ICS 91.100.

15 TÜRK STANDARDI TS 8536/Kasım 1990

İÇİNDEKİLER
SEMBOLLER ............................................................................................................. 1
0 - KONU, TARİF, KAPSAM, UYGULAMA ALANI ................................................... 2
0.1 - KONU...........................................................................................................................2
0.2 - TARİFLER....................................................................................................................2
0.2.1 - Kolloidal Çözelti ................................................................................................................... 2
0.2.2 - Missel (Granül) .................................................................................................................... 2
0.2.3 - Flokülasyon.......................................................................................................................... 2
0.2.4 - Kumlu Elemanlar ................................................................................................................. 2
0.2.5 - İnce Elemanlar..................................................................................................................... 2
0.2.6 - Hidrolik Bağlayıcılı Beton..................................................................................................... 2
0.2.7 - Numune ............................................................................................................................... 2
0.2.8 - Deney Numunesi ................................................................................................................. 2
0.3 - KAPSAM ......................................................................................................................2
0.4 - UYGULAMA ALANI......................................................................................................2
1 - KUM TEMİZLİĞİNİN, % 10 İNCE ELEMAN İÇEREN KUM EŞDEĞERLİĞİYLE
TAYİNİ METODU ....................................................................................................... 3
1.1 - GENEL .........................................................................................................................3
1.2 - CİHAZ VE REAKTİFLER .............................................................................................3
1.3 - DENEY NUMUNESİ.....................................................................................................3
1.3.1 - Elekten Geçen Malzemedeki Su Muhtevasının Tayini........................................................ 3
1.3.2 - İnce Eleman Oranının Belirlenmesi ve Ayar Kumunun Hazırlanması................................. 3
1.3.3 - Deney Numunelerinin Hazırlanması.................................................................................... 4
1.4 - İŞLEM ..........................................................................................................................4
1.5 - HESAPLAMA VE SONUÇLARIN GÖSTERİLMESİ .....................................................4
2 - DENEY RAPORU ................................................................................................. 5
ICS 91.100.15 TÜRK STANDARDI TS 8536/Kasım 1990

SEMBOLLER
ω : Yüzde olarak ifade edilen su muhtevası
f : Kum yüzdesi olarak ifade edilen ince eleman oranı
ms: Göz açıklıkları 0,08 mm olan elek üzerinde kalan elemanların kuru kütlesi
msc:Bir deney numunesinin hazırlanması için bu numuneye ilave edilmesi gereken ayar kumu kütlesi
Mh: Deney numunesi kütlesi
h2 : Çökelen kumlu kısım yüksekliği
h1 : Flokülat ve çökelen kısmın toplam yüksekliği
PS : Kum temizliği (% 10 ince eleman içeren kum eşdeğerliği)

1
ICS 91.100.15 TÜRK STANDARDI TS 8536/Kasım 1990

KUM TEMİZLİĞİNİN, % 10 İNCE ELEMAN İHTİVA EDEN KUM

EŞDEĞERLİLİĞİYLE TAYİNİ METODU

0 - KONU, TARİF, KAPSAM, UYGULAMA ALANI

0.1 - KONU
Bu Standard, kum temizliğinin % 10 ince eleman ihtiva eden kum eşdeğerliğiyle tayini metoduna
dairdir.

0.2 - TARİFLER

0.2.1 - Kolloidal Çözelti

Kolloidal çözelti, bir sıvı faz içinde bir katı fazın, birbirine tutunmadan, çok küçük elemanlar halinde
dağılmasıyla elde edilen çözeltidir.

0.2.2 - Missel (Granül)

Missel (granül), kolloidal çözeltilerde sıvı faz içinde dağılmış olan, aynı işaretli elektrik yüküyle yüklü,
katı elemanlardır.

0.2.3 - Flokülasyon
Flokülasyon, bir kolloidal çözeltiye farklı işaretli elektrik yüklü bir elektrolitin ilave edilmesiyle,
elektrolitin iyonlarının miseller tarafından emilmesi sonucu, nötr hale geçen misellerin birbirlerine
tutunarak jelleri meydana getirmesi, yani çözeltide askıda kalmaları olayıdır.

