A ta q m njohin e din lidhjen time

me pyjet. Ka ardhur natyrshm kjo

lidhje mbase e influencuar nga puna, por
pyjesh, por edhe me prdoruesit e pyjeve.
Prandaj edhe gjat fushats, potencialet
natyrore dhe vlerat e tyre ishin kryefjala e Federata Kombtare e Asosacioni i
edhe nga pasioni pr bukurin e gjelbrt fjalimeve te mia. Se un besoj q menax- Pyjeve dhe Kullotave Pronarve t Pyjeve
dhe fakti se pr vite me rradh tashm himi si duhet i ktyre burimeve ndikon n Komunale, Shqipri Private, Kosov

Almira Xhembulla kam fatin t bashkpunoj me inxhinjer mjedis.

Gazet Periodike, Shtator 2017 www.forest-al.org het

r nda !
S
Shp ALA
F

Politika e Qeveris n kt mandat t ri

do t vazhdoj t orientohet drejt rritjes
t siguris s furnizimit me energji t
konsumatorve,duke pasur pr objektiv
mbshtetjen e zhvillimit t qndrueshm
ekonomik t vendit, nprmjet rritjes s
punsimit dhe promovimit t energjis s
rinovueshme dhe efiencs s energjis,
duke stimuluar konkurrencn n treg,
duke siguruar stabilitet dhe minimizuar
kostot pr konsumatort shqiptar, si dhe
duke garantuar mbrojtjen e mjedisit...

O bjektivi sht krijimi i nj kopshti pyjor, n t

cilin drurt vendosen si n nj drunishte, me
qllim q t krijohet nj ekosistem ku drurt
prfitojn reciprokisht nga njri tjetri dhe rezultati
final sht kosto e ult n ...

Me uniform jeshile veshur,
n rrnj,forcn ke ngulur,
mngjeset pret duke buzqeshur,
djepin e foshnjs, duke prkundur.
Rrnjt e tua nuk mplaken kurr,
se u njomn nga gjaku i trimit,
dhe knga doli nga e jotja gurr,
dhe u przie me ujt e Drinit.
Ndr luftra t rrepta,gjall a vdekur,
mbi, korb-zinjt u sult kapedan,
me gjoks,thyet bajonet e hekur,
si shqiponj; prpara djemt dibran.
Haki Kola
K alaja e Dods sht porta dhe streha
pr ata q duan t arrijn majat e
Shqipris, malin m t lart t vendit ton
dhe nj ndr m t lartt e gadishullit t
Ballkanit. Dy jan rrugt nga arrihet n
fshatrat karakteristike t Kalas se Dods.
Ajo arrihet si nga Peshkopia apo Dibra e
Madhe n rrugn Peshkopi-Kala e Dods,
si dhe Kosova e Kuksi mund ta arrijn q
nga rruga Kuks-Bushtric-Kala e Dods.
Tre element shum t rndsishm
jetsor mund t gjenden atje: ajri shum i
pastr dhe i freskt, uji i ftoht dhe m i
shijshm n vendin ton, si dhe prodhime
blegtorale, mishi dhe bulmeti i nj cilsie
shum t lart. Kushtet e strehimit jan n
prgjithsi modeste, por sa vijn e
prmirsohen do dit dhe vilat e para t
kompletuara jan duke u shtuar.
1. Mali i Korabit - Mali i Korabit prbn
pjesn m t lart t krejt vargut me t
njjtin emr, duke qen jo vetm mali m
SHTATOR 2017
Dhe prsri, ti linde jet, Un pash tek ty,dashurin, Knaqem me panoramn tnde t qeshur,
mes dhimbjes, n kullat shekullore, t djalit dhe t vajzs naze-madhe, dhe me nj eleganc t thjesht,
mngshkurtrit me xhublet, pr ty, me vargje thura poezin, ti ke nj bukuri t pareshtur,
fjala u ndez rnd, n odat burrrore. mes dasms, me kng edhe saze. si perl t rrijn:Sllatin,Sllov, Kall e Vlesh.
Tek ti, do der pret nj mik, Cicrima e zogjve t merr zemrn, Aspak nuk ndjehesh i vetmuar,
me bujari ke br emr, kur lozin e puthin gjetht, mbi krye,kuq e zi t qndron Flamuri,
kush vjen tek ty, jo s'mund t ik; dhe knga e tyre t freskon mendjen, me grm t art, historin ke shkruar,
Hajde bujrum me gjith zemr. dhe shpirtin ta rrngjeth. Korab o shkmb guri.
Sa her,lndinat plot bleri, Ujt e ftoht, buron nga malet, Korab, vend me natyr magjike,
t'u dogjn nga baroti, gurgullon nga thellsia jote vet, Dardh e Re t rrijn prball,
ti, thure kng me ifteli, shklqimin e syrit, s'ta prishin hallet, qndro krenar edhe fisnik,
pa t'u thar mir loti. vallja merr zjarr me lodra,curle e klarinet. madhshtor, hijernd o mal i rrall.
i lart i Shqipris (2751m... /2754m?) por vizitori arrin n muajin qeshor n kt t Preshit (vendburim i ujit q funizon
edhe nj nga m t lartt e gadishullit. fush, pran burimit ai do t gjej bor qytetin e Peshkopis).
2. Fusha e Panairit - Ndr kta m e njo-
hur sht gropa e Panairit. Peizazhi i saj
dhe krahas ksaj plot lule me nj pasuri t
jashtzakonshme bimsh e ngjyrash. Ven-
dasit mendojn se emri panair vjen nga
3. Rrafshi Korabit - Prpara se t arrihet
n panair vizitori normalisht duhet t ka-
loj rrafshin e Korabit e quajtur nga ven-
fakti q ndr shekuj ky vend sht dasit dhe fusha e Korabit, q historikisht
prdorur si panair i blegtoris pr t gjith ka shrbyer edhe si ur lidhse pr Kalan
vendin e Ballkanin. Kjo grop ka form e Dods me shqiptart e Maqedonis dhe
vezake, me fund gati t shesht, e cila ata t Kosovs. sht kjo arsyeja q ven-
varet mbi lugun akullnajor t rrafshit t dasit i kan kushtuar ksaj fush plot
Korabit n veri me nj prag gati 200m t kng e legjenda. Gjat periudhs s vers
lart. Gropa e Panairit ka dy kreshta, at t ajo mbushet plot me stane dhe tufa delesh,
Morsavs (2716m) dhe at t Rosnikut duke i ngjasuar nj qilimi madhshtor me
(2567m), t cilat bashkohen tek maja e lule, t cilat nga java n jav i ln radhn
Korabit. Karakteristik e shkmbinjve njra tjetrs. Kjo fush q ndodhet n veri
prbrs t ktyre kreshtave jan brezat e t malit ka tipare t qarta t nj korite me
sht madhshtor. Mbi t qndron maja e glqerorve t mermerizuar, cirqet gjatsi rreth tre kilometra, n t ciln
Korabit, ndrsa ka formn e nj stadiumi, akullnajore q skalisin kto kreshta dhe q formohen disa pragje derisa zbret mbi
n krye t t cilit sht nj burim me ujin formojn cirqe komplekse jan t ruajtura fshatin Radomir, ndrsa n fundin e saj
m t ftoht q buron n Shqipri. Ven- m mir se kudo gjetk. Ato shtrihen n takohen edhe disa kodrina. . Kjo fush,
dasit rekomandojn q uji i panairit mund form t shkallzuar derisa prfundojn n krahas ajrit t pastr, freskis e bukuris
t pihet vetm duke prdorur pipsa, pasi lugun akullnajor t rrafshit t Korabit n mahnitse, vizitorve iu ofron edhe kushte
prdorimi direkt krijon probleme, kjo pr veri dhe n Gropn e Panairit n lindje. shum t mira edhe pr pista skish apo
shkak t temperaturs shum t ult. Nse Gropa e Panairit ndahet nga ajo e staneve aktivitete sportive vijon n faqen 3

