1

169
(VITI XX I BOTIMIT)

Me rastin e 95
16 Shkurt vjetorit të
Shërbimit Pyjor
2008 - 2018 Shqiptar
“Dita e Inxhinierit Plan Kombëtar
të Pyjeve” për Gjelbërimin e
Në 10 Vjetorin e saj
Inxh. Erzen BULICA, Instituti i Studimeve dhe
Shqipërisë
Projektimeve Pyjore (Privat) Inxh. Mehmet METAJ - Drejtor i Qendrës ALBAFOREST

Në një prej viteve të “zbehjes”
së festës jubilare të Shërbimit
Pyjor Shqiptar (27 Janar 1923)
dhe rolit e zërit të specialistëve,
në zhvillimin e Pylltarisë Shqip-
tare, ishte nisiativa dhe kontributi
personal i Dr. Msc. Arben PE-
TTO, Drejtori i Përgjithshëm i
ISPP (privat), që, mbështetur
edhe prej kolegëve të kompanisë
së tij, inicioi vendosjen e datës 16
Shkurt (të çdo viti) si “DITA E
INXHINIERIT TE PYJEVE”,
datë simbolike e diplomimit të 34
të parëve “Inxhinierë Pyjesh” (16
Shkurt 1964), pasuar më pas prej
dhjetëra e qindra inxhinierëve të
tjerë, me kontribute tekniko-pro-
fesionale, anë e kënd ekonomive
pyjore të vendit.
Është përkujtimi i kësaj dite,
që, pa dashur, respekti dhe mirë-
njohja, së pari u adresohet emrave
konkretë të inxhinierëve të diplo-
muar fillimisht në universitetet
Perëndimore e më pas në ato
Lindore, kontributi dhe roli i të
cilëve i dha emër Shërbimit dhe
Edukimit Pyjor Shqiptar. Një
pjesë e të cilëve janë ndarë nga
kjo jetë dhe të tjerë që gëzojnë
vitet e moshës së tretë, duke fi-
lluar nga Prof. Llazar Treska,
Prof. Ilia Mitrushi, Doc. Ilia Na-
ko, inxhinierët Vasil Shqahu, Mete
Shahu, Eftim Naumi, Vito Koçi,
Pëllumb Tirana, Perlat Qorri,
Dhimo Koçi, dr. Akile Pite, dr.
Ylli Gusho, Prof. dr. Dalip Habili,
Pirro Xhumetiku, Vehbi Dermani,
Prof. Panajot Koçi, Prof. Kristo
Qëndro, Miço Koçi, Prof. dr. Sotir
Dimoshi, Irfan Meko, Kastriot
Selimi, e shumë të tjerë, që kujte-
sa e Shërbimit Pyjor Shqiptar i
ka të arkivuar në zhvillimin e deri-
sotëm të Pylltarisë, por që duhet
pranuar se ky zhvillim, dekadat e
fundit nuk është ai i duhuri.
Njihet fakti që, vendi ynë, mi-
dis resurseve natyrore, veçon
PYJET, të cilat, së bashku me
mbulesën kullosore, zënë rreth 60
% te sipërfaqes së vendit, me
biodiversitet të lartë drurësh, flore
barishtore dhe faune pyjore, favo-
rizuar edhe nga kushtet morfo-
logjike e fitoklimatike, megjithëse
këto shifra janë te përafërta, duke
pritur saktësimin e tyre mbas
kryerjes së Inventarit të Ri Ko-
mbëtar, të sapofilluar.
Pikërisht Pylltaria është se-
ktori i angazhimit të inxhinierëve
të pyjeve, që së bashku me arma-
tën e specialistëve dhe punonjësve
të tjerë, ka akumuluar përvoja të
vlefshme për qeverisjen, shfrytë-
zimin racional, ruajtjen dhe shti-
min e pyjeve. Sjellja ne vëmendje
te ecurisë dhe skanimit të kësaj
përvoje mund të shprehet në dy
Vijon në fq. 3
27 Janari 1923, dita kur u dekretua
“Ligja e Pyjeve dhe Kullosave”, tashmë, që
nga viti 1998 përkujtohet si Dita e Shërbimit
Pyjor Shqiptar. 95 vjet më parë, me miratimin
e ligjit të parë të vizionit të kohës për pyjet
ishte më se i qartë, pyjet shtetërore apo
private konsiderohen pronë e përbashkët.
Ligji detyronte që çdo shqiptar të kishte një
mbrojtje rigoroze të pyjeve e kullotave, pasi
mjedisi është pronë e përbashkët,
administrohet dhe mbrohet bashkërisht.
Lista e korifenjve të pylltarisë shqiptare dhe drejtuesve të këtij sektori
në vite është e gjatë, duke filluar me: Jak Kodheli, Gaqo Paze, Mete Shahu,
Llazar Treska, Ilia Mitrushi, Ilia Nako, Irfan Çela, Izmini Nako, Miço
Kallamata, Thoma Dine, Vezir Muharremaj, Bujar Bedalli, Irfan Meko,
Thimaq Lako, Kastriot Selimi, Fenelon Hoxha, Kolë Malaj, Mahmut Xhelili,
Maxhun Dida, Agron Reka, Bajram
Xheko, Anesti Postoli, Mihallaq Kotro,
Ibrahim Kubati, Dalip Habili, Fadil
Llubani, Vito Koçi, Pirro Xhumetiku,
Vehbi Dermani, Nasuf Dizdari, Raqi
Plasa, Dhimitër Koçi, Sotir Dimoshi e
shumë të tjerë ...
Me rastin e 95-vjetorit të themelit
të këtij Shërbimi, ministri i Turizmit dhe
Mjedisit Blendi Klosi, paraqiti planin
kombëtar të (ri)pyllëzimit të vendit, ku
synohet të mbillen mbi 20 milionë fidanë
pyjore deri në vitin 2020. Kjo nismë
është një angazhim serioz, në zbatim dhe
të nismave globale e evropiane për klimën, si Samiti i OKB për Klimën
(Nju Jork, 2014) dhe Marrëveshja më e fundit për Klimën (Paris, 2016),

20 vjet ku vendi ynë është palë dhe nënshkrues i tyre. Kjo shifër duket e stërmadhe.
Por, jo larg, deri në vitet ‘90 mbilleshin 20 milionë fidanë në vit. Veçse
“Kurora e gjelbër”
“Kurora e Gjelbër”, gazetë Mbarëkombëtare për Pyjet dhe Mjedisin, prej 20 vitesh
është në duart e lexuesve, brenda e jashtë vendit. Në të janë botuar qindra artikuj nga
disa dhjetëra bashkëpunëtorë. Në fokus të shkrimeve janë kryesisht probleme të
pylltarisë dhe të mjedisit. Janë botuar shkrime të autorëve dhe me problematika, përveç
nga Shqipëria, edhe nga Kosova, Maqedonia, Mali i Zi e deri nga Presheva, pa lënë
mënjanë edhe përvojat më të mira nga Evropa, SHBA, Kanadaja, etj.
Pothuaj në çdo numër ka pasur shkrime për shumë nga ata qindra specialistë, nga
profesorë e doktorë shkencash e deri pylltarë të thjeshtë, të cilët e lidhën jetën me
pylltarinë, me zhvillimin e këtij sektori jetik për vendin tonë.
Në ecurinë e “Kurorës ...” për gjithë këto vite, vlerësohet kontributi i mjaft donatorëve,
si: Banka Botërore, USAID, SNV/CNVP, Sida, REC, ISPP, “Koalicioni ndërkombëtar për gjatë tranzicionit janë shfarosur nga prerjet abuzive dhe zjarret rreth 150
mbrojtjen e tokës”, etj. mijë ha pyje dhe, me gjithë asistencën e huaj (BB, FAO, Coperacione
Me rastin e 20 vjetorit, Këshilli Botues dhe Redaksia falenderojnë bashkëpunëtorët dhe Italiana, Swisse Development Agency, Sida, IDA, GEF, etj.) janë mbjelle aq
lexuesit e shumtë. Një falenderim të veçantë edhe për donatorët. Nga urimet e shumta pak pyje sa nuk ka qenë e mundur të krijohet asnjë masiv ripyllëzimi që ta
që kemi marrë me këtë rast, kemi zgjedhur disa dhe po i botojmë në këtë numër. shohim sot dhe vetë Shërbimi Pyjor është pothuaj joekzistent.
Lexoni fq. 2, 3 Vijon në fq. 2
 2
Plan Kombëtar për “Kurora e gjelbër”, e mbijetuara e hirit të shtypit bujqësor
Gjelbërimin e Shqipërisë Illo FOTO, Nju Jork, SHBA
Vijon nga fq. 1 mínimum fondesh dhe diferenca
Një ndër bëmat e mbrapshta të të mbulohet me donacione dhe
Po, ku do gjenden fondet për te realizuar këtë? Ministria Turizmit revolucionit demokratik tek ne,
dhe Mjedisit ka parashikuar që për 6 milionë fidanë pyjorë të investojnë reklama. Mendoj, gjithashtu, se ka
ishte zhdukja totale e shtypit ardhur koha që të rinisë botimi i
bizneset që operojnë në mjedis, si Kurumi, fabrikat e çimentos, guroret, bujqësor, të organizuar me aq mu-
ato të mineraleve, rrugëve-autostradave, të shfrytëzimit të naftës, etj. revistës “Bujqësia Shqiptare”, që
nd, djersë e përkushtim nga Pirro u ndërpre në kohën kur ajo do të
Ndërsa burimi kryesor i mbështetjes së kësaj nisme do të jetë Projekti i
Dodbiba, Faik Labinoti, Kristo mbushte 100 vjeç. Sigurisht, me
BB për “Shërbimet Mjedisore”, i cili “de jure” ka filluar që në vitin 2015;
ky projekt ka mbështetjen e disa donatorëve, si Sida, GEF, etj., si dhe Stillo, Jorgo Çoka, Vangjel Llazari, staf të ri botues dhe me tematikë
donacione të tjera, që janë të shumta në epokën e ngrohjes globale dhe Ndoc Kodheli e shumë të tjerë pas në përshtatje me kohën.
ndryshimeve drastike klimatike, ku çelësi i (para)ndalimit të katastrofës tyre, bashkëpunëtorë e gazetarë të Se sa do të vlejë shtypi, koha do
apo apokalipsit ekologjik janë pyjet. talentuar, që e ngritën shtypin buj- ta tregojë. Fryma kritike e shtypit
Marrëdhëniet e shoqërisë shqiptare me natyrën në përgjithësi e me qësor në nivel të lartë shkencor dhe dhe këshillat e thjeshta shkencore,
pyjet në veçanti janë përkeqësuar më shumë se kurrë ... Evenimenti më i profesional. Në fillim të viteve ‘90, do të jenë një ndihme e dukshme
fundit pasqyron aleancën tonë me natyrën dhe përgjegjësinë e shtetit ndaj krahas shkatërrimit të gjithçkaje të nga fakti që ata shpenzojnë për e Ministrive, që aktualisht nuk ka-
ruajtjes e miradministrimit të saj është dhe dita e krijimit të Shërbimit ngritur me mundin e djersën e një shtypin e sidomos për atë teknik. ne një zë, qe te dëgjohet nga spe-
Pyjor Shqiptar. Por, ne “nuk dimë të bëjmë aleanca me natyrën”, thoshte populli për afro 50 vjet, “goditje” Qeveritë e tranzicionit, kane pasur cialistët, por dhe nga fermerët.