0.2.4 - Kumlu Elemanlar

Kumlu elemanlar, flokülasyon yapmayan ve deney kabının dibine çökelen taneli elemanlardır.

0.2.5 - İnce Elemanlar

İnce elemanlar, flokülasyon yapan yani çözeltide birbirine tutunmamış vaziyette, bulunan elemanlardır.

0.2.6 - Hidrolik Bağlayıcılı Beton

Hidrolik bağlayıcılı beton, agrega, çimento, su ve gerekli hallerde katkı maddeleri kullanmak suretiyle
yapılan betondur.

0.2.7 - Numune
Numune, agrega yığınından ya da ocağından bütün agregayı temsil edecek şekilde ve miktarda
TS 7071)'ye uygun olarak alınan malzemedir.

0.2.8 - Deney Numunesi

Deney numunesi, numuneden bir deneyde kullanılacak miktarda alınan malzemedir.

0.3 - KAPSAM
Bu Standard, kum temizliğinin, % 10 ince eleman ihtiva eden kum eşdeğerliğiyle tayini metodunu
kapsar.

0.4 - UYGULAMA ALANI

Bu Standard, hidrolik bağlâyıcılı beton yapımında kullanılan kumlardan başka, karayolu yapımında
kullanılan tabii ya da suni kumlara da uygulanır.

1) Bu Standard metninde atıf yapılan Türk Standardlarının numaraları metnin sonunda verilmiştir.

2
ICS 91.100.15 TÜRK STANDARDI TS 8536/Kasım 1990

1 - KUM TEMİZLİĞİNİN, % 10 İNCE ELEMAN İÇEREN KUM

EŞDEĞERLİĞİYLE TAYİNİ METODU

1.1 - GENEL
Kum temizliğini ölçmeye imkan veren % 10 ince eleman ihtiva eden kum eşdeğerliği deneyi, kare göz
açıklıkları 2 mm olan bir elekten geçen eleman oranı, bir ayar kumu yardımıyla, % 10 yapılabilen bir
agrega kısmı üzerinde gerçekleştirilir. Bu deney, kumlu eleman adı verilen çökelen elemanlarla
flokülasyon yapan ince elemanlar arasında itibari bir hacim oranı teşkil etmek suretiyle, ince
elemanların kalitesini global olarak dikkate almaktadır

% 10 ince eleman ihtiva eden kum eşdeğerliği (PS) çökelen kumlu kısım yüksekliğinin flokülat ve
çökelen kısmın toplam yüksekliğine bölümünün yüzde olarak ifadesidir.

1.2 - CİHAZ VE REAKTİFLER

Deneyde kullanılacak cihaz ve reaktifler TS 8537'de belirtilenlere uygun olmalıdır. TS 8537'de
belirtilenlere ilave olarak, göz açıklığı 0,08 mm olan kare elek de kullanılır.

1.3 - DENEY NUMUNESİ

Deney numunesi kütlesi kare göz açıklığı 2 mm olan elekten geçen kısmı yaklaşık 1500 g olmalıdır.
Yaklaşık olarak 1500 g ağırlığında olan bu malzemeye aşağıda belirtilen üç çeşit deney numunesinin
hazırlanması için TS 707'de belirtilen dörde bölme metodu uygulanır.
- ω su muhtevasının belirlenmesi
- İnce eleman oranının belirlenmesi ve ayar kumunun hazırlanması
- Deney numunelerinin hazırlanması

Deney tabii su muhtevasına sahip malzemeyle yapılır. Deney numunesinin kuru kütlesi 120 g ± 1 g
olmalıdır. Numune nemli değilse, ayrışma ve ince eleman kaybını önlemek için, dörde bölme
işleminden önce nemlendirilmelidir.

1.3.1 - Elekten Geçen Malzemedeki Su Muhtevasının Tayini

Su muhtevası, birinci numuneden başlanarak, 100 g - 200 g'lık iki deney numunesinin yüzdesi olarak,
kurutma metotlarından herhangi biri kullanılarak tayin edilir.