Almira Xhembulla - Deputete n
Kuvendin e Shqipris
A ta q m njohin e din lidhjen time
me pyjet. Ka ardhur natyrshm kjo
lidhje mbase e influencuar nga puna, por
edhe nga pasioni pr bukurin e gjelbrt
dhe fakti se pr vite me rradh tashm
kam fatin t bashkpunoj me inxhinjer
pyjesh, por edhe me prdoruesit e pyjeve.
Prandaj edhe gjat fushats, potencialet
natyrore dhe vlerat e tyre ishin kryefjala e
fjalimeve te mia. Se un besoj q
menaxhimi si duhet i ktyre burimeve
ndikon n mjedis, por edhe n ekonomi.
Por miq, zjarret ma pren fjaln! Dhjetra
hektar pyje e kullota, por edhe drur
frutor kt ver t pazakont u prfshin
nga flakt, duke shkaktuar dme t pallo-
garitshme pr Shqiprin dhe trishtim e
zemrim te un dhe te t gjith
dashamirsit e mjedisit. Flakt prpin pa
mshir zonat me potencial t lart t
biodiversitetit dhe zonat potenciale pr
zhvillimin e turizmit, shkurt, disa nga
pyjet m t bukur q me shum mund i
kan rezistuar lubive t drurit. Zonat pr
t cilat t gjith nga pak jemi krenar si
Biz-Martaneshin, Gjinarin, Malsin e
Mirdits (Oroshi), Lurn, Karabarun-
Llogara, Dajtin etj. Nga pakujdesia apo t
qllimshme me ndonj skenar dashakeqs
kjo nuk shfajson asnjrin nga ne, prfshi
institucionet deri te komunitetet n terren.
Ka nj varg institucionesh q duhet t
hartojn plane gjithvjetore me masa
konkrete pr parandalimin e zjarreve, por
edhe pr fikjen e tyre. Ndrkoh zjarret
vrtetuan mangsi jo vetm n infrastru-
...vijon nga faqja 2
t tjera dimrore. N kt rrafsh dbora
qndron mesatarisht rreth gjasht muaj.
Majfton nj or ngjitje nga fshati Ra-
domir pr tiu afruar q n mngjes
rrafshit t Korabit. Ky pastaj mund t jet
fillimi pr vizitorin. Pr t vizituar nuk
sht vetm maja e Korabit, nuk sht as
vetm fusha e Panairit, por jan edhe plot
bukuri t tjera t natyrs q shkurt do ti
prshkruajm m posht: Gropa e Staneve
t Preshit n jugper-ndim, ka form t
przgjatur dhe sht m e gjer se ajo e
Panairit. N t formohen pragje deri n
fshatin Radomir. N pragun m t
poshtm gjenden pes liqenet akullnajore
q jan n tharje, por q ende ruajn vlera
q i shtojn bukurin ktij peizazhi.
ktur e struktura n terren, por pak
sensibilizim e ndrgjegjsim. U vu re jo
vetm munges mjetesh, por dhe
koordinimi e bashkpunim jo i mjaftu-
eshm midis strukturave t brishta t
krijuara n nivel lokal e veanrisht midis
inspektoriatit, bashkis dhe zonave t
mbrojtura. Edhe banort shpesh ishin
indiferent dhe jo shum bashkpunues
me pretendimin q nuk ishin zabelet/pyjet
e tyre. Megjithat dua t falenderoj t
gjith ata q pavarsisht problemeve t
msiprme u angazhuan duke vn edhe
jetn n rrezik pr shuarjen e tyre. Me
jav t tra dit e nat ishin aty, kryesisht
administrata lokale, stafet e Agjensive t
Zonave t Mbrojtura dhe zjarrfiks t
koordinuar nga drejtorit e emergjencave
4. Porta e Korabit - Kreshta tjetr e ktij
mali sht ajo e Ports s Korabit, e cila Bardh dhe prbn nj prag litologjik.
ndahet m vete nga vet maja e Korabit
prej qafs me t njejtin emr (2475 m
lartsi). Kjo kresht, n t ciln lartsohen
dy maja me lartsi mbi 2700 m, ndan
gropn e Staneve t Preshit n verilindje
dhe nga ajo e bjeshks s Shehut n jug-
perndim. Kjo e fundit n ndryshim me dy
gropat e lartprmendura sht thelluar aq
shum nga nj deg e prroit t
Veleshics, saq ka marr m tepr tiparet
e nj lugine. N shpatin lindor t Kreshts
s Korabit takohen edhe mjaft forma t
karstit nival, q prfaqsohen nga hinka, (puse, hinka dhe brazda) veanrisht n
ulluqe, dhe gropza t ndryshme. Dukurit
e ngricave kan uar n formimin e
rrjedhjeve t shumta gurore q zbresin nga
kto kreshta drejt fundit t cirqeve. Kur
vizitori do t shkoj n drejtim t Malit t
Grams, pjes e ktij ansambli
madhshtor, ky kurriz ulet dhe bhet
gjithnj m i but sepse glqerort i ln Korabit e quajtur n gjuhn gjeografike
vendin repsheve. Shpati perndimor i ktij
kurizi bie mjaft pjerrt n shpatulln
akullnajore t Bjeshks s Zonjave, midis
Malit t Bardh dhe atij t Grams. Kjo bllokore. Ka nj form t przgjatur n
shpatullin sht formuar n kontaktin
SHTATOR 2017
larta me rreziqe si nga zjarret ashtu edhe
prmbytjet mund t vijn n shtim, e
fenomeni do te jet katastrofik pr malin e
fushn. Ka vetm nj mnyr pr t
parandaluar kt situat q po na kthen n
spektator e vrojtues t djegies s pasuris
ton. Zgjidhja nuk sht e vshtir, t
aplikojm at q Evropa pr ku jemi nisur
e bri para 160 vitesh, t ndrtojm nj
aleanc me gjith komunitetet q jetojn
afr pyjeve e q i prdorin pyjet. Aleanca
pr mua qndron n faktin q ligjrisht t
sqarohen marrdheniet e komuniteteve me
pyjet. N prvojn time 13 vjeare t
bashkpunimit me komunitetet apo
familjet kujdestare t pyllit kam par se
komunitetet e familjet me kujdesin e tyre i
kthyen n pyje siprfaqet q i morn n
prdorim, pa mbjell fidan e pa prkrahje
financiare. Nse realisht duam q
e t ndihmuar pa kursim nga forcat e Shqiperin ta bjm me pyll zgjidhjen e
armatosura dhe nga ndrhyrjet nga ajri, kemi. Ajo qndron n nj marrveshje
por nuk ishte e leht dhe ishte e ligjore me banort q jetojn n afrsi t
kushtueshme. Tani sht pikrisht pyjeve. Nj zgjidhje e provuar dhe mjaft e
momenti ti kemi pyjet e kullotat n suksesshme n zonat tona rurale dhe n
vmendje m n fund. Pavarsisht do shumicn e vendeve europiane n 150
gjje edhe ksaj rradhe u kuptua se aty ky vitet e fundit.Por, s pari t izolojm
pylli ka kujdestar nuk ka shance t ket vatrat aktive, t bjm nj vlersim sa m
zjarre. Shembuj pozitiv ka sigurisht, por real t dmeve dhe shkaqeve dhe
sot nuk po prmend asnj n veanti. N urgjentisht t punojm pr planet vjetore,
kushtet e reduktimit t strukturave dhe kuadrin ligjor dhe masat rigjeneruese. T
pamundsis s institucioneve, dhnia n riafrojm specialistt dhe ekspertt dhe t
pronsi dhe/ose dhnia n prdorim me t bashkqeverisim edhe pyjet me njerzit e
drejta dhe detyra t mirprcaktuara zakonshm, prdoruesit apo pronart e
ligjrisht m duket zgjidhja m e mir tyre. Pylli sht n rrezik, por m shum
duke ju referuar edhe modeleve nga Ne, nse nuk kujdesemi pr t!
rajoni. Kushtet e ndryshimeve t dukshme
klimatike, fenomeni i temperaturave t
teknonik t repsheve me gipset e Malit t lugins s Bushtrics n veri dhe asaj
t Veleshics n jug. Si rrezultat i
Prania e gipseve n kt prag e ka ruajtur tektoniks bllokore, Sorokoli ndahet
at nga shkatrrimi duke penguar n dy pjes, pjesa juglindore q
erozionin mbrapsor t Grams. Ky prag i
prfaqson edhe relievin m t lart,
transformuar n nj shpatullin gjat
q arrin n Kulln e Zyberit me 2372
akullzimit ka gjatsi afro 2km dhe gjersi
deri ne 1km dhe mbi t gjenden dy liqenet
m lartsi dhe pjesa veriperndimore q
akullnajore. N drejtim t veriperndimit ulet menjher n luginn e Drinit t
ky kurriz ulet deri tek Mali i Bardh (maja Zi. Shpati verior mes Sorokolit dhe
e tij sht 1966 m lartsi). Ky sht i Kulls s Zyberit sht modeluar nga
formuar n nj dritare tektonike, prbrja cirqe akullnajore, kurse n juglindje
dytsore, e cila i ka dhn mundsi zhvi- bie pjerrtaz mbi luginn e Veleshics.
llimit t formave t shumta karstike Kurrizi i malit t Sorokolit sht
modeluar nga nj siprfaqe neo-
shpatin perndimor t tij. Zhvillimi i gjenike, duke krijuar edhe nj reliev
karstit sht favorizuar s teprmi edhe
shum t but, gati t shesht, ku pjesa
nga prurjet erozive t prroit t Grams
m mahnitse e tij sht prroi i
dhe atij t Veleshics midis t cilve
shtrihet ky mal. Prball Malit t Korabit Lushit, i famshm pr bukurit e
n veri qndron Mali i Sorokolit. Kto dy luleve t pranvers, si dhe pr pasurin
formacione i bashkon dhe i ndan fusha e e madhe t biodiversitetit dhe
veanrisht e llojeve t rralla. Vizitorin
lugu teknoniko-eroziv (akullnajor) i e masivit t Korabit e mahnisin
rrafshit t Korabit. Ky mal prbhet gati kontrastet e theksuara midis majave t
trsisht nga repshe me strukture luspore e larta e mjaft t mprehta me natyrn
alpine dhe luginave, grykave, lugjeve e
drejtim veriperndim - juglindje, midis gropave t thella.
 SHTATOR 2017

