İŞ SAĞLIĞI

VE
GÜVENLİĞİ
DOÇ. DR. GÖKHAN ALGÜN
1
 DERS KONULARI

• İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ İLE İLGİLİ TEMEL

KAVRAMLAR
• İŞ KAZALARI VE ÇEŞİTLERİ
• KAZA OLUŞUM TEORİLERİ
• RİSK FAKTÖRLERİ / MESLEK HASTALIKLARI
• ELEKTRİK SİSTEMLERİNİN GÜVENLİĞİ
• LABORATUVAR GÜVENLİĞİ
• KİŞİSEL KORUYUCU YÖNTEMLER VE MALZEME
SEÇİMİ
• YANGINLARI ÖNLEME VE SÖNDÜRME
• TRAFİK KAZALARI
• İLK YARDIM 2
1. DERS
3
 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ İLE İLGİLİ
TEMEL KAVRAMLAR

• İş Nedir?
Bir hizmet sözleşmesi ile ücret karşılığında mal ve hizmet üretimi için
yapılan faaliyetlerdir.

• İşveren kimdir?
Bir hizmet sözleşmesi ile ücret karşılığında kişileri çalıştıran, işyerinin
sahibidir.

• İşçi Kimdir?
Bir hizmet sözleşmesi ile ücret karşılığında işveren emrinde çalışan kişidir.

4
 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ İLE İLGİLİ
TEMEL KAVRAMLAR
• İşyeri nedir?
Mal veya hizmetin üretildiği, başka bir deyişle çalışmanın (yani işin) yapıldığı yere
işyeri denir.

İşyeri tanımı 4857 sayılı İş Kanununda ve 6331 sayılı İSG Kanununda yapılmıştır.

• 4857 sayılı İş Kanununa göre İşyeri; İşveren tarafından mal veya hizmet üretmek
amacıyla maddî olan ve olmayan unsurlar ile işçinin birlikte örgütlendiği birime
işyeri denir.

• 6331 sayılı İSG Kanununa göre İşyeri; Mal veya hizmet üretmek amacıyla maddi
olan ve olmayan unsurlar ile çalışanın birlikte örgütlendiği, işverenin işyerinde
ürettiği mal veya hizmet ile nitelik yönünden bağlılığı bulunan ve aynı yönetim
altında örgütlenen işyerine bağlı yerler ile dinlenme, bebek bakım, yemek, uyku,
yıkanma, muayene ve bakım, beden ve mesleki eğitim yerleri ve avlu gibi diğer
eklentiler ve araçları da içeren organizasyondur. 5
 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ İLE İLGİLİ
TEMEL KAVRAMLAR

Sağlık Nedir?
İnsanın bedenen hastalık ve sakatlığının olmaması yanı sıra ruhen ve sosyal yönden
de tam bir iyilik halidir.
Dünya Sağlık Örgütü (World Health Organization - Dünya Sağlık Örgütü :WHO)

İş Sağlığı Nedir?
Bütün mesleklerde çalışanların; Bedensel, ruhsal ve sosyal yönden iyilik hallerinin en
üst düzeyde tutulması, sürdürülmesi ve geliştirilmesi çalışmalarıdır.
(Uluslararası Çalışma Örgütü ( International Labour Organization : ILO ) - Dünya
Sağlık Örgütü - 1950)

İş Güvenliği Nedir ?
İşçinin beden sağlığı yanı sıra ruhen ve sosyal olarak iyilik halini koruyabilmesi için
alınması gereken önlemlerin tamamıdır. 6
 İş Kazası Nedir ve
Hangi Durumlar İş Kazası Kapsamındadır?
• İş Kazası
ILO (International Labour Organization: Uluslararası Çalışma Örgütü) ya göre iş
kazası;

Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara neden

olan durumdur.

Bu kapsama;

• İşyeri ile ev arası,

• İşyeri ile işçinin yemek yediği yer arası,
• İşyeri ile işçinin ücretini aldığı yer arasında oluşan kazalar dahildir.

( Uluslararası Çalışma Örgütü 121 Sayılı Tavsiye Kararı (1964) )

7
 İş Kazası Nedir ve
Hangi Durumlar İş Kazası Kapsamındadır ?

Ülkemiz yasal düzenlemelerine (5510 sayılı yasa 13. Madde) göre,

İş kazası; Aşağıdaki hal ve durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen

veya sonradan bedence veya ruhça arızaya uğratan olaydır.

