1 MARS 2020

NGA ARDITA DINAJ

K
osova ka sipërfaqe rreth 44.7% të territorit me pyje,
ndërsa njerëzit kanë gjetur aty jo vetëm një burim en-
ergjie për ngrohje e gatim...
FAQE 2

MARS 2020

Mesazhe shprese në
kohë Pandemie
BESA KALAJA
Luljeta Pula Beqiri gruaja
protagoniste e viteve të 90-
ta, tregon për aktivitetin e
saj dhe s dat nëpër të cilat
ka kaluar. Ambienti koso-
var sipas saj nuk është fare i
lehtë për gratë por ato duhet
të gjejnë energji dhe vullnet
që të japin kontributin e tyre
në shoqëri. Ishte 16 vjeçe kur
e lloi aktivitetin e saj poli-
tik. Ishin demonstratat e vitit
1968.
FAQE 7

Gruaja dhe lidhja e saj e

veçantë me pyllin dhe në
ALMIRA ZEBI XHEMBULLA atë çfar ka mbrenda pylli

U
bë më shumë se një muaj që jeta e ndali vrapin dhe na bëri të ridimensionojmë konceptin e të men-
duarit për prioritetet. Të qëndruarit në izolim vetëm me fëmijët larg bashkëshortit nuk është shumë
e lehtë. Veçanërisht 2 javët e para qenë shumë të vështira. Ne jemi mësuar të sakri kojmë po kësaj
here ishte ndryshe. E kam shprehur disa herë që mjekët kanë detyrë të vështirë, por mesa duket u desh kjo betejë
me armikun e padukshëm të kuptojmë akoma më shumë rëndësinë dhe vlerën e këtij profesioni vetmohues.
Shqetësimit për shëndetin dhe informacionit për ecurinë, dalëngadalë ju shtua edhe një ndjesi malli... Më ka FAQE 6
marr malli për ajër dibre. Që prej kohës kur kam qenë studente nuk kam ndenjur kaq gjatë larg qytetit tim. Më
mungojnë miqtë, bashkëpunëtorët, mbështetësit dhe patjetër të afërmit. Më mungon shtëpia atje, përshëndetja
e njerëzve, xhirot në bulevard dhe ndalesat te kafet apo restorantet e qytetit. Më mungojnë takimet me njerëzit
dhe bisedat me përfaqësuesit tanë lokal për të adresuar nevojat e tyre, edhe pse virtualisht kemi qenë cdo ditë
në kontakte të vazhdueshme.
FAQE 3

Dr.Albora KACANI FAQE 3

SHPRESA MEZINI
Specialiste - Sektori i Përgatitjes dhe Fizibilitetit te Pro-
FAQE 5 jekteve IPA dhe Donatorëve të tjerë FAQE 4 FAQE 2
MARS 2020
GRATE AKTIVE NE KOSOVE..
NGA ARDITA DINAJ
K
osova ka sipërfaqe rreth 44.7%
të territorit me pyje, ndërsa
njerëzit kanë gjetur aty jo vetëm
një burim energjie për ngrohje e gatim,
burim i të ardhurave nga produktet py-
jore jodrusore, por edhe si burim të zh-
villimit të turizmit rural. Është shumë e
rëndësishme të kuptuarit se pyjet nuk janë
vetëm një mjedis i rrethuar me drurë, por
si resurse natyrore që bashkë me dimen-
sionin human çojnë në përmirësimin e
jetesës dhe menaxhimin e qëndrueshëm,
duke përshirë si burrat ashtu edhe gratë.
Grupi prodhues i grave/të rinjve i cili
vepron në kuadër të shoqatës së pronarëve
të pyjeve private “pyjet e Llapit” në Podu-
jevë, vazhdon të punojë në procesim të
Fillon mbjellja e BMET
Kjo “shuj-ja” po na kushton me jetë!
NGA ARTA MAXHUNI
Nji lamsh më mbështillet në grykë
kur mendoj për tana ato vajza, gra,
bashkëshorte e nana të cilat për fatin e
nëmun ende mbajnë mbi supe peshën
e randë dhe vrastare të një mentalieti
të mykun kanunor, mesjetar… Asht e
dhimbshme me mësu numrin e atyre
grave që zanin ua vranë e shpirtin ua
morën ndoshta dhe për shkak banal,
dhe në fund të ditës janë ato që iu prish-
et emni, iu vihet njollë morale, (vulë alla
shqiptareske) iu cenohet nderi, fajëso-
hen e turpnohen për plumbat e burrave
e krimi justi kohet me burrni!
Këto drama realiste, ky realitet i shpër-
ftyruem llin e ka në “shuj-tje”, për “mar-
ifetin” e guras që gruaja nuk duhet me
b’za, me frikën që e vërteta mos të del prej
mureve të shpisë, për mos me ra në gojë të
kurrkujt e nemitun duhet m’i mbyll sytë
para grushtave të shtrënugem të burrit
derisa trupi t’i dridhet si thupra në ujë.
Atë vujtje e torturë, gjendje pasigurie e
s litjeje shpirtnore duhet me ru për vete si
sekret ushtarak, e-edhe dritës duhet me ia
fsheh shenjat në trup.
“Se parimet morale burri i mbanë si
veshjen ma të mirë” gruaja me çyken
e zorit duhet me duru “kafshërinë”
e sjelljes së tij, pa forcë, pa guxim a
mbështetje me ngrit zanin, me kallxu e
denoncu dhunën, pa nji trohë të drejte
për lirinë e vet, pa të drejtë nëse do ta
vazhdojë martesën apo do t’i japë fund.
2
Fermerët në rajonin e Istogut edhe gjatë
këtyre ditëve po përgatiten për mbjellje
të Bimëve Medicinale Aromatike(BMA).
Cnvp vazhdon të përkrahë grupet prod-
huese te grave dhe të rinjve ne kultivim
dhe prodhim te këtyre bimëve duke ndih-
muar kështu promovimin e kultivimit, me-
todat e qendrueshme te vjeljes dhe krijimin
e te ardhurave per komunitetin rural.
Gjatë vizites në Istog, perfaqesuesit e
CNVP bën edhe shperndarjen e disa pa-
jisjeve mbrojtese per fermeret qe të mbro-
hen nga COVID-19 gjatë punes ne terren.
Në periudhën e tanishme ajo ka nisur
zbatimin e Projektit Investiv, që përfshin
Në ditë e në mot t’u venit pa pasë kush
me ndigju, kujt me iu anku, kujt hallin
me ia qa a me i besu? “Duhet me duru,
ki f’mi!” – asht edhe ky parimi theme-
lor i nji ligjërate a nji leksioni jetësor që
e merr prej gjyshes a nanës, prej grave
të përbetume për robni (masa ‘eduka-
tive…’ ua mishëroi këtë rol), asht gjyki-
mi dhe përbuzja që e merr nga vet gratë,
të cilat “dinë” me zotnu e “matë” shpir-
tin, besnikrinë, dinjitetin e snikërinë e
një gruaje të mirë apo të keqe.
Po dhe po. Kjo heshtje ogurzezë, pika-
pika nji ditë ka m’u mbledh me u ba pus,
shumë i thellë, shumë i nximë, aty ku
fshehen të këqijat e të ligat, pus me gjak
e tragjik. Dhe krejt kukama ka me zgatë
për dy-tri ditë, ka m’u këqyr e gjyku nga
prizmi mashkullor – gruaja e merr fajin
e burri mbetet viktimë, sepse kjo dukuri
e shëmtueme, e papreme, thelbin e ka të
vjetër e të thellë sa vet historia, kur gruaja
shikohej si “pronë” – Për shkak të kon-
ceptit “prona ime”, derti im.
Kjo xhurulldi mjerane nuk arsyheto-
het me atë që; lani e vrau gruan për
xhelozi, “nga dashnia për të”, apo se
burri nuk ishte mirë nga trutë, e vrau për
shkaqe varfnie apo çfardo sajimi i hollë e
i ulët qoftë… JO! Vrasja vjen si pasojë e
prapambetjes, fanatizmit, patriarkalizmit,
nënshtrimit e komandimit të sëmurë,
që nuk po e mund ta heqim nga faqja e
dheut…Fol, para se të jesh kufomë!
/supergrate.net/
një hapsirë të rè prej 2800 m² e cila
do të shërbejë për përpunimin e
imët dhe magazinimin e prodhi-
meve. Për këtë qëllim projekti ka
parashikuar instalimin e linjave
të reja të përpunimit. Nga ana
tjetër do të hidhen hapa të rinj,
me investime të reja për blerjen
dhe instalimin e pajisjeve shtesë
që do të shërbejnë për forcimin e
qëndrave grumbulluese që janë
hallkat e furnizimit të kompanisë prej
të cilave sot numerohen 46 të tilla. Qën-
drat në fjalë janë të pajisura me tharëse të
posaçme. Vjelësit e organizuar rreth një
qendre grumbulluese dorzojnë pranë saj
pjesët e vjela të BMA për ti tharë. Në këtë
mënyrë sigurohet cilësia e duhur e pro-
dhimeve të cilët dorëzohen te kompania
AGROPRODUKT shpk. Aktualisht, në
të gjithë Kosovën, punojnë në mënyrë të
organizuar rreth 3235 vjelës e grumbul-
lues, kryesisht të moshave të reja, të cilet
sasitë ditore të vjela i dorëzojnë pranë
qendrave grumbulluese. Këto të fundit,
pasi realizojnë sasitë e kontraktuara me
kompaninë AGROPRODUKT shpk, i
dorëzojnë ato në magazinat e saj. Ky hap
Revista “Global Woman” i dedikon faqen
e parë dy shqiptareve Diana dhe Keidi Pushi,
të cilat janë bashkëthemeluese të një plaftorme
që ofron konsultime për zhvillim individual.
Në intervistën e dhënë, ato ndajnë eksperien-
cat dhe arritje e tyre profesionale në Kanada,
transmeton albinfo.ch.
Në krye të kësaj reviste “Global Woman
Magazine” asin Diana Beqari Pushi dhe
Keidi Pushi. Ata janë nënë e bijë, femra të
zonja dhe shumë të trajnuar në metodologjitë
e vetëdijes dhe fuqizimi e personalitetit. Duke
punuar me to, njerëzit mund të kuptonjnë
frutave malore. Edhe pse gjendje pand-
emie, duke i respektuar rekomandimet
për mbrojtjen kundër COVID-19, duke
qëndruar brenda hapsirave punuese, duke
mbajtur distancën dhe higjienën, grupi ka
arritur të prodhoj rreth 700 litra lëngje nga
përpunimi i aronjës, boronicës së malit dhe
manaferra e malitës. Zonja Afërdita Murati
kryesuese e grupit potencon se e gjithë kjo
arritje është bërë edhe me përkrahjen e or-
ganizatave siç janë CNVP e USAID duke
ndihmuar kështu edhe ngritjen e kapac-
iteteve të grupit të grave dhe të rinjëve si
dhe duke rritur interesimin për përfshirjen
e më shumë grave në këtë biznes. Kjo re e-
kton edhe në zhvillim të zinxhirit të vlerave
të produkteve pyjore jodrusore, tê tregut
vendor e ndërkombtar, fuqizim të rolit të
gruas e shumë për time tjera...
ndërmerret për të mundësuar një furni-
zim cilësor të kompanisë me pjesë nga
bimët mjekësorearomatike dhe për të
mbështetur proçesin e kultivimit organik
të çerti kuar të llojeve të ndryshëm në
përputhje me standardet e me rregullat e
BE-së. AGROPPRODUKT shpk ka synuar
e synon vazhdimisht rritjen e angazhimit
të të rinjëve e të rejave si pjesmarrës ak-
tivë në zinxhirin e vlerave që ajo ka ndër-
tuar gjatë dy dekadave të fundit në sek-
torin e prodhimit e të tregëtimit të pjesëve
të bimëve mjeksore-aromatike, jo vetëm
në komunën e Istogut por në mbarë ter-
ritorin administratif të Kosovës. AGRO-
PRODUKT shpk eksporton në tregjet eu-
ropianë 95% të prodhimeve të saj.
rrugën e tyre më të mirë të lumturisë reale.
Diana është një stratege entuziaste hu-
maniste dhe sipërmarrëse. Si praktikuese
e trajnuar Master e Programimit Neuro-
Gjuhësor, transmeton albinfo.ch.
Pasioni dhe qëllimi i saj është t’ju ndi-
hmojë të njihni plotësisht potencialin tuaj
të vërtetë dhe të jetoni një jetë më të mirë.
Pasioni i saj gjatë gjithë jetës është të jetë
urëlidhëse me shkencën shpirtërore, kështu
që njerëzit të jetojnë një jetë të përmbushur
dhe autentike. Si nënë, grua dhe një ud-
hëheqëse për ndryshime, ajo është e përkush-
tuar të punojë në krijimin e një bote, ku çdo
njeri ka mundësinë të jetë i sigurt, i ushqyer
dhe të ketë lirinë dhe mundësinë për të shpre-
hur plotësisht kush janë vërtetë.
Ndërsa, Keidi sjell mjetet dhe aftësitë për
të inkurajuar një realitet të ri kolektiv per-
sonal dhe të shëndetshëm. Si një mësuese
shpirtërore dhe shëruese, ajo ndan energjitë
e dashura të Healing Heands Hands, medici-
nale me njerëzit./albfem/supergrate.net/
 3 MARS 2020

