กิจกรรมที่ 6.

2 แยกสารโดยการระเหยแห้งได้

กลุ่มที่.............................วันที่ทำกิจกรรม...........................................................
สมาชิกในกลุ่ม
1. ชื่อ.........................................................................................เลข
ที่.......................
2. ชื่อ.........................................................................................เลข
ที่.......................
3. ชื่อ.........................................................................................เลข
ที่.......................
4. ชื่อ.........................................................................................เลข
ที่.......................
5. ชื่อ.........................................................................................เลข
ที่.......................
นักเรียนจะได้เรียนรู้เกี่ยวกับการแยกสารผสมโดยวิธีการระเหยแห้ง

จุดประสงค์
สังเกตและอธิบายการแยกสารโดยการระเหยแห้งของ
สารละลายจุนสี

เวลาที่ใช้ในการทำ
50 นาที

วัสดุ วัสดุอุปกรณ์ วัสดุที่ใช้ต่อกลุ่ม

รายการ ปริมาณ/กลุ่ม
3
1. สารละลายจุนสีหรือสารละลาย 10 cm
คอปเปอร์ (II) ซัลเฟต
3
2. น้ำ 50 cm
 3
3. บีกเกอร์ขนาด 100 cm 3 ใบ
3
4. กระบอกตวงขนาด 10 cm 1 ใบ
5. แท่งแก้วคน 1 อัน
6. ถ้วยกระเบื้อง 1 ใบ
7. ตะเกียงแอลกอฮอล์พร้อมที่กัน
้ ลม 1 ชุด
8. ไม้ขีดไฟ 1 กลัก
9. คีมคีบ 1 อัน
จุนสี หรือ คอปเปอร์(II)ซัลเฟต (Copper (II) sulphate) เป็ นสารประกอบ
ของทองแดง กำมะถันและออกซิเจน ที่มีสูตรทางเคมี CuSO4 เกลือจุนสีพบ
ได้หลายรูปแบบตามจำนวนโมเลกุลน้ำที่ประกอบอยู่ในผลึก จุนสีทพ
ี่ บได้บ่อย
มีน้ำ 5 โมเลกุล (pentahydrate) มีสีฟ้าสด สารเคมีนีใ้ ช้ประโยชน์เป็ นสาร
ปราบวัชพืช สารกำจัดสัตว์และแมลงรบกวน สารฆ่าเชื้อรา

ข้อควร

แอลกอฮอล์เป็ นสารไวไฟ จึงควรระมัดระวังในการใช้ตะเกียงแอลกอฮอล์

วิธีการดำเนิน

1. สังเกตลักษณะของสารละลายจุนสีและบันทึกผล
2. ตวงสารละลายจุนสี 10% โดยมวล 2 ลูกบาศก์เซนติเมตร ลงในกระบอก
ตวงขนาด 10 ลูกบาศก์เซนติเมตร
3. เทสารละลายจุนสีที่ได้ลงในถ้วยกระเบื้อง
4. เทน้ำปริมาตร 20 ลูกบาศก์เซนติเมตร ลงในบีกเกอร์ขนาด 100 ลูกบาศก์
เซนติเมตร
5. จุดตะเกียงแอลกอฮอล์เพื่อให้ความร้อนกับสารละลายผ่านไอความร้อนที่
อยู่ในบีกเกอร์จนกระทั่งของเหลวในถ้วยกระเบื้องระเหยหมด
6. สังเกตการณ์เปลี่ยนแปลงและบันทึกผล

ตารางบันทึกผลการ

ลักษณะของ ผลการสังเกต
สารละลายจุนสี
ก่อนให้ความร้อน
............................................................................
.......................................

............................................................................
.......................................
หลังให้ความร้อน
............................................................................
.......................................

............................................................................
.......................................

จากกิจกรรม สรุปได้ว่าอย่างไร

.................สารละลายจุนสี ประกอบด้วยจุนสีซึ่งเป็ นตัว........................ที่มี

สถานะเป็ น...................กับน้ำซึ่งเป็ นตัว

................................ที่มีสถานะเป็ น...................การแยก.................ออก
จาก.............สามารถทำได้โดย.....................
...........................................................................................................................
..........................................................

...........................................................................................................................
..........................................................

...........................................................................................................................
..........................................................