Bu hal ve durumlar aşağıdaki gibidir;

• Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada,

• İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına
bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle,
• Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir
yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,
• Hizmet akdiyle bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılan emziren kadın
sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,
• Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında.

8
 İŞ KAZALARINA ÖRNEK SENARYO
DURUMLAR
Aşağıda, iş kazası tanımına uygun olarak değişik senaryolar verilerek iş
kazalarının daha iyi anlaşılmasına çalışılmıştır. Benzeri senaryoları
okuyucunun da kafasında canlandırması ve bu olayı yorumlaması önerilir.

1 – Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada meydana gelen herhangi bir olay,

yapılan işle ilgili olup olmadığına bakılmaksızın iş kazası sayılmaktadır.
Paydos saatinde; Top oynarken yaralansa, sakatlansa, Dinlenirken yaralansa
veya sakatlansa (örneğin: sandalyeden düşse), Yemek yerken çatal – bıçak
veya kürdan ile yaralansa, İntihar ederse, Fabrika bahçesinde ağaç altında
otururken üstüne bir şey düşse ve yaralansa, bu olaylar, doğrudan doğruya iş
kazası sayılmaktadır.

2 – Kalp krizi geçirse veya bir hastalık nedeniyle ölürse; İş kazası mıdır?? ?
2016/21 sayılı SGK Genelgesi: “Sigortalının işyerinde kalp krizi geçirmesi veya başka bir hastalık nedeniyle
ölmesi ya da ruhen veya bedenen hemen veya sonradan engelli hale gelmesi iş kazası olarak kabul edilecektir.”

Burada önemli olan; Bir olayın varlığı ve bu olay ile sonuç arasındaki
ilişkidir. Yani iş kazasında neden-sonuç ilişkisi önemlidir. 9
 İŞ KAZALARINA ÖRNEK SENARYO
DURUMLAR
3 – İşyerinden ücretli izinli olan biri; İzin sırasında ziyaret amacıyla işyerine
gelse ve bu sırada da kaza geçirse; Bu bir iş kazasıdır.
Çünkü izinli de olsa; İşyeri ile hukuki bağı sürmektedir.

4 – Bir apartman kapıcısı; Kat sakinlerinin gereksinimleri için bakkala

giderken yolda kaza geçirirse; İş kazası sayılır.
Çünkü görevini yaparken kaza geçirmiştir

5 – Fabrika gece bekçisi; Sokağa kaçan bekçi köpeğini yakalamak için sokağa
çıksa ve kaza geçirirse; Bu olay da iş kazası sayılır.
Çünkü görevini yaparken kaza geçirmiştir.

6 – İşveren şoförünü kendi özel işi için görevli olarak bir yere yollasa ve yolda
kaza olursa; Bu olay iş kazası sayılır.
Çünkü uğranılan kazanın, işverence verilen görevle ilgili olup olmadığına
bakılması gerekir.
10
 İŞ KAZALARINA ÖRNEK SENARYO
DURUMLAR
7 – İşveren şoförünü kendi özel işi için görevli olarak bir yere yollasa, şoför
yolda durup başka bir işle ilgilense ve kaza geçirse; Bu olay iş kazası
sayılmaz. Uğranılan kazanın, işverence verilen görevle ilgili olup olmadığına
bakılması gerekir. Şoför kendisine verilen görevin dışına çıkmış ve bu sırada
kaza geçirmiştir.

8 – Şirket adına görevli olarak başka bir yere giden yetkili; İş dışı eğlenirken
kaza geçirirse; Bu olay iş kazası sayılmaz.
Uğranılan kazanın, işverence verilen görevle ilgili olup olmadığına bakılması
gerekir. Şahıs kendisine verilen görevin dışına çıkmış ve bu sırada kaza
geçirmiştir.

9 – İşverence sağlanan ve işe geliş-gidişlerde kullanılan toplu taşıma

araçlarında kaza olursa;
Toplu taşıma sırasında geçirilen kazalar İş kazası sayılır.

11
 İŞ KAZALARINA ÖRNEK SENARYO
DURUMLAR

10 – Toplu taşıma aracı yolda arızalansa ve çalışanlardan biri veya birkaçı

tamirat sırasında araçtan inse ve bu sırada yoldan geçen başka bir araç bunlara
çarpsa; Toplu taşıma henüz bitmediği için bu olay da İş kazasıdır.