ALMIRA ZEBI XHEMBULLA

U
bë më shumë se një muaj që
jeta e ndali vrapin dhe na bëri
të ridimensionojmë konceptin
e të menduarit për prioritetet. Të qën-
Mesazhe shprese në
kohë Pandemie
druarit në izolim vetëm me fëmijët larg
bashkëshortit nuk është shumë e lehtë.
Veçanërisht 2 javët e para qenë shumë të
vështira. Ne jemi mësuar të sakri kojmë
po kësaj here ishte ndryshe. E kam shpre-
hur disa herë që mjekët kanë detyrë të
vështirë, por mesa duket u desh kjo betejë
me armikun e padukshëm të kuptojmë
akoma më shumë rëndësinë dhe vlerën e
këtij profesioni vetmohues.
Shqetësimit për shëndetin dhe in-
formacionit për ecurinë, dalëngadalë ju
shtua edhe një ndjesi malli...
Më ka marr malli për ajër dibre. Që
prej kohës kur kam qenë studente nuk
kam ndenjur kaq gjatë larg qytetit tim.
Më mungojnë miqtë, bashkëpunëtorët,
mbështetësit dhe patjetër të afërmit. Më
mungon shtëpia atje, përshëndetja e
njerëzve, xhirot në bulevard dhe ndalesat
te kafet apo restorantet e qytetit.
Më mungojnë takimet me njerëzit dhe
bisedat me përfaqësuesit tanë lokal për të
adresuar nevojat e tyre, edhe pse virtu-
alisht kemi qenë cdo ditë në kontakte të
vazhdueshme.
Që në llim e vlerësova rrezikun që
mund të na kanosej nga dhe u takova me
drejtuesit e kujdesit shëndetësor dhe ins-
cientëve dhe qytetarëve! e luleve të qershisë, bukurinë e luleve të E ndërsa shumë gjëra kanë ndaluar ajo
pektova nga afër masat që kishin marrë
Faleminderit mësuesve, por shume mollës, shijen e luleve të ftoit, freskinë e jo, punimet ne Rrugën e Arbrit vazhdojnë
për parandalimin e përhapjes dhe me-
faleminderit edhe nxënësve që përveç ajrit të maleve. ashtu siç vazhdojnë edhe perpjekjet tona
naxhimin e situatës. Për hir të së vërtetës
mesazheve motivuese na kanë treguar që Jam e bindur që edhe shumë të tjerë për të bërë më të mirën e për ta kaluar me
problemi ishte vlerësuar maksimalisht.
janë të talentuar dhe të përgatitur! mezi presin të ngjiten në Korab, të vizito- sa më pak humbje këtë betejë.
Kontroll 24 orësh në ku , skedim i ud-
Faleminderit Policisë së Shtetit dhe jnë Ulzën, të zbulojnë Lurën e të shijojnë Izolimi me siguri ështe i vështirë për te
hëtarëve dhe ndjekje e situates ne cdo
Forcave të Armatosura që janë kujdesur Drinin. Të provojnë mikpritjen e kullave gjithe ashtu sikurse edhe për shumë vajza
cep. Deri tani asnjë rast
për sigurinë publike dhe respektimin e dhe gatimin e mrekullueshëm të bujti- dhe djem që sot do të donin të ishin në
Jo për të përhapur panik, por për
masave! nave. Të ndjekin aventurat dhe adren- mjediset e shkollave e të shijonin shetitjet
të vazhduar me vigjilencën , statisti-
Shumë FALEMINDERIT Kryetarëve alinën e sporteve ekstreme, por edhe të pranverore, por janë të detyruar që të
kat tregojnë që epidemitë në Dibër janë
të Bashkisë dhe sta t të patronazhimit për relaksohen në ujrat e ngrohta termale. qëndrojnë në shtëpi.
përhapur më vonë se në qytetet e tjera.
kujdesin dhe angazhimin në fushatën hu- Të ngjiten maleve e të vrapojnë fush- Por, forca dhe shpresa është e madhe
Po unë shpresoj dhe besoj që me punën
manitare për të ndihmuar maksimalisht ave, të njohin bëmat e trimave e të udhë- se jeta do të triumfojë sërish. E shohim
e strukturave, kujdesin e qytetarëve për
qytetarët dhe për të siguruar dezinfektimin tojnë shtigjeve të heronjëve. Mbrëmjeve këtë nga medazhet solidarizuese nga
të respektuar distancimin zik dhe per-
e mjediseve dhe hapësirave publike. të ulen në odat dibrane e të dëgjojnë his- ballkonet e gjithë botës e nga përpjekjet e
mirësimin e motit ne do ta mbajmë larg
Faleminderit të gjithë bizneseve, sho- toritë e meselet e burrave të mençur dhe mëdha të shteteve. Me besim te Zoti dhe
deri në fund këtë am.
qatave dhe individëve për frymën soli- të shijojnë gatimet tradicionale të duara- durim e kurajo Ne do t’ia dalim! Kujdes
Ndjej të falenderoj pafund të gjithë ata
dare dhe mbështjen ndaj të pamundurve. rtave tona nën tingujt e çiftelisë që rri e dhe vëmendje deri në fund për t’ju rikthy-
që janë në krye të detyrës:
Le të shpresojmë që kjo am të mbaroj varur mbi oxhaqet e vjetra... er jetës në liri dhe të mirave që ajo ofron
Mjekët, infermjerët dhe gjithë per-
sa më shpejt e me sa më pak humbje e Sa e bukur është jeta dhe me sa bukuri sa më shpejt.
sonelin shëndetësor që me përkushtim
dhimbje! jemi të rrethuar... ta mbrojmë e të kujde- Mirëutakofshim në të bukurën Sh-
e kujdes maksimal i kanë shërbyer pa-
Unë mezi pres të vij, të ndjej aromën semi që të shijojmë cdo mrekulli të saj! qipëri me të bukurën Dibër.

