-1-

ชื่อ-สกุล .................................................................................................... รหัสประจำตัวนิสิต ...................................... หมู่เรียน ..................

การทดลองที่ 6
การไทเทรตโดยวิธีวัดสภาพนา

วัตถุประสงค์ของการทดลอง
เพื่ อศึกษำกำรประยุกต์วิธว
ี ัดสภำพนำมำใช้กับกำรไทเทรต และเปรียบเทียบสมบัติกำร
นำของไอออนต่ำงๆ ในสำรละลำยอิเล็กโทรไลต์

ทฤษฏี
้ แบบรีดอกซ์ และแบบกรด/เบส ล้วนแต่เกี่ยวข้องโดยตรงกับ
ปฏิกิริยำกำรไทเทรตทัง
ปฏิกิริยำไอออนิกของสำรละลำยอิเล็กโทรไลต์ จุดสมมูลที่เกิดขึ้นสัมพั นธ์กบ
ั กำรเปลี่ยนแปลง
ค่ำสภำพนำของไอออนในสำรละลำย
อย่ำงเช่น ปฏิกิริยำไออนิกของกรดแก่ (HA) กับเบสแก่ (BOH)

H+ A- + B+ OH- → B+ A- + H2 O (1)

จำกสมกำรปฏิกิริยำเคมี (1) กำรไทเทรต HA ด้วยกำรเติมเบส BOH ลงในกรด ทำให้ H+ ใน

กรดถู ก สะเทิ น เปลี่ ย นเป็ น น้ ำ ซึ่ ง แตกตั ว ได้ น้ อ ย และไอออนบวก B+ ซึ่ ง เข้ ำ มำแทนที่ H+ ก็
เคลื่อนที่ได้ช้ำกว่ำ H+ มำก ค่ำสภำพนำจึงลดลง หำกยังเติมเบสลงไป ค่ำสภำพนำก็จะลดลง
ต่อไป และมี ค่ ำ ต่ ำสุด เมื่อ H+ ถูกสะเทิ น หมด หรื อ เมื่อ ถึ ง จุ ด สมมู ล กำรเติม เบสลงต่อ ไปอี ก
หลังจำกถึงจุดสมมูล ค่ำสภำพนำจะกลับเพิ่ มขึ้นเนื่องจำกมี OH- เพิ่ มขึ้น ดังนั้น จึงสำมำรถใช้
กำรเปลี่ยนแปลงค่ ำสภำพนำในระหว่ำงกำรไทเทรตหำจุด สมมู ลได้ โดยกำรลงจุดระหว่ำงค่ ำ
สภำพนำกับปริมำตรเบสที่เติม ดังรูปที่ 1

รูปที่ 1 กำรหำจุดสมมูลของกำรไทเทรตกรดแก่กับเบสแก่ด้วยวิธีวด
ั สภำพนำ
 -2-

ชื่อ-สกุล .................................................................................................... รหัสประจำตัวนิสิต ...................................... หมู่เรียน ..................

โดยปริมำตรเบสที่จุดสมมูล หำได้จำกกำรลำกแนวเส้นสัมผัสของค่ำสภำพนำก่อนและหลังจุด
สมมูลมำตัดกัน
อย่ำงไรก็ตำม กำรไทเทรตนั้น ไม่ได้เปลี่ยนแปลงเฉพำะชนิดของไอออน แต่ยังเพิ่ มปริมำตรไท
แทรนด์ด้วย และเนื่องจำกค่ำสภำพนำขึ้นกับทั้งจำนวนไอออนและปริมำตรของสำรละลำย ค่ำ
สภำพนำที่วัดได้จะต่ำกว่ำที่ควร อันเนื่องจำกกำรเจือจำงไทแทรนด์ด้วยปริมำตรของไทแทรนต์
กำรแก้ไขค่ำสภำพนำโดยตัดผลของกำรเจือจำงด้วยปริมำตรของไทแทรนต์ สำมำรถคำนวณ
ได้ดังสมกำร