Dr. Selman Mziu

N j z i brendshm t thrret dit e

nat i nderuari Niko Peleshi.
Mijra kambana alarmi bien papushim,
pyjet artificial e natyral n rrafshanalta,
faqe malesh pa kurrfar rregullash teknike,
duke i grir ato pa mshir e me pan-
si e kan patur tradicionalisht. Sepse to-
ka pyjore dhe bujqsore kan qen bin-
jake e n shrbim t njeriut q n epokn
nj legjislaci-oni pyjor e kullosor
perndimor, prshtatur kushteve konkrete
t pronsis dhe shprndarjes teritoriale t
shurdhueshm. Miliona e milona dru ahu, gopsin e lubive korrupsioniste. Pra, kjo primitive dhe kshtu vazhdon t jen n pyjeve n drejtim t mbrojtjes, shtimit,
pishe, bredhi, shkurrnaja e kullota humbje e madhe e pasuris kombtare, natyr, n realen, e n gjith globin ato i prmirsimit e shfrytzimit t tyre. Kjo
prpliten nga dhimbjet e motosharrave, pothuaj 76% e siprfaqes s vendit, ndodh shrbejn njra-tjetrs, por edhe fshatarit, pasuri pyjore, toka mbi t ciln rritet
sopatava dhe shkrumbimin nga flakt e pr her t par q nga krijimi i bots. malsorit dhe jetojn e bashkveprojn me prbn 76 prqind t territorit shqiptar,
zjarreve pluhurformuese. Mijra klithma Katrahura n pylltarin shqiptare tanim shifra, fakte si shoqrime bimore, tashm e katandisur vetm n rrnj e
gjallesash nn tok e mbi tok, si dhe kaf- ka zemruar, ka plagosur, ka dhunuar shtazore, si nj ekosistem i tr dinamik. cungje, e varfruar, sakatuar, e dhunuar
shsh, shpendsh etj., iu dgjohen klith- profesionalisht e moralisht jo vetm ata q do fallsifikim i ktij realiteti, t natyrs, agresivisht nga sopata, motorsharra,
mat therse, na shptoni ju lutem nga punuan gati gjysm shekulli n pyje, por sht n kundrshtim me ligjsit natyrore djegjet e pa frenueshme, por me nj
shkretzimi i vendbanimeve tona t mbar banort e malsive, mbar popullin e shoqrore. Dhe kjo shkelje e potencial ekologjik pr t[u ngritur nse
gjelbrta. Mijra e mijra hektar tok shqiptar. Toka pyjore ka qen streha dhe ligjshmris s natyrs dhe e ndarjes s vihet nn kujdestari, ka nevoj t
ulrijn nga dhimbja e thell q iu ushqimi i tyre ndr shekuj. Tash e kan njeriut nga natyra ku ka lindur sht vr- domosdoshme pr nj organizim t fort
shkaktojn arjet, plasaritjet, grryerjet, pran, por jan t huaj pr t. U dhemb tetuar katrciprisht me zhdukjen e py- q nga qendra deri n baz me specialist
prmbytjet nga zhveshja e dhunshme e zemra tek e shohin q digjet e lngon, por jeve shqiptare brenda njzet e shtat vi- pyjesh t aft profesionalisht, t pa
mbuless s tyre mbrojtse. Qindra pyll- i kan ndar prej saj sikur ndan prindin teve. S dyti. Krijimi nj strukture korruptueshm, t hekurt n zbatimin e
tar, inxhinier e teknik pyjesh jan nga fmija.Edhe pr qeverin Rama 2, organiza-tive piramidale q nga qendra ligjeve, rregullave, disiplins n pun etj.
prgjruar e masakruar shpirtrisht, mor- juve arktitekti i organizimit t ksaj deri n baz me ixhinier dhe teknik Me sa duket nj organizim t till i
alisht, profesionalisht e psikologjikisht qeverie, keni goditur mu n zemr pyjesh, sipas normave t caktuara tashm nderuar zv/ kryeministr, juve ose pak e
dhe krkojn ndihm, bashkuar n korin e pylltarin shqiptare, kt deg t me ligjet e vendosura n legjislaturn e keni njohur ose e keni ln t coptuar pr
prgjithshnm t mbuless s gjelbr e ekonomis, q u shkatrrua e fundit nga kaluar t Kuvendit Popullor. S treti. t mos e marr n Ministrin tuaj t
qnieve t gjalla t ekosistemit pyjor. barbarizmat e nj populli q nuk e frenoi Krijimi i Policise Pyjore me status t Bujqsis, se ka qen dhe sht nj kock
Dhjetra artikuj t shkruar n shtyp, asnj qeveri, asnj lloji organizimi, ve e veant, me pajisjet e nevojshme sipas e fort, e cila mos reformimi i saj ju
ndrsa po kaq strategjira mbi pylltarin, coptuat si mos m keq, duke sjell bashkive, por t varur nga qendra si rrezikonte karriken e Ministrit t
drafte ligjesh, plane reformash jan n orientime n mbrojtjen e tyre, n koordinuesja dhe kontrolluesja e zbatimit Bujqsis. Jeni juve dhe vetm juve,
sirtaret e kryeministrit Edi Rama, t Min- shfrytzimin e tyre, etj. Kt kufom, kt t ligjeve. S katrti. T kryhet urgje- modus vivendi i zgjidhjes s problemit
istris s Mjedisit dhe n Kuvendin xhenaze juve edhe me projektin tuaj ntisht Reforma mbi Pronsin. Pra madhor t s tashmes dhe t ardhmes s
Popullor. Por asnj prgjigje, asnj reagim organizativ t piramids qeveritare e keni ndarja sipas kufijve t vjetr ose dhnia n pylltaris shqiptare edhe n kontaktet e
t asnj lloj forme nga kto institucione. varrosur prfundimisht. Fatkeqsisht! Por, pronsi t familjeve e siprfaqeve pyjore, drejt prdrejta me Kryeminstrin Edi
Nj heshtje varri e frikshme, e thell si e i nderuar zevends kryeministr e arkitekt shkurrore, kullosore, reform e cila duhej Rama q ta zgjidhni si e krkon koha, e
nj humner. Nj nnvleftsim e prmim Niko Peleshi, hert a von do t viheni t ishte kryer n vitin 1992, njkohsisht ardhmja e turizmit, e ekonomis shqiptare
i papar ndonjher, i pa ndodhur kurr prpara drejtsis, sepse keni qeverisur me at t toks bujqsore. Gabim shum i dhe vet popullit t malsive q tani bjn
mbi qeverisjen dhe administrimin e ksaj kur Shqipria ka humbur m tepr se nga madh q Shqipris i kushtoi n kthyerjen nj jet t mjerueshme, t varfr dhe s
pasurie m vlera t pazvendsueshme do pushtues, dhe mos harro q pylltart n shkrettir t 70% t ish siprfaqes t fundi po u digjen shtpiat e toka nn
kombtare. Nj katastrof mjedisore, nat- shqiptar t kan br t qarta rrugt e mbulluar me pyje. Duke e vn kmb, duke i detyruar kshtu t ikin nga
yrore, pyjore e projektuar prej 22 vjetsh zgjidhjes s mundshme. S dyti, m ekonomin shqiptare, ekosistemin pyjor syt kmbt, nga atdheu ose t
nga politika t gabuara, qeveri t ndrysh- tragjiksjellsja pr pylltarin shqiptare q shqiptar prpara nj katastrofe mjedisore shprngulen n tokat bregdetare. Nj
me e n vazhdim shumfishuar kto nga juve nuk keni zn mend, nuk keni t pa ndodhur as n Zimbabve apo Sudan, hemoragji ku shkaqet e t cilave duhen
qeveria me Kryeministr Edi Ramn reflektuar, nuk keni dgjuar zrin e Guinen Bisao t Afriks etj. Pra pyjet krkuar n shkretzimin e pyjeve e
(2013-2117). Dhe ja rezultati i qeverisjes pylltarve shqiptar. Si rrjedhoj do t jeni ashtu si tokat bujqsore, vreshtat, kullotave si rrjedhoj e nj politike
t katr vjetve t fundit, mijra hektar n nj t ardhme t afrt, objekti i pemtoret, ullishtet, duhet t shkojn tek krejtsisht t gabuar mbi qeverisjen e tyre
pyje t shkrumbuara plotsisht (620 mij drejtsis shqiptare. Megjithse mnyra e qeliza baz familja, vetm ato do ta sepse ato me gjith prodhimet e tyre
ha) vetm kt stin vere me 900 raste organizmit dhe e reformave n pyje mbrojn, shtojn e qeverisin sipas parsore e dytsore kan qen dhe jan
zjarresh. Askush i akuzuar, askush i tanim jan t qarta si drita e diellit po ua rregullave e ligjeve, si sht vepruar q burimi i vetm pr t jetuar n mes
denoncuar, kriminelt e organizuar n t parashtroj edhe nj her: S pari. Krijimi para nj shekulli e veprohet n shtetet maleve, luginave, shpateve, pllajave buz
gjith vendin veprojn t lir, si t tele- i Drejtoris Qndrore t Pyjeve e Kullo- demokratike, evropiane etj. Nuk ka n liqeneve etj. DUKE HUMBUR PYJET
komanduar. L t mos shkruajm pr tave pran Ministris s Bujqsis, si asnj vend t bots sistem kapitalist, pa tri SHQIPRIA KA HUMBUR 76% T
prerje pyjesh pa leje, t mos shkruajm asistente e kshilluese e familjeve llojet e pronave edhe n pyje, pra, private, TOKS S SAJ!
pr zgavrat e mdha q po shkatrrojn malsore q do e marrin n pronsi pyllin, komunale, shtetrore. S pesti. Hartimi i