Dimensionet gjinore të Strategjisë

Kombëtare të Angazhimit (NES Shqipëri)
DR.ALBORA KACANI
Që në llim, NES Shqipëri është për-
pjekur në mënyrë sistematike të integrojë
çështjet gjinore në dimensionet e ndry-
shme të punës së saj, përmes fushatave të
ndërgjegjësimit, ngritjes së kapaciteteve,
shkëmbimit të njohurive dhe avokimit.
Kështu Komiteti Koordinues dhe
Konsultativ Kombëtar i NES merr në
konsideratë drejtësinë gjinore, ku në
përbërjen aktuale të tij ka rreth 20%
-30% gra, dhe synon që ky numër të
rritet me 35% - 40%. Këto kuota do të
aplikohen gjithashtu për komitete të
ndryshme dhe grupe pune që mund të
ngrihen brënda Komitetit. Për më tepër,
NES Shqipëri i kushton vëmendje ekui-
librit gjinor kur fton aktorët në takimet
e organizuara në nivelin vendor duke
synuar rritjen e pjesëmarrjes së grave
me 20% - 30%.
Platforma adreson pjesëmarrjen
e grave në menaxhimin e pyjeve dhe
vendimmarrjen nëpërmjet aktiviteteve
të saj të ndërgjegjësimit dhe ngritjes
së kapaciteteve të grave. NES Shqipëri
kontribuon në ndërgjegjësimin e grave
dhe rritjen e njohurive për të drejtat e
tyre mbi burimet pyjore. Për më tepër,
platforma organizoi gjatë periudhës
2014-2016 një fushatë me moton “Edhe
Unë Vendos” për të promovuar përf-
shirjen e grave në vendimarrjen në lid-
hje me pyjet, duke rezultuar në një rri-
tje prej 30% të pjesëmarrjes së grave në
organet vendimmarrëse të Shoqatave
dhe Federatave të Përdoruesve të Pyje-
ve dhe Kullotave. NES Shqipëri vazh-
don të promovojë përfshirjen e grave
në praktikat e qëndrueshme të admin-
istrimit të pyjeve, duke rritur aftësitë e
tyre për t’u organizuar në grupe prod-
huese, ndërkohë duke i ndërgjegjësuar
ato gjithashtu se si të marrin pjesë në
mënyrë efektive në proceset e vendim-
marrjes, veçanërisht në zonat rurale.
Për më tepër, përmes analizave të hol-
lësishme, NES Shqipëri identi kon
çështjet kryesore që lidhen me pronës-
inë që duhen adresuar në niveli kom-
bëtar dhe propozon rekomandime për
vendimmarrësit për të ndërmarrë refor-
ma mbi pronësinë.
NES Shqipëri kontribuoi gjithashtu në
një histori suksesi! Në Bulqizë, një grup
grash nga tre fshatra protestuan kundër
konçensionit që dëmtonte pyjet pranë
shtëpive të tyre. Për tre vjet me radhë,
këto gra kundërshtuan vazhdimisht dhe
ndaluan veprimet e koncesionarit duke
kaluar ditë e netë së bashku me fëmi-
jët e tyre në pyll. Në Korrik 2018, NES
Shqipëri mbështeti drejtpërdrejt pro-
testën, duke ndihmuar organizatorët dhe
mbështetësit, dhe si rezultat Ministri i
Mjedisit, z.Blendi Klosi dhe deputetja
e parlamentit znj. Almira Xhembulla u
takuan me grupin e grave dhe anuluan
koncesionin.
Për të rritur shikueshmërinë e vepri-
meve të saj, NES Shqipëri prodhon bro-
shura dhe etushka të ndryshme në lidhje
me rolin e grave në çështjet e pyjeve dhe
tokës. Që prej Marsit 2014, Federata Kom-
bëtare e Pyjeve dhe Kullotave Komunale i
dedikon numrin e Muajit Mars të gazetës
“Jeto Gjelbër” grave dhe vajzave të cilat
punën dhe jetën e tyre ia kanë kushtuar
pyjeve dhe mjedisit.
MARS 2020 4

Projekti S.W.A.N
(Platforma digjitale për ripërdorimin e mbetjeve të ngurta për Ballkanin)
SHPRESA MEZINI
Specialiste
Sektori i Përgatitjes dhe Fizibilitetit te Projek-
teve IPA dhe Donatorëve të tjerë
Në shtator 2017, ka lluar të zbatohet
Projekti S.W.A.N (Platforma digjitale për
ripërdorimin e mbetjeve të ngurta për
Ballkanin), i bashkë nancuar nga Pro-
grami Ndërkombëtar i Bashkëpunimit In-
terreg V Balkan Mediterranean 2014-2020,
nëpërmjet Bashkimit Evropian dhe Fond-
eve Kombëtare të vendeve pjesëmarrëse
të tij. Buxheti total është 968.000 EUR dhe
kohëzgjatja eshte deri ne Qershor 2020.
VIZIONI
Zhvillimi i një Platforme Interaktive TI
midis vendeve të Ballkanit dhe pellgut të
Mesdheut, e cila do të krijoje lokalisht dhe
do të menaxhojë midis vendeve pjesë-
marrëse, zinxhirë vlerash për mbetjet e
ngurta jo-të rrezikshme, duke promovuar
në këtë mënyrë rritjen e gjelbër brenda një
ekonomie qarkulluese, drejt një shoqërie
me zero mbetje.
OBJEKTIVI
Të organizojë e ndërlidhë (industrial-
isht dhe nga ana tregtare) prodhuesit e
mbetjeve brenda rajonit,një vendi dhe/
ose midis vendeve të Ballkanit, për të
ripërdorur, ricikluar e rigjeneruar mbetjet
e tyre në material të lëndës së parë për in-
dustritë e tjera.
QËLLIMI
Menaxhimi i materialeve, si mjet për
zvogëlimin e ndikimeve të mbetjeve dhe
reduktimin e inputeve të lëndëve të para
në ekonomi (Direktiva 2008/98 / EC),
është direktiva bazë në të cilën mbështeten
qëllimet e projektit. si më poshtë:
• Të reduktojë ndotjen e ambientit,
nëpërmjet devijimit të volumit të
mbetjeve të ngurta jo të rrezikshme, të
cilat groposen apo depozitohen.
• Të reduktojë sasinë e importeve të
lëndëve të para.
• Të reduktojë kostot për industritë.
• Të pakësojë gazet serrë (GHG).
PARTNERET E PROJEKTIT
- Asociacioni i Komunave në Rajonin
e Atikës – Menaxhimi I Mbetjeve të
Ngurta (EDSNA).
- Ministria Greke e Mjedisit dhe Energjisë.
- Universiteti i Egjeut / Njësia e Kërkimit
/ Departamenti i Administrimit të Bi-
znesit.
- Ministria Shqiptare e Turizmit dhe Mje-
disit.
- ILIRIA / Shoqata për Mbrojtjen dhe Zh-
villimin Mjedisor & Social.
- Shoqata Industriale Bullgare – Bashkimi
i Biznesit Bullgar.
VENDNDODHJA
E AKTIVITETEVE
Projekti do të mbulojë: Greqinë, Sh-
qipërinë, Qipron dhe Bullgarinë.
AKTIVITETET NË SHQIPËRI
Ministria e Turizmit dhe Mjedisit në
Shqipëri, si institucioni përgjegjës për har-
timin e strategjive dhe politikave në këtë
fushë, do të jetë partneri kryesor i Projektit
për vendin Veçanërisht në Shqipëri është
s da e shtuar e mungesës së strategjive
kombëtare ose rajonale për menaxhimin
efektiv të mbeturinave të ngurta, të cilat
gjenerimi vjetor i mbeturinave komunale,
kryesisht nga familjet, por duke përfshirë
mbetjet e ngjashme nga burime të tilla,
si tregtia, zyrat dhe institucionet publike
dhe industria.
Shoqata Iliria, si shoqate mjedisore
me ndikim të spikatur në advokimin e
çështjeve të mprehta mjedisore, do të
plotësojë kontributin e shoqërisë civile,
veçanërisht të lidhur me grupet e inter-
esit, industritë dhe autoritetet lokale.
1. Kërkimi: a) Garantimi i ndihmës
për agjentët e menaxhimit të mbetjeve
drejt identi kimit të mundësive të për-
bashkëta të biznesit dhe promovimit
të bashkëpunimit akademik-industri,
nëpërmjet aplikimit të dy algoritmeve për
koordinimin e ofertës dhe kërkesës për
mbetjet e ngurta; b) Zhvillimi i Hartave
të Mbetjeve të Ngurta të Ballkanit SWAN,
lidhja e aktorëve kombëtarë e trans-na-
cionalë dhe zhvillimi i qasjeve inovative
drejt arritjes së për timeve të ekonomisë
rrethore, përmes formulimit të raporteve
të anketimit.
2. Transferim i njohurive: Për tuesit
e projektit dhe publiku i gjerë do të mëso-
jnë rreth ekonomisë rrethore e simbiozës
industriale dhe do të njihen me konceptin
e zinxhirëve të vlerave të ripërdorimit të
mbeturinave përmes punëtorive, faqes
së internetit të projektit (faqja kryesore e
projektit dhe faqja e zhvilluar nga MTM-
SWAN Shqiperi), gazetave, njoftimeve
për shtyp, artikujve dhe mbulimit të
shtypit. Ata do të inkurajohen të mësojnë
e përdorin Ekosistemin Digjital SWAN
(duke përdorur manualet operacionale te
trajnimit dhe duke marrë pjesë në trajni-
me) dhe të punojnë drejt arritjes së objek-
tivave më të gjerë të BE për ripërdorimin
e mbeturinave.
3. Zhvillimi i produkteve: Për tu-
esit e Projektit do të jenë në gjendje të
identi kojnë së bashku mundësitë (duke
përdorur platformat dhe bazat e të dhë-
nave) dhe të zhvillojnë modele të reja për
shfrytëzimin e zinxhirëve të vlerave të
ripërdorimit të mbetjeve transnacionale,
nëpërmjet raporteve kombëtare të mod-
elit të biznesit dhe modeleve të biznesit
ndërkombëtar.
4. Qëndrueshmëria e rrjetit: Ekosis-
temi industrial SWAN do të mbetet i lirë
dhe aktiv pas përfundimit të Projektit dhe
do të ndihmojë në ruajtjen e lidhjeve të
ekosistemeve, do të kontribuojë në zgjer-
imin e saj në të gjitha vendet e Ballkanit,
duke përfshirë aktorë të tjerë (institutet
kërkimore, ndërmarrjet, OJQ, SME).
PRODUKTET E REALIZUARA
Ne zbatim te aktiviteteve te projektit,
në Shtator 2018 është zhvilluar kontributi
i parë i Projektit SWAN, që ka të bëjë me
Zhvillimin e një Udhezuesi per Platfor-
men Digjitale të Mbetjeve të Ngurta \
Platforma e Ripërdorimit. Ky udhezues
eshtë përgatitur nga O.T.S. SA në qer-
shor 2018 dhe është dorëzuar në shtator
2018 nga partneri i Projektit, Universiteti i
Egjeut / Greqi.
Nëpërmjet këtij kontributi kërkohet
të arrihet qëllimi i krijimit të Ekosistemit
Digjital SWAN, nëpërmjet zhvillimit të
platformës SWAN dhe gradualisht integ-
rimit të hartës së mbetjeve të ngurta dhe
algoritmeve të përputhjes zhytje-burim.
Ky kontribut do të shërbejë si mjet për të
hedhur themelet e zhvillimit të prototipit,
që do të vijojë në fazat e mëvonshme të
Projektit. Nderkohe nga te h, ku nder to
Ministria e Turizmit dhe Mjedisit eshte
duke Dokumentat kryesore dhe gjithcka
mbi projektin do ta gjeni ne dy adresat e
meposhtme:
https://www.swan-interreg.com/
SWAN Albania: http://eksorswan.al/.