i madhi Dritëro Agolli, dhe tashmë dihet shkatërrimi 27 vjeçar i pyjeve, mori edhe shtypi bujqësor. Por, dhe kane probleme te mëdha dhe U zgjata disi, për të motivuar
si një sjellje vandale ndaj natyrës sonë “sui generis” dhe trashëgimisë ndërkohë që shtypi në përgjithësi nuk kane arritur te mendojnë për rrugën e gjatë dhe të vështirë, që
sonë natyrore, si dhe cënimi i të ardhmes së zhvillimit të vendit dhe brezave u kthye në mjet fitimi, gazeta shtypin, veçanërisht atë teknik. Po ka kaluar e kalon “Kurora e
qe vijnë. Dihet nga të gjithë drama shkatërruese e pyjeve këto afro tri “Kurora ...”, nisi jetën e saj për të
dekada dhe kapitullimi i shtetit për menaxhimin e kësaj pasurie kombëtare ashtu, botuesit privatë, nisen vetëm Gjelbër”. Në këtë periudhë spe-
kontribuar në mbrojtjen e mjedisit nga fitimi i çastit e jo nga vlerat e cialistët pylltarë, kanë meritën e
që zë rreth 63 % të sipërfaqes së vendit. Gjatë tranzicionit janë prerë e dhe gjelbërimin e vendit, që po
shfarosur rreth 150 mijë ha pyje dhe parqe kombëtare, siç është parku një botimi teknik. Provoni të shpini madhe se kanë mbështetur, me të
shkonte drejt shkretimit të natyrës. për botim një libër bujqësor dhe tëra format “Kurorën ...”. Por,
Kombëtar i Lurës, gjë që s’do ta bënin as vandalët prehistorikë. Kjo ka
Kjo gazetë është e përpiktë tekni- një përkthim për modën. Askush sipas meje, në pylltari ka një frymë
ardhur nga shkatërrimi i institucioneve, konfuzioni ligjor i krijuar nga
kisht, e saktë profesionalisht dhe nuk e pranon!? Ndërsa përkthimi më optimiste se në bujqësi.
ndryshimet e shpeshta dhe klienteliste, mungesa e investimeve nga shteti
dhe keqpërdorimi i pamatshëm i investimeve të huaja. Për rrjedhojë, 63 nuk di si ka mbijetuar financiarisht, për modën botohet me cilësi dhe Gazetarët, megjithëse janë pjesa
% e sipërfaqes së vendit, pothuaj ka mbetur jashtë kontrollit të shtetit. pasi u gjend përpara ekonomisë së tirazh, që s’ta merr mendja. Pra, më e avancuar e shoqërisë, mbeten
Qeverisja e pyjeve gjatë tranzicionit ka kapitulluar, duke “legalizuar” një tregu agresiv shqiptar. mendoj se shtypi teknik kërkon një gjithnjë viktima të progresit.
prerjet barbare të pyjeve dhe parqeve kombëtare. Parlamenti e ka Kam pasur fatin e mirë të jem mbështetje nga shteti. Gjendja e Anëtarët e Redaksisë së “Kurorës
nënshkruar këtë kapitullim kohë më parë, me miratimin e dy lexues i rregullt, por edhe bashkë- shtypit të sotëm bujqësor nuk ...”, janë duke sakrifikuar për të
moratoriumeve, për pyjet dhe gjuetinë, si dhe duke bërë pronarë të pyjeve punëtor i “Kurorës ...”. Ma dërgon duhet të lejohet më, jo nga ne, por mbajtur gjallë shtypin bujqësor.
e kullotave (61) Bashkitë, si asnjë vend në Evropë dhe botë (?!). Këto online rregullisht Redaksia, dhe e nga shteti. Mendoj që në kuadër Ashtu siç po përpiqet vitet e fundit
“superligje” e kthyen këtë pasuri kombëtare përfundimisht nga pronë e lexoj me një frymë në kompjuter. të organikës së Ministrisë të jetë edhe Redaksia e gazetës “Drini”
përbashkët (shtetërore) në pronë të askujt. Me mijëra metër kub lëndë Gëzohem kur shoh emailin e re- një drejtori apo sektor shtypi, në Lezhë. Në kuadër të 20 vjetorit
drusore janë të prera e të shpërndara nëpër pyje e me qindra mijë në fushat daktorit, por trishtohem, kur men- sigurisht me pak njerëz. Ajo të të “Kurorës”, shpresoj dhe besoj
e druve në të gjithë vendin. Kudo gjuhet me të gjitha llojet e armëve. doj se sa vështirë e ka mbijetesën. drejtojë e ndihmojë organet e se 2018-a do të bëhet fillim i ri i
Ja disa pasoja nga prerja e pyjeve dhe zhveshja e sipërfaqes rreth Por, sakrificat e Redaksisë “zbu-
ujëmbledhësve:
mbijetuara, “Kurora ...”, “Drini” shtypit bujqësor, zëri shkencor i
ten” nga biznesmenë patriotë e me (Lezhë), apo dhe ndonjë tjetër, që fshatarësisë, që ka qenë e do të
• Përmbytjet e mëdha në zonat e Shkodrës, Lezhës, por dhe në shumë kulture. Them me kulturë, vetëm
zona të tjera, ku me vite apo edhe dekada nuk bëhen investime as për unë s’kam dijeni. Të ketë një mbetet kocka e kombit.
rimbjellje as për prita malore, pyjet e lartë janë prere dhe s’ka kush e
pengon ujin; pyjet e vërtetë do të mbanin rreth 20 % të reshjeve.
• Nga shkretëtirëzimi dhe vandalizmat ekologjike në pyje, sot kemi ENVER ISUFI
erozion nga më të mëdhenjtë në botë, me gërryerje të shkallës më të
lartë dhe prurje të ngurta, që shkojnë 20-30 tonë/ha/vit (më e larta në
Evropë dhe nga më të lartat në botë).
• Nga prerjet e pyjeve në zonat e larta, kodrinore e malore, ka mbushje
të baseneve ujëmbledhës të hidrocentraleve në masën mbi 30 % për rreth
40 vjet dhe ato po shkojnë drejt skadencës (nga 100 vjet të parashikuara
Pylli Për të gjithë kolegët që merren
me zhvillimin e pylltarisë

në projekt), etj. Pylli është si një qytet me miliona banorë Fakulteti i Ujërave kristale
• Prej vitesh vi het re pakësimi i ujërave të lumenjve, tharja e burimeve Ka pyje që mbulojnë me gjelbërim dhe shtete të tërë Fakulteti i Vetadministrimit
dhe ndryshime klimatike e mikroklimatike, ndërsa në qytete shtim i smogut Edhe pyjet kanë individë dhe grupe interesi Ku tek ky i fundit gjithnjë e me shumë
dhe i dyoksidit të karbonit, nga prerja e kurorave të qyteteve. Edhe në pyll zhvillohet një konkurrencë e fortë regjistrohen studentë të interesuar:
Në kushtet e ngrohjes globale dhe ndryshimeve të dukshme klimatike, biznesi Pse pylli është kaq i perfeksionuar?
dy-tre dhjetëvjeçarët e fundit, mënyra si shikohet pylli në plan botëror, Pylli është modeli i parë i ekonomisë së tregut
ka ndryshuar. Eshtë kuptuar se ai luan rol me rëndësi për ta bërë të Modeli i parë i konkurrencës së lirë Pylli vetë vishet, vetë zhvishet
jetueshme të tashmen dhe të mundshme të ardhmen në planetin tonë. Ku evidentohet kush është më i fortë e më i mirë Vetë ushqehet, vetë plehërohet
Shtytja për ta orientuar zhvillimin e pyllit, nga njëra anë në mënyrë të Individët dhe grupet e interesit këtu në pyll Vetë sëmuret, vetë kurohet
ndryshme nga ç’është bërë deri sot, kurse, nga ana tjetër, ky zhvillim të Nuk e hanë njëri - tjetrin në besë Vetë ujitet e vetë prashitet
jetë i qëndrueshëm, është bërë gjithmonë më e fortë. Pra, ka ndodhur një Ata respektojnë marrëveshjen Ende nuk është gjetur ndonjë arë
Bashkërisht të nënshkruar, për bashkëjetesë. Sa pylli kaq bujar.
ndërrim rruge, që mund të shikohet si një revolucion i vërtetë, qëllimet
Ai nuk punon vetëm për vete
dhe mundësitë e të cilit akoma nuk janë nxjerrë dhe vlerësuar.
Pylli është një universitet Mbi të ushqehen me dhjetëra komunitete
Mendojmë se masat kryesore që duhen marrë në Politikat Qeverisëse
Me shumë Fakultete, me dhjetëra specialitete: S’ka më modest se sa pylli
për Pyjet e Kullotat janë:
Fakulteti i Drurëve Të gjithë individët e kanë pranuar
• Strategji e re e Sektorit të Pyjeve e Kullotave dhe fuqizimi i të kenë në komunitet të njëjtën peshë
legjislacionit pyjor. Fakulteti i Shkurreve
Fakulteti i Zoologjisë As Ahu nuk pranoi të quhej mbret
• Riinventarizimi kombëtar i fondit pyjor e kullosor dhe krijimi i As Pisha të quhet mbretëreshë
Fakulteti i Botanikës
kadastrës kombëtare të pyjeve e kullotave. Dekanët e Universitetit të pyllit
Fakulteti i Bio-muzikës
• Reforma dhe zhvillimi i mëtejshme institucional, duke rivlerësuar U mblodhën për të themeluar një fakultet të ri
Fakulteti i Mbrojtjes
krijimin e Agjencisë Kombëtare të Pyjeve e Kullotave (AKPK), përfshi ZM. Me emrin “Fakulteti i mbrojtjes së pyjeve nga
Fakulteti i Bletarisë
• Përmirësim i Qeverisjes dhe mbarështim i qëndrueshëm i pyjeve Fakulteti i Shpendarisë përbindëshi NJERI”
dhe kullotave. Fakulteti i Medicinës Kanë shpirt prej HITLERI
• Koordinim e bashkëpunim ndërinstitucional për mbrojtjen dhe uljen Fakulteti i Frutave Të gjithë ata që nuk i përdorin pyjet
e nivelit të prerjeve ilegale. Fakulteti i Pylltarisë Por i shfrytëzojnë pa fije KRITERI.
• Rritje e aftësive menaxheriale të stafit të strukturave pyjore. Fakulteti i Ekologjisë Kur do t’i zverdhet fytyra njeriut, si ngjyra e dyllit
• Aderim në konventa ndërkombëtare me rëndësi globale. Fakulteti i Mikrobiologjisë Për padrejtësitë e mëdha që i ka shkaktuar pyllit.
• Bashkëpunim dy dhe shumëpalësh. Fakulteti i Ekoturizmit Kur njeriu do t’u kërkojë pyjeve falje
• Menaxhim i Zonave të Mbrojtura dhe Parqeve Kombëtare. Kemi shpresë që bota do ketë një rrugëdalje.

Uroj dhe shpresoj që “Kurora
…” do të vazhdojë botimin
Prof. dr. Maxhun DIDA, Toronto, Kanada
E prita me një ndjesi të veçantë
njoftimin se “Kurora e Gjelbër” këtë
vit mbush 20 vjet që botohet.
Vitet kanë ikur shumë shpejt. Duket
sikur botimi i saj ka nisur dje … Po
ja që ajo ka hyrë në vitin e 20 të
botimit. Me kujtohet kur “Kurora
…” nisi të botohej e shpërndahej
fillimisht në Lezhë dhe botonte
artikuj vetëm për atë rajon, për
problemet e pyjeve dhe te mjedisit.
Por, shpejtë, pas pak vitesh, ajo nisi të njihej e kërkohej edhe
në rajone të tjera, deri sa arriti të bëhej Gazetë
Mbarëkombëtare për Pyjet dhe Mjedisin, siç është sot.
Sigurisht, për të ardhur deri këtu, u desh një pune e madhe
nga botuesi dhe redaksia. Por, ajo arriti shpejt të behej e njohur
në gjithë vendin edhe për faktin se numër pas numri vinin firma
profesorësh e doktorë shkencash, firma veteranësh të pyjeve,
por edhe specialistësh të njohur e të rinj, deri te studentët e
Fakultetit të Pyjeve.
Kjo është një sukses dhe kënaqësi, jo vetëm për mua, po
shpresoj për te gjithë specialistet e pyjeve dhe kullotave.
Edhe ne që prej vitesh jemi në emigrim, e presim me dëshirë
çdo numër “Kurore …” sapo na vjen online, pasi çdo muaj
mësojmë diçka, që s’mund ta gjejmë në mediet e tjera.
Informohemi për çdo arritje në sektorin e pyjeve dhe
kullotave, me të e cilin u lidhëm që të rinj dhe për të cilin
kontribuam vite të tera.
Urime për ata që e botojnë. Urime dhe për donatorët, për ata,
që mbështesin në vite botimin e kësaj gazete.