...Vijon nga faqja 1
Mjedisi - Mjedisi sht jo vetm pasu-
ri e shumllojshme ekosistemesh, por
edhe nj burim ekonomie q duhet
prdorur me kujdes e strategjikisht dhe
ne jemi t vetdijshm pr detyrimin
institucional, social dhe moral q t
mirmenaxhojm dhe mbrojm kt
pasuri kombtare n interes t
qytetarve dhe t brezave q vijn.
Parandalimi dhe kufizimi i erozionit
sht i lidhur direkt me prmirsimin e
kushteve t mjedisit dhe n plan
afatgjat ndikon drejtprdrejt cilsin e
jetess. Pr kt qllim, ne kemi para-
shikuar pyllzim me ritme t shpejta
dhe ngritje t veprave t natyrave t
ndryshme hidroteknike, me qllim
disiplinimin e rrjedhs s ujrave n
shtretrit e lumenjve.Prmirsimi i
cilsis s ajrit prbn nj tjetr prior-
itet mjedisor t Qeveris. Gjat ktij
mandati do t instalojm pajisje moni-
torimi t ndotsve t ajrit n 12 qytetet
kryesore n vend. Qeveria do t
hartoj Planin Kombtar pr Menaxhi-
min e Integruar t zonave t mbrojtura
(ZM), Parqeve Kombtare (PK),
Rezervateve Natyrore Strikt (RNS),
pr t mbrojtur ekosistemet e tyre, por
edhe pr ti integruar ato n nj plan
afatgjat me projektet infrastrukturore
dhe turistike.Trajtimi i mbetjeve si
lnd t para do t bhet n prputhje
me konceptin e sistemeve t
ekonomive qarkulluese, n shrbim t
prdorimit me kriter dhe ruajtjes s
burimeve t lndve t para.
Strategjia e zhvillimit rural
Strategjia e zhvillimit rural do t syn-
oj diversifikimin e aktiviteteve
ekonomike jobujqsore n zonat ru-
rale. Qeverisja jon do t krijoj
hapsira dhe mekanizma nxits q
zonat rurale t mos jen ekskluzivisht
bujqsore n ekonomin e tyre, por t
nxiten edhe forma t tjera zhvillimi.
N kt mandat Rilindja rurale do t
jet programi i integruar I zhvillimit t
qendrave t banuara, zonave me inter-
es turistik, apo I zonave rurale n t
cilat do t synohet prmirsimi infra-
strukturs, vlersimi i traditave dhe
trashgimis kulturore, rritja e nivelit
t shrbimeve publike, prmirsimi
estetik i qendrave t banuara q i jep
mundsi zonave t caktuara rurale t
ken nj trend pozitiv zhvillimi
ekonomik, t diversifikuar dhe t
qndrueshm, duke krijuar njherazi
edhe premisat pr zhvillimin e turizmit
dhe agroturizmit.
SHTATOR 2017
F shati apo katundi sht nj qendr e
vogl banimi, ku njerzit merren
kryesisht me bujqsi dhe blegtori, ose nj
risja prfshin: normat, traditat dhe institu-
cionet prmes t cilave nj vend ushtron
autoritetin e tij mbi t mirn e prbashkt
cilave duhet t jet e qart dhe e pranuesh-
me nga komuniteti) me qllim ndarjen dhe
marrjen e prgjegjsive, pr zhvillimin
qendr ku banojn prkohsisht grupe n optikn e zhvillimit ekonomiko -social. ekonomik t tyre dhe rritjen e t ardhurave
njerzish q kryejn nj veprimtari t cak- far sht qeverisja e mir? pr komunitetet q jetojn n fshat. Vend-
tuar. Trsia e banorve t ksaj qendre Qeverisja e mir prfshin kapacitetin e banimet n Shqipri, qysh n mesjet, ki-
njihen si fshatar. N t kaluarn, me filli- qeveris pr t menaxhuar me efikasitet shin arritur nj stabilitet dhe kishin kufij
min e komuniteteve t para njerzore, ka burimet e veta dhe pr t zbatuar politika t prcaktuar mir, q ndanin nj fshat nga
filluar edhe krijimi i fshatrave, t cilat n t prshtatshme zhvillimi bazuar n t tjert. Kufijt shnoheshin me gur t
dallim nga format e tjera t vendbani- burimet e veta. Ajo synon ti bj mdhenj t ngulur n tok, me grumbuj
meve, ishin m t zhvilluara n shum shoqrit m leht t qeverisshme dhe n plisash, me rrjedhn e prrenjve e t lu-
drejtime, si ato t ndrtimit dhe t organ- mnyr m t ekulibruar, n mnyr q ato menjve, me shenja n trungjet e drurve,
izimit t jets. Me kalimin e kohs dhe me t mos mbishfrytzojn burimet e veta dhe atje ku kishte pyll, etj. Lvizja e ktyre
organizimin dhe futjen e jets urbane n q t jen t afta ti riprtrijn ato. Gjat shenjave konsiderohej nj faj shum i
qendrat e fshatit jan krijuar qytetet. N viteve 1989-2011 sipas Censusit rnd. Prbrenda kufijve t fshatit, prf-
fakt, procesi i krijimit t qyteteve nga Kombtar, numri i popullsis n zonat shiheshin trojet e banesave e prqark tyre
fshatrat sht proces natyror dhe pr kt rurale ka psuar rnie. Ritmi m i lart i oborret e kopshtijet, pastaj vinin arat ose
arsye edhe shpesh n literatur nuk hasen shpopullimit ka prekur fshatrat malor me tokat e punuara dhe m tej kullotat dhe
data t themelimit t qyteteve, prpos t burime jetese t kufizuara t zons veri- pjesa e malit a e pyllit, q i prkiste
atyre qyteteve q n nj far mnyre me lindore, por edhe t zons juglindore. M fshatit. Kjo ndarje e territoreve t fshatit,
qllim t caktuar jan themeluar. N ditt 31 korrik 2014, Kuvendi i Shqipris n shum zona t Shqipris, ruhet ende
e sotme termi fshat prdoret pr t emr- miratoi ligjin 115/2014 Pr ndarjen ad- mjaft mir deri n ditt e sotme.
tuar bashksit lokale, m t largta nga ministrativo-territoriale t njsive t far krkohet?
qendrat urbane t qyteteve, njsi adminis- qeverisjes vendore n Republikn e Tashm procesi i transferimit t pyjeve
trative t s cilave jan.Sipas Ligjit or- Shqipris. Ndarja e re territoriale sht dhe kullotave ka prfunduar n t gjitha
ganik t bashkis t miratuar m 1921 organizuar n qeverisjen vendore n 61 bashkit e Shqipris dhe kjo do t thot
dh m pas, me Kodin Civil t miratuar bashki dhe 2,834 fshatra. Fshati sht q njohja e pyjeve si pron e NJQV do t
n shkurt t vitit 1928. Njsia fillestare qeliza baz mbi t ciln ndrtohen institu- fuqizoj t drejtat e pronsis n pyje dhe
ishte fshati q drejtohej nga kryeplaku, i cionet e qeverisjes lokale dhe si i till kullota. Pr t pasur nj ndikim real tek
cili prgjithsisht zgjidhej nga mbledhja e fshati futet n nivelin e katrt t qeveris- prdoruesit e pyjeve, hapi tjetr do t jet
popullit t fshatit. Autonomia vendore, jes. Sipas ligjit nr. 139/2015 Pr sigurimi i t drejtave t pronsis/
decentralizimi, pushteti vendor, organiz- Vetqeverisjen Vendore, Neni 70, prdorimit pr fshatrat, familjet dhe indi-
imi institucional dhe ligjor n Shqipri, ka Struktura komunitare n fshat. 1. Fshati vidt. T rritet prgjegjshmria e
kaluar npr shum reforma dhe eksperi- drejtohet nga kryetari dhe kryesia e strukturave n nivel fshati (ngritja e
mente gjat gjith jets s shtetit Shqiptar. fshatit. komisionit t pyjeve t fshatit sht ba-
far sht qeverisja vendore? Si i qeveris fshati burimet e veta zuar duke ruajtur traditat ekzistuese t
Qeverisja vendore nnkupton t drejtn e natyrore? komuniteteve pr menaxhimin e pyjeve
njerzve n bashksin e caktuar territo- Sipas ndarjes administrative t Shqipris, dhe t burimeve t tjera natyrore). Hartimi
riale q n mnyr t pavarur t qeverisin fshati sht njsia administrative m e dhe zbatimi i planeve t menaxhimit pr
punt e tyren nprmjet organeve, t cilat vogl dhe sht pjes e bashkis. Fshati ka pyjet dhe kullotat ne nivel fshati sht nj
i zgjedhin vet n mnyr t drejtpr- territoret dhe kufijt e tij tradicional. krkes kryesore pr nj zhvillim t
drejt. Pushteti vendor siguron qeverisjen Komisionet e fshatrave marrin vendime qndrueshm. Pasi komunitetet tashm
n nj nivel sa m afr shtetasve pr prcaktimin e kufijve, identifikimin e jan m t ndrgjegjsuara se si ti
nprmjet: a- njohjes s ekzistencs s prdoruesve dhe prcaktimin e prdo- mirmbajn pyjet e tyre dhe shembuj
identiteteve dhe vlerave t ndryshme t rimeve t burimeve natyrore, si dhe zbati- pozitiv mund t gjenden kudo. Kjo
bashksive, b-respektimit t t drejtave min e planit t mbrojtjes dhe prmirsimit tregon se n ambientin fshatar ku baza
dhe lirive themelore t shtetasve t t burimeve natyrore. Ata kan gjithashtu, ekonomike jan burimet natyrore, familja
sanksionuara n Kushtetut ose n ligje t nj rol thelbsor n menaxhimin dhe ka ende stabilitet t mir n jetn
tjera, c- zgjedhjes s llojeve t ndryshme zgjidhjen e konflikteve. Fshati duhet t ekonomike t saj.
t shrbimeve dhe lehtsirave t tjera pub- njoh brenda juridiksionit t tij t gjitha
like vendore n dobi t bashksis. Qeve- llojet e pronave dhe pronarve, (harta e t
 SHTATOR 2017