คำถามท้าย

ชื่อ..............................................................................ชัน
้ ............................เลข
ที่.............................กลุ่มที่.....................

1. สารละลายจุนสีประกอบด้วยสารใดบ้างที่เป็ นตัวทำละลายและตัวละลาย
ตัวทำละลาย
คือ......................................................................................................................
........................................

ตัวละลาย
คือ......................................................................................................................
............................................
2. ก่อนให้ความร้อนแก่สารละลายจุนสี สารละลายจุนสีมีลักษณะอย่างไร

สารละลายจุนสีก่อนให้ความร้อนมีลักษณะ
....................................................................................................................

...........................................................................................................................
..............................................................
3. ภายหลังให้ความร้อนแก่สารละลายจุนสีจนแห้ง สารที่เหลืออยู่ในถ้วย
กระเบื้องมีลักษณะอย่างไร น่าจะเป็ นสารใดและสารที่ระเหยออกไปน่าจะเป็ น
สารใด
สารที่เหลืออยู่ในถ้วยกระเบื้องมี
ลักษณะ..............................................................................................................
............

สารที่เหลืออยู่ในถ้วยกระเบื้องน่าจะ
เป็ น.....................................................................................................................
.....

สารที่ระเหยออกไปน่าจะ
เป็ น.....................................................................................................................
......................
5. นักเรียนคิดว่าทำไมต้องทำการแยก
สาร.....................................................................................................................
..

...........................................................................................................................
..............................................................
4. การแยกสารในกิจกรรมนีท
้ ำได้อย่างไร และเรียกวิธีการแยกสารนีว้ ่าอะไร

...........................................................................................................................
..............................................................

...........................................................................................................................
..............................................................

...........................................................................................................................
..............................................................

...........................................................................................................................
..............................................................
ให้นักเรียนเปรียบเทียบ การแยกสารโดยการ