Uroj dhe shpresoj që “Kurora e Gjelbër” do të vazhdojë të
botohet, duke kontribuar kështu për mbrojtjen e pyjeve dhe
mjedisit në përgjithësi. Shpresoj se ajo do të zgjerojë gamën
e trajtimit të çështjeve që lidhen me miradministrimin e
pasurive natyrore të vendit dhe edukimin e përdoruesve të
pyjeve e kullotave.
“Kurora e Gjelbër”, një ndihmesë
e madhe për shtypin bujqësor
Prof.as. dr. Enver ISUFI
Instituti i Bujqësisë Biologjike, Durrës
Njëzetë vite më parë (1998) u
shfaq në duart e lexuesve gazeta me
titull “Kurora ...”, ideuar nga një
grup specialistësh të Klubit Eko-
logjik, Lezhë, me drejtues dipl. Ing.
Zef Imeraj, e cila shumë shpejt u
bë gazet mbarëkombëtare për pyjet
dhe mjedisin. Njëzet vite më parë
lindi ky titull i ri i një gazete shqiptare, që tashmë është bërë
emër i dashur për lexuesit e saj. Vitlindje dhe Ditëlindje është
një fjalë e ëmbël se tregon shfaqjen e një gjallese të re. Atë
gëzim që sjell mbi tokë lindja e diellit, atë gëzim solli edhe
lindja e kësaj gazete në trojet e pyjeve, por edhe të gjithë
bujqësisë shqiptare. Njëzetë vite ka ndriçuar, ka ngrohur, ka
bërë fotosintezën gazeta “Kurora e Gjelbër”. Me fotosintezën
e saj ajo ka prodhuar produkte të shumëllojshme, drunore,
bujqësore e blegtorale, mjedisore, kulturore, patriotike,
historike, etj. Sot, në vitin e Njëzetë të lindjes, kjo gazetë më
duket sikur ka ardhur në festën e saj me një tren më 19 vagonë
dhe një lokomotivë. Vagonët janë të mbushur plot me autorët e
shkrimeve, aktorët e shkrimeve, me lexuesit e shumtë, me
produktet e tyre të shumëllojta. Lokomotiva është mbushur me
themeluesit, stafin e saj dhe donatorët që i dhanë karburantin
financiarë kësaj makine të gjelbër ekologjike.
Gazeta “Kurora e Gjelbër” ka qenë dhe është një ndihmesë e
madhe për shtypin bujqësor këto njëzetë vitet e fundit. Ajo ka
gjelbëruar në një kohë kur shtypi bujqësor i ngjan një
shkretëtire. Ndërprerja e botimit të Revistës kombëtare
“Bujqësia Shqiptare”, ndërprerja e botimit të Buletinit të
Shkencave Bujqësore, mbyllja e Shtëpisë së Botimeve dhe
Filmave bujqësorë, e kanë lënë gazetën “Kurora e Gjelbër”,
pothuaj pa shoqe ose simotra në tregun e shtypit bujqësor.
Respekti për këtë gazetë para syve, mendjes dhe shpirtit të
20 vjet “Kurora e gjelbër”1998 - 2018
“Kurora e Gjelbër” – Fletore e
gjithmbarëshme
Prof. Dr. Andrea SHUNDI
Chapel Hill, NC – SHBA
Fletoren “Kurora e Gjelbër” e kam
ndjekur me interes intelektual qysh në
numrin e parë dhe në vijimësi, që po
shkon në ngjitje cilësore. Në titull e
cilësova gjithmbarëshme sepse ka
trajtuar tematikë dhe problematikë të
gjerë dhe lexohet në trojet shqiptare e
në diasporë.
Në shtypin shqiptar dhe sidomos në
atë bujqësor, fletore të tilla me 20 vjet
veprimtari dhe me ecuri që premtojnë përparim të
mëtejshëm, mund të numërohen me gishtat e njërës dore.
Tanimë “Kurora e Gjelbër” është ‘tribunë’ dhe ‘foltore’ e
mendimit dhe e veprimit në lëmin e pylltarisë, lulëtarisë,
mbarështimit të kullotave e të livadheve, selitjes-
mbledhjes-përdorimit të erëzave dhe bimëve mjekësore,
etj., pra gjithçka bimësi që rritet si kurorë rreth qyteteve
dhe qendrave të tjera të banuara deri në lartësitë e mëdha
të maleve. Kemi të bëjmë me prodhim bujqësor, mbrojtje
dhe zbukurim natyre, rregullsi dhe mirësi të klimës,
punësim të njerëzve, etj.
Vlerë e shtuar për arritjet e “Kurora e Gjelbër” janë bordi
dhe redaksia, kryeredaktori dhe pronari i fletores, autorët
e shkrimeve më se të larmishme dhe cilësore me natyrë
studimore, por edhe përshkruese ose njoftuese, etj.
Përgëzime “Kurorës së Gjelbër” për këtë përvjetor jubilar
dhe le ta kemi përherë jo vetëm në lap topin tonë, por
edhe në mendim veprimin për ta ushqyer me artikuj dhe
për ta përkrahur me të gjitha mundësitë!
Një kurorë për ata që nxjerrin
“Kurorën …”
Bashkim KOÇI
Eshtë çast disi emocionues të
formulosh, qoftë edhe disa radhë,
një opinion për “Kurorën …”.
Sepse “Kurora …” u ngjiz dhe
mbijetoi për kaq vite vetëm në
saje të guximit, të kurajës profe-
sionale të një grupi intelektualësh
të fushës së pylltarisë e mjedisit, të atyre që u përballën me
vështirësitë e botimit dhe nuk u stepën kurrë para sfidave që u
dolën pas botimit të çdo numri gazete. “Kurora …” tashmë ka
hyrë, është bërë pjesë e krenarisë të shtypit bujqësor. Por ajo
që e vendos atë në radhët botimeve të suksesshme është
kontributi që ka dhënë e jep veçanërisht në sektorin e
pylltarisë. Gjithçka që është arritur, që ka lënë gjurmë suksesi
në propagandimin e përvojës dhe mendimit shkencor, është
produkt i punës së specialistëve dhe shkencëtarëve tanë, për
të cilët nuk ka qenë vetëm dëshira e mirë për të mbajtur gjallë
“Kurorën …”, por, mbi të gjitha, nga puna e tyre e palodhshme,
e kryer me shumë pasion.
“Kurora …” është pjesë e historisë edhe për gazetarinë
shqiptare. Dhe është një emër jo dosido. Për ta mbajtur të
merituar këtë emër, pra të “Kurorës …” është dashur mund,
cfilitje, është dashur punë, që të mund të shpërblehej me
çmimin më të lartë, të KURORËS.
lexuesve rritet edhe më shumë kur kemi parasysh sakrificat
që ka kërkuar vazhdimi i botimit të saj. Është rasti që në këtë
përvjetor të shprehim respektin për Botuesin, Redaksinë dhe
të gjithë autorët që kanë shkruar, qoftë edhe një artikull në
këtë gazetë, pa harruar donatorët, pa të cilët ajo do të ishte
mbyllur me kohë.
Festofshim dhe shumë përvjetorë të ardhshëm të kësaj gazete,
tashmë në moshën e saj të pjekurisë. Urime për ditëlindjen e
Kurorës së Gjelbër dhe respekt për të gjithë ata që e mbollën,
i shërbyen dhe e rritën këtë Kurorë.
3
Një urim për 20 vjetorin e
“Kurorës së Gjelbër”
Prof. Dr. Ahmet OSJA
Prof. As. Dr. Zef GJETA
Përvjetori është një
çast reflektimi, bilanci
dhe, pse jo, edhe kën-
aqësie për vitet e ka-
luara. Kjo ndodh me
njeriun, por ndodh
edhe me subjekte te
tjera, siç është në këtë
rast media. “Kurora e
Gjelbër”, filloi të dalë si botim lokal, si medie modeste, por
gradualisht erdhi duke u rritur; u bë kombëtare e mbarë-
kombëtare, gjithnjë e më cilësore. Meqë ishte një tribunë e
hapur, aty ishin të ftuar dhe u afruan me shkrimet e tyre jo vetëm
inxhinierët e pyjeve dhe ambientalistët, por edhe agronomët,
ekonomistët agrare e zooveterinerët, kushdo specialist që kishte
njohje dhe që e donte pyllin, mjedisin, që e donte vendin.
Ndaj, mund të thuhet me plot gojën që “Kurora e gjelbër” u
bë caku ku mund të “ndaleshin” specialistët, ku mund të
“takoheshin” dhe të ndanin mendimet dhe përvojat e tyre. Nuk
është rastësi që kjo gazetë gjeti mbështetjen edhe të
programeve që e sponsorizuan. Por, puna më e madhe u takon
atyre që punuan pareshtur, pa u lodhur, që “mblodhën nektarin”,
dhe e pasqyruan në gazetë, veçanërisht Zef Imeraj e Veli Hoxha.
Gjejmë rastin t’i përgëzojmë këta, por edhe të gjithë
bashkëpunëtorët (në pamundësi që ti përmendim të gjithë),
për punën e bërë dhe për atë që do të bëjnë në vijim. Puna e
këtij botimi, ishte edhe më e vlefshme pasi vinte te lexuesi,
që ndjente një “boshllëk” të krijuar nga mosdalja e botimeve
të ngjashme, si me bazë publike ashtu edhe private.
Jemi të bindur që “Kurora e gjelbër” do të mbesë e gjelbër,
pavarësisht se po kalojnë vitet, do të mbetet e gjelbër në çdo
stinë, duke na freskuar me shkrimet, fotot, përmbledhjet e
studimeve dhe me rekomandimet që do të përcjellë te lexuesi.
Suksese dhe urime në këtë përvjetor. Urojmë që të përcjellim
së bashku edhe shumë përvjetorë të tjerë!
Gazeta me moshë rinie
Fuat MEMELLI, Boston, SHBA
Mora vesh se “Kurora e gjelbër”
sivjet ka 20 vjetorin dhe, si “mik” i
vjetër i saj, nuk mund të rrija pa e
uruar gazetën tonë me moshë rinie.
Inxhinierit të pyjeve Zef Imeraj, që
e “lindi” dhe e riti këtë “fëmijë”, po
i shtohen thinjat, se vitet bëjnë të
vetën, ndërsa “fëmija” e tij, mbetet
e re. Përvjetori i saj do të festohet
tok me Ditën e Inxhinierit të
Pyjeve, duke u bërë dy gëzime
bashkë. Pikërisht dy javë pas 95
vjetorit të Shërbimit Pyjor Shqiptar. Dhe i shkon kjo festë,
pasi “Kurora ...” ka qenë një “zëdhënëse” për mbrojtjen e dhe
zhvillimin e pyjeve e të mjedisit në përgjithësi. Fatkeqësisht,
dëmtimi i pyjeve nga sëpata, sharra dhe zjarret, ka vazhduar,
por “Kurora ...” e ka “ndërgjegjen” të qetë, pasi e ka thënë
fjalën e saj. E përsëri do ta thotë edhe shumë e shumë herë,
që ta dëgjojnë më mirë ata që kanë në dorë fatin e pyjeve.
“Kurorën ...” e kemi tani në letër dhe internet. Usta Veliu na i
dërgon atë çdo muaj dhe ajo na gjen kudo që jemi ne lexuesit
e saj, në Shqipëri e nëpër Botë, kudo ku ka shqiptarë. Ajo
mbërrin edhe tek unë, këtu në Boston, duke më dhënë një
kënaqësi të veçantë, pasi vjen nga Atdheu ynë i dashur. Dhe
unë e pres si një mike të vjetër, si një mysafire të nderuar.
Duke lexuar shkrimet dhe duke parë fotot e saj, më duket
sikur takoj autorët e shkrimeve, shumicën e të cilëve i njoh.
Uroj që “Kurora e Gjelbër” të festojë edhe shumë e shumë
përvjetorë të tjerë, duke mbetur gjithmonë një “nuse” e re,
pasi kemi nevojë të dëgjojmë zërin e saj.
 4
Reportazh
Nga BASHKIM KOÇI
N
ëse dikush do të më
kërkonte t’i jepja një
mendim, për të kaluar
bukur, në mënyrën më fantas-
tike, fundjavën, në këto ditë të
freskëta vjeshte, pa u menduar
gjatë do t’i këshilloja Kurjanin,
fshat goxha i madh, vendosur
në pjesën juglindore të qytetit
të Fierit, bashkia e Roskovecit.