Bujar Karoshi - Botuar n gazetn Dita m vers, nuk e ka problem t tregoj numrin e
12 Shtator 2017 bagtive, ashtu si nuk e ka problem t tregoj
edhe vshtirsit. Kam pasur shum, rreth
Stbleva, nj nga fshatrat e krahins s Gollo- 500, por i kam rralluar. Tani kam rreth 200
bords, 35 km larg nga Librazhdi, sht nj kok dele e qengja, por i kam lart n bjeshk.
fshat i vizitueshm gjat vers. Rrethuar me Ia kam ln nj obani tjetr q ti ruaj, i cili
pyje t lart, ajr i freskt dhe gjelbrim nga- ashtu si edhe Zylfiu, e ka ndrtuar baxhon mes
do, sht nj oaz i mrekullueshm n lindje t malesh, n stane, pran bagtive. Kam marr
Shqipris. Mersin Hoxha, kryetari i Shoqats ndonjher subvencion, por m shum kemi
Stbleva, ndryshe nga kolegt e tij t pa marr. Sepse na thon: Nuk kemi buxhet
shoqatave dibrane n Tiran, q kujtohen pr kt vit, dhe kshtu q vit pas viti. Dhe kur i
vendlindjen vetm pr Dit Vere a Shngjergj, kemi marr, shumat kan qen krejt qesharake.
sht kthyer ta drejtoj shoqatn e tij n Ste- Nuk sht subvencioni problem, thot Mediu.
blev, aty ku ka trojet e t parve t tijPor, Problem sht tregu. Nuk kemi ku ti shesim
sht kthyer ndryshe: duke ndrtuar nj shtpi qengjat dhe bulmetin, si dhe kemi vshtirsi t
druri bashkkohore, me t gjitha komoditetet fisnike etj. Nga mbledhja pa kriter dhe n koh mbledhjen e bimve mjeksore, tregojn mdha gjat dimrit. Shtegtimi i bagtive drejt
dhe pajisjet e nevojshme, t ciln e ka t hapur t paprshtatshme, disa prej tyre rrezikojn banort. Ata i sheh me motor q i ngjiten zonave fushore tani sht i pamundur, pr
pr t gjith ata q duan t vizitojn dhe ta zhdukjen si tisi, panja e malit, mlleza, bliri, malit, si dikur baballart e tyre me kuaj dhe shkak t konflikteve mbi pronsin, dhe ne
njohin Stblevn. Gjat ksaj vere turist nga sanza, salepi, ajdsi alpeve, crocusi, zambaku kthehen pasdite von me bim t ndryshme jemi t detyruar q m shum se gjysmn e
vendet europiane e kan vizituar, kryesisht shqiptar, boronica, aj mali, mshtekna, mjeksore si sherebel, aj mali, trfil, salep e vitit delet ti mbajm brenda. Mediu ka
ek dhe gjerman. Nj shtpi pritse karak- manushaqja e dukagjinit etj. Kshtu q lind e plot t tjera. Reshat Gruda, 60 vje, kthehet n shfrytzuar nj ndrtes t ish kooperativs
teristike n Steblev sht Te Qeralli, q n nevojshme q t hartohen manuale dhe pro- fshat gjat vers, s bashku me gruan, Neslien. dhe ka ngritur nj restorant t vogl veror, ku
shqip do t kuptohej Te Hauri. Shtpit grame n terren, q t msojn banort pr Ka mbjell kopshtin m misr, fasule e patate punon s bashku me djalin. Mbi nj sob n
tradicionale n Steblev e kan pas prdorur mnyrn se si ato duhen mbledhur dhe kohn dhe krkon malet pr mbledhjen e ajit t qoshe, bidoni i qumshtit po zien mish qengji,
katin e par t baness pr bagtin, por tani kur sht e prshtatshme mbledhja e tyre. Ash- malit, t cilin e ka t shitur q pa e mbledhur t cilt e kan porositur disa klient nga
q mirqenia sht rritur, hauri sht kthyer n tu si n shum fusha, shitja e bimve n Tiran. Nj got raki, pak buk t ngroht, Librazhdi e Tirana. Mishi i qengjit n bidon
nj mjedis t kndshm pr turistt.N shtpi mjeksore sht nj problem m vete. Tregu i djath dhe petulla vendos shpejt e shpejt n sht nj gatim i veant i zons. Punoj
nuk ka njeri. Baki Nura, pronari i saj, ka dal tyre sht kaotik dhe i pastabilizuar, duke uar tavolin, dhe t duket se e gjith zemra e mir vetm me porosi. Prdor gjithka nga bagtit
n ara duke vaditur. Ndrsa ne shijojm pr jo vetm n mbledhje pa kriter, por edhe n e tyre sht shtruar prpara. Selim Gruda sht e mia: mishin, djathin, gjalpin, gjizn. Punoj
pak aste kopshtin e rregulluar bukur n obor- humbjen e t ardhurave pr shkak t tregut t nj tjetr banor, mbi t 60-tat, q na pret ktu gjysmn e vitit dhe pjesn tjetr n
rin e shtpis. Shklqim Gruda, i cili na ftoi t luhatshm. Fauna sht shum e pasur n lloje ngroht e na fton n shtpin e tij q po Tiran.
vizitonim Steblevn, tregon se kjo shtpi u t ndryshme,duke filluar nga gjallesat rindrtohet. Ashtu si ai, shum t tjer po i Koka n Dibr, kmbt n Librazhd!
kthye n shtpi pritse fal ideve dhe pasionit njqelizore e m andej me dhjetra specie rregullojn shtpit, pasi pas shtrimit t Stbleva, n kohn e komunizimit, ka qen e
t djalit t Bakiut, Aranitit, i cili iku nga kjo zvarraniksh, amfibsh, peshqish brejtsish, asfaltit, Stbleva sht larg nga Tirana vetm varur administrativisht nga rrethi i Dibrs, por
bot n moshn 41 vjeare. Araniti la pas vi- gjitart e vegjl e deri tek gjitart e mdhenj 70-80 minuta. Banort e Steblevs jan infrastruktura q e lidh me Peshkopin e
zionin e tij modern pr nj fshat turistik me t dhe shpendt e zogjt. Ndr speciet m t prmendur vazhdimisht ndr breza si mjeshtra Bulqizn sht shum e dobt. Q n at koh
ardhme. Ballkoni i Stblevs, i rregulluar rndsishme sht trofta e malit, por n kto ndrtimi, q kan ndrtuar kryevepra n gjith banort i kan pas shkruar letra pushtetit t
bukur n hyrje t fshatit, rrethuar me dru dhe an gjen edhe lepurin e egr, kaprollin, derrin Shqiprin, n vende t ndryshme evropiane e asaj kohe, por thon se Haxhi Lleshi e ka pas
lyer me glqere, sht pika e par q t fton t dhe dhin e egr, ketrin etj. Rrqebulli sht jasht Evrops. Kur shikon shtpit e vjetra, kundrshtuar. Stblevasit jan dibran dhe
shikosh fshatin e njohur pr patatet dhe arrat, nj ndr kafsht e rralla, por disa kamera t dykatshe e me telis prej druri, si quhen ajo do t mbetet e Dibrs. Nuk ka ndonj
por edhe pr luftrat e hershme t Skn- fshehura n pyje t vendosur nga disa ballkonet shtpive, bindesh pr mjeshtrin e ndryshim varsia administrative, thot nj
