TS 821 en 1916 Beton Borular Ve Bağlanti Parçalari Donatisiz, Çeli̇k Li̇fli̇ Ve Donatili

TÜRK STANDARDI
TURKISH STANDARD
TS 821 EN 1916
Mart 2005
(AC:2003 dâhil)
ICS 23.040.50; 93.030
BETON BORULAR VE BAĞLANTI PARÇALARI -

DONATISIZ, ÇELİK LİFLİ VE DONATILI
Concrete pipes and fittings, unreinforced, steel fibre and

reinforced
TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA
− Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacak
gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınları izlemelerini ve standardın
uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz.
− Bu standardı oluşturan Hazırlık Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde görüşlerini
bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin değerli katkılarını
şükranla anarız.
Kalite Sistem Belgesi

İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite
Standardlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir.
Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası)

TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun
olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün
garantisi altında olduğunu ifade eder.
TSEK
Kalite Uygunluk Markası (TSEK Markası)
TSEK Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin henüz Türk Standardı
olmadığından ilgili milletlerarası veya diğer ülkelerin standardlarına veya Enstitü tarafından kabul edilen
teknik özelliklere uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk
Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.
DİKKAT!
TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun
üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir
garanti söz konusu değildir.
Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.
TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

ICS 23.040.50; 93.030 TÜRK STANDARDI TS 821
EN 1916/Mart 2005
Ön söz
− Bu standard, CEN tarafından kabul edilen EN 1916 (2002) + AC (2003) standardı esas alınarak, TSE
İnşaat Hazırlık Grubu’nca TS 821 prEN 1916 (1998)’in revizyonu olarak hazırlanmış ve TSE Teknik
Kurulu’nun 10 Mart 2005 tarihli toplantısında Türk Standardı olarak kabul edilerek yayımına karar
verilmiştir.
− EN 1916:AC 2003 ile yapılan değişiklik metinde ( I ) çizgiyle gösterilmiştir.
− Bu standardın daha önce yayımlanmış bulunan baskıları geçersizdir.

EN 1916/Mart 2005
İçindekiler
0 Giriş ........................................................................................................................................................... 1
1 Kapsam...................................................................................................................................................... 1
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar ............................................................................................ 2
3 Terimler, tarifler ve semboller ................................................................................................................. 3
4 Genel özellikler ....................................................................................................................................... 10
5 Belirli özellikler ....................................................................................................................................... 15
6 İmalâtı tamamlanmış mamuller için deney metotları .......................................................................... 18
7 Uygunluk değerlendirmesi .................................................................................................................... 20
8 İşaretleme................................................................................................................................................ 21
Ek A - Conta deneyleri ve hesaplama metotları ......................................................................................... 22
Ek B - Sürme borularla ilgili statik hesaplar ............................................................................................... 33
Ek C - Tepe yükü dayanımının tayini için deney motodu .......................................................................... 38
Ek D - Boyuna eğilme momenti dayanımının tayini için deney metodu .................................................. 43
Ek E - Su sızdırmazlığın tayini için deney metotları................................................................................... 45
Ek F - Su emme tayini deney metodu .......................................................................................................... 47
Ek G - İmalâtçının kalite güvence sistemi ................................................................................................... 48
Ek H - İmalâtı tamamlanmış mamullerin muayenesi için numune alma işlemleri................................... 55
Ek I - Tepe yükü dayanımının ve su sızdırmazlığın (hidrostatik) sürekli muayenesi için numune alma
işlemleri .......................................................................................................................................................... 57
Ek J - Mamul belgelendirme kuruluşuna düşen görevler.......................................................................... 67
Ek K - Donatısız beton boruların rutin (sürekli) tepe yükü dayanımı muayenesinin öncelikle en küçük
tepe yüküne göre yapılmasında uygulanacak işlem.................................................................................. 68
Ek ZA (Bilgi için) - Bu standardın, AB Yönetmeliklerinin temel gerekleri veya diğer hükümleri ile
ilişkili olan maddeleri .................................................................................................................................... 70
Kaynaklar........................................................................................................................................................ 74
EN 1916/Mart 2005
Beton borular ve bağlantı parçaları - Donatısız, çelik lifli ve donatılı
0 Giriş
Bu standard ile EN 1917 “Beton muayene bacaları ve odaları - Donatısız, çelik lifli ve donatılı” standardı,
konu açısından birbiri ile bağlantılı ve birbirini tamamlayıcı standardlardır.
Bu standard, Avrupa Komisyonu ve Avrupa Serbest Ticaret Birliği’nin talimatına göre CEN tarafından
hazırlanmış ve AB Yönetmeliğinin/Yönetmeliklerinin temel gereklerini desteklemektedir.
AB Yönetmeliği/Yönetmelikleri ile ilişki, bu standardın önemli bir bölümü olan bilgi için verilmiş Ek ZA’da
belirtilmiştir.
Bu standard, uygulanması zorunlu onbir ek ve bilgi için verilmiş bir ek içermektedir. Ek A, Ek B, Ek C, Ek D,