Ai, pra Kurjani, është fshati më
periferik nga ku ndahet ish-
rrethi i Fierit me atë të Beratit
dhe të Mallakastrës. Është vër-
tetë diçka mahnitëse, disi ma-
gjike kur ngjitesh në një nga
kodrat zotëruese të zonës. Shi-
kimi të sjell si në pëllëmbë të
dorës gjithë rrafshin e Myzeqe-
së, fshatrat e shtrira buzë
Shpiragut dhe kodrat e buta
me gjelbërim të thellë të Malla-
kastrës.
Kam ditur diçka për Kurjanin,
gjëra fare periferike për këtë
zonë. Kisha dëgjuar, fjala vjen,
për ujëmbledhësin e famshëm
të Kurjanit, i veçantë në vendin
tonë për kapacitetin e jashtë-
zakonshëm për rezervat e ujit.
Por nuk dija tjetrën, atë që ky
liqen i bekuar ishte furnizuesi i
vetëm, ishte vetëm ai që i kish
dhënë fund tmerrit të mijëra
banorëve për ujë. Madje edhe
emri i fshatit, sipas gojëdhë-
nës, e përcjellë brez pas brezi,
ka lidhje me mungesën e ujit.
Kurjan, sipas tyre, zbërthehet
“kuje për ujë”, pra është për të
ulëritur, për të vënë kujën nga
që nuk ka ujë. Tashmë këtij
problemi i është dhënë zgji-
dhja përfundimisht. Në liqen
janë ndërtuar dy puse me the-
llësi 130 metra, të cilët lidhen
më një rrjet gjigant prej 20
kilometrash, duke furnizuar
banorët “non stop” me ujë të
pijshëm, me të gjithë parame-
trat shëndetësorë të miratuar
nga Drejtoria e Shëndetit
Publik.
Festa më paqësore, ajo
e Ditës së Ullirit
Por, për të shkuar në Kurjan,
është diçka tjetër, një shtysë që
të bën ta duash e ta bekosh atë
vend: janë ullinjtë. Ullinjtë e
Kurjanit na qenkëshin, as më
shumë e as më pak, por një
magji. Ndoshta ka qenë kjo
trysni që bashkia e Roskovecit
për të dytin vit dhe në vazhdim,
çdo 27 Tetor, organizon festën
më të veçantë, më populloren e
Paqe nën ullinjtë e Kurjanit
më paqësoren, atë të Ullirit. like edhe ajo ortodokse. Në re-
Njerëzit, të mëdhenj e të vegjël, spekt të lexuesit, po japim një
të të gjitha bindjeve politike, informacion rreth këtij objekti
pa përjashtim, mblidhen diku kulti ortodoks. Ajo ndodhet
në pikën më zotëruese të fsha- mbi një kodër të vetmuar, në
tit, tek ajo që i bashkon përje- lartësi rreth 130 m nga rrafshi i
tësisht, kisha e Shën Nikollës. detit. Kjo faltore është ndër-
Këtë vit banorët e Kurjanit e tuar në shekullin XIII, në stilin
festuan Ditën e Ullirit mbase si bizantin, pra është rreth 800
asnjë herë tjetër. Ndoshta për vjeçare.
një fakt fare të thjeshtë. Festës Gjatë shekujve, kupola është
iu bashkua, përpos prodhimta- shembur dhe sot është zëven-
risë së begatë të ullinjve, edhe dësuar nga një çati prej druri
moti plot diell, atmosferë kjo dhe tjegullash. Kishës i mun-
që mundi të sjellë këngë e valle gon edhe portiku i dikurshëm,
të pafundme, ndjesi të tretura që ndodhej në anën perëndi-
vetëm në buzëqeshje njerëzish more të saj, si dhe dy portikë të
të dlirë. tjerë të vegjël, që mbulonin po-
Është vërtet për t’u çuditur. rtat veriore dhe jugore të nao-
Aty mësuam të flitet për shifra sit. Nga ato kanë mbetur vetëm
rekord, të padëgjuara kund tje- bazamentet dhe disa kapitele
tër. Kurjani ka numrin më të antike të stilit Dorik. Ashtu si
madh të ullinjve, nëse bëjmë në të gjitha kishat mesjetare,
dje më të përbetuara për të goja. Ai thotë se, edhe pse ka
që ndodhen në rajonin e Fierit
qëndruar në trojet e tyre, me votuar kundër saj, “Majlinda
edhe tek ajo e Kurjanit gjejmë
bindjen e patundur se jeta bë- Bufi ha bukë veç”. Por është
gurë, kolona dhe mbishkrime
het cilësisht më e mirë aty, në vendi për të nxjerrë në pah
të marra nga Apolonia ose qy-
Kurjan. Ca më shumë në atë edhe diçka tjetër. Kjo zonjë e
tetet e tjera antike. Pjesë të tje-
vend të bekuar nga zoti, vendin nderuar nuk u ka bërë kurrë
ra të kësaj faltoreje janë edhe
që ka zgjedhur edhe pema më karshillëk kundërshtarëve po-
tri absidat, të cilat në murin
çmuar e paqësore, siç është litikë. Fjala vjen në këtë festë,
verior dhe jugor janë më të vo-
ulliri. pra Ditën e Ullirit, ishin ftuar
gla se ajo në anën lindore. Dy-
që të gjithë. Unë pashë që Krye-
shemeja është shtruar me plla-
Trimja Majlindë me bashkiakja, në ceremoninë e
ka guri.
shoqe shumë organizuar për Ditën e Ullirit,
Cili është Shën Nikolla. Ai ësh-
dollinë e parë e piu me kundër-
Bashkia e Roskovecit është nga të një shenjtor që nderohet një-
shtarin politik, me Xhemal
më të mirat në vend për punën lloj nga të dyja kishat, katolike
Xhemalin, të cilit “i kishte zënë
që bën me komunitetin. Sigu- dhe ortodokse. Edhe kishat
karrigen”. Por ky “kundërshta-
risht, këtë vlerësim nuk mund protestante e respektojnë Shën
një pjesëtim të thjeshtë për çdo ri” teksa hedh gotën e rakisë
ta bëj unë, shkruesi i këtyre ra- Nikollën. Përpara se të shndë-
banor. Kodrat, rrafshinat, toka nuk nguron “të nxjerrë dufin”:
dhëve, por më duhet të them se rrohet në shenjt dhe idhull i
fushore, gjithçka është push- Mirë Kryetare, mirë, nuk ke
pashë me sytë e mi që banorët krishterimit Nikolla ishte prift
tuar pafundësisht nga ullinjtë. punuar keq, por atë copë rrugë
ishin relativisht të kënaqur për i përkushtuar në Provincën ro-
Numërohen rreth 500 mijë rrë- që më ra goja, kur do ta bësh?
çka bën administrata e bashki- make të Licies në Azinë e vogël.
një. Për të përpunuar vajin e Nuk di, por më shkon mendja
së, përpjekjet që bëjnë për të Shumë shpejt, në sajë të cilësi-
ullirit janë në punë tri fabrika se në drejtimin e punëve femra
zgjidhur probleme që, për hir ve dhe aftësive që zotëronte ai,
vaji, nga më modernet e kohës. është shumë më paqësore, i
të së vërtetës, janë të shumta. u bë peshkop i Mirës dhe u
Vetë fshati Kurjan nuk ka më ngjet pemës së ullirit. Duam
Por, sipas mendimit tim, punët shndërrua në një figurë autori-
shumë se 3 mijë banorë. Tani apo nuk duam, kështu është e
shkojnë mirë ngaqë aty drejton tare të kishës. Nikolla vdiq në
pjesëtimin bëheni vetë sesa vërteta. Më bëri përshtypje fa-
një zonjë goxha e përkushtuar, vitin 343 në Patara, qytetin e
është mesatarja e numrit të kti që kryetarja e Bashiksë së
siç është Majlinda Bufi. Nuk lindjes, dhe u varros në Mira,
rrënjëve për banor. Një nga Roskovecit kishte ftuar në këtë
më ka rastisur të dëgjoj nga në kishën që mori emrin e tij.
punonjësit e bashkisë, Thoma Ditë të Paqes, simboli i pemës
kundërshtarë politikë fjalë apo Në vitin 1956 një ekspeditë
Goga, i cili ka punuar gjithë së Ullirit, kolege të saj, dy krye-
vlerësime, siç ndodh në bashki- studimore e Universitetit të
jetën gazetar dhe tani në pozi- bashkiaket e qyteteve të Patosit
në e Roskovecit. Flamur Çepele, Tiranës dhe Institutit të Histo-
cionin e drejtorit të kulturës dhe Urës Vajgurore. Ishte edhe
intelektual me emër të mirë në risë bëri një nga zbulimet më
dhe informacionit pranë bash- deputetja e zonës, zonja Anto-
të gjithë atë zonë, është nga më interesante në brendinë e kësaj
kisë, të njeh me ca të dhëna që neta Dhima. Nuk di pse prania
të palëkundurit për alternati- kishe, siç ishte fakti se afresket
të bëjnë optimist, të ngrohin e kaq shumë drejtueseve gra
vën e djathtë. Këtë gjë e thotë e saj ishin pikturuar në vitin
shpirtin. Sepse, siç e dimë të punëmëdha më solli ndërmend
hapur, pa u treguar me dy fa- 1578 nga piktori ikonograf
gjithë, shifrat për zbrazjen e fjalën e urtë: “Trimi i mirë me
qe, siç bëjnë servilët, me syni- Nikolla, biri i Onufrit dhe ndi-
fshatit shqiptar janë tronditë- shokë shumë”, por në rastin
min për të përfituar diçka. Jo. hmësi i tij Joani. Kisha e Shën
se. Aty gjërat janë krejt ndry- tonë duhet thënë “Trimja Maj-
Kur vjen puna për opinionin që Kollit e Kurjanit në vitin 1963
she. Nga rreth 3 mijë familje lindë me shoqe shumë”.
ka për kryetare Majlindën, Fla- është shpallur Monument Kul-
që ka Kurjani u larguan vetëm ture e që do të thotë “mbrohet
mur Çepeles sepse “i mbyllet” Monument kulture që
25-30, të cilat janë kthyer, ma- nga shteti”. Në fakt ky monu-
…mbrohet nga populli ment me vlera të pallogarit-
shme nuk mbrohet nga shteti,
Nëse thashë në krye të këtij re-
por nga populli. Është një fakt
portazhi për përzgjedhjen që
domethënës, i cili tregon dhe
mund të bëhet nga çdokush
nxjerr në dritë vlerat e popullit
për të kaluar një fundjavë nd-
tonë për harmoninë fetare. Të
ryshe, dhe ky vend të mund të
gjithë fshatrat përqark kishës
ishte Kurjani i Roskovecit, ka
së Shën Kollit janë të popu-
edhe një arsye tjetër shumë të
lluara nga banorë të besimit
rëndësishme: Kishën e Shën
mysliman. Absolutisht të gji-
Kollit. Vendasit këtë vend, ku
thë. Në të gjitha kohërat kisha
falen e bëjnë të gjitha ritet fe-
është marrë nën mbrojtjen e
tare, e quajnë Kisha e Shën Ni-
tyre, të myslimanëve. Edhe sot
kollës. Sipas historianit Ilirian
e kësaj dite.
Dhima Shën Nikolla është një
Dhe kjo sepse ka vetëm paqe
shenjtor që nderohet njëlloj
nën ullinjtë e Kurjanit.
nga të dyja kishat, si ajo kato-
 5

CENSUSI I SHPENDËVE DIMËRUES

Nga laguna e Kune – Vainit, ku ndodhej për të parë nga
afër mbajtjen e censusit kombëtar të shpendëve dimë-
rorë të ujit për vitin 2018, ministri i Turizmit dhe i Mje-
disit, Blendi Klosi shpalli aksionin kombëtar në bashkë-
punim me Ministrinë e Bujqësisë, për kontrollin dhe
ndëshkimin e subjekteve që kapin, balsamosin apo ek-
spozojnë shpendë të rralla.
