TOPIK : PENAAKULAN MATEMATIK

1. Pernyataan / Bukan Pernyataan

(a) Pernyataan ialah ayat yang boleh ditentukan kebenarannya, sama ada benar atau palsu. Ayat ini boleh
terdiri daripada gabungan simbol, operasi matematik atau ungkapan matematik dengan nilai
pemboleh ubah yang memenuhi / tidak memenuhi ungkapan tersebut.
(b) Bukan pernyataan ialah ayat yang tiada kebenaran. Ayat ini boleh jadi arahan, pertanyaan ungkapan
dengan pemboleh ubah yang tidak ditentukan nilainya.

2. Pengkuantiti
(a) Semua, setiap, mana-mana ialah pengkuantiti yang menerangkan tentang objek atau kes yang
memenuhi ciri-ciri atau sifat sesuatu pernyataan.
(b) Sebahagian, sesetengah, sebahagian, salah satu ialah pengkuantiti yang menerangkan tentang objek
atau kes yang tidak semua atau sekurang-kurangnya satu memenuhi ciri-ciri atau sifat sesuatu
pernyataan.

3. Operasi ke atas pernyataan

(a) Penafian ialah perkataan tidak atau bukan digunakan untuk menafikan pernyataan yang diberi.
(b) Dan digunakan untuk menggabungkan dua pernyataan. Apabila kedua-dua pernyataan adalah benar,
maka gabungan pernyataan menggunakan perkataan dan akan benar.
(c) Atau digunakan untuk menggabungkan dua pernyataan. Apabila kedua-dua pernyataan adalah palsu,
maka gabungan pernyataan menggunakan perkataan atau akan palsu.

4. Implikasi
(a) Implikasi ialah pernyataan dalam bentuk “Jika P, maka Q”, dengan keadaan pernyataan P ialah
antejadian dan pernyataan Q ialah akibat.
(b) Pernyataan “P jika dan hanya jika Q” boleh dibentuk menjadi dua implikasi,
a. Jika Q maka P
b. Jika P maka Q
(c) Akas suatu pernyataan “Jika P, maka Q” ialah “Jika Q, maka P”. Nilai kebenaran baharu pernyataan
bergantung kepada akas, sama ada benar atau palsu.

5. Hujah
(a) Hujah ialah proses membuat kesimpulan berdasarkan beberapa pernyataan (premis) yang diberi.
(b) Hujah terdiri daripada 3 bentuk

Bentuk (I) Bentuk (II) Bentuk (III)

Premis 1 Semua A ialah B Jika P, maka Q. Jika P, maka Q.
Premis 2 C ialah A P adalah benar Bukan Q adalah benar
kesimpulan C ialah B Q adalah benar Bukan P adalah benar
6. Deduksi dan Aruhan
(a) Deduksi ialah proses membuat kesimpulan khusus berdasarkan premis atau pernyataan yang umum.
(b) Aruhan ialah proses membuat kesimpulan umum berdasarkan premis atau pernyataan yang khusus.

CONTOH SOALAN DAN PANDUAN PENULISAN JAWAPAN YANG LENGKAP

1. (a) Tentukan sama ada ayat berikut ialah pernyataan atau bukan pernyataan, berikan alasan anda.

“ −2×3=−5−1 ”
(b) Tentukan sama ada pernyataan berikut adalah benar atau palsu.
“pentagon mempunyai 5 sisi dan 6 bucu”

Penyelesaian :

(a) Pernyataan, kerana −2×3=−5−1 adalah benar.

(b) Palsu kerana “pentagon mempunyai 5 sisi” adalah benar tetapi “pentagon mempunyai 6 bucu” adalah
palsu. *[benar] dan [palsu] = palsu

2. Lengkapkan pernyataan berikut dengan pengkuatiti “semua” atau “sebilangan” untuk menjadikannya benar.
“_______________ faktor skala bernilai positif”

Penyelesaian : “Sebilangan faktor skala bernilai positif” Terdapat skala bernilai negatif

3. (a) Bina satu pernyataan menggunakan perkataan “tidak” atau “bukan” untuk menukarkan nilai
kebenaran pernyataan tersebut, seterusnya nyatakan nilai kebenaran yang baharu.
“Semua rombus ada sepasang garis selari”
(b) Tentukan sama ada setiap pernyataan berikut adalah benar atau palsu.
(i) Tan 45o = 1 atau sin 30 = 0.3
(ii) 15 ialah nombor ganjil dan 51 ialah nombor perdana

Penyelesaian :
(a) Bukan semua rombus ada sepasang garis selari. Pernyataan ini palsu.
(b) (i) Tan 45o = 1 atau sin 30 = 0.3
Benar atau palsu = benar Tan 45 = 1 (benar), sin 30=0.3 (palsu)

