë të bukur dhe të kombin-
uar në mënyrën më të mirë të
mundësh-me. Kjo është një nismë
që fermeri e ka marr pa ndihmën e
askujt dhe po e bën këtë në
mënyrë që brezat që vijnë ta kenë
dhe ta shfrytëzojnë atë por edhe si
një ndihmë për mjedisin duke
lofatës në gjuhët evropiane, druri
i Judës.
Ka dhe një besim tjetër që thuhet
se emri ‘druri i Judës’ është
ndoshta një prejardhje e njoma mund të konsumohen si
korruptuar nga emri i zakonshëm
francez, Arbre de Judée, që do
të thotë druri i Judésë, sipas
emrit të zonës kodrinore ku druri
është i zakonshëm. Në fakt,
lofata ka edhe një emër tjetër të
zakonshëm në disa gjuhë, me
konotacione më të gëzueshme,
druri i dashurisë. Në Izrael lloji i
lofatës është shpallur me
statusin ‘specie e mbrojtur’. Emri
‘Juda’ në Izrael gjendet në librin
e Emrave të Foshnjave Hebraike
dhe u vihet fëmijëve me
kuptimin: Lavdërim, i Lavdëruari.
Lofata është një lloj drusor
karakteristik mesdhetar, rritet si
shkurre apo si dru deri në 10 m
lartësi, u reziston thatësirave,
duron temperatura deri në -160 C
dhe është një lloj mjaft i pëlqyer
për t’u mbjellë edhe në parqe si
dru zbukurimi. Gjethet e lofatës
janë pothuajse të rrumbullakëta
në formë zemre; gjethet e reja
kanë ngjyrë të kuqe-bronzi në
shtuar sipërfaqe me bimësi dhe
drurë të cilat janë mjaft të do-
mosdoshme për natyrën. Veprimet
dhe mos veprimet tona janë
përcaktuesi primari shëndetit dhe
evolucionit të ekosistemit. Kur ne
shohim se si i kemi struktuar
komunitetet tona, ne shohim të nje-
jtat ndarje ne kemi krijuar edhe në
pyll, duke e cuar atë në ekstrem.
Kështu ne kemi problemet që na
shoqërojnë si mbetjet, punën, dhe
ndotjen. Rrënjet e këtyre modeleve
në projektim qëndrojnë në mënyrën
tonë të shikimit dhe mendimit të
sendeve në hapësirë, në kohë dhe
në termat e funksioneve.
pranverë, jeshile të thellë në
verë dhe bronzi të verdhë në
vjeshtë. Gjethet përmbajnë
vitaminë C dhe kur janë të
sallatë, ndërsa kur vjetërohen
hahen nga të gjitha llojet e
kafshëve. Ato përdoren në
mjekësinë popullore kundër
kollës dhe diaresë. Në prill çelin
lulet ngjyrë trëndafili në të
purpurt shumë të bukura,
pjesërisht drejtpërdrejt edhe nga
trungu (një veçori e këtij lloji
drusor), para se të çelin gjethet.
Lulet janë të ngrënshme dhe
duket se kanë një shije të ëmbël
- në shije kosi, përdoren
sidomos në sallata. Frutat janë
bishtaja, së pari në ngjyrë të
gjelbër të butë dhe më vonë
bëhen kafe. Druri është i fortë
dhe mund të përdoret për
prodhim kompensate; me qenë
se merr lustër të bukur përdoret
edhe për të gdhendur orendi të
ndryshme zbukurimi. Ky lloj druri
jeton deri në 100 vjet. Në kohën
e përgatitjeve të Lojërave
Olimpike të Los Angelesit 1984,
në Ministrinë tonë të Jashtme

erdhi një ftesë nga Komiteti
Organizator i Olimpiadës, në të
cilën njoftohej se në kodrat e
Los Anxhelesit do të krijohej një
park me lloje drurësh
përfaqësues nga të gjitha
vendet e botës. Organizatorët,
duke parashikuar që mund të
ishte vështirë të dërgoheshin
fidana nga Shqipëria,
propozonin që të autorizoheshin
të mbillnin në emër të vendit
tonë drurë lofate. Kjo ftesë erdhi
në Drejtorinë e Pyjeve të
Ministrisë së Bujqësisë.