Compare &

การแยกสารโดยการ การแยกสารโดย
การแยกสาร คือ กระบวนการทำสารผสมให้บริสุทธิ ์ โดยอาศัยความแตกต่าง
ของสมบัติทัง้ ทางกายภาพและเคมีมาใช้เป็ นเกณฑ์ในการแยกสารผสม รวมทัง้
ต้องคำนึงถึงประสิทธิภาพและความประหยัด ซึ่งในบทเรียนนีน
้ ักเรียนจะได้
เรียนรู้การแยกสารดังวิธีต่อไปนี ้
1. การแยกสารโดยการระเหยแห้งและตกผลึก
2. การแยกสารโดยการกลั่นอย่างง่าย
3. การแยกสารโดยการโครมาโทกราฟี แบบกระดาษ
4. การแยกสารโดยการสกัดด้วยตัวทำละลาย
ครูอาจเตรียมภาพหรือสารละลายของจริงที่มีช่ อ
ื ในตารางมาให้นักเรียนสังเกต
• การเตรียมสารละลายจุนสีหรือสารละลายคอปเปอร์ (II) ซัลเฟต 10% โดย
มวลต่อปริมาตร 100 ลูกบาศก์เซนติเมตร สำหรับกิจกรรมตอนที่ 1 เตรียมได้
โดยละลายจุนสี 10 กรัมในน้ำ 50 ลูกบาศก์เซนติเมตร คนจนละลายหมดแล้ว
เติมน้ำให้ครบ 100 ลูกบาศก์เซนติเมตร
• การควบคุมปริมาณจุนสีที่เติมลงไปในสารละลายที่อุณหภูมิห้อง ครูควรเน้น
ย้ำให้นักเรียน ค่อย ๆ เติมจุนสีครัง้ ละ 1 ช้อนเบอร์สอง คนจนละลายหมด
แล้วจึงเติมลงไปอีกจนไม่สามารถ ละลายได้
• กิจกรรมนีม
้ ีการให้ความร้อนแก่สารละลาย ควรใช้คีมคีบบีกเกอร์หรือใช้ผ้า
จับขณะร้อน ในการให้ความร้อนแก่สารละลาย ระวังอย่าให้สารละลายเดือด
และไม่ควรให้ความร้อนนาน เกินไป เนื่องจากตัวทำละลายจะระเหยออกไป
มาก
• ขณะที่ให้ความร้อน ให้สงั เกตว่าจุนสีที่เติมลงไปครัง้ แรกละลายได้หมด จาก
นัน
้ ให้เติมจุนสี ลงไปอีก 5 ช้อนเบอร์สอง คนจนละลายหมด แล้วจึงนำไป
กรอง
• ครูควรวางแผนล่วงหน้าสำหรับการทำกิจกรรมตอนที่ 2 ในกรณีที่ตัง้
สารละลายอิ่มตัวของ จุนสีไว้จนอุณหภูมิลดลงจนถึงอุณหภูมิห้องแล้วสารยังไม่
ตกผลึก ต้องตัง้ สารละลายอิ่มตัวนัน
้ ไว้ประมาณ 1 วัน
• ครูอาจให้นักเรียนบันทึกผลด้วยการวาดภาพผลึกของจุนสี ในกรณีที่เห็น
ลักษณะของผลึกไม่ ชัดเจน ครูให้นักเรียนใช้แว่นขยายเพื่อช่วยในการสังเกต
• หนังสือเรียนรายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร์ ชัน
้ มัธยมศึกษาปี ที่ 2 เล่ม 2 ของ
สสวท.
ข้อเสนอแนะ ในการทำกิจกรรม
สื่อการเรียนรู้/ แหล่งเรียนรู้
การเตรียมตัว ล่วงหน้าสำหรับครู
ตัวอย่างผลการทำกิจกรรม
ตอนที่ 1
ลักษณะของสารละลายจุนสี ผลการสังเกต ก่อนให้ความร้อน ของเหลวใส สี
ฟ้ า หลังให้ความร้อน ของเหลวในถ้วยระเหยหายไป มีของแข็งสีฟ้าอ่อน อยู่ใน
ถ้วยกระเบื้อง ตอนที่ 2 ลักษณะของสาร ผลการสังเกต จุนสี ของแข็ง เป็ นผง
ละเอียดสีฟ้า สารละลายจุนสีอิ่มตัว ของเหลวใส สีฟ้า หลังจากตัง้ สารลายไว้
พบว่ามี ของแข็งสีฟ้ารูปปริซึมสี่เหลี่ยมขนมเปี ยกปูนที่ก้นบีก เกอร์
เฉลยคำถามท้ายกิจกรรม
ตอนที่ 1
1. สารละลายจุนสีประกอบด้วยสารใดบ้างที่เป็ นตัวละลายและตัวทำละลาย
แนวคำตอบ สารละลายจุนสีประกอบด้วยจุนสีเป็ นตัวละลายและน้ำเป็ นตัว
ทำละลาย
2. ก่อนให้ความร้อนแก่สารละลายจุนสี สารละลายจุนสีมีลักษณะอย่างไร
แนวคำตอบ ก่อนให้ความร้อนแก่สารละลายจุนสี สารละลายจุนสีเป็ น
ของเหลว สีฟ้า ใส
3. ภายหลังให้ความร้อนแก่สารละลายจุนสีจนแห้ง สารที่เหลืออยู่ในถ้วย
กระเบื้องมีลักษณะอย่างไรและ เกิดขึน
้ ได้อย่างไร
แนวคำตอบ ภายหลังให้ความร้อนแก่สารละลายจุนสีจนแห้ง สารที่เหลืออยู่
ในถ้วยกระเบื้องเป็ นของแข็ง สีฟ้าอ่อน เกิดขึน
้ เพราะน้ำซึ่งเป็ นตัวทำ
ละลายระเหยออกไปหมดเหลือแต่จุนสีซ่งึ เป็ นตัวละลาย