“Nuk ka njeri që punon për mjedisin, që nuk është
ndier shumë keq kur shikon shqiponjën, simbolin
kombëtar, të kapur në mënyrë ilegale, të balsamosur
në mënyrë ilegale dhe, po ashtu, të ekspozuar në di-
sa lokale apo qendra ku zhvillohet biznes. E, jo ve-
tëm të saj, po dhe të shumë kafshëve të rralla. Pra-
ndaj, kemi ndërmarrë një aksion të madh publik
për të kontrolluar dhe vendosur ligjshmërinë, e cila
është e qartë: Shpendët e rralla, kafshët e rralla, nuk
lejohet të gjuhen, nuk lejohet të balsamosen, nuk le-
johet të mbahen në kundërvajtje penale”- tha ministri
Klosi gjatë takimit me ekspertë dhe përfaqësues të zo-
nave të mbrojtura.
Duke inspektuar numërimin e shpendëve, Ministri Klosi
vlerësoi mbajtjen e përvitshme të censusit kombëtar që
gjatë këtij viti shënon rritje të kapaciteteve dhe shtrirje
me të gjerë në territor. “Përsa i përket censusit të
2018 DHE TURIZMI ELITAR
shpendëve më vjen shumë mirë
që tashmë është bë-rë një
veprimtari e përvitshme,
veprimtari që qysh nga vjet ka
dyfishuar numrin e ekspertëve të
përfshirë në këtë operacion, ka
10-fishuar numrin e specialistëve
të agjencisë së zonave të mbroj-
tura, pra nga 5 sot janë 50 spe-
cialistë që marrin pjesë në moni-
torimin e shpendëve në vendin
tonë”, nënvizoi ministri Klosi, duke theksuar edhe
ndikimin pozitiv të moratoriumit të gjuetisë në shtimin e
shpendëve gjatë viteve të fundit.
Kreu i Turizmit dhe Mjedisit tha gjithashtu se kundrimi i
shpendëve duhet të kthehet në një burim të fortë turistik
për zonat e mbrojtura, ndërsa u kërkoi të gjithë drejto-
rive rajonale të AKZM-së, që të jenë pararojë në aksio-
nin e mbjelljes së 20 milionë e 200 mijë pemëve deri në
vitin 2020. “Do të presim me shumë kërshëri përgji-
gjet që do të vijnë nga monitorimi që do të bëjnë
ekspertët për numrin e shpendëve shtegtarë që kemi
sot në Shqipëri, por për është shumë e rëndësishme
që kjo dukuri të kthehet në një burim të fortë turi-
stik për këto zona, që një turizëm i munguar si ai
kundrimit të shpendëve të bëhet një atraksion i vër-
tetë për këto zona të mbrojtura.”
Të pranishëm në numë-
rimin e shpendëve, ekspe-
rtë të huaj nga Birdlife In-
ternational përforcuan për-
parësitë e Shqipërisë në
fushën e turizmit falë ase-
teve natyrore të ruajtura.
“E shkuara juaj historike
ka sjellë si pasojë një ruaj-
tje tjetër të mjedisit, ndry-
she nga sa ka ndodhur në
disa vende të tjera në Evropën Perëndimore ku zhvillimi
ishte më shumë hap pas hapi. Por në fund Evropa Perë-
ndimore ka humbur shumë nga natyra e egër, ndërsa në
Shqipëri si pasojë e situatës së dikurshme, ju keni disa
zona të cilat janë të ruajtura, janë më pranë gjendjes së
tyre natyrore, dhe ju keni asete të mëdha. Keni një
zhvillim ekonomiko-politik që mund ta shndërroni në
një përfitim. Njerëzit do të donin të shikonin këto vende
që nuk i gjejnë më në Evropë. Është potenciali juaj tu-
ristik dhe së bashku me burimet natyrore që keni, ju
duhet t’i balanconi.”- tha eksperti Borut Rubinic.
Censusi kombëtar i shpendëve shtegtarë dimërorë të ujit
këtë vit shtrihet në 20 ligatina në mbarë vendin nga 16
që ishin në vitin 2016. Censusi kombëtar mbahet në
kuadër të censusit ndërkombëtar që zhvillohet njëkohë-
sisht në 143 vende nga e gjithë bota.

“Dita e Inxhinierit të Pyjeve” Në 10 Vjetorin e saj

Vijon nga fq. 1
pamje të gjendjes së Pylltarisë, atë të para
viteve ‘90, nën trysninë e ekonomisë së
centralizuar, dhe mbas viteve ‘90, nën
trysninë e ekonomisë së tregut, ku përballë
përpjekjeve, për një drejtim me kompe-
tenca shkencore nga specialistët e pyjeve,
mbizotëronte, apo mbizotëron, pse jo edhe
sot, “praktika e trajtimit dhe vlerësimit të
pasurisë pyjore, thjeshtë për qëllime
ekonomike, nëpërmjet tejkalimit të
mundësisë së shfrytëzimit, dhe lenia mbas
dore e rolit të tyre kompleks, ekologjik,
mbrojtës, social, rekreativ, turistik, etj.”.
Kjo Dite jubilare, na kthen në shtatorin
e vitit 1959, kur për herë të parë, pranë
Institutit të Lartë Bujqësor (sot UB Tiranë),
hapi dyert Fakulteti i Pyjeve (sot Fakulteti
i Shkencave Pyjore), në auditorët e të cilit
janë diplomuar mbi 2200 specialistë të lartë,
të Përgjithshëm, Pyje, Shfrytëzim pyjesh
dhe Përpunim druri).
Të emëruar në ekonomitë pyjore të
gjithë vendit, ata iu përkushtuan punës për
zgjidhjen problemeve komplekse, që diktoi
para tyre qeverisja shkencore, shfrytëzimi
i plotë e racional i lëndës së drurit dhe
industrializimi i tij i mëtejshëm. Çdo zuri
vend planifikimi i detajuar i punimeve
pyjore, duke filluar nga mbarështimi me
projekte punimesh zbatimi 10-vjeçare, për
nevojat e çdo njësie ekonomike pyjore
(punime përmirësimi të grumbujve pyjorë,
si: krasitje, rrallime apo shfrytëzime;
punime pyllëzimi e ripyllëzimi; punime
sistemimesh malore; ndërtime infrastruk-
ture pyjore, si: fidanishte, rrugë auto, pista
traktori, lugje, trase teleferikësh, etj; pu-
nime për mbrojtjen nga sëmundjet e dëm-
tuesit, etj). Shfrytëzimi i grumbujve pyjore,
mbas studimesh perspektive, u vu në kor-
niza të plota projektimesh, në parcelat
pyjore çdo vit hynin teknika të reja për fa-
zën e prerjes së lëndës së drurit, transportit
të brendshëm të saj, në mbrojtje të
mbulesës pyjore dhe transportit të largët
16 Shkurt 2008 - 2018
... Në vazhdën e zgjidhjeve teknike,
natyrisht gjente vend mendimi i kualifikuar
dhe, hap pas hapi, edhe ai i karakterit
shkencor. Studime te mirëfillta arkivo-
heshin në memorien dhe manualet shken-
core të fushës.
Për gjithë këtë ecuri te Pylltarisë, një
vlerësim i shkon jo vetëm punës dhe
angazhimit tekniko-shkencor të inxhinierëve
të pyjeve, të shpërndarë në gjithë vendin,
por dhe stafit pedagogjik të Fakultetit të
Shkencave Pyjore, stafeve të ish-Institutit
të Studimeve e Projektimeve Pyjore (sot i ditë të tillë Jubilare, tradita e do që të
atashuar pranë Agjencisë së Mjedisit) dhe shpalosen sukseset, duhet thënë, me
Institutit të Studimeve dhe Projektimeve keqardhje, se ato akoma mungojnë. Duhet
Pyjore (privat). pranuar që në opinionin e përgjithshëm
Këtë vit 16 Shkurti, “Dita e Inxhinierit ndihet boshllëku i mendimit tekniko-
të Pyjeve” përkon edhe me 20 vjetorin e profesional të inxhinierit të pyjeve (më e
botimit të gazetës “Kurora e Gjelbër”, e pakta në aspektin numerik, pra në pira-
ideuar dhe promovuar prej Bordit drejtues midën e drejtimit dhe zgjidhjeve teknike),
të Klubit Ekologjik të Lezhës, ku veçohet një prej fakteve më domethënëse e kup-
angazhimi pasionant e i pandërprerë i timplote, tek e cila Ministria Turizmit dhe
drejtuesit te tij, dipl. ing. Zef Imerajt. Çdo Mjedisit (së cilës, për fat të keq, i mungon
vit qe kalonte i jepte gazetës një frymë- edhe cilësori “e Pyjeve”), si ministri e linjës,
marrje te re, ku spikatnin firma të ndry- duhet të ndalet në problematikat e shumta
shme autorësh nga gjithë vendi, deri sa ajo që ka Pylltaria Shqiptare.
u bë gazete mbarëkombëtare, me shkrime
nga të gjitha trevat ku jetojnë shqiptarë.
Kjo gazetë u bë një zë i fuqishëm i shtrimit
të problemeve, nëpër të cilat kalonte sektori
pyjor, tashmë në kushtet e reja të ekono-
misë së tregut, e rrahjes së mendimeve
profesionalo-shkencore dhe debateve
konstruktive, në funksion dhe shërbim të
zgjidhjes së sfidave të zhvillimit të këtij
sektori jetik për vendin. Edhe pse në një
6

Zi në CIHEAM-Bari Kujtojmë njeriun zemërmirë,

Shqipëria dhe Kosova punëtor e të ndershëm
humbën një mik të madh - U mbushën 5 vjet, që na mungon inxh. Zija Kuqo -
Në 23 janarin e vitit 2013 u nga tënd për remontin e traktorëve,
Më 2 janar 2018 u nda para kohe nga
jeta një prind i dashur dhe një nga teleferikëve e makinave, për të qenë
jeta Cosimo Lacirignola, Sekretar i
kolegët tanë, më i spikaturi në punë sa më shpejt në gatishmëri.
Përgjithshëm i CIHEAM-it (Qendra
dhe në shoqëri, Zijai i paharruar. Në këto dy ndërmarrje ku pu-
Ndërkombëtare e Studimeve të nove, nga organet partiake e shte-
Boshllëkun e ka lënë në familje dhe
Larta Agronomike Mesdhetare). në shoqëri. Me këtë rast, e kujtojnë tërore në rrethe, e dimë mirë që ke
Drejtor historik i CIHEAM-Barit të gjithë dhe po i drejtohemi Atij, pasur edhe ngacmime, lidhur me
nga viti 1987 deri më 2016, ai e sikur ta kishim pranë, siç e patëm biografinë tënde. Në Pogradec, ato
transformoi këtë institut në qendër gjithmonë, në gëzime e hidhërime. organe nuk ishin dakord, që ti të
të rëndësishme kërkimore, formimi profesional dhe bashkëpunimi emëroheshe as kryeinxhinier dhe as
I paharruari Zija. Të kujton Flora,
ndërkombëtar, jo vetëm për vendet mesdhetare por edhe më tej, me ato e cila të ka ndjekur për 12 vjet në drejtor. Por, ti me punën e qëndrimin
të Afrikës, Azisë dhe Evropës. Ishte respektues i individualiteteve dhe Librazhd. Ajo gjithmonë tregon me tënd, u hyre në zemër punëtorëve
traditave etnike e fetare të gjithë atyre që vinin nga vende të ndryshme, dhimbje, por edhe me krenari, sa- dhe vetë ata të propozuan për të
të cilët u formuan profesionalisht dhe u njohën me punën e këtij instituti. krificat që keni kaluar për mirërritjen, drejtuar ndërmarrjen. Pavarësisht nga
Me energjitë e tij, ai e bëri Institutin Agronomik Mesdhetar të Barit të edukimin dhe shkollimin e tre këto pengesa, ti me pjekuri dhe
dallohet për nga veprimtaria intensive nga institutet e tjera të familjes së djemve, për ekonomizimin në mbaje ndaj dembelëve, gënjeshta- vendosmëri vazhdove punën me
CIHEAM-it në Francë, Spanjë e Greqi. Diti të amortizojë efektet e krizës familje, por dhe për vështirësitë e rëve apo dëmtuesve të pyllit. Kolegët seriozitet e vullnet të hekurt, derisa
ekonomike, diti të drejtojë e t’i pasurojë vlerat këtij Instituti. Nëse sot punës, për kolegët e punëtorët me të e punës të kujtojnë për kujdesin që u largove me dëshirën tënde nga
CIHEAM-i ka një Plan Veprimi Mesdhetar 2025 – përsëri aty është nisma, cilët ke punuar. Djemtë janë krenarë tregoje për përmirësimin e kushteve karrigia e drejtorit, në vitin 1993. Për
puna dhe veprimtaria e pakursyer e Cosimo Lacirignola-s. Nëse sot Dieta për babanë e tyre, i cili sakrifikoi të punës e jetesës së punëtorëve, për disa vite iu fute punës private,
Mesdhetare është shpallur pasuri e UNESCO-s – përsëri aty është puna këmbënguljen në shfrytëzimin sa më familjarisht, në Pogradec, por ishe
gjithçka, si prind i mirë, për t’i
dhe frymëzimi i Cosimo Lacirignola-s. Dhe nëse CIHEAM-i zë vend racional të drurit, evadimin, pastri- mësuar që të punoje ditë e natë.