(ii) 15 ialah nombor ganjil dan 51 ialah nombor perdana

Benar dan palsu = palsu Tan 45 = 1 (benar), sin 30=0.3 (palsu)
4. (a) Nyatakan akas bagi setiap implikasi yang berikut dan tentukan sama ada akas itu benar atau paslu.
“Jika PQRS ialah sebuah rombus, maka garisan PS selari dengan garisan QR”
(b) Tuliskan dua implikasi berdasarkan pernyataan majmuk yang berikut.
“Sudut peluaran suatu poligon ialah 45o jika dan hanya jika poligon itu sebuah oktagon”

Penyelesaian :
(a) Jika garisan PS selari dengan garisan QR, maka PQRS ialah sebuah rombus.
Akas ini palsu. kerana garisan PS dan QR tidak semestinya sebuah rombus.

(b) Implikasi 1 : Jika sudut peluaran suatu poligon ialah 45 o maka poligon itu sebuah octagon Jangan abaikan
Implikasi 2 : Jika poligon itu sebuah octagon maka sudut peluaran suatu poligon ialah 45 o. penulisan “jika”
dan “maka”.

5. Lengkapkan hujah-hujah yang berikut.

Penyelesaian :
(a) Premis 1 : Semua garis lurus tidak bersilang. Kenal pasti pernyataan yang
sama, kemudian bentukkan
Premis 2 : PQ dan RS ialah garis lurus. kesimpulan yang sesuai
PQ dan RS tidak bersilang
Kesimpulan : _____________________________________________

(b) Premis 1 : Jika 2 ialah faktor kepada n, maka n ialah nombor genap.
Premis 2 : 2 ialah faktor kepada n.
2 ialah nombor genap.
Kesimpulan : _________________________________________________

(c) Premis 1 : Jika segitiga ABC mempunyai tiga sisi yang sama panjang, maka segitiga ABC ialah sebuah
segitiga sama sisi.
Segitiga ABC tidak mempunyai tiga sisi yang sama panjang.
Premis 2 : ___________________________________________________________________________
Kesimpulan : Segitiga ABC bukan sebuah segitiga sama sisi.

360
6. (a) Sudut yang dicangkum di pusat sebuah polygon sekata yang mempunyai n sisi ialah n .
Buat satu kesimpulan secara deduksi bagi sudut yang dicangkum di pusat sebuah poligon sekata yang
mempunyai 5 sisi.

(b) Buat satu kesimpulan umum secara aruhan bagi urutan yang mengikut pola berikut.

2(1)+3=5
2(4 )+3=11
2(9 )+3=21
2(16)+3=35
⋮
 Penyelesaian :
Gantikan n dengan 5. Jawapan boleh dipermudahkan.
360
(a) 5 atau 72
2 Nombor yang berubah mengikut baris digantikan dengan pemboleh ubah
(b) 2(n )+3 , n = 1, 2, 3, 4… yang sesuai untuk mewakili sebutan yang seterusnya.

CHECKPOINT

1. (a) Nyatakan sama ada setiap pernyataan berikut adalah benar atau palsu.

1 1
2 >
(i) 3 = 6 dan 3 ¿ 6 = 2 (ii) 4 3 atau 3 > 4

(b) Tuliskan Premis 2 untuk melengkapkan hujah berikut:

Premis 1 : Jika p ialah satu integer genap maka p + 1 ialah satu integer ganjil.
Premis 2 : .............................................................................................
Kesimpulan : p bukan satu integer genap.

(c) Buatkan satu kesimpulan secara induksi bagi senarai nombor 5, 9, 13, ... yang mengikut pola
berikut:

...........................
...........................

2. (a) Tuliskan akas bagi pernyataan ini. Nyatakan sama ada akas itu benar atau palsu.

Jika p<10 , maka p<17

(b) Tuliskan dua implikasi berdasarkan pernyataan berikut :

m
‘ n ialah satu pecahan wajar jika dan hanya jika m dan n adalah integer dengan 0 < m < n’

(c) Diberi bahawa sudut pedalaman sebuah poligon sekata dengan n sisi ialah 1− ( 2n )× 180° .

Buat satu kesimpulan secara deduksi tentang saiz sudut pedalaman sebuah pentagon sekata.