4. การแยกสารในกิจกรรมนีท
้ ำได้อย่างไร และเรียกวิธีการแยกสารนีว้ ่าอะไร
แนวคำตอบ วิธีการแยกสารที่ใช้ในกิจกรรมนีท
้ ำได้โดยให้ความร้อนแก่
สารละลายจุนสีจนแห้ง เพื่อแยก ตัวทำละลายที่เป็ นของเหลวระเหยไป
เหลือจุนสีซ่งึ เป็ นตัวละลายที่เป็ นของแข็งในถ้วยกระเบื้อง เรียกวิธี การแยก
สารนีว
้ ่า การระเหยแห้ง
5. จากกิจกรรมตอนที่ 1 สรุปได้ว่าอย่างไร
แนวคำตอบ จากกิจกรรมตอนที่ 1 สรุปได้ว่า การแยกองค์ประกอบของ
สารละลายจุนสีซ่งึ ประกอบด้วย ตัวทำละลายคือน้ำซึ่งเป็ นของเหลว ตัว
ละลายคือจุนสีซ่งึ เป็ นของแข็ง สามารถทำได้โดยให้ความร้อน ตัวทำละลาย
ซึ่งเป็ นของเหลวจะระเหยเป็ นไอออกไปจนหมด เหลือแต่ตัวละลายซึ่งเป็ น
ของแข็ง วิธีนีเ้ รียกว่า การระเหยแห้ง
ตอนที่ 2
1. เมื่อตัง้ สารละลายจุนสีไว้จนกระทั่งพบการเปลี่ยนแปลง สารละลายจุนสีมี
การเปลี่ยนแปลงอย่างไร เพราะ เหตุใด แนวคำตอบ สารละลายจุนสีมีการ
เปลี่ยนแปลงโดยเกิดของแข็งสีฟ้ารูปปริซึมสี่เหลี่ยมขนมเปี ยกปูนที่ก้น บีก
เกอร์ เพราะเมื่อสารละลายจุนสีอิ่มตัวมีอุณหภูมิลดลง สภาพละลายได้ของ
จุนสีในน้ำลดลงจึงแยกออกมา
2. จุนสีก่อนการละลายและสารที่ได้จากการตัง้ สารละลายจุนสีไว้มีลักษณะ
เหมือนหรือแตกต่างกันอย่างไร
แนวคำตอบ จุนสีก่อนการละลายและสารที่ได้จากการตัง้ สารละลายจุนสีไว้
มีลักษณะแตกต่างกัน คือ จุนสีก่อน การละลายเป็ นของแข็ง มีลักษณะเป็ น
ผงสีฟ้า แต่สารที่ได้จากการตัง้ สารละลายจุนสีไว้มีลักษณะเป็ นผลึก รูป
ปริซึมสี่เหลี่ยมขนมเปี ยกปูนขนาดเล็ก
3. การแยกสารในกิจกรรมนีท
้ ำได้อย่างไร และเรียกวิธีการแยกสารนีว้ ่าอะไร
แนวคำตอบ การแยกสารในกิจกรรมนีท
้ ำได้โดยละลายจุนสีในน้ำจนอิ่มตัว
ไม่สามารถละลายได้อีก ให้ความร้อน แก่สารละลายแล้วเติมจุนสีลงไปอีก
จากนัน
้ ลดอุณหภูมิของสารละลาย จุนสีจะแยกออกจากสารละลายและมี
การจัดเรียงตัวเป็ นผลึกซึ่งมีลักษณะเป็ นรูปทรงเรขาคณิตที่แน่นอนเฉพาะ
ตัว เรียกวิธีการแยกสารนีว
้ ่าการตก ผลึก
4. จากกิจกรรมตอนที่ 2 สรุปได้ว่าอย่างไร
์ าก
แนวคำตอบ จากกิจกรรมตอนที่ 2 สรุปได้ว่าการแยกจุนสีบริสุทธิจ
สารละลายจุนสีซ่งึ ประกอบด้วยของแข็ง ละลายในของเหลวสามารถทำได้
โดยการตกผลึก โดยละลายผงจุนสีในน้ำจนอิ่มตัว แล้วให้ความร้อนและ
เติม ผงจุนสีเพิ่ม จากนัน
้ ปล่อยให้อณ
ุ หภูมิของสารละลายลดลงช้า ๆ จุนสี
จะค่อย ๆ แยกออกจากสารละลาย เนื่องจากสภาพละลายได้ของจุนสีลดลง
เมื่ออุณหภูมิลดลง ได้ผลึกจุนสีที่มีลักษณะเป็ นรูปทรงเรขาคณิตที่ แน่นอน
เฉพาะตัว วิธีนีเ้ รียกว่าวิธีการตกผลึก
5. จากกิจกรรมทัง้ 2 ตอน สรุปได้ว่าอย่างไร
แนวคำตอบ จากกิจกรรมทัง้ 2 ตอนสรุปได้ว่าการแยกจุนสีออกจากน้ำใน
สารละลายจุนสี ทำได้ 2 วิธีคือวิธีการ ระเหยแห้ง โดยให้ความร้อนแก่
สารละลายจุนสี น้ำเป็ นตัวทำละลายซึ่งเป็ นของเหลวจะระเหยเป็ นไอออก
ไปจน หมด เหลือแต่จุนสีเป็ นตัวละลายซึ่งเป็ นของแข็ง และวิธีการตกผลึก
โดยทำให้สารละลายอิ่มตัวมีอุณหภูมิลดลง ช้า ๆ ตัวละลายจะค่อย ๆ แยก
์ ูง และมีการจัดเรียงอนุภาคใหม่ มี
ออกจากสารละลาย มีความบริสุทธิส
ลักษณะ เป็ นรูปทรงเรขาคณิตที่แน่นอนเฉพาะตัว
ความรู้เพิ่มเติมสำหรับครู
การทำนาเกลือ การทำนาเกลือสมุทรเป็ นการแยกเกลือโซเดียมคลอไรด์จากน้ำ
ทะเลซึง่ เป็ นสารผสมประกอบด้วยสาร หลายชนิด น้ำทะเลที่ผันมาตามคลอง
ส่งน้ำจะถูกส่งเข้านาประเทียบและนาตาก ใช้พลังงานความร้อนจาก ดวง
อาทิตย์ในการแยกน้ำออกจากน้ำทะเล ความร้อนทำให้น้ำระเหยออกไป
จำนวนหนึ่ง น้ำเกลือในนาเกลือ บริเวณนีจ
้ ึงมีควา
ยเข้มข้นของเกลือโซเดียมคลอไรด์สูงในระดับที่เหมาะสมจะแยกเกลือออกมา
ได 0
กิจกรรมชุมนุม นักเรียนชัน
้ มัธยมศึกษาปี ที่ 6
ภาคเรียนที่ 2 ปี การศึกษา 2564
 ชื่อ..........................................................................................เลข
ที่..................
ชื่อ..........................................................................................เลข
ที่..................
ชื่อ..........................................................................................เลข
ที่..................
ชื่อ..........................................................................................เลข
ที่..................
ชื่อ..........................................................................................เลข
ที่..................
1. ให้นักเรียนสำรวจสิ่งของเหลือใช้และหาแนวทางในการนำสิ่งของมาใช้ให้
เกิดประโยชน์สูงสุด
...........................................................................................................................
..............................................................