edukuar me ndjenjën e dashurisë për
min e parcelave, zbatimin e ligjit të Duke përshkruar rrugën e ve-
edhe në deklaratën e G7 për bujqësinë – përsëri aty është kontributi i familjen, me ndershmërinë dhe
primtarinë tënde në dy ndërmarrje të
palodhur i tij. punën. Të kujton Bledi me Klarën pyjeve e sidomos për mbrojtjen e
rëndësishme të industrisë së drurit,
E kujtojnë sot dhe do ta kujtojnë me nderim qarqet e larta diplomatike dhe dy mbesat e tua në Amerikë. Por, filizërisë. Të kujtojnë për këmbë-
kontributin për t’i kthyer ato në
dhe të bujqësisë, jo vetëm të Italisë, por edhe të gjithë vendeve Bledi yt, që ti e ke dashur shumë, së nguljen në projektimin dhe ndërti-
qendra të rëndësishme, me ngritjen
mesdhetare anëtare të CIHEAM-it. Kontributin e tij e kujtojnë FAO, bashku me Klarën, do të bëhen edhe min e degëzimeve të rrugëve pyjore
e linjave të reja të prodhimit, na vjen
Komisioni i BE, Unioni Mesdhetar e dhjetëra institucione me dy djem. Të kujton Enkeli me dhe teleferikëve në Dardhë-Xhyrë,
keq të themi, por në trojet që ato
ndërkombëtare, si ndërtues i urave të bashkëpunimit e përhapës i Blertën dhe dy djemtë, por edhe Rrajcë, Bishnicë, Rovje e Qafë Pa-
kishin zënë, nuk ka mbetur asgjë,
dialogut. E kujtojnë dhe do ta kujtojnë fort në rajonin e Ballkanit e në Erjoli, që akoma nuk është martuar. një, e sidomos për kontributin tënd
gjithçka është shkatërruar. Territori
rajonet e nxehta të Afrikës Veriore e të Lindjes së Mesme, mijëra Shtëpia jote po mbushet plot me në hartimin e projekteve të shfrytë- i ndërmarrjes së përpunim drurit në
specialistë e drejtues ministrorë, si mbjellës i paqes dhe i dashurisë nipër e mbesa, ashtu siç e dëshiroje. zimit të parcelave. Pogradec është kthyer në treg për
mes njerëzve nga vende të ndryshme, si farkëtues i dhjetëra projekteve Ti do të mbetesh shembull për ta. Të kujtojnë librazhdasit, për rroba të vjetra dhe ka mbetur vetëm
të bashkëpunimit, si përhapës i njohurive profesionale. I mbushe pesë vjet që s’të kemi punën e vazhdueshme që bëre për oxhaku i kaldajës. Megjithatë, respe-
pranë. Do të kalojnë edhe shumë të zgjerimin e përpunim drurit. Me kti njerëzor për Zijanë zemërmirë,
E kujtojnë fort mirë e do ta kujtojnë gjithnjë në Shqipëri e Kosovë ata
tjerë. Gjithmonë do të të kujtojnë të këmbënguljen tënde u ngrit reparti i punëtor e të ndershëm, ndjehet kudo,
qindra ekspertë, që u specializuan në aulat dhe bangat e CIHEAM-Barit
afërmit dhe miqtë e shumtë. Do të të prodhimit të traversave hekurudhore, edhe atje ku ti ke punuar për pak vite,
dhe morën pjesë në dhjetëra projekte, të cilat ndikuan aq shumë zhvillimin
kujtojnë kolegët, me të cilët ke arkave të ambalazhit, të voza-kadeve, si në shoqërinë private “Ardeno” apo
e bujqësisë shqiptare. Shumë ish-studentëve të këtij instituti ju hapën
punuar, ke debatuar, po edhe je gëzuar. të punimeve të thjeshta prej druri, që tek punonjësit e DSHP, Tiranë. Shu-
horizontet, ju krijuan mundësi të reja pune dhe aktivitetesh.
Të kujtojnë sharrtarët e Stravajt, So- sistemove në punë vajza e djem të më nga punët e tua janë zhdukur e do
Cosimo Lacirignola ishte nga të parët drejtues ndërkombëtarë, që i shtrinë qytetit. Në Pogradec, kujtojmë pu-
potit, Qarishtës, Steblevës, Bish- të zhduken dhe mjaft sipërfaqe
dorën e bashkëpunimit Shqipërisë së pasdiktaturës dhe Kosovës së nën tënde të palodhur për ndërtimin
nicës, Rovjes e deri në Holtë e Qafë pyjore janë shkatërruar, por megjith-
pasluftës. Nën drejtimin e tij u arrit të bashkohen në projekte të Panjë ... Të kujtojnë teleferistët, e kompletimin e procesit teknolo- atë, gjurmët e veprimtarisë tënde do
rëndësishme Ministria e Bujqësisë dhe ajo e Mjedisit, Universiteti i shoferët, traktoristët, sepse gjurmët gjik në prodhimin e mobilieve. Për të vazhdojnë te pyjet e rinj, të cilët
Tiranës dhe Universiteti Bujqësor i Tiranës. që ke lënë, janë të pashlyeshme. këtë po kujtojmë lotët e tu, gjatë sot kanë arritur moshën mbi 40 vje-
Doktor “Honoris Causa” i Universitetit Bujqësor të Tiranës, Dr. Sigurisht ata janë bërë e bëhen me fjalës me rastin e inaugurimit të çare, si dhe në rrugët pyjore e trasetë
Lacirignola, i njohur thjeshtësisht “Mimmo”, u hapi rrugë investimeve thinja, por kurrë nuk e harrojnë fabrikës së mobilieve, më 27 nëntor e teleferikëve, që kanë mbetur akoma
të rëndësishme në fusha të ndryshme të bujqësisë edhe nëpërmjet dashurinë tënde për punën, këmbë- 1984. Ndjeshmëria jote për punën në shumë ekonomi pyjore.
projekteve INTERREG: bujqësi e integruar dhe Biologjike, Ujitje, nguljen e vullnetin. Nuk harrojnë ka qenë për t’u admiruar. Pograde- Zija i dashur. Ti ike nga jeta para
Mekanizim, laboratorë, biblioteka, botime e, mbi të gjitha, kontribuoi urtësinë që të dallonte, ato bisedat carët të kujtojnë edhe për ngritjen e kohe, por kontributi yt në sektorët
për rritjen e kapaciteteve drejtuese e profesionale. këmbëkryq në parcelat e shfrytëzi- linjës së prodhimit të etazherëve për e shfrytëzimit të pyjeve dhe përpu-
Do ta kujtojnë drejtuesit e ministrive për fjalën e ngrohtë dhe përkrahjen mit, në rrugë dhe në mensa, kujdesin eksport. Por, të kujtojnë me respekt nimit të drurit, do të kujtohen me
që u pat dhënë, jo vetëm si Drejtor i Institutit Agronomik të Barit, por që tregoje për jetët e tyre në sektorë, edhe punëtorët e ofiçinës dhe ata të respekt nga shokët, kolegët dhe
edhe si President i Fiera del Levante për katër vite (2006 – 2010). Ishte për hallet e punës, por edhe të prodhimit të zinxhirëve e pjesëve të miqtë e shumtë.
ambasador i plotfuqishëm i luftës për dije, i përkrahjes së studiuesve të familjeve. Nuk do ta harrojnë kurrë ndërrimit për motosharrat, me të cilët
rinj, me besim të pakushtëzuar në aftësitë e tyre, duke i frymëzuar më korrektësinë në zgjidhjen e halleve qëndroje gjithë natën, duke punuar për Irfan Meko, Trifon Cfarku,
tej në punë e në jetë. Janë të rrallë njerëzit e pajisur me atë energji të tyre, por dhe në vërejtjet e eliminimin e defekteve në mekani- Themi Kola, Ilmi Mysliu,
pozitive; me fjalë dhe me kontribut të drejtpërdrejtë, u ka sjellë aq të qortimet që i bëje për ndonjërit, ashtu, zmat e pyllit, makineritë e përpunimit Genci Kacori
mira shumë specialistëve të bujqësisë, shumë bujqve, peshkatarëve e si me doreza, si dhe qëndrimet që të drurit e sidomos për shqetësimin
familjeve rurale në gjithë pellgun e Mesdheut; i ka nxitur të ndjehen të
vlerësuar e të mbrojnë dinjitetin e punës së tyre. * Kaktusi është bima që rritet
Në pyjet e Stravajt më ngadalë se të tjerat. Gjatë
…Tashmë Cosimo Lacirignola do të prehet në Pulie, të cilën e bëri edhe
vitit rritet 1-2 cm. Kurse më
më të njohur dhe e pati dashur aq fort. shpejt rritet Bambuja. Ajo gjatë
Përulemi me respekt para kujtimit të këtij njeriu të madh. 24 orëve rritet 5-6 cm.
* Bima më e lartë është një lloj
Pandeli PASKO alge e murrme, që së bashku
me degët dhe trupin arrin
Ish-student i CIHEAM-it gjatësinë 400 m.
Sali METANI * Gjethet më të mëdha i ka një
lloj palme, që rritet në brigjet e
Ish-përfaqësues i Shqipërisë pranë CIHEAM-it lumit Amazona. Gjethet e saj
arrijnë deri 22 m të gjata dhe
Arben MYRTA 12 m të gjera, kurse bishti i
Ish-student i CIHEAM-it gjethes 5 m i gjatë.

Pylltaria në Kosovë
Përdorimi i biomasës drunore për ngrohje është pa rrezik për shëndetin dhe ndotjen
e ajrit nëse përdoren teknologji dhe pajisje ngrohëse moderne e të licencuara
P
roblemi i energjisë, së ba-
shku me ujin dhe ushqi-
min, është një prej pro-
blemeve thelbësore të njerëzimit.
Nevojat e shtuara dita-ditës për
energji, ndryshimet e çmimit në
tregun botëror, si dhe ndikimi i
shtuar i prodhimit të energjisë në
mjedisin jetësor, kanë ndikuar që
Energjetika, Ekologjia, Ekonomia
dhe Efikasiteti, të bëhen problem
unik i njerëzimit dhe qëllimeve
strategjike të shekullit 21, në kup-
timin e çmimit, sasisë dhe ndikimit
në mjedisin jetësor. Këtij problemi
nuk mund t’i ikë as Kosova, ku
përdorimi i energjisë elektrike,
thëngjillit (qymyrit) dhe drurëve
për ngrohje, për gatim e nevoja
të tjera familjare, janë burimet
kryesore, për të mos thënë të
vetme. Kuptohet se e djegia e
thëngjillit (qymyrit) dhe druve ësh-
të burim i ndotjes së ajrit. Shkalla
e ndotjes ndryshon nën ndikimin
e disa faktorëve, si: Vendosja gje-
ografike e një vendi, sasia e për-
dorimit të karburanteve të ngurtë
dhe përdorimi i pajisjeve e tekno-
logjive që përdorën për ngrohje.
Vlen të theksohet se Evropa
Qendrore është rajoni me për-
qindjen më të madhe të grimcave
aerodinamike me diametër prej
më pak se 2.5 mikrometra µg/m3
(PM2.5), që mund të përcillen në
ngrohjen a hapësirave banuese.