11 – Araç fabrika bölgesine geldi. Kişi araçtan indi ve fabrikaya doğru

yürürken yolda kaza geçirdi; Bu bir iş kazası değildir. Çünkü toplu taşıma işi
sona ermiştir. Kişi fabrikaya doğru yürüyor olabilir ama bu onun fabrika
kapısından içeri gireceği anlamını taşımaz.

12 – Araç fabrika bölgesine geldi. Kişi araçtan indi ve doğruca karşı tarafta
bulunan büfeye uğrayıp gazete, tost, vb almak istedi. Fabrikaya tost vb.
aldıktan sonra gidecekti. Ancak büfenin önünde veya fabrikaya yürürken kaza
geçirse; Bu bir iş kazası değildir. Çünkü toplu taşıma işi sona ermiştir. Kişi
fabrikaya doğru yürüyor olabilir ama bu onun fabrika kapısından içeri gireceği
anlamını taşımaz.

12
 İŞ KAZALARINA ÖRNEK SENARYO
DURUMLAR
13 – Kişi işe gitmek üzere evden çıktı ve servis aracına binmek için durağa
doğru yürümeye başladı. Bu sırada bir kaza geçirse; Bu bir iş kazası sayılmaz.
Toplu taşıma işi henüz başlamadığı için bu kazalar iş kazası sayılmazlar.

14 – Kişi işe gitmek üzere evden çıktı ve durağa geldi. Bu sırada, durakta
beklerken bir kaza geçirse; Bu bir iş kazası sayılmaz. Toplu taşıma işi henüz
başlamadığı için bu kazalar iş kazası sayılmazlar.

15– Araçtan indi ve evine giderken yolda kaza geçirdi; Toplu taşıma işi sona
erdiği için, bu tür kazalar iş kazası sayılmazlar.

16– Kişi servis aracını kaçırdı ve işe yetişmek için başka bir araca bindi. Araç;
İşyerine doğru yola çıktı fakat yolda kaza yaptı. Bu olay; İş kazası sayılmaz.
İşverenin sağladığı toplu taşıma aracından yararlanmadığı için bu tür kazalar iş
kazası sayılmazlar.

13
 İŞ KAZALARINA ÖRNEK SENARYO
DURUMLAR
17 – Kişi servis aracını kaçırdı ve işe yetişmek için komşu şirketin servis
aracına bindi; Araç yolda kaza yapsa; İş kazası sayılmaz. İşverenin sağladığı
toplu taşıma aracından yararlanmadığı için bu tür kazalar iş kazası sayılmazlar.

18 – Kişi servis aracını kaçırdı ve işe yetişmek için kardeş şirketin ( aynı
holdinge bağlı diğer şirket) servis aracına binse ve bu araç yolda kaza yapsa;
İş kazası sayılmaz. İşverenin sağladığı toplu taşıma aracından yararlanmadığı
için bu tür kazalar iş kazası sayılmazlar.

19 – Kişiler özel araçları ile işe gelip gidiyorlar. Bu sırada yolda kaza
yaparlarsa veya kazaya karışırlarsa; İş kazası sayılmaz.
İşverenin sağladığı toplu taşıma aracından yararlanmadığı için bu tür kazalar iş
kazası sayılmazlar. Bu olayın iş kazası sayılabilmesi için; Daha önceden,
işverence yazılı olarak kendi aracıyla işe gelip gidebileceğinin tebliğ edilmesi
gerekir.

14
15
2012-2020 Yılları Arası İş Kazaları İstatistikleri

16
2008-2014 Yılları Arası AB Ülkeleri ve Türkiye’de İş Kazası 100.000 Kişide Ölüm Oranları

17
2021 Yılı İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği (İSİG) Meclisi Verilerine Göre
İş Kazalarının Nedenlerine Göre Dağılımı

18
2021 Yılı İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği (İSİG) Meclisi Verilerine Göre
İş Kazalarının İş Kollarına Göre Dağılımı

19
 İş Kazalarına Örnekler

Kaza Geliyorum Demez (mi)?

Yada Görünen Köy Kılavuz İstemez 20
 İnşaat kazılarında meydana gelen toprak çökmesi.
Maalesef çok rastlanan ama basit bir tedbirle kolayca önlenebilecek bir kaza türü.
21
Elektrik Çarpması

Tehlike Büyük !!

22
Bize Özgü Bir Davranış !!

→ Sonuç !

23
En kolay bulabildiğim resimler! 24
Kazamı yoksa ihmal mi..?
25