...........................................................................................................................
..............................................................

...........................................................................................................................
..............................................................

...........................................................................................................................
..............................................................

...........................................................................................................................
..............................................................

...........................................................................................................................
..............................................................
...........................................................................................................................
..............................................................

...........................................................................................................................
..............................................................
2. ให้นักเรียนนำเสนอข้อมูลที่ค้นคว้าได้ เพื่อหาข้อสรุปในการสร้างชิน
้ งาน
3. ให้นักเรียนสรุปการค้นคว้าร่วมกัน สิ่งที่ต้องใช้และรูปแบบชิน
้ งานที่จะ
สร้างขึน
้
...........................................................................................................................
..............................................................

...........................................................................................................................
..............................................................

...........................................................................................................................
..............................................................

...........................................................................................................................
..............................................................

...........................................................................................................................
..............................................................

...........................................................................................................................
..............................................................

...........................................................................................................................
..............................................................

...........................................................................................................................
..............................................................
4. ให้นักเรียนกำหนดบทบาทหน้าที่และความรับผิดชอบของแต่ละบุคคล
...........................................................................................................................
..............................................................

...........................................................................................................................
..............................................................

...........................................................................................................................
..............................................................

...........................................................................................................................
..............................................................

...........................................................................................................................
.............................................................

...........................................................................................................................
..............................................................

5. ให้นักเรียนวิเคราะห์ความเป็ นไปได้ของชิน
้ งานที่จะสร้างขึน
้
...........................................................................................................................
..............................................................

...........................................................................................................................
..............................................................

...........................................................................................................................
..............................................................

...........................................................................................................................
..............................................................

...........................................................................................................................
.............................................................
 6. นักเรียนวางแผนในการทำงานและออกแบบชิน
้ งาน
...........................................................................................................................
..............................................................

...........................................................................................................................
..............................................................

...........................................................................................................................
..............................................................

...........................................................................................................................
..............................................................

...........................................................................................................................
..............................................................

...........................................................................................................................
..............................................................

...........................................................................................................................
..............................................................

...........................................................................................................................
..............................................................
ภาพชิน
้ งานที่จะสร้างขึน
้