derbeut. Bakiun e takojm t nesrmen te organizata mjedisore, e kan filmuar at t tyre. Portat e gurit me hark, muret e gurit, banor. Pr ertifikat do t shkonim n
ezma e Gjizaxhiut, nj krua n hyrje t lviz n kto an. Po ashtu edhe ariun e shkallt e drurit dhe portat e jashtme t mdha Peshkopi, pr ertifikat shkojm n Librazhd.
Stblevs, aty ku kufijt e fshatit ndahen me murrm, ujkun, kunadhen, macen e egr, e t gdhendura, bindesh menjher se ata jan Por Librazhdi sht m afr. Kur vendi u nda
Fush-Studnin. Jan duke e merementuar, dhelprn etj. Shpendt prbjn nj pasuri t mjeshtra t ndrtimtaris. nga komunizmi, n vitin 1990 zona e
lyer me glqere muret, si dhe kan ngritur nj veant e t mahnitshme, si: gjeli i egr, kali i Mungesa e tregut frenon zhvillimin Stblevs kaloi n varsi administrative t
banjo publike posht rrugs, si pr ti ftuar qyqes, shqiponja, qukapiku, skifteri, gjeraqina, Banort e Steblevs kan qen t njohur pr Librazhdit. Tani t gjitha shrbimet publike
udhtart q t qndrojn e t shijojn ujin e thllza e malit, shkabat. Zogjt prbjn nj kultivimin e patates, t ciln edhe tani e kan banort i marrin nga ky qytet, ndrsa nga
ftoht, por edhe ta mbajn mjedisin pastr. ansambl t vrtet me cicrimat e tyre, shum t mir. Koht e fundit organizata t pikpamja etnografike e kulturore,
Pyjet, bimt dhe kafsht, pasuria q duhet takohen gjithandej n zonat urbane, pyjet e ndryshme po nxisin kultivimin e fars s ngjashmrit me Dibrn jan t mdha.
ruajtur - Pyjet e Steblevs futen n Parkun deri tek kullotat alpine. patates. Vendosja e krahins n nj lartsi mbi Stbleva ka qen nj nyj e rndsishme
Kombtar t Shebenik-Jabllanic, me nj Rikthimi- Demir Osmani, nj nga 1100 metra mbi nivelin e detit, e bn shum t kalimi pr zonn e Strugs, Dibrs, Librazhdit,
shtrirje prej rreth 33,927 hektar, nga t cilat bashkudhtart tan n kto dit korriku, ka prshtatshme pr kultivimin e ktyre farrave. Elbasanit dhe m tej drejt Manastirit,
mbi 10 mij hektar pyje dhe afro 7 mij qen disa her me pun n Stblev para N kohn e komunizmit fara e patates s Selanikut, Shkupit etj. Nj zon e till e
hektar kullota e livadhe alpine jan t viteve 1990. Ai i kujton me shum dashuri Stblevs shprndahej n t gjith Shqiprin. rndsishme pritet t bhet edhe n t
krahins s Stblevs. Pyjet i kemi ruajtur me miqt e tij n kto an, mikpritjen dhe Ndrsa tani prodhimi i fars shkon n m ardhmen. Kemi br krkes pr hapjen e nj
forc, tregon Mersini. Kur nga Librazhdi dhe respektin, shum prej t cilve e njohn edhe shum se 10 mij kv, por haset vshtirsi e pike tjetr doganore n vendin e quajtur
Bulqiza u turrn rreth vitit 2005-2006 gjat rrugtimit ton n kt fshat. Komuna e madhe n shitjen e tyre. Zylyf Avdiu, rreth 58 Fusha e tridhjets, nj fush e madhe mes
shkatrruesit e pyjeve, djem t rinj, t ardhur Steblevs n t kaluarn, prfshir edhe vje, s bashku me vllezrit e tij, ka ndrtuar pyjeve, ku ndahet kufiri me Republikn e
nga Tirana, Durrsi e Elbasani, ku m s fshatrat Borov, Sebisht, Zabzun, Llang, buz rrugs nj bar-kafe, nj baxho, shtpin Maqedonis. Prej aty, Struga dhe Dibra e
shumti jan shprngulur stblevasit, i kan Moglic, Fush-Studn ka pasur mbi 900 dhe nj stall t madhe pr bagtin. Nga Madhe jan shum afr. Megjithse kam
ndaluar dhe ruajtur me forc. N qoft se nuk shtpi dhe mbi 4500 banor. Ndrsa sot baxho provojm djathin, gjizn dhe gjalpin e qen disa her n Ministrin e Jashtme, kemi
do ta kishim br kt, kto pyje do t kishin popullsia sht zvogluar shum. Sapo vendi freskt. Gjith qumshtin e marr nga bagtit br krkesa t vazhdueshme, e kemi
fatin e Lurs. N malet e Stblevs i takon doli nga izolimi komunist, banort e Stblevs e mia, thot ai, pasi nuk kam besim te diskutuar me drejtuesit lokal e deputet,
shum shpejt pyjet e dushkut, pishn e zez, shfrytzuan lirin e ekonomis s tregut dhe blegtort e tjer pr cilsin e qumshtit. madje edhe sht rnd dakord parimisht mes
ahun, bredhin e bardh e deri te kullotat al- sot jan n Tiran, Durrs dhe Elbasan ndr Qumshti duhet t jet i pastr, i freskt, i dy qeverive pr hapjen e dy pikave t vogla
pine. Rruga pr te fusha ku ndodhet Piramida m t pasurit e ktyre komuniteteve. Disa prej kulluar dhe i pastruar, gj t ciln nuk na e kufitare, kjo shtje nuk ka marr zgjidhje,
30, aty ku ndahet kufiri me Maqedonin, sht tyre drejtojn biznese t mdha dhe t sigurojn blegtort. Vitet e fundit sht folur thot Mersini, mikpritsi yn n Stblev.
nj mrekulli natyrore. N malet e Steblevs fuqishme prej miliona eurosh dhe shum t shum pr subvencionet n blegtori dhe Rruga deri afr Stblevs sht e shtruar me
gjenden mbi 178 lloje bimsh mjeksore, mes tjer kan ngritur ekonomit e tyre t vogla q bujqsi, por Zylyfi thot se nuk ka marr akull, sht zgjeruar dhe pritet ti shtrohet
t cilve dallohen kamomili, njmijfleteshi, i shrbejn do dit banorve n Tiran dhe n asnjher subvencione. M than njher t asfalti. Nj tabel e vendosur tregon se afati i
lulebalsani,trumza, trndafili egr, molla e rrethina. Te Kodra e Priftit n Tiran shumica prgatisja dokumentacionin, por m than se prfundimit t saj sht dhjetor 2017, por
egr, kulumbria, mjedra, dllinja e kuqe dhe e e tyre kan ndrtuar vilat e bukura dhe t gjysmn e shums duhej ta jepja ryshfet. Kur banort thon se jan t knaqur edhe sikur ajo
zez, bliri, rigoni, salepi, agulija, shpatorja, mdha, ndrkoh q edhe n Stblev po e pyesim se sa dele ka, na prgjigjet: Numri i t mbaroj para mesit t vitit tjetr. Dhe
murrizi, vadhza, peshtriku vilngjashm, rikthehen. Gjat vers kthehen banort, bletve dhe deleve nuk tregohet. Medi Kurti, ather Stebleva do t jet m afr, por edhe
mokrrza, pinguikula e ballkanit, hepatika shumica t rinj, t cilt shfrytzojn stinn pr nj tjetr banor i Steblevs gjat muajve t pikat e reja doganore do t jen t nevojshme.