κ(V+v)
κ' = (2)
V

เมื่อ  และ ’ คือ ค่ำสภำพนำที่วดั ได้ และสภำพนำแก้ไข ตำมลำดับ

V และ v คือ ปริมำตรไทแทรนด์ และปริมำตรไทแทรนต์ทเี่ ติมลงไ ตำมลำดับ
นอกจำกนี้ หำกใช้ไทแทรนต์ที่มีควำมเข้มข้น 20-100 เท่ำของไทแทรนด์ กำรเจือจำงเนื่องจำก
ปริม ำตรของไทแทรนต์จ ะมี ผลต่อ สภำพน ำที่ วัดได้น้อ ยลง เห็ น กำรเปลี่ยนแปลงสภำพนำได้
ชัดเจนขึ้น
ในหลำยกรณี เช่น ปฏิกิริยำระหว่ำงกรดอ่อนและเบสอ่อน ปฏิกิริยำที่มีตะกอน สำรละลำยมีสี
เกิดสีขึ้นระหว่ำงปฏิกิริยำ หรือสำรละลำยเจือจำงมำก ไม่สำมำรถใช้กำรไทเทรตแบบใช้อินดิเค
เตอร์ได้ กำรไทเทรตโดยวิธีวัดสภำพนำจึงถือเป็นอีกทำงเลือกในกำรวิเครำะห์

เครื่องมือและอุปกรณ์
1. มำตรวัดสภำพนำ (conductometer) 1 ชุด
2. เครื่องปั่นกวนแม่เหล็ก (magnetic stirrer) 1 เครื่อง
3. แท่งแม่เหล็กสำหรับกวนสำรละลำย (magnetic bar) 1 แท่ง
3. กระบอกฉีดน้ำกลั่น (wash bottle) 1 กระบอก
4. กระดำษทิชชู่ (tissue paper) 1 ม้วน
6. บีกเกอร์ (beaker) 100 mL 1 ใบ
250 mL 3 ใบ
600 mL 1 ใบ
7. กระบอกตวง 100 mL 1 ใบ
8. ลูกยำงดูดสำร (pipet bulb) 1 ลูก
9. บิวเรต (buret) 50 mL 1 ด้ำม
10. ปิเปตตวง (transferring pipet) 5 mL 2 อัน
10 mL 3 อัน
 -3-

ชื่อ-สกุล .................................................................................................... รหัสประจำตัวนิสิต ...................................... หมู่เรียน ..................

สารเคมี (ต่อกลุ่ม)
1. 0.1 M HCl ปริมำตร 25 mL (ทำกำรทดลอง 15 mL ใช้กลั้วครั้งละ 2-3 mL)
2. 0.1 M CH3COOH ปริมำตร 25 mL (ทำกำรทดลอง 15 mL ใช้กลั้วครั้งละ 2-3 mL)
3. 0.1 M NaOH ปริมำตร 100 mL (ทำกำรทดลอง 60 mL ไทเทรตกับสำรมำตรฐำน 20
mL ใช้กลั้วครั้งละ 2-3 mL)
4. KHP ประมำณ 0.3XXX g

วิธีการทดลอง
ให้ไทเทรตสำรละลำยกรดแต่ละรำยกำรต่อไปนี้ กับ 0.1 M NaOH
ก. 0.05XX M KHP 10 mL
ข. 0.1 M HCl 10 mL
ค. 0.1 M CH3COOH 10 mL
ง. 0.1 M HCl 5 mL ผสมกับ 0.1 M CH3COOH 5 mL
โดย
1. ปิเปตสำรละลำยกรดตำมที่กำหนดข้ำงต้น และตวงน้ำ 100 mL ลงในบีกเกอร์ ขนำด 250
mL นำไปวำงบนเครื่องกวน จัดอุปกรณ์ตำมรูปที่ 2

รูปที่ 2 กำรจัดตั้งชุดกำรไทเทรตด้วยกำรวัดสภำพนำ

2. เปิดเครื่องกวนสำรละลำยให้เข้ำกันสักครู่ แล้ววัดค่ำสภำพนำ
 -4-

ชื่อ-สกุล .................................................................................................... รหัสประจำตัวนิสิต ...................................... หมู่เรียน ..................