RITA XHORDI GJONI hartua projekti per rehabilitimin e nente lerave te ndodhura ne Ekonomine pyjore “
Mali i Kakarriqit”. Nje ekonomi pyjore e njohur per tufat e bagetive te imeta si dhe per

M
barështrimi i blegtorisë në
Bashkine Lezhe ka nje tradite
te hereshme. Kullotat , jane ne
pergjithesi kullota me shkurre. Nga ana e
qeverisjes vendore eshte bere nje pune e mire
per rritjen e prodhimtarise se kullotave, duke
rritur prodhimtarine e tyre, ka ne terittorin e
vet siperfaqe kullosore, te cilat kane nevoje per
rritjen e kapacitetit te tyre, nepermjet sigurimit
te ujit te pijshem. Ne territorin e Bashkise Lez-
he ndodhen 35 lera, te ndertuara ne vitet 80,
te pa mirembajtura nder vite dhe sot jane ve-
tem ne inventar dhe jo zikisht. A kane patur
ndikim negativ ne kullota? Sigurisht qe po pasi
Lezha njihet per klime mesdhetare, me vere te
nxehte dhe te thate. Ishte pikerisht momenti
per te hartuar nje projekt dhe per ta sugjeruar
ne pushtet lokal per nderhyrje ne keto vepra
uje-mbledhese. Ne bashkepunim me koleget e
Agjencise se administrimit te pyje e kullota u
thatesiren qe e karakterizon. Projekti fatmiresisht u mireprit, u miratua dhe nincjar-
isht u mbulua nga Colacem Albania. Ne llim te vitit 2019 lloji ndertimi i tyre dhe
ne fund te pranveres te gjitha lerat ishin te mbushura me uje plot. Nga kater tufa qe
kishin mbetur me nga 400-500 bageti , sot kemi nente tufa me bageti dhe mirnjohje te
pafundme te fermereve te zones.
NDIKIMI EKONOMIK
Të ndodhur përballe vështirësisë së mungesës së ujit, një pjesë e blegtorëve kanë
ndërprerë shtimin e të imtave ose kanë pakësuar bagëtitë, duke ulur ndjeshëm të ar-
dhrat e familjeve të tyre. Dhe ata blegtorë që aktualisht kanë blegtori e kanë të reduk-
tuar në numër dhe nuk u krijohet mundësia për një shtim të shpejtë.
Lera do të jetë në gjendje të mbajë mbi 200 m³ ujë. Koha e kullotjes dhe e qëndrimit
të bagëtisë do të jetë mbi 6 muaj dhe numri i tyre do të dy shohet.
Pas ndërtimit të lerës, sigurimi i ujit do të mundësojë një qëndrim të blegtorisë më
të gjatë në kullotë dhe një numër më të madh krerësh. Kjo do të rrisi prodhimin në
qumësht, gjalp, djath, gjizë dhe ajo që është më e rëndësishmja do të shtohet sasia e
mishit për treg dhe në fund të çdo viti do të garantohet një shtesë prej afro 30 – 50 % të
numrit të krerëve si pasojë e pjellieve të reja. Këto shifra të konvertuara në lek përbëjnë
të ardhura të konsierueshme për komunitetin e zonës që padyshim do të ndikojë në
forcimin nanciar të tyre.