Të dhënat profesionale dhe
shkencore, tregojnë se emetimet
nga ngrohja me dru dhe ngrohja
me qymyr shkaktojnë efekte
serioze të shëndetit, përfshirë
vdekjen dhe morbiditetin nga
dëmtimi i organeve të frymë-
marrjes (respiratore) dhe kardio-
vaskulare. Djegia e drurit dhe
qymyrit lëshon edhe kompozime
kancerogjene. Sipas disa hulum-
timeve, çdo vit në Evropë vdesin
rreth 61000 persona, ndërsa në
Amerikën e Veriut rreth 10000, nga
ndotja e ajrit, shkaktuar nga
përdorimi i qymyrit dhe drurit për
ngrohje e nevoja të tjera familjare.
Biomasa drunore përfitohet
nga prerja e shkurreve, kaçubave,
drurëve të prerë gjatë rrallimeve
pyjore, mbetjeve (rezidjuve pyjore
dhe mbetjeve drunore), si dhe
Pyjet zënë rreth 60 % të territorit të
Kosovës. Pjesa më e madhe e tyre
gjenden në jugperëndim, në rrethi-
nat e Pejës, Deçanit, Burimit, Ju-
nikut, Gjakovës. Në këto pyje gjen-
den disa lloje drurësh, por kryesisht
halorët. Pyjet kanë një faunë e florë
të gjerë, me rëndësi për gjithë
rajonin e Ballkanit. Flora përfaqëson
Biomasa drunore për ngrohje
nga biomasa e presuar (ngje-
shur): peleti, briketi dhe ashklat
drunore. Edhe pse përbërësi
kryesor kimik i drurit është
karboni (C), rreth 50 % dhe liron
(emeton) rreth 109.6 kg CO2/GJ,
d.m.th. më shumë se ligniti (101.2
kg CO 2/ GJ, ndotja e ajrit të
brendshëm e të jashtëm nga
përdorimi i biomasës drunore si
lëndë djegëse, mund të zvogë-
lohet, veçanërisht në rastin e
përdorimit të biomasës drunore
nëse aplikohen këto standarde
dhe rregulla: Lagështia përkatëse
e prodhimeve të biomasës dru-
nore në përputhje me normat dhe
standardet. Në këtë vështrim,
përdorimi i drurëve, briketit dhe
ashklave nuk lejohet të kenë
lagështi ma të madhe se 20 %,
ndërsa peleti 8-10 %. Përdorimi
i biomasës drunore të terur me
përqindje lagështie të lartë, liron
shumë më pak tym, si rezultat i
djegies së plotë dhe mbetjes së
sasisë shumë të vogël të hirit, si
dhe emetimit minimal të ndotësve
të ajrit. Faktor tjetër, për të mos
thënë kryesori, në zvogëlimin e
emetimit (lirimit) të ndotësve,
është përdorimi i pajisjeve për
djegie (kaldajave, stufave e të tje-
ra). Përdorimi i pajisjeve moderne
e të certifikuara ose eko-pajisjeve
dhe eko-teknologjive, i zvogëlojnë
emetimet në përqindje të tole-
rueshme për shëndetin dhe mje-
disin. Pajisjet moderne dhe efi-
ciente (kaldajat, stufat, etj.) kri-
jojnë temperatura shumë të larta,
duke realizuar kështu shkallë më
të lartë të shfrytëzimit të nxehtë-
sisë dhe djegie të plotë të gjithë
përbërësve kimikë; pra fitohet gati
energji plotësisht e pastër, pa
ndikim negativ në ndotjen e
mjedisit dhe shëndetin e njeriut.
Ndërlidhur me këtë ekzistojnë
masa rregulluese dhe standarde
të përfshira në rregulloret ekolo-
gjike dhe etiketat promovuese për
kufijtë e emetimeve të caktuara
nga Bashkimi Evropian (BE). Për-
veç zëvendësimit dhe ndërrimeve
të përdorimit të teknologjisë dhe
pajisjes për ngrohje, mundësi tjetër
e uljes së ndotjes janë edhe caktimi
i ditëve “jo ngrohje”, që lidhet me
rreth 25 % të florës së Ballkanit dhe
asaj të Evropës. Rajoni me
shumëllojshmëri më të lartë është ai i
maleve të Sharrit dhe Alpet Shqiptare.
Pyjet e pasura me florë dhe faunë janë
rezultat i ndryshimeve klimatike,
pedologjike dhe hidrografike. Por, pyjet
e Kosovës janë pre e dëmtimeve nga
zjarret dhe prerjet e paligjshme.
ndalimin e ngrohjes në orët e
hershme të ditës (mëngjesit) dhe
në rastin e kushteve me shpejtësi
ere shumë të vogël, përmbysjeve
të shpejta të temperaturave, etj.
dhe promovimit të eko-etiketave.
Masat e mësipërme u shërbejnë
hartuesve të politikave dhe poli-
tikëbërësve për zvogëlimin e ndo-
tjes së ajrit të brendshëm e të
jashtëm. Duke pasur parasysh
kontributet e ndjeshme të ndotjes
së ajrit nga ngrohja e hapësirave
të banimeve familjare dhe atyre
punuese me lëndë djegëse të
ngurta, është i pamundur trajtimi i
problemit të ndotjes së ajrit në
shumë pjesë të botës, përfshirë
edhe Kosovën, pa e adresuar pro-
blemin në thelb të lëndëve djegëse.
Propozimi i ekspertëve të
mjedisit (ambientit) dhe shoqatave
mjedisore për zëvendësimin e
karburanteve të ngurta për pro-
dhimin energjisë, në rastin konkret
energjisë termike (qymyrit dhe
biomasës drunore) me burime të
ripërtëritshme (uji, era, dielli etj.),
në rastin e Kosovës, duhet studiuar
me kujdes, kur dihen limitet sasiore
të këtyre resurseve, si dhe shkak-
timi i dëmeve anësore nga shfry-
tëzimi i disa prej resurseve të
ripërtëritshme (rinovueshme) siç
është rasti me ndërtimin e hidro-
centraleve, të cilët ndikojnë drejt-
përdrejt në zvogëlimin e sasive të
ujit për pije dhe nevoja të tjera
familjare, ujit për ujitje të tokave
bujqësore, ndotje të ujit, zhdukjen
e gjallesave ujore, shëmtimin e
peizazhit e ndikime të tjera. Për-
dorimi i erës “mullinjve të erës” për
prodhim energjie gjithashtu parqet
problem serioz të ngordhjes së
shpendëve (zogjve) dhe ka raste
të shumta kur shoqatat e ornitolo-
gëve në vende evropiane e
kundërshtojnë edhe prodhimin e
energjisë nga era. Për më tepër,
masa drunore (biomasa) bën pjesë
në burim energjie të ripërtëritshme
(rinovueshme) dhe është në
përputhje me Paketën e BE-së për
preventivë dhe zbutje të ndryshi-
meve klimatike, adoptuar në vitin
2009 për implementimin e synimit
në përpjesëtim 20:20:20 dhe
reduktimit të efektit serrë (GHG)
Pyjet e Kosovës dhe struktura qeverisëse
Të gjitha pyjet publike të Kosovës janë
resurse kombëtare, që mbrohen me
ligj. Përgjegjëse për menaxhimin e
sektorit të pylltarisë, përfshirë mbroj-
tjen, aktivitetet e ripyllëzimit, pa-
randalimin dhe mbrojtjen nga zjarri,
dezinfektimin kundër insekteve e
sëmundjeve, licencimin për prerje,
etj., është Ministria e Bujqësisë, Pyll-
tarisë dhe Zhvillimit Rural, Depar-
tamenti i Pylltarisë. Në kuadër të kë-
saj ministrie është themeluar Agjen-
cia Pyjore e Kosovës (AKP), e cila veç
të tjerash, bën edhe lëshimin e
licencave për prerje të drunjve.
APK është përgjegjëse për çështjet që
lidhen me rregullimin e pyjeve dhe
Msc. Qazim KUKALAJ
Ekspert i Pylltarisë, Mjedisit dhe
Zhvillimit Rural, Prishtinë
nga viti 2007 deri në 2020, ku
energjia e ripërtëritshme duhet të
marrë pjesë 20 % nga prodhimi i
përgjithshëm i energjisë. Derisa
përdorimi i biomasës drunore në
Kosovë kundërshtohet dhe bara-
zohet me përdorimin e qymyrit, në
anën tjetër, sipas të dhënave stati-
stikore, përdorimi i lëndëve dje-
gëse nga biomasa drunore pritet
të vazhdojë dhe të zgjerohet në
dekadat e ardhshme, veçanërisht
brenda BE-së, si rezultat i politi-
kave të ndryshimeve klimatike, të
cilat favorizojnë përdorimin e
biomasës drunore për ngrohje,
kuptohet në mungesë të lendeve
të tjera, me ndikim më të vogël në
ndotjen e ajrit dhe kosto financiare
më të volitshme.
Analizuar situatën energjetike
ekzistuese në Kosovë, por edhe
mundësitë e zëvendësimit të ngro-
hjes me biomasë drunore më buri-
me tjera të ripërtëritshme më pak
ndotës të ajrit dhe kosto të për-
ballueshme, mendojmë se për një
kohë të gjatë kjo do të jetë e pa-
mundur për Kosovën. Në ketë
vështrim, detyrë kryesore e institu-
cioneve përgjegjëse mbetet pro-
movimi i njohurive dhe organizimi
i trajnimeve e këshillimeve lidhur
me përdorimin efecient të ener-
gjisë, përdorimin e biomasës dru-
nore sipas standardeve dhe
normave të BE-së, përdorimin e
pajisjeve dhe teknologjive moderne
për ngrohje dhe të licencuara,
pajisjen e hapësirave të banimit me
filtër, aplikimin e eficiencës së
energjisë dhe masa të tjera. Për
më tepër, organet përgjegjëse
nevojitët të shqyrtojnë mundësinë
e aplikimit të grandeve dhe sub-
vencioneve për familjet e intere-
suara t’i zëvendësojnë pajisjet
klasike e të amortizuara të ngro-
hjes, me pajisje e teknologji të
licencuara dhe moderne. Dihet se
në Kosovë përdoren pajisje që nuk
e djegin plotësisht lëndën djegëse,
për shkak të krijimit të tempera-
turës së ulët të djegies dhe kufi-
zimeve të tjera. Djegia jo e plotë e
lëndës djegëse rezulton me eme-
time relativisht të larta për njësi të
karburantit, duke përfshirë edhe
shumë produkte të djegies jo të
tokave pyjore, administrimin e mena-
xhimin e tokave pyjore publike dhe
pyjeve në Parqet Nacionale, përveç
çështjeve që ligji në mënyrë të veça-
ntë i cakton ndonjë autoriteti tjetër
të Qeverisë.
(AKP) ka këto përgjegjësi kryesore:
* Implementon legjislacionin pyjor
dhe UA, të ndërlidhura me admini-
strimin e pyjeve dhe tokave pyjore.
* Përmes inventarizimit, përcjell
zhvillimin e resurseve pyjore.
* Shqyrton kërkesat për dhënien e
lejeve për prerje, drusore e jodrusore
dhe lëshon leje në pajtim me
dispozitat në fuqi.
7
plotë, si PM2.5 dhe monoksidi i
karbonit (CO) - dy ndotësit krye-
sorë të ajrit. Përmirësimi i efika-
sitetit të djegies së drurit në pajisjet
e ngrohjes në shkallë të vogël ul
dukshëm emetimet e gazrave të
mëdha serrë, të tilla si CO2 dhe
metani (CH4), për njësi energjie.
Në anën tjetër, djegiet në shkallë
të vogël të karburanteve të ngurta
janë burim i rëndësishëm i emeti-
meve të karbonit të zi (Blac car-
bon), i cili është komponent i PM2.5
dhe ndikon në ngrohjen e klimës.