Ek E, Ek F, Ek G, Ek H, Ek I, Ek J ve Ek K uygulanması zorunlu ekler, Ek ZA ise bilgi için verilmiş ektir.
Bu standard metni onaylanırken, CEN’e üye ülkelerin mevcut millî şartnamelerinde bulunan bütün özellikler
üzerinde tam olarak anlaşma sağlanamamış ve bu nedenle üzerinde oy birliği ile anlaşma sağlanan özellikler
ve bunlara bağlı deney metotları metne dâhil edilmiştir. Kalite kontrol özellikleri üzerinde oy birliği ile anlaşma
sağlanmıştır.
Not - Zaman içerisinde, şartname amaçları doğrultusunda, bu standardın kapsamı dışında kalan
tamamlayıcı (çelişmeyen) özelliklere ve bunlara bağlı deney metotlarına (Çizelge 1) millî seviyede
ihtiyaç duyulacaktır. Ticarete herhangi bir engel oluşturmamak amacıyla, tamamlayıcı özelliklere
herhangi bir şekilde sağlanması gereken uygunluk, bu özelliklere atıf yapıldıktan sonra her zaman
“veya eş değeri” ifadesi eklenerek sınırlandırılmalıdır.
1 Kapsam
Bu standard, tasarlanan temel kullanımı kanalizasyon, yağmur ve yüzey sularını genellikle toprak altı boru
hatlarında cazibeli şekilde veya bazı durumlarda düşük basınç yükü altında iletmek olan, birbiri ile esnek
olarak birleştirilen (birimlere montajlı veya ayrı olarak teslim edilen contalar vasıtasıyla) ve anma boyutları
dairesel kesitli birimlerde DN 1750’yi, yumurta kesitli birimlerde ise WN/HN 1200/1800’ü aşmayan donatısız,
çelik lifli ve donatılı ön dökümlü beton borular ve bağlantı parçalarına ait deney metotlarını ve Çizelge 1’de
belirtildiği gibi olan performans özelliklerini kapsar.
Bu standardda, birimlerin bu standarda uygunluğunun değerlendirilmesi ile ilgili kurallar da bulunmaktadır.
İşaretleme kuralları da standarda dâhil edilmiştir.
1
EN 1916/Mart 2005
Çizelge 1 - Belirtilen özellikler ve istisnalar
Özellik İstisnalar
Malzemeler Hakkında henüz EN standardları bulunmayan özellikler.
Beton Kullanım yerindeki çevresel etki şartlarına göre çimento, herhangi puzolanik
veya gizli hidrolik mineral katkı tipleri ve bunların toplamının en az
miktarı/miktarları.
Yüzey Yüzey kusurlarının boyutları ile ilgili sınırlamalar.
Geometrik özellikler − Anma boyutları,
− Toleransları ile birlikte iç boyutlar,
− Et kalınlığı toleransları,
− Gövde iç uzunluğu toleransları,
− Boru uçlarının doğrultudan ve diklikten sapması.
Birleşimler ve contalar − Birleşimlerin dayanıklılığını kanıtlamak için Madde 4.3.4.2’de sıralı şekilde
verilen metotlar içinden metot seçimi,
− Birbiri yerine kullanılabilirlik ile ilgili kurallar,
− Birleşim yerinin su sızdırmazlığının iç basınca bağlı olduğu durumda
yapılacak ilâve deneyin şartları.
Tepe yükü dayanımı Belirli dayanım sınıfları ve bu sınıflara karşılık gelen en küçük tepe yükleri.
Boyuna eğilme momenti Yok.
dayanımı
Su sızdırmazlık Yok.
Çelik lifli beton borular, − Çelik lifli ve donatılı beton birimler için 165’i aşan dayanım sınıfları,
donatılı beton borular,
sürme borular ve girişli − Donatılı beton birimler için beton örtü kalınlığının en az değeri/değerleri,
borular için belirli özellikler − Donatının yerleştirilmesi ile ilgili sınırlamalar,
− İç ve dış kafes donatılar arasındaki ilişki,
− Kafes donatılara uygulanan kaynak deneyinin şartları,
− Sürme boruların dış çap toleransları,
− Kaynaklanabilir yapı çeliği levha, paslanmaz çelik levha veya takviyeli
plâstikler dışında sürme boru birleşim sac halkalarının yapımında
kullanılan malzemeler.
İşaretleme − Birimin yapımında kullanılan malzemeyi tanıtıcı semboller veya harfler,
− Madde 4.3.8’de belirtilen normal şartların dışında kalan, kullanım yerindeki
çevresel etki şartlarını tanıtıcı semboller veya harfler.
Not - Aşağıda verilenlere ilişkin kurallar da, bu standardın kapsamı dışındadır:
− Anma boyutları DN 1750 veya WN/HN 1200/1800’den büyük olan birimler,
− Dairesel veya yumurta kesitli olmayan birimler,
− Boruları kaldırma tertibatı,
− Yüksek basınçlı su ile yıkamaya karşı direnç,
− Belirtilenlerin dışında kalan durumlar,
− Müşteri tarafından veya müşteri adına yapılan herhangi türdeki alım muayenesi.
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır.
Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste hâlinde verilmiştir. Tarih belirtilen
atıflarda daha sonra yapılan tadil veya revizyonlar, atıf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yapılması
şartıyla uygulanır. Atıf yapılan standard ve/veya dokümanın tarihinin belirtilmemesi hâlinde en son baskısı
kullanılır (tadiller dâhil).
2
EN 1916/Mart 2005
EN, ISO, IEC Adı TS No1) Adı