Haki Kola - CNVP Shqipri
Objektivi sht krijimi i nj kopshti pyjor,
n t cilin drurt vendosen si n nj drun-
ishte, me qllim q t krijohet nj
ekosistem ku drurt prfitojn reciprokisht
nga njri tjetri dhe rezultati final sht
kosto e ult n mirmbajtje dhe n total
m shum t ardhura se sa do pjes e
marr vemas. N kopsht do rriten pem
frutore, arrore, zarzavate, bim mjeksore,
kpurdha, do ushqehen kafsh n nj
mnyr q imitohet pak a shum nj
ekosistem natyral. Pak a shum forma
skematike e kopshtit n varsi t vendit
mund t jet skematikisht: si n figurn n
krah. Kopshtet me produkte t ngrnshme
t pyjeve imitojn strukturn dhe
funksionimin e ekosistemeve pyjore, duke
krijuar mundsi pr rendimente t larta, t
shumllojshme, oportunitet pr vet-
mirmbajtjen dhe ekosistem t shnde-
tshm q krkojm pr kopshtin ton.
Prandaj sht kritike pr t kuptuar
ekologjin pyjore dhe implikimet e saj kur
hartojm projekte. elsi i ksaj qasje
qndron n katr aspekte t ekologjis
pyjore si: arkitektura e komunitetit bimor,
struktura shoqrore e ekosistemit, struktu-
rat e rrjeteve nntoksore dhe mnyra se
si komuniteti ndryshon me kalimin e
kohs, i njohur gjithashtu si suksesion.
Arkitektura e vegjetacionit
Prkundr menuris mbizotruese n
kopshtarin pyjore, shtresat e vegjetacio-
nit jan vetm nj nga karakteristikat ar-
kitektonike t rndsishme n projektimin
e kopshtit pyjor. Struktura e horizontit t
dheut, modelimi i bimsis, dendsia e
vegjetacionit dhe diversiteti i komunitetit
jan gjithashtu kritike. T pes kto ele-
mente t arkitekturs s komunitetit
ndikojn n rendimentet, shndetin e
bimve, dmtues dhe smundjet, krkesat
e mirmbajtjes dhe karakterin e prgjith-
shm t komunitetit. Pr shembull, krki-
met shkencore tregojn se larmia struktu-
rore n vegjetacionin pyjor, at q ne e
quajm "cilsi kokrrizore", duket se
kontribon n rritjen e diversitetit t
popullsis s shpendve dhe insekteve dhe
pr t balancuar popullsin e dmtuesve t
insekteve - pavarsisht nga diversiteti i
llojeve t bimve. Msimi q vjen nga kjo
sht se si dhe pse bimt e modelojn vet-
en n natyr dhe pr efektet e llojeve t
ndryshme t diversitetit n funksionimin e
ekosistemit mund t shtojn pasurin e
madhe n kutin e mjeteve t kopshtarit
pyjor.
Struktura Sociale e komunitetit t
bimve - Nevojat unike, rendimet, karak-
teristikat fizike, sjelljet dhe strategjit
adaptuese t nj organizmi qeverisin
ndrveprimet me fqinjt dhe mjedisin e tij
jo-jetsor. Ata gjithashtu prcaktojn rolin
q do organizm luan brenda komunitetit
t tij. Rrjeti ushqimor sht nj struktur
kryesore e komunitetit q del nga karak-
teristikat e secils specie. Organizmat
gjithashtu formojn lloje t ndryshme t
"guildve" q ndajn burimet pr t mini-
mizuar konkurrencn ose pr t krijuar
rrjete t mbshtetjes s ndrsjell.Kur pro-
jektojm nj kopsht pyjor, ne zgjedhim
bim dhe kafsh q do t krijojn nj rrjet
t ushqimit dhe struktur t kultivarve.
Duhet t krijojm kto struktura n
mnyr t vetdijshme, n mnyr q t shumvjeare ndihmon shum kt pro-
maksimizojm mundsit tona pr t kri-
juar nj kopsht t shndetshm, t
vetkontraktuar, me rendiment t lart.
Pr shembull, shumica drrmuese e ener-
gjis diellore t kapur nga rrjetet
ushqimore natyrore t pyjeve prfundon
deri n shprbrje. Ne mund t kapim nj
pjes t ksaj energjie pr prdorimin ton
duke rritur krpudha ushqimore dhe me-
dicinale, shumica e t cilave preferojn
kushte n hije. Ne mund t zgjedhim kul-
tivare pr ndarjen e resurseve duke prf-
shir bim me toleranca t lehta n shtresa
t ndryshme vegjetative, pr shembull, ose
przierjen e pemve me sistem t thell
rrnjor si pekani dhe hickoria e t tjera
specie me rrnje t cekta si mollt ose
dardhat. Ne mund t perzgjedhim kulti-
var t mbshtetjes reciproke duke
siguruar q pjalmuesit dhe grabitqart e
insekteve t ken burime t nektarit gjat
gjith sezonit t rritjes. Vshtirsit n
strukturn e kultivarve t ekosistemeve
sigurojn drejtim t qart pr projektim, si
dhe hulumtime n shum aspekte t
agroekologjis.
Pjesa nntoksore e drurve - Punimet e
"ekonomis nntoksore" t natyrs jan
nj mister, por dinamika e ktij ekosistemi
sht thelbsore pr punn e t gjitha
komuniteteve toksore. Cila sht anato-
mia e pjelloris s vet-rinovimit t toks?
Si rrnjt e bimve ndrveprojn me njra dhe kopshtit, dhe ne mund t'i prishim
-tjetrn dhe mjedisin e tyre? far rolesh
SHTATOR 2017
veprime t pakndshme. Pr fat t mir,
parimet baz t kopshtaris pyjore si
prdorimi i mulit dhe lnia e toks pa
shqetsuar ofrojn vetm llojine ln pas
dore me dashamirsi pr miqt tan t
vegjl n nevoj. Megjithat, prgatitja e
mir e toks mund t bj t gjitha ndry-
shimet, po ashtu. Pr shembull, tokat e
zbutura ose t dobta mund t pengojn
rnd zhvillimin e rrjeteve ushqimore t
toks t shndetshme dhe kshtu kopshte
t shndetshme pyjore. Kuptimi i rrjetit t
ushqimit t toks gjithashtu siguron depr-
tim n mnyrn se si t menaxhohet pr
popullatat e shndetshme t krpudhave
q ndrtojn mikorizn dhe si t sigurohet
q fabrikat e fiksimit t azotit t bjn
punn e tyre t ndrtimit t toks.
Projektoni para se t mbillni!
kan mikrobet dhe organizma t tjer t
N projektin m t thjesht pr kopshtin
toks n kopshtet tona pyjore dhe si duhet
pyjor, zgjidhni se far bimsh duhet t
t ndrveprojm me to? Bimt jan kom-
mbillni, n cilat vende, n ciln koh. Si-
ponent kritike t strukturs q krijon
doqoft, kto akte n dukje t thjeshta
vetprhapjen e fertilitetit n ekosistemet
duhet t krijojn strukturat dhe funksionet
natyrore. Ata mbyllin rrjedhjet kryesore t
q i krkojm pyllit, si dhe ato duhet t
lndve ushqyese nga toka dhe aktivizojn
arrijn synimet tuaja t projektimit. Nj
nj sistem t rrjetzuar t bimve, materie
proces i projektimit t kopshtit pyjor, pr
organike t toks, organizmave t toks
kt arsye, duhet t jet informativ inten-
dhe grimcave t toks q mbledh,
siv nse sht pr t arritur objektiva edhe
prqndron dhe ciklon ushqyes n mnyr
mesatarisht komplekse. Prandaj, filloni
konservative. Mbajtja e mbuless bimore
duke artikuluar qllimet tuaja dhe duke
vlersuar vendin pr kopsht. Pastaj ju
ces. Prve ksaj, bimt dinamike t
mund t zgjidhni dhe t aplikoni modelet e
akumulatorit si comfrey (Symphytum offic-
projektit, parimet ekologjike dhe bimt n
inale) przgjedhin n mnyr selektive
mnyr t till q t'i integroni qllimet
lnd ushqyese minerale n nivele t larta
tuaja dhe vendin n nj trsi koherente.
n indet e tyre t gjetheve, duke i shtuar
Sfida sht q t grupohen elementt n
ato n shtresn e siprme t toks n do
dispozicion t projekti pr t krijuar nj
vjesht. Ndrsa hyjm n epokn e post-
sr dinamikash ekosistemike q do t
nafts, kuptimi yn i anatomis s
japin kushtet e dshiruara t rendimenteve
pjelloris vet-riprtritse do t bhet
t larta, vet-mirmbajtjen maksimale dhe
gjithnj e m kritik pr suksesin ton n
shndetin maksimal ekologjik si nnpro-
zonn me klim t but. Kuptimi i dina-
dukte t natyrshme t ekosistemit. Ju
mikave t rrnjve t bimve pyjore dhe
mund t prdorni modele t projektit t
barishtore sht kritike pr t msuar se si
nxjerra nga shembuj t ekosistemeve nat-
t projektohet dhe menaxhohet kopshti
yrore ose t shpikni modelet tuaja q
pyjor. N cilat modele rrisin rrnjt e
zgjidhin problemet specifike q dizajni
bimve, pse dhe kur? Ndrsa shumica e
juaj ndeshet pr t'ju ndihmuar t bni kt.
rrnjve t pemve rriten n 50 cm t
Modelet lindin gjithashtu nga krkesat e
shtress s siprme, rezulton se pemt fru-
qllimeve t tyre dhe nga nj kuptim i
tore q mund t penetrojn edhe nj
thell i karakteristikave t sitit. Qllimet e
prqindje t vogl t rrnjve t tyre thell
udhzojn analizn dhe vlersimin e faqes
n profilin e toks prodhojn m shum
dhe vlersimi i faqes zbulon dizajnin. Ne
fruta n mnyr m t qndrueshme, re-
rekomandojm hartimin n letr, t paktn
zistojn m shum ndaj dmtuesve dhe
fillimisht, kshtu q ju mund t bni sa m
smundjeve n mnyr m efektive dhe
shum gabime t jet e mundur atje dhe t'i
jetojn m gjat se ato q kan vetm
korrigjoni ato para se t vendosni ndonj
rrnj siprfaqsore. Prgatitja e mir e
gj n tok. Teknikat e projektimit n
para-mbjelljes sht nj prpjekje shum e
vend mund t funksionojn gjithashtu,
vlefshme. Kuptimi i sistemit rrnjor ofron
veanrisht pr ata q preferojn t
nj baz solide pr przgjedhjen e llojeve
shmangin procesin e harts. projekti i kuj-
t bimve dhe dizajnin e polikulturs. Or-
desshm i ndarjes s bimve sht nj
ganizmat e toks kryejn funksione t
pjes kritike e enigms, n do rast.
shumta kritike n ekosistemet e pyjeve
Vijon n numrin e radhs.
lehtsisht kta aleat dhe punn e tyre me