1.3.2 - İnce Eleman Oranının Belirlenmesi ve Ayar Kumunun Hazırlanması

Kütlesi, Mh olan ikinci deney numunesi göz açıklıkları 0,08 mm olan elek üzerinde, su altında elenir.
Kum yüzdesi olarak ifade edilen ince eleman oranını (f) tayin etmek için bu elek üzerinde kalan
elemanlar kurutulduktan sonra tartılır. Bunlar ayar kumunun hazırlanmasında kullanılır. ms göz
açıklıkları 0,08 mm olan elek üzerinde kalan bu malzemenin kuru kütlesini göstermek üzere;

m s (100 + ω )
f = 100 −
Mh
formülüyle hesaplanır.

Burada;
f : İnce eleman oranı, %
ms : 0,08 mm göz açıklıklı elek üzerinde kalan malzemenin kuru kütlesi, g
ω : Su muhtevası, %
Mn : Deney numunesi kütlesi, g
dır.

Bir deney numunesinin hazırlanması için ilave edilecek ayar (düzeltme) kumunun gram cinsinden kuru
kütlesi ise;

1200
m sc = 120 −
f
formülüyle hesaplanır.

3
ICS 91.100.15 TÜRK STANDARDI TS 8536/Kasım 1990

Burada;
msc : Ayar kumu kuru kütlesi, g
f : İnce eleman oranı, %
dır.

1.3.3 - Deney Numunelerinin Hazırlanması

İnce eleman oranının % 11'den daha az olması halinde (f < % 11), ayar kumu kullanmadan, deney
doğrudan üçüncü numune üzerinde gerçekleştirilir. Bu durumda tabii neme sahip deney numunesinin
gram cinsinden kütlesi;

ω
120(1 + )
100
den hesaplanır.

İnce eleman oranının % 11'den daha fazla olması halinde (f > % 11) üçüncü numune kütlesine, Madde
1.3.2'deki formülle hesaplanan bir miktar (msc) kuru ayar kumu ilave edilir. Bu durumda tabii neme
sahip deney numunesinin gram cinsinden kütlesi ise;

1200 ω
(1 + )
f 100

hesaplanır.

Her iki durumda da her bir deney için iki deney numunesi hazırlanır.

1.4 - İŞLEM
TS 8537'ye uygun olarak yapılır.

1.5 - HESAPLAMA VE SONUÇLARIN GÖSTERİLMESİ

TS 8537ye uygun olarak, pistonla ölçülen kum temizliği,

h2
PS = 100.
h1

formülüyle hesaplanır.

Burada;
PS : Kum temizliği
H2 : Çökelen kumlu kısmın yüksekliği, mm
h1 : Flokülat ve çökelen kumlu kısmın toplam yüksekliği, mm

Sonuçlar virgülden sonra bir basamak olarak verilir.

Tayin işlemi iki deney numunesi üzerinde yapıldığından, kum temizliği elde edilen iki değerin
ortalaması olarak alınır. Ortalama değer en yakın tam sayıya yuvarlatılır.

4
ICS 91.100.15 TÜRK STANDARDI TS 8536/Kasım 1990

2 - DENEY RAPORU
Deney raporunda en az aşağıdaki bilgiler bulunmalıdır:
- Deneyin yapıldığı laboratuvarın adı, deneyi yapanın ve/veya raporu imzalayan yetkililerin adları,
görev ve meslekleri,
- Deney tarihi,
- Numunenin tanıtılması,
- Deneyde uygulanan standardların numaraları,
- Sonuçların gösterilmesi,
- Deney sonuçlarını değiştirebilecek faktörlerin mahzurlarını gidermek üzere alınan tedbirler,
- Uygulanan deney metotlarında belirtilmeyen veya mecburi görülmeyen, fakat deneyde yer almış olan
işlemler,
- Rapor tarih ve numarası

ATIF YAPILAN STANDARDLAR

TS 707
TS 8537