vb. No (İngilizce) (Türkçe)
EN 681-1 Elastomeric seals - Materials TS EN 681-1 Elâstomerik contalar - Su ve drenaj
requirements for pipe joint uygulamalarında kullanılan - Malzeme
seals used in water and özellikleri - Bölüm 1: Lâstik
drainage applications - Part 1:
Vulcanized rubber
EN 10002-1 Metallic materials - Tensile TS 138 Metalik malzemeler - Çekme deneyi -
testing - Part 1: Method of test EN 10002-1 Bölüm 1: Ortam sıcaklığında deney
at ambient temperature metodu
EN ISO 4287 Geometrical product TS 6956 Geometrik mamul özellikleri (GMÖ) -
specification (GPS) - Surface EN ISO 4287 Yüzey yapısı: Profil metodu - Terimler,
texture: Profile method - Terms, tarifler ve yüzey yapısı parametreleri
definitions and surface texture
parameters (ISO 4287:1997)
EN ISO 4288 Geometrical product TS 6212 Mamulün geometrik özellikleri (GPS) -
specification (GPS) - Surface EN ISO 4288 Yüzey yapısı: Profil metodu - Yüzey
texture: Profile method - Rules yapısının değerlendirilmesi için
and procedures for the kurallar ve işlemler
assessment of surface texture
(ISO 4288:1996)
ISO 3384 Rubber, vulcanized or TS 5323 Lâstikler ve termoplâstikler - Ortam
thermoplastic - Determination ISO 3384 sıcaklığında ve yüksek sıcaklıklarda
of stress relaxation in basınç altında meydana gelen karşı
compression at ambient and at kuvvetin zamanla azalma oranının
elevated temperatures tayini
ISO 4012 Concrete - Determination of TS EN 12390- Beton - Sertleşmiş beton deneyleri-
compressive strength of test 3 Bölüm 3: Deney numunelerinde
specimens basınç dayanımının tayini
ISO 10544 Cold reduced steel wire for the TS 3721 Çelik teller - Öngerilmeli, beton için
reinforcement of concrete and
the manufacture of welded
fabric
3 Terimler, tarifler ve semboller

3.1 Terimler ve tarifleri
Bu standardın amacı bakımından, aşağıdaki terimler ve tarifleri uygulanır.
3.1.1 Boru
Birleşim profil bölgesi hariç tutulmak üzere gövde iç uzunluğu boyunca en kesiti değişmeyen, tabanlı veya
tabansız olarak imal edilen, ön dökümlü, içi boş beton birim. Birimlerin birleşim uçları, muflu ve mufsuz olarak
önceden şekillendirilir ve bir veya daha fazla conta ihtiva eder.
3.1.2 Donatısız beton boru