3. เติมสำรละลำย NaOH 1 mL หลังจำกกวนให้เข้ำกันดีแล้วบันทึกค่ำสภำพนำ ทำเช่นนี้ไปจน

ปริมำตรเบสครบ 10 mL สำหรับสำรละลำยมำตรฐำน KHP และครบ 20 mL สำหรับแต่ละ
สำรละลำยกรด
4. สร้ำงกรำฟระหว่ำงค่ำสภำพนำแก้ไขและปริมำตรเบส
5. ลำกเส้นสัมผัสกรำฟ เพื่ อหำปริมำตรเบสที่จุดสมมูลจำกจุดตัดของเส้นสัมผัส
่ น่นอนของสำรละลำย NaOH โดยไทเทรตกับสำรละลำยมำตรฐำน KHP
6. หำควำมเข้มข้นทีแ
่ น่นอนของสำรละลำยกรดจำกควำมเข้มข้นทีแ
7. หำควำมเข้มข้นทีแ ่ น่นอนของสำรละลำย
NaOH

การบันทึกและคานวณผล
ตำรำงที่ 1 สภำพนำที่วด
ั ได้และสภำพนำแก้ไขจำกกำรไทเทรตสำรละลำยมำตรฐำน 0.05XX M
KHP 10 mL ด้วยสำรละลำย 0.1XXX M NaOH
VNaOH (mL) 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
 (………..…...)
’(……………..)

ตำรำงที่ 2 สภำพนำที่วด
ั ได้และสภำพนำแก้ไขจำกกำรไทเทรตสำรละลำย 0.1 M HCl 10 mL
ด้วยสำรละลำย 0.1XXX M NaOH
VNaOH (mL) 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
 (………..…...)
’(……………..)

VNaOH (mL) 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
 (………..…...)
’ (……………..)
 -5-

ชื่อ-สกุล .................................................................................................... รหัสประจำตัวนิสิต ...................................... หมู่เรียน ..................

ตำรำงที่ 3 สภำพนำที่วด
ั ได้และสภำพนำแก้ไขจำกกำรไทเทรตสำรละลำย 0.1 M CH3COOH
10 mL ด้วยสำรละลำย 0.1XXX M NaOH
VNaOH (mL) 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
 (………..…...)
’(……………..)

VNaOH (mL) 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
 (………..…...)
’ (……………..)

ตำรำงที่ 4 สภำพนำที่วด
ั ได้และสภำพนำแก้ไขจำกกำรไทเทรตสำรละลำยผสม 0.1 M HCl 5
mL + 0.1 M CH3COOH 5 mL ด้วยสำรละลำย 0.1XXX M NaOH
VNaOH (mL) 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
 (………..…...)
’(……………..)

VNaOH (mL) 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
 (………..…...)
’ (……………..)

1. คำนวณควำมเข้มข้นของสำรละลำยมำตรฐำน KHP (น้ำหนักโมเลกุล 204.22 g/mol)

น้ำหนักของ KHP = …………………….. g
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

่ น่นอนของสำรละลำย 0.1XXX M NaOH

2. คำนวณควำมเข้มข้นทีแ
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
 -6-

ชื่อ-สกุล .................................................................................................... รหัสประจำตัวนิสิต ...................................... หมู่เรียน ..................

่ น่นอนของสำรละลำย 0.1XXX M HCl

3. คำนวณควำมเข้มข้นทีแ
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

่ น่นอนของสำรละลำย 0.1XXX M CH3COOH

4. คำนวณควำมเข้มข้นทีแ
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

่ น่นนอนของสำรละลำยกรดแต่ละชนิดในสำรละลำยกรดผสม
5. คำนวณควำมเข้มข้นทีแ
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

สรุปและวิจารณ์ผลการทดลอง
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
 -7-

ชื่อ-สกุล .................................................................................................... รหัสประจำตัวนิสิต ...................................... หมู่เรียน ..................

Flowchart การเตรียมสารเคมี
1. แสดงกำรคำนวณและวำดผังกำรเตรียมสำรละลำยกรด 0.1 M HCl ปริมำตร 25 mL
จำกสต๊อก
2. แสดงกำรคำนวณและวำดผังกำรเตรียมสำรละลำยกรด 0.1 M CH3COOH ปริมำตร 25
mL จำกสต๊อก
3. แสดงกำรคำนวณและวำดผังกำรเตรียมสำรละลำยมำตรฐำน 0.0500 M KHP 25 mL
หมำยเหตุ
ควำมเข้มข้นข้นของสำรละลำยสต๊อก และกำรเตรียมสำรละลำยกรด ให้นิสิตค้นคว้ำจำก
อินเตอร์เน็ต หรือขอควำมอนุเครำะห์จำกนักวิทยำศำสตร์ในภำควิชำ