Cümlede Anlam Konu Özeti

A. ANLAM BAKIMINDAN CÜMLELER

1)  Eş ya da Yakın Anlamlı Cümleler
Sözcükler farklı da olsa aynı duygu ve düşünceleri dile getiren cümlelere eş anlamlı;
anlamları birebir aynı olmasa da özleri aynı doğrultuda olan cümlelere yakın anlamı
cümleler denir.
I.                     Şairler, sürekli bir arayış içinde olduklarından zaman zaman
şaşırtsalar da düş kırıklığına uğratmazlar okurlarını.
II. Kendilerini yenileme süreci içinde olan şairler okurlarının beklentilerini boşa
çıkarmazlar.
 
2)  Karşıt( Zıt anlamlı, Anlamca Çelişen) Cümleler
Aynı konuyla ilgili farklı düşünceleri dile getiren cümlelerdir. Cümlelerden biri konuya
yaklaşımı olumluyken diğerinin olumsuzdur.
 
I.   Roman, yaşama tutulan bir aynadır.(yaklaşım olumlu)
II. Roman, yazarın düşlediklerinden oluşur.
 
3)  Neden Sonuç İlişkisiyle Bağlı Cümleler
Bu tür cümlelerden birinde bir eylem veya durumdan, diğerinde ise bu eylem veya
durumun nedeninden söz edilir.
 
I. Yazarın yaşamı yoksulluk içinde geçmiştir.
II. Yazar, yazarlıkla birlikte başka işler yapmak zorunda kalmıştır.
B.  KURDUKLARI ANLAM İLGİLERİ BAKIMINDAN CÜMLELER
1)  Neden(gerekçe) – Sonuç Bildiren Cümleler
Yargılardan birinin neden, diğerinin sonuç olduğu cümlelerdir. Bu cümleler “ Niye,
Niçin, Neden?” sorularına cevap verir. Neden sonuç ilişkisi sözcük olarak “için, diye,
üzere, dolayı, çünkü ile ” sözcükleriyle ek olarak “ –den/-dan” ekiyle kurulur. 
Hava karanlık olduğu için yola devam edemedik.
Şiileri okunmuyor; çünkü şiirlerinin dili çok ağırdır.
İlaçlarını almayasıyla iyileşmeye başladı.
Yoğun kar yağışı yüzünden Ankara – İstanbul seferleri iptal edilmiş.
2)  Amaç - Sonuç Bildiren Cümleler
Bildirdikleri eylemin hangi amaçla gerçekleştiğini bildiren cümlelerdir.
 Amaç anlamı cümlede “için, diye, üzere “ sözcükler veya “-e/-a” ekiyle sağlanır.
Bazı sözcüklerin anlamlarını öğrenmek için sözlüğe baktım.
Yeni okuyucular kazanmaya çalışıyor.
Tiyatrocuların sorunlarını belirlemek üzere bir araştırma yapıyor.
3)  Karşılaştırma Bildiren Cümleler
İki varlık, kavram veya olay arasında üstünlük, zayıflık ya da eşitlik yönünden ilgi
kuran cümlelerdir. Karşılaştırma ilgisi “ daha, en, gibi, kadar” sözcükler veya  “-
den/-dan” ekiyle sağlanır.
 
Şiir, romandan daha çok sevilmiştir.
Hiçbirimiz onun kadar duyarlı ve hoşgörü değildik.
Halk ozanlarımızın en başarılısı Karacaoğlan’dır.
Anlam yoğunluğu konusunda öykü de şiir gibidir.
Plan yapmak, planı uygulamaktan zordur.
 
4)  Koşul- Sonuç Bildiren Cümleler
Bir eylemin gerçekleşmesi başka bir eylemin gerçekleşmesine bağlandığı
cümlelerdir. Koşul anlamı “-se/-sa, -ince/ınca, -dıkça/-dikçe” ekleriyle veya “bağlıdır,
gerekir, yeter ki” sözcükleriyle sağlanır.
Buraya gelirse görüşebiliriz.
Yazar okuyucusuna önem verince okuyucusunu kendine bağlar.
Annem sana baktıkça gençlik yıllarını anımsadığını söylüyor.
Başarılı olursunuz, yeter ki düzenli ve çok çalışın.
 
C.  İÇERDİKLERİ ANLAM BAKIMINDAN CÜMLELER
1.  Eleştiri Cümlesi
Bir sanatçı, bir yazar, bir eser ya da durumla ilgili değerlendirme bulunmaktır.      
Şair bu şiirinde sanatlı ve süslü anlatımı o kadar abartmış ki anlatımı anlaşılmaz hale
gelmiş. 
2.  Öz Eleştiri Cümlesi
Bir kişinin, yazarın, sanatçının kendisine yönelik durumları eleştirmesidir.
Planlı ve düzenli ders çalışmayı bir türlü başaramadığım için istediğim başarıları elde
edemedim.
3.  Varsayım Cümlesi
Gerçekte olup olmadığına, olup olmayacağına bakılmaksızın bir olay ya da durumu
bir süreliğine kabul etmektir. “tut ki, farz edelim ki, diyelim ki, düşün ki” gibi ifadelere
yer verilir.
Büyük ikramiye sana çıktı diyelim, bana ne alırsın?
Tut ki puanım yetmedi ve üniversiteye gidemedin.
Şu an kapının çaldığını farz edelim.
 