Taşıyıcı çelik donatı veya güçlendirici çelik lif içermeyen boru.
3.1.3 Çelik lifli beton boru

Taşıyıcı yönden çelik lifler ile güçlendirilmiş boru.
3.1.4 Donatılı beton boru

Boru cidarında meydana gelecek çekme gerilmelerini almak üzere uygun şekilde yerleştirilmiş bir veya daha
fazla çelik kafes ile taşıyıcı yönden güçlendirilmiş boru.
3.1.5 Sürme boru

Et kalınlığı içinde azaltılmış erkek kesitli veya uç uca sac halkalı esnek birleşim ihtiva eden ve sürme için
tasarlanan, donatısız, çelik lifli veya donatılı beton boru.
1) TSE Notu: Atıf yapılan standardların TS numarası ve Türkçe adı 3. ve 4. kolonda verilmiştir.
3
EN 1916/Mart 2005
3.1.6 Girişli boru

İmali sırasında veya sonrasında bir veya daha fazla giriş deliği ile donatılan ve tipik olarak Şekil 1a’da
gösterildiği gibi olan boru.
Açıklamalar
a) Tipik girişli boru

b) Tipik dik açılı girişi bulunan birleşme borusu
c) Tipik açılı girişi bulunan birleşme borusu
Not - Gösterilenlerden farklı birleşim tipleri de bulunabilir.
Şekil 1 - Birleşme boruları ve girişli borular
3.1.7 Dairesel kesitli boru

Boyuna eksenine dik bir düzlem içindeki gövde en kesiti, eş merkezli iki daire ile tarif edilen boru.
3.1.8 Bağlantı parçası

Rakor, dirsek, bağlantı borusu, birleşme borusu veya daraltma parçası (redüksiyon).
3.1.9 Rakor
Yapılara, farklı malzemeden yapılmış borulara veya vanalara bağlantı yapılmasını sağlayan parça.
3.1.10 Dirsek
Boru hattı istikametinde yön değişimi sağlayan bağlantı parçası.
3.1.11 Bağlantı borusu

Uçları düz, muflu veya mufsuz olan kısa boru.
3.1.12 Birleşme borusu

Tipik olarak Şekil 1b ve Şekil 1c’de gösterildiği gibi olan birim.
3.1.13 Daraltma parçası (redüksiyon)

Gövde iç uzunluğu boyunca çapı gittikçe azalan bağlantı parçası.
4
EN 1916/Mart 2005
3.1.14 Birim
Boru veya bağlantı parçası.
3.1.15 Tip
İmalât işlemi, en kesiti ve imalâtında kullanılan malzeme (donatısız, çelik lifli veya donatılı beton) aynı olan
birimler.
3.1.16 Anma boyutu

Birim boyutunun, milimetre cinsinden imalât ölçüsüne/ölçülerine yaklaşık eşit olan uygun bir tam sayı ile
gösterilmesi; dairesel kesitli birimde anma çapı (DN) birimin iç çapına, yumurta kesitli birimde anma boyutu
(WN/HN) birimin iç genişliği/iç yüksekliğine eşittir.
3.1.17 Gövde iç uzunluğu

Birimin muflu ucunun tabanı ile mufsuz ucu arasında kalan ve Şekil 2’de gösterildiği gibi ölçülen uzunluk.
Şekil 2 - Gövde iç uzunluğu
3.1.18 Montajlı conta

Birime imalât sırasında monte edilmiş olan conta.
3.1.19 Dayanım sınıfı

En küçük tepe yükünün (kN/m), birimin anma çapının (DN) veya anma genişliğinin (WN) binde birine
bölünmesi ile elde edilen değer.
3.1.20 En küçük tepe yükü

Birimin dayanması gereken en küçük yük.
3.1.21 Taşıma sınır yükü (göçme yükü)

Tepe yükü deneyi esnasında deney makinesinin ulaştığı en büyük yük (yük kayıt cihaz ibresinin geri dönüş
yaptığı andaki yük).
3.1.22 Çatlak yükü

Çelik lifli veya donatılı beton birimin, tarif edilen çatlama sınırı ile dayanması gereken yük.
3.1.23 Beton örtü kalınlığı

Herhangi türdeki donatı üzerindeki betonun net kalınlığı.
3.1.24 Karakteristik değer