M
arsi është Muaji Kombëtar i
Historisë së Grave. Rrënjët e
saj mund të gjurmohen mbra-
pa deri më 8 Mars 1857, kur gratë nga
fabrikat e New York City protestuan për
kushtet e punës. Punëtorët e rrobave mar-
shuan dhe seleksionuan, duke kërkuar
kushte të përmirësuara të punës, një ditë
10-orëshe dhe të drejta të barabarta për
gratë. Sidoqoftë, në Shtetet e Bashkuara,
Dita Kombëtare e Gruas ishte e vërejtur
më 28 shkurt 1909.
Pastaj, Dita Ndërkombëtare e Gruas
u transferua në 8 Mars, e cila ka mbetur
data e saj globale. Në 1914, më shumë
gra në Evropë zhvilluan mitingje për të
bërë fushatë kundër luftës dhe shprehën
solidaritetin e grave. Që nga ajo kohë,
është bërë një ditë kur gratë njihen për
arritjet e tyre dhe shërben si një mundësi
për të kujtuar luftërat e kaluara të grave.
Është një kohë kur organizatat e grave
dhe qeveritë në mbarë botën mbajnë ng-
jarje në shkallë të gjerë për të nderuar
përparimet e grave dhe duke kujtuar ko-
munitetet e veprimit të vazhdueshëm të
nevojshëm, ku për të siguruar barazinë e
grave tohet dhe mirëmbahet në të gjitha
aspektet e jetës.
Dhuratat që japin njerëzit për 8 Mars
varen nga shumë faktorë. Disa gjëra që
duhet të merren parasysh janë se sa afër
jeni në lidhje me një grua (pavarësisht
nëse ajo është gjyshja juaj, nëna, motra,
gruaja ose e dashura) dhe çfarë lloj dhu-
rate mund të përballoni nanciarisht.
Lulet janë zgjedhja më e njohur për
dhuratat në 8 Mars. Mimozat dhe trënda-
lat e verdhë janë veçanërisht të popul-
larizuara. Karamele dhe çokollata janë
zgjedhja tjetër popullore, e ndjekur nga
parfumi dhe kozmetika. Disa njerëz
pëlqejnë të japin para ose karta dhuratë,
në mënyrë që gratë të mund të zgjidhnin
dhuratat më të mira për veten e tyre. Lista
vazhdon, shijet ndryshojnë por rregulli i
duhur është të jepni diçka që do t’i pëlqejë
gruas.
Sipas një sondazhi të fundit, shumica
e njerëzve ndjekin gjykimin e tyre në lidh-
je me atë që një grua do të dëshironte të
merrte si dhuratë (16%). Disa gjithashtu
drejtpërdrejt pyesin se çfarë do të donte
gruaja të merrte si dhuratë (29%), ose të
zgjedh një dhuratë që mund ta përballojë
nanciarisht (23%). Më rrallë, burrat dhe
gratë preferojnë të japin një dhuratë stan-
darde, të tilla si lule, parfum ose çokollatë
(52%).
Në të njëjtën kohë, burrat janë më të
prirur t’i pyesin gratë për zgjedhjen e një
dhurate direkt (27%) ose të këshillohen
me miqtë dhe të afërmit (23%).
Ndoshta nuk jeni të pasionuar pas lu-
leve apo nuk keni shumë kohë të përkuj-
deseni për to, por jemi të sigurt që një lule
në shtëpi apo një dhuratë më të dashurve
tuaj nuk do t’i thoshit kurrë jo.
Lulet mund të ndryshojnë gjithë pam-
jen e shtëpisë, mund të ju afrojnë më
shumë me të dashurit tuaj, prandaj nuk
është kurrë ide e keqe t’i shtoni shtëpisë
pak freski lulesh dhe buzëqeshje të dashu-
rit, dashurës, prindërve apo miqve tuaj.
Për shumë shekuj lulet zunë një vend
të rëndësishëm në jetën tonë. Ato vlerëso-
5 MARS 2020
hen si një simbol i dashurisë, bukurisë
dhe një dhuratë e natyrës. Lulet përdoren
nga ne për të provokuar ndjenjat e dashu-
risë dhe lumturisë, sepse ato kanë fuqinë
t’i bëjnë njerëzit të lumtur dhe të gëzuar.
Shkencëtarët thonë se ka mbi 270,000
lloje të luleve që janë dokumentuar dhe
po jetojnë në Shekullin XXI. Lulet kanë
lulëzuar dhe në zemrën e njerëzimit,
pikërisht përmes civilizimit në histori siç e
njohim; ato paraqesin një burim shumëv-
jeçar të spërkatjes dhe ngjyrës kundër
sfondit gri të jetës së përditshme.
Lulet janë një simbol sezonal i emo-
cionit të gëzueshëm, ku zemra e një
buqete të bukur mund të përcjellë një me-
sazh si: potencë dhe dramë, dashuri dhe
vlerësim, pasion dhe lutje, etj.
Në thelb, një rregullim i bukur i një
buqete me lule, e thotë atë që mbase i
dashuri nuk mund ta thotë. Lulet kanë
fuqi të madhe për të shprehur, kështu që
dhënësi duhet të jetë i sigurt se dhurimi
i luleve për 8 Mars është zgjedhja më e
saktë!
Në raste të ndryshme njerëzit përdorin
lloje të ndryshme të luleve. Ato shpesh për-
doren edhe në raste si përvjetorë, dasma,
Dita e Shën Valentinit, ditëlindje, funer-
al dhe falënderime. Por është gjithashtu
e vërtetë që aranzhimet e luleve përdoren
kryesisht në dekorimet e dasmave, fes-
tave të ditëlindjeve dhe shtëpive. Shumë
njerëz në ditët e sotme porosisin lule në
internet dhe po marrin dorëzimin e luleve
menjëherë në destinacionin e tyre me një
çmim shumë të përballueshëm.
Lloje të ndryshme lulesh shprehin
kuptime të ndryshme. Për shembull,
madhështia dhe butësia e trënda lit të
kuq është vlerësuar gjerësisht që nga
kohërat e lashta. Një buqetë me trënda-
la të kuq ndihmon për të përcjellë nd-
jenjat e dashurisë ndaj personit që e doni
pa thënë asnjë fjalë të vetme. Trënda lat
me ngjyra si e bardha (pastërtia), e kuq-
ja (dashuria), livanda (eksitimi), e verd-
ha (gëzimi), portokalli (entuziazmi), roza
e errët (mirënjohja) dhe roza e lehtë (ad-
mirimi) shprehin gjithashtu emocione të
ndryshme të jetës sonë. Përveç shprehjes
së ndjenjave dhe emocioneve, studimet
kanë treguar gjithashtu se lulet janë të
afta të ndikojnë në disponimin tonë. Lulet
e bukura të mbajtura në dhomat e spitalit
mund të zvogëlojnë stresin e pacientëve
dhe të përmirësojnë rikuperimin e tyre.
Pamje nga aranzhimet me lule
Prandaj, është e lehtë të shihet se si
mungesa e njohurive në nuancat dhe hi-
jen e kuptimit mund të provojë një minë
shpërthyese për sa i përket keqkuptimeve.
Vetëm konsideroni konceptin e
luleve si surprizë; gëzimi për gruan kur i
dhurohet një buqetë lulesh e përsosur;
ose zhurma e befasisë kur në pyll vjen
shiu i parë i pranverës - përsosmëria e
tillë e bardhë duke shpërthyer nga toka e
errët e dimrit.
Gjithashtu një vazo e mbushur me lule
të freskëta në dhomën e vizatimit, dhomës
së ngrënies dhe dhomës së ndenjës kri-
jon një atmosferë relaksuese dhe rrit
bukurinë e shtëpisë.
Historia e luleve na jep një pasqyrë
tërheqëse se si u mblodhën lulet, dhe sa të
ndryshme janë mesazhet që ata erdhën për
të transmetuar me kalimin e kohës, dhe
gjithashtu sesi tradita në lule ende mund
të lidhet me simbolikën e lulëzuar sot. Por
mbase një nga vëzhgimet më interesante
në studimin e luleve është në arenën e
asaj që thonë dhuratat e lulëzuara për
thelbin dhe qëndrueshmërinë e bujarisë
njerëzore të shpirtit. Lulet japin një me-
sazh të përgjithshëm shprese në botë.
Shumë studime madje vërtetuan se
lulet gjithashtu kanë veti shëruese. Pra-
nia e luleve shumëngjyrësh mund të
sjellë ndikim të gëzueshëm në mendjen
e njerëzve. Një kopsht dhe një park plot
me lule të ndryshme është vendi më i mirë
për të kaluar një kohë cilësore. Nëse keni
shqetësime ose jeni në depresion, do të
shihni se si këto lule mund të ndikojnë
në jetën tonë. Do të ndiheni shumë më
të qetë dhe më të freskët pasi të uleni në
park ose kopsht me plot lule. Lulet janë
krijimi i bukur, natyror, i përdorur nga
njerëzit për të shprehur emocionet dhe
ndjenjat e tyre. Roli i luleve mund të për-
shkruhet në tekstet e vjetra fetare, mitet
dhe tregimet popullore. Përveç që janë
simbol i bukurisë, disa lule janë të njo-
hura edhe për pronat e tyre barishtore
dhe janë përdorur si ilaç që nga kohërat
e lashta. Disa nga lulet u gjetën të për-
doren si ushqim dhe ende hahen nga
shumë se. Në disa kultura të lashta, be-
sohej se lulet mund të kënaqin shpirtrat
e të parëve të tyre duke dekoruar varret e
tyre me një lloj të veçantë luleje. Roli më
thelbësor i luleve në jetën tonë është përc-
jellja e emocioneve. Ekzistojnë disa emo-
cione dhe kuptime speci ke, të cilat i janë
bashkangjitur llojit të veçantë të ngjyrës
së luleve. Pavarësisht nëse dikush duhet
të shprehë dashuri, lumturi, mirënjohje
apo edhe pikëllim, ne kemi çdo lloj lulesh
për emocione të ndryshme. Nga ana tjetër,
lulet gjithashtu ndikojnë në disponimin
tonë. Bota mund të jetë një vend më i
stresuar, por dhurata e luleve prapë do të
thotë shumë për njerëzit, si për të dhënë
ashtu edhe për të marrë, duke vazhduar
kështu për të simbolizuar një shoqëri të
civilizuar, e cila në vetvete jep rehati dhe
siguri.
BIOGRAFIA E AUTORES
Msc. Besnike Bafti Aliaj u lind në vitin
1988 në Prizren, Kosovë.
Shkollën llore e përfundoi në shkollën
llore “Lekë Dukagjini”- Prizren nga
viti 1996-2003. Klasën e 9-të e kreu në
shkollën e mesme të mjeksisë “Luciano
Motroni” në Prizren në vitin 2004. Ndër-
sa shkollën e mesme në shkollen ekono-
mike “Ymer Prizreni” Prizren, përkatësisht
në drejtimin Administrim Biznesi nga viti
2004/2005-2008/2009.
Në vitin 2010/2011 u regjistrua si stu-
dente e Universitetit Publik të Prizrenit
përkatësisht në fakultetin Ekonomik, në
Departamentin e Administrim Biznesit, ku
edhe përfundoi studimet më 19.11.2013
dhe mori titullin Bachelor i Arteve në Ad-
ministrim Biznesi - Agrobiznes.
Interesi për lëndët që kanë të bëjnë me
fushën e Agrobizneseve e shtyu atë që si
temë studimi për punim Diplomë të studi-
meve bazike të merrte temën: “PRODHIMI I
LULEVE SEZONALE DHE NDIKIMI I TYRE
NË ARKITEKTUREN E MJEDISIT NË REG-
JIONIN E PRIZRENIT” ku u vlerësua me
notën maksimale nga profesorët.
Kurse më 19.11.2018 mori titullin:
Master i Arteve në Administrim Biznesi.
Pas përfundimit të suksesshëm të të gjitha
provimeve të parapara me statut të Univer-
sitetit te Prizrenit “Ukshin Hoti”, ku si temë
të Diplomës për Master ka përzgjedhur që
të studiojë “RËNDËSINË E MARKETINGUT
NË FUSHËN E FLORIKULTURËS” poash-
tu u vlerësua me notë maksimale, duke e
bërë të njohur si studiuesja e parë e diplo-
muar me mastër në degën e orikulturës
në Kosovë.
Krahas studimeve ajo ka ndjekur dhe
një mori trajnimesh e seminare të ndryshme
si në fushën e ekonomisë, agronomisë, bu-
jqësisë ashtu dhe në fusha tjera si p.sh.
Dizajn, Fotografe ku dhe që nga viti 2013
ka marrë titullin “Fotografe Profesionale”.
Si profesion i saj aktual është “Agro-
nome” në “Fidanex Sh.p.k.”Therandë-
Kosovë, e cila merret me shitjen e daneve
të shartuara të arrave, si dhe pronare në
Lulishte “Besila Sh.p.k” Prizren-Kosovë, e
cila merret me shitjen e luleve, drunjëve de-
korativ, dekorimin e buqetave, prodhimin
e vazove te cilat janë inovacion i vetë pr-
onares, etj, ku së shpejti do të hyjë në treg
fuqishëm.
Ajo po ashtu ka dhe një përvojë pune
jashtëzakonisht të madhe në biznese prod-
huese e veçanërisht në fushën e orikul-
turës ku dhe sot njihet si një profesioniste e
zonja në dizajnimin dhe dekorimin me lule
të gjalla.
Ka disa publikime të njohura ku disa
nga ta janë: IMPACT OF ORNAMEN-
TAL PLANTS IN THE ARCHITECTURE
OF GREEN URBAN ENVIRONMENTS IN
KOSOVO,10.31407/ijees9419, si dhe THE
IMPACT OF MARKETING ON ORNAMEN-
TAL PLANT PRODUCTION BUSINESSES IN
KOSOVO, 10.31407/ijees9418në Interna-
tional Journal of Ecosystems and Ecology
Science (IJEES), 2019/10/30.
Ajo poashtu është e njohur për shkrime
dhe artikuj të ndryshëm në kuadër të bu-
jqësisë në revista të ndryshme, si dhe
është në pritje të botimit të Librit “TREGU
DHE MARKETINGU I LULEVE” ku ky Libër
është një vlere e shtuar ne sektorin e Flori-
kulturës në Kosovë dhe Shqipëri pasi Libri
përfaqëson dy shtete për nga tregu dhe
marketingu i luleve.
Aty janë studiuar disa biznese si nga
Kosova dhe Shqipëria për nga biznesi i lu-
leve se si e zhvillojnë ata biznesin dhe sa
e vlerësojnë marketingun. Lënda e trajtuar
në këtë Libër është e trajtur në mënyrë të
rrjedhshme, ku lexuesit me ndihmen e këtij
Libri do për tojnë shumë njohuri për bimët
zbukuruese dhe marketingun e tyre.
Synim i autores është që në një të ar-
dhme të afërt të bëhet dhe dizajnere e pei-
zazheve dhe arkitekturës së mjediseve të
gjelbërta në Kosovë, të realizoj projekte të
mëdha dhe unike rrethë mjedisit të gjelbërt
në rrethinën e Prizrenit si dhe të vazhdojë
studimet postdiplomike të Doktoraturës në
degën e Florikulturës.
Autore: Msc. Besnike Aliaj
Mars,2020, Prizren
MARS 2020
Gruaja dhe
lidhja e saj e
veçantë me
pyllin dhe
në atë çfar
ka mbrenda
pylli
FLORIDA GJECI
Do e nis këtë artikull,duke u kthyer
mbrapa në kohë,tek paraardhset e mia për
mundin që kanë kaluar,për të siguruar nevo-
jat bazë për familjet e tyre.
Pylli në kohet e kaluara ishte zgjidhja
e shumë problemeve familjare,pasi aty l-
lonin dhe nevojat bazë për familjen.Ishin
grate që shumicën e kohës shkonin ne
pyll,pergatisnin druret për ngrohje,duke
qenë që asokohe dhe mjete transporti nuk
kishte,i mbanin druret mbi kurriz, gra her-
oina do thosha pasi të bësh një veprim të tillë
Poetja Barie Çupi në ditën Ndërkombëtare të GRUAS
GJUHA E FJALËVE
Sikur e fundmja fjalë,
tani...
e bardhë,
të cikte hapsirën time.
Në shtëllunga tymi vêrtitet koha,
zhveshur nga rrezet që dremisin të përhime,
trënda lat të heshtur që qahen nga dëbora.
Trembur sythet nga çakërdisja e motit,
ndanë malit...
gjethet e gjelbërta,të lëngëta ngrinë,
si shi drithërues diku zhurma e lotit.
si të nxehta gërmat më vijnë,
përtypur nëpër dhëmbë,
prekur nga buzët që mërdhinë.
gjuha e shkronjave sërish e rëndë,
bërë sot shkumës i tretur
mbi lëkurën e tokës,
përtej sirena e detit të heshtur,
si fantazmë pushton botën.
Ngritur mure ne qiej e mbi oqeane,
se etja e vdekjes kafshon,
të gjitha njëherësh këpusin nyjën e madhe,
shtriqet jeta,
zhbëhet pranvera ,e lëngon.
Dhe zogu vjen ,zukat në dritare,
i uritur, i drithëruar
si shumë zogj të tjerë
të çdo ane...
me krahë përpara lëshuar.
Tulipani magjepsës i reziston
erës së dimrit të vonuar,
se ka gjakun e kuq, përvëlon.
E brishtë lulemargarita,
e dëshpëruar...
humbur nën jorganin e borës së ftohtë.
6
pasi femra në ditët e sotme do thoja ka më
shumë lehtësira si në infrastrukture si dhe
në për timin e gjërave, dhe ndoshta pylli
nuk është më në prioritet e veta.
Por një grua sot e përdor pyllin në
menyrën më të mire të mundshme,nga
jugu në veri , atje në pyjet e bukura dhe të
rralla të vendit tona,jane plot gra të zonja
që periudhen e verës e shfrytëzojne pyl-
lin për të mbledhur bimë medicinale të
ndryshme,do të veçoja kryesisht:
*Sherebelen që vlerësohet dhe si
mbretëresha e bimëve medicinale,( lat. Sal-
via of cinalis)
*Boronica (lat. Vaccinium myrtillus ) .
*Trënda li i eger(lat.Rosa cannina)
*Caj i malit(lat. Sideritis raseri Boisset
Heldr)
*Mareja (lat. Arbutus unedo L) etj.
Por ajo cfarë mua me lumturon më
shumë, është se dita ditës femra po e stu-
dion pyllin,po mundohet të gjejë metodat
më efektive për ta ruajtur pyllin,por dhe
për ta shikuar atë si një një për tues ekono-
mik të madh.
Në vitet e fundit të pakten në 10-të
vjecarin e fundit ka dhe një rritje te grave
është një vetesakri kim i madh. i veshtirë që e ka përshkruar vendin tone dhe profesionte ne studimin dhe lidhjen e saj të
Por jo vetëm për drurë për tu ngrohur e vazhdon ta përshkojë në zonat pyjore . veçantë me pyllin.
shfrytëzonin pyllin, por ato pyllin e shfryt- Po nga e gjitha kjo,mua më bën të Duke shikuar ndryshimet klimatike,
ezonin dhe për blegtorinë. kuptoj,që një femër, grua dhe nënë shqiptare problematikat që po ndodhin,një grua
Në cfar menyrë? Mënyra që ato përdorin- e ka ditur me kohë pasurinë dhe bene tet e profesioniste ka për detyrim të hulumtojë
in, ishte që shkonin në pyll, mblidhin gjethet pyllit,dhe është munduar që të na lejnë ato mbi gjetjen e alternativave dhe përdorimin
e lisit dhe të ahut përgjithsisht, i benin në tufa pasuri ashtu të bukura,dhe të pacenuara. shumë-funksional të pyllit.
ose” duja” dhe kjo mënyrë, bente që grate ti Një gruaja doli kur ishte dimër i acartë, Në mbyllje të këtij artikulli,jam shumë
vendosnin mbi kurriz keto tufa gjethesh,edhe ja doli kur ishte një verë shume e nxehtë,të e lumtur që arrita të shkruaj mendimet e
pse pesha e tyre ishte relativisht shumë e lartë marre nga të mirat e pyllit dhe të mos e dëm- mia,për gruan ndër vite dhe sot,për mar-
që gjatë periudhës së dimrit këto gjethe u per- tojë atë. rëdhënien e veçante të saj me pyllin,dhe
dornin si ushqim per blegtorinë. Por si qëndron ky raport sot? duke shpresuar që në vitet në vijim ky
Ajo për të cilën e mendoj shpesh dhe e A është femra si dikur në raport me pyl- raport të bëhet akoma më i ngushte,dhe
vlerësoj mesetepermi gruan shqipetare dhe lin? për femren pylli të jetë “pasuria e derës se
lidhjen e saj të vecantë me pyllin,ështe terreni E vështirë të përmblidhet me pak fjalë, hapur”.
Thyes malli në një zemër,
si bletëza qukit ëmbël ,mbi lotin e ngrohtë.
JAM NË DITËT E MIA
E mbështetëm jetën në brigjet e ëndrrës,
që zhytet errësirës si xixëllonjë e bukur,
i ngopëm mendimet nga gjinjtë e hënës,
pse po emë baladash papritur, padukur?
Jeta si troku i kohës po thërrmohet,
gdhire pa dritë mbi gjunjë që këputen,
rrëzohet,lëngon dhe fëmija ngurtësohet,
brenda vetes një demon jetës i zhduket..
Gudulisjen e ngujuam dikush mos e dëgjon,
sa shumë lot u zgjuan në lumin e mallit,
o qiell në hapsirën njerëzore ç’po sundon,
si na e vodhi stinën sikur vdekja e kalit??
Sa shekuj e erëra veç ka ndërruar emër,
aroma e tokës,sot mê duket parajsë, si epshet e vdekjes,kur sythin gjejnë këputur.
Jam jeta që ajrin e dua me patjetër, As sot grahamën e shpirtit s’ia ndieva,
jam në ditët e mia,jam udhëtar i zjarrtë. as kodrës,as pishave që krehin hapsirën,
S’jam jetë e moshuar as e thinjur nën hije, shpërthyer aroma ngatërruar u rrëmbeva,
ngulur si kangjellë në shpirt kam një pendesë, gërryer në dënesë , me lotin laj errësirën.
pakthim afshi i tingujve e lutja më shpie, S’e shijova mëngjesin,kur josh rrezet e diellit,
në grumbullin e reve kërkoj pakez shpresë. nga gjoksi i stinës,derdhet pjalmi lulemollës,
Mëngjesi i gjelbëruar derdh mjegullën e bardhë, diktoj e shqetësuar veç hijen e qytetit,
në barkun e natyrës heshtur si vdekja, që dridhet ngushtuar,si në pëllëmbën e dorës.
ndalemi,shndërrohemi, a thua është përrallë, S’i çova as puthjet në brigjet e thara,
në petalet e pranverës monument bëhet jeta. as shkëlqimin e kristaltë,ku ushqehet gjithësia,
oshëtinë si legjenda,diku bie këmbana,
KËRKOJ FORCËN HYJNORE padukshëm e trishtë,zotëron mërzia.
S’e shoh as detin siç pranë e kisha,
As dje s’ja dëgjova zërin malit, as valët e buta, që zemërimet thërrmojnë,
përtej dritës ku luhej një lad i purpurt, as mjelmat e bardha me krahë të ldishta,
ca mbrëmbje mbështjellë me kuvertën e djallit, kërkoj forcën hyjnore me natyrën të frymoj...