Përveç këtyre ndotëseve, kur
qymyri (thëngjilli) përdoret për
ngrohjen e hapësirave të banimit
dhe hapësirave të tjera, shkakto-
hen emetime nga elementi kimik i
squfurit (S) dhe ndotësve të tjerë
toksikë, që gjenden në disa lloje
qymyri. Këta ndotës, që gjenden
në disa lloje thëngjilli edhe me
djegie të mirë (të plotë) nuk shka-
tërrohen. Me aplikimin e masave
të mësipërme, emetimi i PM2.5 dhe
karbonit të zi, shkaktuar nga
përdorimi i biomasës drunore,
mund të reduktohet mjaft. Si
shembull i mirë i vazhdimit të
përdorimit të biomasës drunore për
ngrohje mund të përmenden
Anglia, Belgjika,Gjermania , vendet
Nordike, etj., të cilat nuk e kanë
ndaluar përdorimin e biomasës
drunore, përkundrazi vazhdojnë të
ofrojnë grande, subvencione dhe
ndihmesa të tjera financiare fa-
miljeve për zëvendësimin e paji-
sjeve dhe teknologjive të vjetra e
joefeciente me pajisje moderne të
certifikuara (eko-pajisje) si kaldaja,
stufa, filtra, etj.), të cilat bëjnë dje-
gien e plotë të lëndës djegëse dhe
emetojnë ndotës në sasi shumë të
vogla.
* Zgjedh dhe shënon trungjet për
prerje, pranon punët e kryera dhe
lëshon leje për transportin e dru-
rëve.
* Lëshon leje për vjeljen e prodhi-
meve jodrusore.
* Kontrollon vendet e prerjes, de-
ponimit, përpunimit, si dhe tran-
sportin e masës drusore.
* Mbikëqyr dhe përcjell punët e pre-
rjes dhe silvikulturës, për të sigu-
ruar përmbushjen e kërkesave të
kontratës, sipas lejeve, planeve
vjetore operacionale të menaxhimit
me pyje sipas standardeve të pu-
nës.
 8 E N G L I S H
(16 FEBRUARY, 2008-2018)
FOREST ENGINEER,s day” - IN ITS 10-th ANNIVERSARY
Ing. Erzen BULICA - Forest Study and Project Institute (Privat)
In one of the years of “fading” of the
jubilee celebration of the Albanian
Forest Service (January 27, 1923)
and the role and the voice of the
specialists in the development of
Albanian Forestry, was the initiative
and personal contribution of Dr.Msc.
Arben PETTO, General Director of
ISPP, supported by his company’s
colleagues, initiated the deployment
of the 16th of February (each year)
as “Forest Engineer Day”, the
symbolic date of the 34th graduation
of the” Forest Engineer “ (16
February 1964), followed by tens of
hundreds of other engineers, with
technical and professional contri-
butions, along with the country’s
forest economies.
It is the commemoration of this day,
unintentionally, the respect and
appreciation, firstly, addresses the
concrete names of forest engineers,
first graduated from the Western
University auditors and then to the
Eastern ones, whose contribution
and role gave the name to the Service
and Albanian Forest Education, a part
of this life, and others enjoying the
third year of age, starting with Prof.
Llazar Treska, Prof. Ilia Mitrushi,
Doc.Ilia Nako, inxhineret Vasil
Shqau, Mete Shahu, Eftim Naumi,
Vito Koci, Pellumb Tirana, Perlat
Qorri, Dhimo Koci, Dr. Akile Pite,
Dr. Ylli Gusho, Prof.Dr. Dalip Habili,
Pirro Xhumetiku, Vehbi Dermani,
Prof.Panajot Koci, Prof.Kristo
Qendro, Mico Koci, Prof.Dr.Sotir
Dimoshi, Irfan Meko, Kastriot
Selimi, and many others that the
memory of the Albanian Forest
Service has been archived in the
upcoming development of the
Forestry of the country, which should
be acknowledged that this
development, the curse of the last
few years is not the right one and
regret is declining.
It is known that , our country, among
its natural resources, has the
FORESTS, which, together with the
grazing cover, multiply to about 60%
of the total land area, with a high
biodiversity of trees, herbaceous
flora and forest fauna , favored by the
morphological and phyto-climatic
conditions of the territory, although
these statistics are now close,
waiting for the precision of the data,
after the commencement of the
newly started New National
Inventory.
Forestry is the sector of engagement
of forestry engineers (of general
profiteering, forestry and wood
processing sectors) that together
with the armament of other
specialists (middle and lower
cadastre) has accumulated good
experienced for governance, rational
utilization, conservation and
enhancement of forests
Attention to the progress and
scanning of this experience can be
expressed in two picture of the state
of the Forestry, before the 1990s,
under the pressure of the centralized
economy, and after the 1990s, under
the pressure of the market economy,
where faced with the efforts,
direction and operation, with
scientific competence and effective
silvicultural techniques, by the forest
specialists, aiming at sustainable and
sustained livestock production,
prevails or prevails, why not today,
“the practice of treatment and the
evaluation of forestry property,
simple for economic purposes,
through the overcoming of
exploitation opportunities, and the
leave it, after hand, of their complex,
ecological, protective, social,
recreational, tourist, etc.
This jubile day returns to us in
September 1959, where for the first
time, at the High Agricultural
Institute, the Faculty of Forestry
(today the Faculty of Forestry
Sciences) opened its doors, in whose
auditorium there are over 2200 senior
specialists, of the three profiles
(General, Forestry, Forestry and
Wood Processing). Named in various
areas of forestry, their zeal and their
work, they dedicated themselves to
complex solutions that dictated to
them, scientific governance, full and
rational exploitation of wood and
further industrialization.
Each year and onwards, detailed
planning of forestry works began,
beginning with the implementation of
10-year implementation projects, for
the needs of each forestry unit
(improvement works of forest piles
such as pruning, rides or exploita-
tion;( afforestry and reaffforestry,
such as nurseries, car roads, tractor
tracks, harbors, cableway lines,
etc.), works of protection from
diseases and injuries, etc.).
Forestry utilization, after pro-
spective studies, was put into
complete design frameworks,
where already in the forest parcels,
every year new techniques were
introduced, such as the wood cutting
phase, its internal transport, the
protection of the forest cover and
remote transport, to transit centers
or further processing.
In the midst of technical solutions,
there was, of course, a well-
qualified and step-by-step, scienti-
fic-minded place where sound
studies were archived in the field’s
scientific memoranda and manuals
(these in the form of summary
articles, scientific themes, various
publications, such as : books,
KËSHILLI BOTUES
Prof. dr. M. Kotro,PhD.C E. Imeraj, A.
Sokoli, Mrs. Lindita Manga, Prof. dr.
B. Lushaj, Prof.as. dr. E. Toromani,
MSC J. Gjini, Dr. D. Pistoli, Prof. dr. A.
Postoli, A. Gacaferi
brochures), which distinguish those
related to: treatment of forest piles;
forest cutting stages; combating
diseases and pests; demolition of
eroded areas; second forest pro-
ducts and oily-oil plants; improve-
ment of pastures and construction
of plots; mechanization of forest
works, etc
For all this performance of Forestry,
an assessment goes not only for the
technical and scientific engagement
of forest engineers, in different areas
or districts of the country, but also
the pedagogical staff of the Faculty
of Forestry Sciences (in the prepa-
ration of the high school) , staff of
the former Institute of Forestry
Studies and Projects (today attached
to the Environment Agency) and the
Forest Study and Project Institute
(private).
This year 16 February, the “ Forest
Engineer’s Day” comes with a
jubilee, the 20-th anniversary of the
first edition of the “KURORA E
GJELBERT” newspaper, conceived
and promoted by the Leading Board
of the Ecological Club of Lezha,
where the passionate and in the first
years of his manager, engineer Zef
Imeraj, and later by other
management and publishing staff
(including various organizations or
associations, financial contributors
to its publication).
This newspaper was a powerful
challenge to the forestry sector,
now under the new conditions of the
market economy and the legal
recognition of the three forms of
ownership of forests and pastures
(state, municipal and private); the
beating of professional and
scientific opinions and constructive
debates, in function and in the
service of solving the challenges of
the development of this sector,
which is vital for the country, altho-
ugh it remained and is still lagging
behind the attention of the gover-
ning institutions.
Although in such a Jubilee day, the
tradition wants to reveal some of the
successes, but regretfully they are
missing.
It should be acknowledged that in
the general opinion there is a lack
of technical-professional opinion
of the forest engineer (least in
numerical terms, ie the direction
pyramid and technical solutions),
one of the most meaningful and
meaningful facts, to which the Mi-
nistry of Tourism and the Enviro-
nment (which, unfortunately, lacks
the “Forestry” quality), as the line
ministry should stop at the many
problems facing the Albanian
Forestry today ...
Page 1, 3
REDAKSIA
V. Hoxha (Kryeredaktor),
G. Kacori, F. Memeli, A. Seci
Financë, marketig:
Msc. Gj. Fusha
95th anniversary of the Albanian Forest Service
National Plan for the Greening of Albania
Eng. Mehmet METAJ
Director of ALBAFOREST Center
January 27, 1923, the day when the
“Law of Forests and Pastures” was
decreed, already, since 1998 is
commemorated as the Albanian
Forest Service Day. 95 years ago,
with the adoption of the first law of forest vision was more than obvious,
state or private forests are considered common property. The law obliged
every Albanian to have a rigorous protection of forests and pastures, as the
environment is common property, administered and protected jointly.
On the occasion of the 95th anniversary of the foundation of this Service,
Minister of Tourism and Environment, Mr. Blendi Klosi presented the
national (re) afforestation plan of the country, aiming to plant more than
20 million forest trees until 2020. This initiative is a commitment of the
global initiatives (New York, 2014) and the latest Climate Agreement (Paris,
2016), where our country is a party and a signatory to them.
Page 1, 2
20 years
“Kurora e Gjelbër”
The “Green Crown”, the Nationwide Newspaper for Forests and the
Environment, has been in the hands of readers for 20 years at home and
abroad. Hundreds of articles from dozens of collaborators have been
published. In the focus of the writings are mainly problems of forestry
and the environment. Author’s writings and issues have been published
from Albania, Kosovo, Macedonia, Montenegro and Preshevo, without
leaving the best experiences from Europe, USA, Canada, etc.
Almost every issue has been written for many of those hundreds of
specialists, from professors and doctors to simple foresters, who linked
life with forestry, to the development of this vital sector for our country.
The contribution of many donors, such as the World Bank, USAID, SNV /
CNVP, Sida, REC, ISPP, “International Coalition for Land Protection”, is
assessed in the performance of “Green Crown” for all these years.
On the occasion of the 20th anniversary, the Publishing and the Editorial
Board thank the numerous collaborators and readers. Special thanks also to
the donors. From the many congratulations we have recieved on this occasion,
we have chosen some to publish in this edition ...
Page 1, 2, 3
Tributes at CIHEAM-Bari
Albania and Kosovo lost a great friend
On January 2, 2018, Cosimo Lacirignola,
Secretary General of CIHEAM (International
Center for Mediterranean Agronomic Studies)
passed away.
Historical Director of CIHEAM-Bari from
1987 to 2016, he transformed this institute into
an important research, vocational training and international co-operation
center not only for Mediterranean countries, but also for Africa, Asia and
Europe. He respected the individual and religious traditions of all those
coming from different countries who were professionally formed and
acquainted with the work of this institute.
He will always remembered in Albania and Kosovo from those hundreds
of experts who specialized in CIHEAM-Bari halls and participated in
dozens of projects that greatly affected the development of Albanian
agriculture. Many former students of this institute opened the horizons,
created new opportunities for work and activities ... Page 6
Winter Poultry Census 2018 and Elite Tourism
Minister of Tourism and Environment,
Mr. Blendi Klosi declared the national
action in cooperation with the Ministry
of Agriculture for control and
punishment of subjects which embalm
or expose rare birds, from the lagoon
of Kune-Vainit, where he was to
closely monitor the national census of winter waterfowl for 2018.
The national census of winter migratory waterfowl this year extends to 20
countrywide wetlands from 16 in 2016. The national census is held in the
framework of the international census that is being held simultaneously
in 143 countries from all over the world ... Page 5
Aldo Diku
Kontaktoni:
erinda 001@gmail.com
velihoxha@yahoo.com - 068 21 42 098
Klubi Ekologjik, Lezhë
Gazeta “Kurora e Gjelbër”
Nr. llogarie: 0110154266
www.ecl-albania.org