Jawapan :

1. (a) (i) palsu (ii) benar

(b) p + 1 ialah satu integer ganjil.
(c) 4(n)-3, n=1, 2, 3, 4, …
2. (a ) Jika p<17, maka p<10. Palsu
m
(b) Implikasi 1 : jika n ialah satu pecahan wajar maka m dan n adalah integer dengan 0 < m < n’.
m
Implikasi 2 : jika maka m dan n adalah integer dengan 0 < m < n, maka n ialah satu pecahan wajar’.
2
 TOPIK : PERSAMAAN GARIS LURUS

1. Kecerunan, m

y y

Q(x2, y2) Pintasan-y

Jarak P(x1, y1)
mencancang

Pintasan-x
x x
Jarak mengufuk

y 2− y 1
pintasan-y
m=
jarak mencancang m= pintasan-x
m= x 2−x 1
jarak mengufuk

2. Persamaan garis lurus, y=mx +c .

y Persamaan garis lurus, y=mx +c ,

Dengan keadaan m = kecerunan
Q(x2, y2)
C = pintasan-y
Pintasan-y

P(x1, y1)
x

3. Penyelesaian yang melibatkan garis lurus selari.

y Langkah-langkah penyelesaian yang melibatkan garis

Q lurus selari :

S
1. Tentukan nilai kecerunan, m1 atau m2 (diberi
melalui persamaan atau melalui pengiraan).
c1
2. Gantikan nilai koordinat x dan y ke dalam
persamaan y=mx +c untuk selesaikan nilai c.
P
c2
R 3. Lengkapkan persamaan semula dengan nilai m dan
nilai c (daripada langkah 1 dan langkah 2)

x
CONTOH SOALAN DAN PANDUAN PENULISAN JAWAPAN YANG LENGKAP

1. Rajah menunjukkan sebuah segi empat selari QRST, yang dilukis pada satah cartesan. PQT ialah garis lurus.
Titik P terletak pada paksi-y. Titik Q dan titik R terletak pada paksi-x.

P Diberi kecerunan PQT ialah −8. Hitung,

(a) Nilai h
(b) Persamaan garis lurus RS
x
Q R (c) Pintasan-x bagi garis luris RS.

S(8, -8)
T(5, h)
 Penyelesaian :
Garisan PQT dan garisan
(a) h = -8 RS adalah selari. Maka
(b) Kecerunan, m, RS = −8 (c) Pintasan-x bagi garis RS
kecerunannya sama
Gantikan y = 0 kerana
y=−8 x +c 0=−8 x+56 nilai koordinat-y pada
, melalui S(8, -8)
8 x=56 pintasan x ialah 0.
−8=−8(8 )+c Gantikan nilai x = 8 dan y x=7
c=−8+64 = -8 ke dalam persamaan
c=56 untuk mencari nilai c.
Maka , persamaan RS,
y=−8 x +56
Pastikan persamaan ditulis dengan lengkap

2. Dalam rajah, O ialah asalan dan ABCD ialah sebuah trapezium. Garis lurus AD adalah selari dengan garis
lurus BC. Garis lurus CD adalah selari dengan paksi-y.

D ( 8 , 5) Hitung,

(a) persamaan bagi garis lurus AD.

(b) pintasan-x bagi garis lurus AD.

x
A O C

B (4 , 4)

Penyelesaian :

(a) Diberi garisan AD selari dengan BC. Maka, (b) Pintasan x bagi garis lurus AD,
Kecerunan AD = kecerunan BC
0−(−4 ) Gantikan x = 0 ke dalam persamaan
m BC =m AD = Daripada rajah,
1 7
8−(−4 ) koordinat C ialah (8,0) 0= x+
4 3 3
= 1 7
12 − x=
1 3 3
= 7
3 −x= ×3
Seterusnya, tulis persamaan 3
1 x=−7
y= x +c melalui titik D (8,5)
3
1
5= (8 )+c
3
8
c=5−
3
7
CHECKPOINT
4
−
3. Rajah menunjukkan tiga garis lurus, AB, BC dan CD. Diberi kecerunan garis lurus BC ialah 3 .
y
Cari
D
(a) persamaan garis lurus BC,
(b) koordinat titik D.
B

x
A(1,0) 0 C(5,0)

4. Dalam rajah adalah sebuah segi tiga dilukis pada suatu satah Cartes.

y
S Diberi jarak RQ ialah 10 unit. Cari
(a) nilai x.
R(6,x) (b) persamaan bagi garis lurus SR.
(c) pintasan-x bagi garis lurus SR.

O x Answer :
4 15
Q(2,2) y=− x +
3 3
(a)
(b) (5, 10)

P(4,6)
5. Rajah menunjukkan dua garis lurus selari, KL dan MN, dilukis pada suatu satahCartes. Garis lurus RS adalah
1
( x + y )=1
selari dengan paksi-y.Persamaan garis lurus KL ialah 3 dan panjang LN ialah 5 unit.

(a) Cari persamaan garis lurus RS.

(b) Cari persamaan garis lurus MN.

Answer :
(a) x=4
2
y=− x +8
(b) 3
(c) Pintasan x = 2

6. Rajah menunjukkan garis lurus PQ dan titik R pasa satah Cartes.

y
(a) Cari persamaan garis lurus yang
selari dengan PQ dan melalui titik R.
Q ( 6 , 18)
(b) Diberi S ialah titik tengah garis lurus
PR, cari koordinat titik S.

Answer :
(a) y=−2 x+20
(b) (3, 7)
R ( 6 , 8)

P 6

x
O