Burrat arritën që rolin e gruas në
shoqëri dhe në politikë ta reduk-
tonin, ashtu siç e donin në familje
BESA KALAJA
Luljeta Pula Beqiri gruaja protagoniste e viteve të 90-ta, tregon
për aktivitetin e saj dhe s dat nëpër të cilat ka kaluar. Ambienti
kosovar sipas saj nuk është fare i lehtë për gratë por ato duhet të
gjejnë energji dhe vullnet që të japin kontributin e tyre në shoqëri
Ishte 16 vjeçe kur e lloi aktivitetin e saj politik. Ishin demon-
stratat e vitit 1968. Në atë vit Luljeta Pula Beqiri, e cila gati dy
dekada më vonë do të bëhej njëra prej protagonisteve më të
rëndësishme të jetës politike dhe shoqërore, në ato demonstrata
po kërkonte për vendin e saj vetëvendosje dhe republikë. Kjo
nuk ishte e zakonshme për një vajzë të asaj moshe. Ajo thotë se
prindërit e saj, baba profesor universiteti dhe nëna mësimdhë-
nëse e kishin mësuar atë dhe fëmijët e tjerë me edukatë kombë-
tare.
“E veçanta e gjithë kësaj, që natyrisht dua ta theksoj dhe që
nuk ishte e zakonshme, ishte se unë isha rritur në një familje
me mirëqenie të lartë, dhe kisha shumçka të humbisja me an-
gazhimin tim.”
Angazhimi politik i kishte kushtuar me përjashtim nga gjim-
nazi po në të njëjtin vit kur u mbajtën demonstratat e vitit 1968,
pavarësisht se ishte nxënëse e shkëlqyer. Ajo në rrë min e gjatë
për jetën e saj, thotë se kjo nuk e kishte ndalur që të vazhdonte
rrugën në kërkim të të drejtave për shqiptarët.
Kishte marrë pjesë në demonstratat e vitit 1981, duke rrezi-
kuar në këtë rast punën e saj si profesoreshë universiteti. Gjatë
viteve të 90-ta, aktiviteti i saj politik dhe shoqëror u intensi kua
vite të cilat Pula Beqiri na i rrëfen me nostalgji dhe dhimbje. Për
shkak të atmosferës politike, kur u suprimua autonomia dhe ter-
reni dukej se më shumë ishte bërë për burrat, ajo u gjend para
s dave të mëdha. Na tregon për përballjen e saj me shumë aktorë
të rëndësishëm të jetës politike të asaj kohe. Thotë se për gratë nuk
ishte fare e lehtë. Aktiviteti i gruas nuk çmohej shumë në ato kohë
mirëpo ato vazhdonin të punonin dhe të jipnin kontributin e tyre.
Pas luftës kur situata ndryshoi dhe kushtet u bënë më të mira
për gratë, Pula Beqiri, thotë se vetë gratë duhet të luftojnë për të
drejtat e tyre dhe të emancipohen.
Pasi prania e grave në jetën politike u bë çështje kuotash ajo e
kishte kundërshtuar këtë. I kishte kundërshtuar ndërkombëtarët
që e imponuan një gjë të tillë por zëri i saj dhe kontributi i saj nuk
u çmuan pas luftës. Për këtë pas përfundimit të luftës ajo aktivite-
tin e saj e reduktoi vetëm në dhënie mësim në universitet.
Gruaja e zëshme e viteve të nëntëdhjeta na rrëfen shumë
ngjarje dhe peripeci nëpër të cilat ka kaluar ajo vetë, po në të cilat
kanë kaluar dhe kalojnë ende shumca e grave shqiptare.
KUR JETA POLITIKE TA DETERMINON
JETËN PRIVATE
Me 1989 iu mor autonomia Kosovës. Pula Beqiri nga pozita
ku ishte, profesoreshë e Fakultetit të Xehtarisë dhe Metalurg-
jisë në Mitrovicë, u deklarua kundër ndryshimit të pozitës
kushtetuese të Kosovës. Ishte kohë kur në Kosovë po zhvillo-
heshin demonstrata të mëdha. Në të gjitha ushtrohej dhunë ndaj
demonstruesve. Në shumicën prej tyre Pula Beqiri kishte marrë
pjesë.
Njëra ishte më e vështira. Luljeta Pula ishte shtatzënë, në
muajin e shtatë. Gjatë protestës ku u hodh gaz lotsjellës të cilit
regjimi sipas saj i kishte hedhur helme, humbi fëmijën e saj.
Në këtë kohë në Kosovë u formua Lidhja Demokratike e Ko-
sovës (LDK) që për një dekadë u njoh si rezistenca paqësore. Në
themelimin e saj Pula Beqiri nuk arriti të ishte prezente pasi kishte
probleme shëndetësore pas humbjes së fëmijës. U bë anëtare e
kësaj Lëvizjeje, siç njihej atëherë, një muaj pas themelimit. Partia
po konsolidohej, brenda saj u themelua Shoqata e Gruas së LDK-
së. Pula Beqiri ishte kryetarja e parë e kësaj shoqate.
“Në atë kohë kishte një mobilizim të paparë të grave të të gji-
tha kategorive për t’u vënë në shërbim të çështjes kombëtare”, na
tregon me krenari të madhe. Për shtatë muaj shoqata numëronte
80 mijë gra. Madje tek gratë që për herë të parë po fuqizoheshin
në këtë masë Pula Beqiri thotë se pa fuqinë jo vetëm në raport
me regjimin por edhe ta sensibilizonin faktorin ndërkombëtar
për gjithë çfarë ndodhte në Kosovë. “Kush më mirë se gratë dhe
nënat mund ta bënin këtë”, thotë ajo.
Ky fuqizim i grave brenda partisë nuk e kishte trembur veç
regjimin po edhe partinë. U ishte sugjeruar grave e sidomos asaj
si kryetare e shoqatës që të merrej me çështje të gruas dhe fëmi-
jëve e jo me politikë. Natyrisht politika dhe politikat e mëdha u
takonin burrave. Të vepruarit ndaj regjimit i cili tashmë kishte
mbyllur shkollat dhe spitalet dhe gjithçka tjetër publike, ishte ter-
ren burrash.
“Por ata bënë e ç’bënë dhe nën pretekstin e ndryshimit të sta-
tusit e formatit të Shoqatës e gjoja për t’i ndryshuar emrin i morën
autonominë shoqatës, i urdhëruan të lëvizin vetëm në kornizën
e mbrojtjes së të drejtave të gruas dhe fëmijës, dhe të mos mer-
reshin me politikë.”
Ky ishte një veprim që e kishte zemruar shumë Pula Beqirin,
po nuk kishte ku ta paraqiste zërin e saj kundër. Edhe mediet e
asaj kohe ishin të kontrolluara sipas saj.
“Burrat arritën që rolin e gruas në shoqëri dhe në politikë ta
redukonin ashtu siç e donin në familje. Gruaja të merrej vetëm me
të ashtuquajturat punë të gruas”, thotë Pula Beqiri.
KISHTE ARDHUR KOHA PËR NJË ALTERNATIVË
TJETËR POLITIKE
Koha e entuziazmit të madh mbaroi. Pas përballjes me gjithë
këtë situatë Pula Beqiri e kishte parë se duhej të ndërmerreshin
hapa tjerë. Ajo po angazhohej ne forma të ndryshme. Kishte ndi-
7 MARS 2020
hmuar nxënësit e helmuar në shkolla në vitin 1990.
“Natyrisht është e veçantë paraqitja ime publike në këtë temë,
në mars të vitit 1990 në një emision,debat të drejtëpërdrejtë në
Televizionin e Beogradit, e cila bëri bujë jo vetëm në Kosovë por
edhe në tërë Jugosllavinë por edhe më gjerë”, thotë ajo. Aty Pula
Beqiri tregoi se çfarë u kishte ndodhur nxënësve shqiptarë nëpër
shkolla.
Në korrik të po atij viti kur u shpall pavarësia e Kosovës, thotë
se bashkë me shoqen e saj Eva Breandtly anëtare e Lidhjes Qyte-
tare Shqiptaro-Amerikane, dhe profesore e të drejtës ndërkom-
bëtare në 6 universitete në Amerikë, ishin para Kuvendit të Kos-
ovës. Pasi juristët e Kuvendit hezitonin ta shpallnin pavarësinë në
oborr të këtij institucioni sepse nuk e dinin a do të ishte valide një
mënyrë e tillë, shoqja e saj nga Amerika insistonte që kjo të bëhej.
Pas këtij insitimi ishin arrestuar te dyja nga policia serbe. Ishin
liruar pas intervenimit nga Amerika. Në këtë kohë çështja shqip-
tare po merrte dimensione të reja. Shqiptarët po udhëtonin drejt
Amerikës për të treguar se çfarë ndodhte në Kosovë. Në mesin e
tyre edhe vetë Pula Beqiri.
Pas dy vitesh aktiviteti më 1992 erdhi koha që në Kosovë të
themelohej një parti tjetër. Këshilli i saj nismëtar prej disa vetash,
kryesisht sociologë ekzistonte që nga viti 1990.
“Kjo mënyrë e funksionimit u zgjodh më tepër për të përçuar
në botë përcaktimin pluralist e demokratik të shqiptarëve në një
shtet të ardhshëm të synuar. Megjithate ishte jashtë rrethanave
dhe jashtë kohës. E me mangësi të mëdha.”
Asaj i ishte ofruar posti i kryetares së partisë, të cilin thotë se
kishte shumë dilema ta merrte sepse në parti ishte së bashku me
shumë gura të ish nomenklaturës komuniste, të cilat i kishte
luftuar tërë jetën. Megjithatë postin e kishte pranuar dhe kështu
u bë gruaja e parë që mori postin e kryetares në një parti poli-
tike në Kosovë. Fillimisht thotë se ka pasur shumë probleme me
masivizimin e partisë. Vlerëson se pavarësisht që nuk mund të
masivizoheshin ata ishin një zë ndryshe dhe shprehnin qëndrime
politike të pavarura.
“Aktiviteti ynë partiak i Partisë Socialdemokrate të Kosovës,
ishte i jashtëzakonshëm. Kemi bërë mijëra e mijëra prononcime
për të gjitha ngjarjet politike të cilat ndiqnin njera tjetrë, kemi dalë
me shumë deklarata, kemi mbajtur shumë konferenca për shtyp,
kemi pasur aktivitete të dendura në terren”, rrëfen për punën e
bërë ajo.
Çështjen e pazgjidhur të Kosovës thotë ta ketë adresuar jo
vetëm në mediat e Kosovës po edhe në ato më prestigjiozet
ndërkombëtare. “Kam dhënë dy intervista për CNN”, thotë ajo.
SHOQËRISË I DUHEJ DINAMIZIM
PËR TË FITUAR LIRINË
Megjithëse aktivitetet nuk mungonin Pula Beqiri, ishte an-
gazhuar për dinamizim të lëvizjës politike.
“Kemi kërkuar aplikimin e të gjitha formave të protestës,
demonstratave dhe formave të tjera të padëgjueshmërisë qyte-
tare”.
Njëra ndër kërkesat ishte edhe nisma për konstituimin e
Parlamentit të Kosovës si një akt politik i përçimit të mesazhit të
vërtetësisë, vendosmërisë dhe seriozitetit të kërkesës për pavarë-
si, në radhë të parë për qarqet ndërkombëtare.
“Kjo ide është kundërshtuar në vazhdimësi dhe fuqishëm
veçanërisht nga paria e LDK-së. Ishte e qartë se lëvizja paci ste
kishte degjeneruar dhe kishte krijuar në masa një demotivim,
amulli, zhgënjim dhe rezignatë. Ndaj dinamizimi i Lëvizjes me
forma të reja, strategji e taktikë e kase me vite pas 94-së ishte e
vetmja zgjidhje.”
Në ndërkohë nuk ndodhi asgjë e me 1998 u zhvilluan zgjed-
hjet në të cilat Pula Beqiri e s doi Ibrahim Rugovën kryetarin e
LDK-së si kundërkandidate e tij për postin e të parës së Kosovës.
Ishte e sigurt se nuk do të tonte por e bëri këtë për të treguar se
një grua ka kurajo dhe guxim për t’u kandiduar dhe për të ud-
hëhequr me vendin edhe në ato rrethana.
“Tërhoqa kandidaturën time pas shtetrrethimit të Drenicës
nga forcat serbe si akt moral dhe parimor për absurditetin e mba-
jtjes së zgjedhjeve në kohën kur një regjion i vendit po digjej në
akët e luftës”, thotë ajo.
Gjatë kohës se luftës thotë se kishte kaluar shumë momente
të vështira. Kishte vizituar familjen Jashari pas sulmit të parë dhe
madje i kishte shkruar letër bashkëshortës së Slobodan Milloshe-
viqit, Mira Markoviqit ku i kishte treguar atë që po ndodhte në
Kosovë e sidomos për vrasjet e fëmijëve në Drenicë.
Thotë se ishte ajo dhe vëtëm disa gura të tjera intelektuale si
Adem Demaçi që e kishin mbështetur publikisht Ushtrinë Çlir-
imtare të Kosovës që në llet e saj.
“Më 1998 u krijua Forumi Demokratik shqiptar me në krye
Adem Demaçin. Ideja ishte që në te të përfshiheshin të gjitha
gurat politike, udhëheqësit e partive politike, personalitetet me
peshë ato kombëtare e intelektuale.”
Në krye të këtij Forumi u zgjodh Adem Demaçi. Ideja krye-
sore dhe esenciale ishte që ky Forum të bëhej krahu politik i
UÇK-së. Ishe LDK-ja ajo që e minoi Forumin duke refuzuar ta
pranonte dhe duke mos deleguar përfaqësuesin e saj atje. Më pas
edhe Demaçi u tërhoq dhe Pula Beqiri mori udhëheqjen e tij. “Më
pas për shkak të sabotimeve kryesisht të klaneve të fuqisë politike
të Lëvizjes pasoi zhbërja e tij”, thotë Pula Beqiri.
Një përvojë të cilën ajo e quan të hidhur në një mënyrë i kishte
dhënë fund karrierës së saj. Në ceremoninë e varrimit me 1998
në Likoshan të viktimave civile ajo kishte thënë “Fajtorë për këtë
terror shtetëror që bën Serbia në Kosovë janë jo vetëm regjimi
kriminal serb, jo vetëm injorimi që bashkësia ndërkombëtare i
bën çështjes së Kosovës, por edhe Lëvizja politike e Kosovës në
krye me Ibrahim Rugovën”. Kjo fjali ku e kishte përfshirë edhe
Rugovën thotë se ju nxor nga konteksti dhe u interpretua si mar-
keting politik dhe fushatë presidenciale.
“Më pastaj mediat u mbyllën për mua, dhe edhepse jo formal-
isht, praktikisht ky ishte fundi i karrierës sime nuk them politike
por punës kombëtare që e kisha bërë gjithë jetën time”, thotë ajo.
Pas luftës të cilën e kishte kaluar në një ankth të papër-
shkrueshëm duke qëndruar në tavanin e një shtëpie ku ishte
strehuar iu kthye edhe njëherë jetës politike duke ia ndërruar
emrin partisë me sugjerim të OSBE-së që në atë kohë i organi-
zonte zgjedhjet, në Union Socilademokrat dhe duke marrë pjesë
në zgjedhjet lokale të vitit 2000.
“Pësuam një rezultat katastrofal. Pas debaklit të plotë në
zgjedhjet lokale unë dhashë dorëheqje të parevokueshme nga
udhëheqja e partisë dhe përfundimisht u tërhoqa nga politika.
Thjesht si një akt moral”, e thotë me shumë dhimbje këtë Pula
Beqiri.
Tani ndjehet e zhgënjyer jo vetëm për faktin se puna e saj nuk
është respektuar por se kontributi i saj është harruar tërësisht.
“As një e vetmja ftesë për ceremoni të ndryshme, festime,
shënime përvjetorësh e shënime të ngjarjeve të rëndësishme. E
të mos asim për pjesëmarrje si mysa r në aktin e shpalljes së
pavarësisë”, thotë ajo.
EMANCIPIMI I GRAVE NUK BËHET ME NJË DEKRET
Prej perspektivës së saj Pula Beqiri thotë se klasa politike e
Kosovës nuk ka arritur që karshi qytetarëve t’i kryej detyrat e saj.
Ajo thotë se ata përveç se u pasuruan në kurriz të qytetarëve nuk
kultivuan asnjë vlerë. Në këtë kontekst ajo et edhe për gratë dhe
rolin e tyre në shoqëri pas luftës. E pengon që përfaqësimi i grave
në jetën politike bëhet përmes kuotës duke ia humbur kështu shi-
jen edhe atyre grave që suksesin e tyre ia atribuojnë angazhimit
të tyre.
“Kur pas luftës u bë e ligjshme, legale dhe e aplikueshme e
ashtuquajtura kuotë e grave për të imponuar një përfshirje të cak-
tuar të grave medoemos në institucione, ndjeva vehten të fyer si
grua.”
Ky sipas saj nuk ishte kontribut emancipimit të grave. Sepse
emancipimi nuk mund të bëhet me një dekret. Ai është proces të
cilit duhet t’i kontribuojë vetë gruaja në veçanti dhe shoqëria e
nxitja e rrjedhave shoqërore në përgjithësi.
“Kjo formulë e cila vazhdon të implementohet edhe sot, ofen-
don gruan, integritetin e saj dhe ngritjen e saj profesionale dhe
intelektuale. E cila mohohet në parim dhe paragjykohet pa turp
duke u pranuar si e tillë, për vetë faktin e përkatësisë gjinore”.
Ajo mendon që edhe vetë ndërkombëtarët që imponuan një
gjë të tillë në vendet e tyre as nuk mund ta mendojnë një formulë
të tillë denigruese.
“Me imponimin e saj këtu bënë një përligjje o ciele të shkurt-
mendësisë së gruas shqiptare. Duke i mohuar vlerat e saj dhe
gjithë kualitetet që gruaja shqiptare mund t’i ketë. Duke merituar
përshirjen me cilësi dhe jo me këtë formulë poshtëruese.”
Thotë se po të ishte në vend të grave nuk do të pranonte kurrë
të kishte favore apo një pozitë të institucione nëse nuk do ta meri-
tonte. Gruas sipas saj nuk mund t’i ndihmohet vetëm me kuota.
Njëherë duhet analizuar dhe studiuar të gjithë faktorët e shumica
prej tyre janë të ditur, pse gratë kanë mbetur në këtë shkallë të ulët
të emancipimit.
“Vetëm me një veprim të studiuar, të analizuar, me një strat-
egji dhe taktikë të ndërtuar mbi bazë të realitetit faktik kosovar,
mund t’i ndihmohet jo emancipimit të shpejtë, sepse kjo thjesht
nuk mund të bëhet, por shkurtimit të rrugës evolutive të procesit
të emancipimit. Pa tronditje të forta, pa sforcime, dhe në mënyrë
të natyrshme”.
Ky shkrim u mundësua nga Programi Angazhimi për Barazi
(E4E) i nancuar nga Agjencia e Shteteve të Bashkuara për Zh-
villim Ndërkombëtar (USAID) dhe zbatuar nga Qendra e Tra-
jnimeve dhe Burimeve për Avokim (ATRC). Përmbajtja është
përgjegjësi e Fondacionit Jahjaga dhe nuk pasqyron deomos pikë-
pamjet e ATRC, USAID ose të Qeverisë së Shteteve të Bashkuara.
Burimi: kultplus.com
supergrate.net
MARS 2020 8