 
4.  Ön Yargı Cümlesi
Henüz sonuçlanmadan, o eylemin nasıl sonuçlanacağı konusunda fikir yürüten
cümlelerdir.
Bizi görür görmez bağırıp çağıracak yine.
Göreceksiniz, bizi yine hayal kırıklığına uğratacak.
5.  Olasılık (tahmin)  veya Sezgi bildiren Cümleler
Tahmin: Birtakım bilgilere ve sezgilere dayanarak bir olay, durum ve eylemin
gerçekleşip gerçekleşmeyeceği hakkında fikir yürütmektir. “galiba, belki, sanıyorum
zannediyorum, bence, bana göre” ifadelerle belirtilmeye çalışır.
Sezgi: Bir olayın gerçekleşip gerçekleşmeyeceğini hissetmektir. Sezgi tahminden
farklı olarak genellikle olay bittikten sonra dile getirilir. Anlatımında kesin sözcükler
kullanılır.
Sanırım şair şiirlerini yazmadan önce zihninde tamamlıyor. (Tahmin)
Şimdi bizim oralara da bahar gelmiştir.(Tahmin)
Onun büyük bir adam olacağını biliyordum.(sezgi)
Konuşmasına bir şiirle başlayacağını anlamıştım.( sezgi)
6.  Yakınma Bildiren Cümleler
Herhangi bir kişi, olay veya durumla ilgili dile getirilen şikâyet ve memnuniyetsizliği
içeren cümlelerdir.
Kurallara uyan yok, herkes bildiğini okuyor.
Bir haftadır hasta yatıyorum kimse bana nasılsın, diye sormadı.
Boş boş geziyor, elini hiçbir işe sürmüyor.
7.  Hayıflanma Bildiren Cümleler
Bir fırsatın kaçırılmasından ya da yapılan bir hatadan duyulan üzüntü veya
pişmanlığı aktaran cümlelerdir. Hayıflanma başkalarının davranışlarına
yönelikse üzüntü; kişi kendi davranışlarına yönelikse pişmanlık bildirir.
Keşke öykülerimi edebiyat dergilerine gönderseydim.( pişmanlık)
 Sizinle öyle sertçe konuşmamalıydım.(pişmanlık)
Ne yazık ki genç yazarlarımız kendilerini tanıtamadılar.(üzüntü)
 
D. ANLATIM BAKIMINDAN CÜMLELER
1.  Öznel Anlatımlı Cümleler
Söyleyenin kişisel duygu, düşünce ve yorumlarını içeren kanıtlanamayan, kişiden
kişiye değişen cümlelerdir.
Türk dilinin en güzel hikâyelerini o yazmıştır.
Bu kadar içten davranan bir insan görmedim.
Güney Marmara’nın en güzel şehri Bursa’dır.
2.  Nesnel Anlatımlı Cümleler
Söyleyenin kişisel duygu, düşünce ve yorumlarını içermeyen kanıtlanabilen, kişiden
kişiye değişmeyen cümlelerdir.
Elinde Oltu taşından yapılmış bir tespih vardı.
Kapıdan içeri ellerinde kitaplarla girdi.
3.  Tanım - Tanımlama Cümlesi
Bir kavramı, bir durumu nitelik özelliğiyle belirleme, işlevini gösterme ya da onu
benzerlerinden ayıran ayırıcı yönlerini göstermeye denir. Bu nedir? Sorusuna cevap
verir.
Hikâye, yaşanmış ya da yaşanması mümkün olan olayları anlatan yazı türüdr.
Cahillik ve bilgisizlik, bir toplumu içten içe kemiren bir kurttur.
4.  Betimleme Cümlesi
Bir varlığı, bir yeri, kişiyi insan zihninde canlandıracak, görüntü oluşturacak biçimde
anlatan cümlelerdir.
Dalgalı uzun saçları geniş omuzlarına dökülüyordu.
Kavşağın yanında koyu kırmızı renkli afiş asılmış bir pano vardı.
5.  İçerik (muhteva) Cümlesi
Bir yapıtın, yazının konusunun, bir şiirin temasını belirten cümlelerdir.
Cahit Sıtkı’nın şiirlerinde genel olarak ölüm ve yalnızlık teması ele alınır.
Ömer Seyfettin,  kimi öykülerinde çocukluk ve askerlik anılarını işliyor.
Romanda kent insanlarının bireyci yaşamları ve bunun yarattığı bunalımlar
anlatılmış.
6.  Üslup (Biçem) Cümlesi
Bir yazarın ya da eserin dil ve anlatım özelliklerine üslup denir. “Nasıl anlatılmış?”
sorusuna cevap verir. Dille ilgili ” ağır, sade, akıcı, sanatlı, pürüzlü, yabancı
 sözcükler içerir “ ifadeler; anlatımla ilgili “ süslü, kapalı, açık, şiirsel, tutuk,
karmaşık, sıkıcı, alaycı, nesnel, öznel, yalın” ifadeler.
Kısa ve özlü bir anlatım, devrik cümleler bu yazarın en belirgin özelliğidir.
İskender Pala, halk söyleyişlerinden, deyimlerden sıkça yararlanıyor
Dizelerinde arı ve duru bir Türkçenin bütün güzelliğini görebiliriz.
7.  Doğrudan Anlatımlı Cümleler
Söylenenleri biçimsel bir değişikliğe uğratmadan, kişilerin söylediği ya da sözün
söylendiği biçimde, olduğu gibi aktaran cümlelerin anlatımına denir. Bu cümlelerin
sonunda genellikle “demiş, der, dedi” ifadeleri bulunur.
Ahmet, bugün çarşıya kitap almaya gideceğim, dedi
Ceyda, arkadaşına: “Benimle oynar mısın?” demiş.
8.  Dolaylı Anlatım Bildiren Cümleler
Bir sözün kişi, anlatıcı, zaman değişiklikleriyle aktarılan biçimidir.
Ahmet, bugün çarşıya kitap almaya gideceğini söyledi.