By Almira Xhembulla - Deputy of the
Albanian Parliament
T hose who know me know my
connection with the forests. This
relationship has naturally come, probably
influenced by work, but also from the
passion for green beauty and the fact that
for years I am already fortunate cooperat-
ing with forestry engineers, but also with
forest users. So even during the campaign,
natural potentials and their values were
the main topic of my speeches. For I
believe that the proper management of
these resources affects the environment
but also the economy. But my friends,
forest fires cut my word! Tens of forest
and pasture hectares, as well as fruit trees
in this unusual summer were covered by
flames, causing incalculable damages for
Albania and sadness and anger to me and
all the environmental lovers. The flames
devoured without mercy the areas with
high biodiversity potential and the
potential areas for tourism development,
briefly, some of the most beautiful forests
that with so many efforts could withstand
wood smugglers. Areas for which we are
all a little proud of, such as: Bize-
Martanesh, Gjinar, Orosh, Lura, Karabu-
By Dr. Selman Mziu
R egardless the organization manner
and reforms in forestry sector, some
matters are more than clear, anyway I am
laying down once again as follows:
Firstly, establishment of the Central Di-
rectorate of Forests and Pastures at Minis-
try of Agriculture, as a consultative assis-
tant of highlander families, which will
take forests in ownership, as had tradition-
ally. Because the forest land and agricul-
tural land have been twins serving to man
since the primitive era and so continues to
be in nature, in reality and in the entire
globe they serve to each other, but even
the villager, highlander and live and coop-
erate based on figures and facts, such as
plant and animal associations as a whole
dynamic system. Any falsification of this
reality, of nature, is against the natural and
social laws. And this violation of the natu-
ral laws and separation of man from
nature, where is born, has been proved
with the disappearance of Albanian forests
within last twenty seven years. Secondly,
Kshilli botues: R. Ndreu, N. ollaku, J. Male, B. Gashi, I. Zeka, B. Hoxha, A. Kacani
Kryeredaktor: Prof. Dr. Vezir Muharremaj, Zv. Kryeredaktore: Nijazi Idrizi, Ferdin Liaj
Redaksia: H. Kola, A. Lila, M. Shehi, Prof. Dr. Sherif Lushaj
Adresa: Bulevardi Zogu I-r, Godina Zri i Popullit, kati 2-t
E-mail: info@forest-al.org/mobile: +355 68 20 77 157
run-Llogara, Dajt, etc. From neglect or
deliberate to any malicious scenario this
does not excuse any of us, including insti-
tutions to the communities on the ground.
There are a number of institutions that
must compile annual plans with concrete
measures to prevent fires, but also to
extinguish them. Meanwhile, forest fires
proved deficiencies not only in infrastruc-
ture and structures on the ground but little
sensitization and awareness. It was
noticed not only lack of equipment, but
also insufficient coordination and cooper-
ation between the fragile structures creat-
ed at local level and especially between
the inspectorate, the municipality and the
protected areas. Even the inhabitants were
often indifferent and not very cooperative
with the claim that they were not their
forests. However, I would like to thank all
those who, despite the above-mentioned
problems, committed themselves, putting
their lives in danger to extinguishing the
fires. They were there for weeks, day and
night, mostly local administration, staffs
of Protected Areas Agencies and firefight-
ers coordinated by Emergency Direc-
torates and immense help from armed
forces and air interventions, but it was not
easy and it was costly. Now is the moment
establishment of a top to bottom pyrami-
dal organizational structure with forest
engineers and technicians, according to
the norms set already with the laws ap-
proved in the past legislature of the Parlia-
ment. Thirdly, to be established the
Forest Police municipality-based, with a
special status and appropriate equipment,
but dependent on the center as coordinator
and controller of law enforcement.
Fourthly, to be immediately undertaken
the reform on ownership. Thus, division
according to old boundaries or giving
forests and forest land in use to rural fami-
lies, such a reform must have been done
since 1992 at the same time with the agri-
cultural land. A big mistake Albania paid
off in converting into desert around 70%
of the forest area, putting the Albanian
economy and forest ecosystem in front of
an environmental disaster that has not oc-
curred in either less developed countries
of Africa. So forests, like farmland, vine-
yards, orchards, olive groves, should go to
the base cell, the family. Only they will
protect, augment and govern it according
tto finally have the forests and pastures in
our attention. Despite everything, even his
time it was realized that where the forest
has a custodian, there is no chance of
fires. Positive examples are, of course, but
today I do not mention any one in particu-
lar. In conditions of reducing the struc-
tures and the impossibility of institutions,
giving ownership and / or giving in use
with legally defined rights and duties
seems to me the best solution by referring
to models from the region as well. The
conditions of apparent climatic changes,
the phenomenon of high temperatures
with dangers, both from fires and floods
may increase, and the phenomenon will be
disastrous for the mountain and the field.
There is only one way to prevent this situ-
ation, which is turning us into a spectator
and observer of the burning of our wealth.
The solution is not tough, to apply what
Europe, in which we want to integrate to,
made 160 years ago, to build an alliance
with all communities living near forests
and using forests. The alliance for me lies
in the fact that the community's relations
with forests are legally clarified. In my
thirteen years of experience of
cooperation with forestry communities or
custodian families, I have seen communi-
to rules and laws, as it has been acted
since a century ago and it is nowadays in
democratic countries. There is no capital-
ist system anywhere in the world, without
three types of property even in the forests,
i.e. private, communal and state. Fifthly,
compilation of a western legislation on
forest and pastures, adapted to the con-
crete conditions of ownership and territo-
rial distribution of forests towards their
protection, augmentation, improvement
and exploitation. The land where this for-
est asset grows comprises 76% of the Al-
banian territory, already reduced only in
roots and stumps, impoverished, mutilated
and aggressively violated by axe, chain-
saw and unstoppable fires, but with an
ecological potential to be raised if putted
under custody. It has a necessary need for
a strong organization from the top to the
base with forest specialists, professionally
capable, incorruptible, and determined to
enforce the laws and rules, disciplined in
work, etc. Apparently such an organiza-
tion, honored vice Prime Minister is little
known by you, or is left fragmented by
SEPTEMBER 2017
ties and families, with their care, turned to
the forests the surfaces they used, without
planting seedlings and without financial
support. In my 13 years of experience of
cooperat-ion with forestry communities or
custodian families, I have seen
communities and families, which with
their care turned into forests the surfaces
they took in use, without planting
seedlings and without financial support. If
we really want to make Albania with
forest, the solution is there. It stands in a
legal agreement with residents living near
the forest, a proven and highly successful
solution in our rural areas and in most
European countries over the last 150
years. But first we have to isolate the
active fires, make a more realistic
assessment of the damages and the causes
and urgently work on the annual plans,
legal framework and regenerative
measures. We need to re-approach the
specialists and experts and to co-
administrate even forests with ordinary
people, users or owners.
The forest is in danger, but more We, if
we do not care about it!
you to not take it at your Ministry of Agri-
culture, as it has been and still is a strong
bone and if not reformed jeopardizes your
position as minister. It is you and only you
the modus vivendi of solving the major
problem of the present and the future of
Albanian forestry, even in direct contacts
with the Prime Minister Edi Rama to pro-
vide the solution as required by the time
and the future of Albanian tourism, econo-
my and rural people that now live in mis-
erable conditions, extreme poverty and
recently their houses and land under feet
is burning, so forcing them to flee from
the homeland or move to coastal areas. A
hemorrhage where the causes should be
sought in the desolation of forests and
pastures as a result of a completely wrong
policy on their governance because they,
with all their primary and secondary prod-
ucts have been and are the only source to
live between the mountains, valleys,
slopes, lakesides, etc.
LOSING FORESTS, ALBANIA HAS
LOST 76% OF ITS LAND!