Key gender dimensions

of NES Albania
DR.ALBORA KACANI ing in a 30% increase in women par- ommendations for decision-makers to ment, Mr. Blendi Klosi and the member
ticipation in decision making bodies of undertake tenure reforms. of the parliament, Mrs. Almira Xhem-

F
Forest and Pasture Users Associations NES Albania also contributed to a bulla met the group of women and can-
rom the outset, NES Al- and Federations. NES Albania contin- success story! In Bulqizë, a group of celled the concession.
bania has been trying
systematically to inte- ues to promote women’s inclusion in women from three villages were pro- In order to increase visibility, NES
grate gender into dif- sustainable forest management prac- testing against a government concession Albania produces various lea ets and
ferent dimensions of its tices by increasing their capacities to that affects the forests near their houses. brochures regarding women’s role in
work, through campaigning, capacity organize in producers’ groups while For three years in a row these women forest and land matters. Since March
building, knowledge sharing, and ad- raising awareness on how to partici- have repeatedly challenged and stopped 2014, the National Federation of Com-
vocacy. The very same composition pate effectively in decision-making the concessionaire’s actions by spend- munal Forests and Pastures of Alba-
of the NES National Coordinative processes, especially in rural areas. ing days and nights together with their nia (NFCFPA) dedicates its March
and Consultative Committee takes Moreover, through detailed analysis, children in the forest. In July 2018, NES edition to women and girls who have
into account gender justice, with a NES Albania identi es key issues relat- Albania directly supported the protest, devoted their work and lives to make
current composition of about 20%- ed to tenure that need to be addressed assisting the organizers and supporters, a difference for forests and environ-
30% women, which aims at increas- at the national level and proposes rec- and as a result the Minister of Environ- ment.
ing to 35% - 40%. The quotas will be
applied also for different committees
and working groups which might be
set up within the CCC. In addition,
NES Albania pays attention to gender
balance when inviting stakeholders at
meetings organized at the local level
by aiming to increase women’s par-
ticipation with 20% - 30%.
The platform addresses women’s
participation in forest management and
decision-making through its aware-
ness-raising and capacity building ac-
tivities with women. Indeed, NES Al-
bania contributes to raise awareness of
women and increase knowledge about
their rights over forest resources. In ad-
dition, the platform organized in 2014-
2016 a campaign “I Decide as well” to
promote the involvement of women in
forest-related decision-making, result-

- -
- -