Sigurisht, që për shkak se ne në
atë kohë nuk kishim
marrëdhënie diplomatike me
The people and forest of Radomira:
a tradition of conservation
From Albora Kacani
Declared as one of the 100 tour-
istic villages of Albania, Ra-
domira and its people have so
much to offer!!! The village of Ra-
domirë lies at the foot of the
highest mountain in the country,
(Korabi mountain), at an altitude
of about 1500 m above the sea
Këshilli botues: R. Ndreu, N. Ҫollaku, J. Male, B. Gashi, I. Zeka, Sh. Tomcini , A Kacani
Redaksia: Prof. Dr. Sh. Lushaj, S. Curri. Xh. Shuti, K. Merdini
Adresa: Bulevardi “Zogu I-rë, Njësia Administrative nr. 9, kati 2-të
Amerikën, as iu përgjigjëm fare
ftesës. Mirëpo, ne si specialistë
pyjesh të Drejtorisë, na intrigonte
propozimi i palës amerikane, pse
lloji i drurit të lofatës. Duke
njohur literaturën e huaj, arritëm
në mendimin se duhej të kishte
një prapamendim politik djallëzor
në atë propozim, që Shqipëria të
përfaqësohej nga ‘druri i Judës’,
vendi Judë. Aty rreth vitit1988 në
Drejtorinë e Pyjeve na erdhi një
ftesë nga Ministria e Bujqësisë e
Turqisë ku na kërkohej që vendi
ynë të dërgonte disa fidanë të
një lloji drusor përfaqësues të
vendit për t’i mbjellë në Parkun e
Paqes në Ankara, në vazhdën e
level. It is one of the 8 villages of
Kalaja e Dodës administrative
unit located in the northeast of
Albania. Although the number of
inhabitants has been reduced in
the past 30 years the people of
Radomira (radomirasit) who still
live there are well known for their
close connection to nature. Over
the years this relationship has
E-mail: info@forest-al.org/ mobile: +355 68 20 77 157
porosive të Ataturkut. U diskutua
ndër të tjera që të dërgohej
lofata, por duke rikujtuar
ndodhinë me ftesën e Los
Anxhelesit, nuk u pranua ky
mendim. Përfundimisht
vendosëm për të dërguar fidana
gështenje kali (Aesculus
hippocastanum). Zgjodhëm 5
fidana mjaft të mirë dhe i nisëm
me një autobus të sportistëve që
do të shkonin në Ankara. Pas
disa vjetësh, në një bisedë
shoqërore me ish ambasadorin
tonë në Ankara, Likë Seiti, ku
lindi biseda për Parkun e Paqes,
ai na tha se ata fidanë të
gështenjës së kalit i kishte
taken the form of unwritten
agreement between the villagers
to protect and rule the forest and
pasture near their village. All the
villagers jointly agreed to set up a
committee composed of 5-6 peo-
ple responsible for the govern-
ance of forests and pastures.
What makes the experience of
Radomira even more special is
May 2021
mbjellë ai dhe stafi shqiptar në
një ceremoni solemne në Park.
Në një numër të revistës
Shkenca dhe Jeta të asaj kohe
lexuam se para dy shekujsh një
intelektual nga Bërzeshta e
Librazhdit i kishte dërguar
dhuratë Sulltanit dy fidanë
gështenje kali. Një rastësi e
çuditshme. Ky shkrim për
lofatën na përkujton kryqëzimin
e Jezu Krishtit dhe Pashkët. Me
këtë rast ju uroj të gjithëve Për
shumë vjet Gëzuar Pashkët,
shëndet e bekime.
that the commission has appoint-
ed a forest guard for the protec-
tion of the forest which is paid
every month by the community
itself. The commission monitors
the situation in the forest and the
work of the guard every two
months. In addition, the village
pays particular attention to the
protection of the forest from fires,
where in some cases women and
children are also involved. But
the forests and pastures of Ra-
domira are not only protected!
When necessary, the old or
crooked trees are removed to
meet the firewood needs of local
communities. For the poorest
families in the village, the com-
mission determines that 1-2 trees
per family can be cut every year.
Regarding the pastures again
based on the village decision
they are divided according to the
families. Each family has its own
pasture by respecting the bound-
aries with other families. Thanks
to these customary rules, Ra-
domira is a viable model of pro-
tection and use of forests and
pastures by local communities.
Although 10 years ago, the vil-
lage became part of the Korab-
Koritnik Nature Park, the people
of Radomira continue to follow
the same traditions as before.