% 75’lik güvenilirlik seviyesi ile, belirli bir malzeme üzerinde yapılması mümkün bütün ölçmelerden elde
edilen değerlerin % 5’inin altına düşmesine izin verilen ve bir özelliği ifade eden değer.
Not - % 75’lik güvenilirlik seviyesi, ISO 12491’de tavsiye edilen değerdir.
3.1.25 Muayene
Birimin uygulanabilir özelliklerini; ölçerek, inceleyerek, deney yaparak, şablon uygulayarak veya başka
şekilde karşılaştırma işlemi.
5
EN 1916/Mart 2005
3.1.26 Rutin muayene

Numuneler ile temsil edilen parçaların kabul edilebilirliğini tayin etmek amacıyla, önceden belirtilen sıklıkta
numune alınarak yapılan muayene.
3.1.27 Sürekli muayene

Bir kontrol durumuna erişmek ve bu durumu devam ettirmek amacıyla değerlendirilmiş olan ve özel işlem
uygulanarak imal edilen birimler içinden alınacak numune sayısını ve ilgili kabul kriterlerini belirleyen numune
alma plânına uygun şekilde yapılan rutin muayene.
3.1.28 Numune
Kalitesine bakılmaksızın rasgele seçilen bir veya daha fazla birim.
3.1.29 Grup
Aynı işlem uygulanarak imal edilmiş olduğu kolayca fark edilebilen birimler topluluğu; anma boyutları farklı
olan birimler, en büyük anma boyutunun en küçük anma boyutuna oranının 2’yi aşmaması kaydıyla aynı
grup altında toplanabilir.
3.1.30 Özel işlem

Herhangi bir zaman dilimi boyunca, temelde aynı şartlar altında, anma boyutu, dayanım sınıfı ve tipi aynı
olan birimlerin imalâtı.
3.1.31 İstatistikî kontrol durumu

Gözlemlenen numune alma neticeleri arasındaki farklılıkların, zaman içinde değişiklik göstermemesini
sağlayan bir sisteme bağlanabileceği durum.
3.1.32 Değiştirme kuralları

Muayene sıklığını artırma veya azaltma kararını belirleyen kurallar.
3.2 Semboller
Bu standardda kullanılan sembollerin anlamı, birimi ve metin içi atıfı Çizelge 2’de verilmiştir.
6
EN 1916/Mart 2005
Çizelge 2 - Semboller
Sembol Anlamı Birimi Metin içi atıf

Ac Basınç altındaki birleşim yüzeyinin alanı m2 Madde B.2, Madde B.3.1, Madde B.3.2,
Madde B.3.3, Madde B.4.2
Aw Suya daldırma yoluyla su emme % Madde F.5
al Manivelâ kolu uzunluğu m Madde D.3.2, Madde D.4.1
as İlâve kesme yükü ile conta merkezi m Madde E.5.3
arasındaki mesafe
bt Sıkıştırılmış contanın etkili genişliği mm Madde 4.3.4, Madde A.1, Madde A.2.5,
Madde A.2.6, Madde A.2.7, Madde A.3.2,
Madde A.3.3
C Değeri 0,013’e eşit olan sabit kN/m Madde 4.3.6
de Birleşim yüzeyinin dış çapı m Madde B.2, Madde B.3.1, Madde B.3.3,
d'e Azaltılmış erkek kesitli ucun ön taraftaki çapı m Madde B.3.1
di Birleşim yüzeyinin iç çapı m Madde B.2, Madde B.3.1, Madde B.3.3,
d'i Azaltılmış erkek kesitli ucun arka taraftaki m Madde B.3.1
çapı
dso Muflu ucun anma iç çapı mm Madde 4.3.4, Madde A.1, Madde A.2.5,
Madde A.2.7, Madde A.3.2, Madde A.3.3
dsos Kesmeyi engelleyici mekanik araçların mm Madde A.1, Madde A.3.2, Madde A.3.3
kullanıldığı yerde muflu ucun anma iç çapı
dsp Mufsuz ucun anma dış çapı mm Madde 4.3.4, Madde A.1, Madde A.2.5,
dsps Kesmeyi engelleyici mekanik araçların mm Madde A.1, Madde A.3.2, Madde A.3.3
kullanıldığı yerde mufsuz ucun anma dış
çapı
E Elâstisite (elâstiklik) modülü MPa Madde A.1, Madde A.3.2, Madde A.3.3
e Yük azaltma (dış merkezlilik) katsayısı - Madde B.2, Madde B.3.3, Madde B.4.2
F Ölçülen sıkıştırma kuvveti N Madde A.1, Madde A.2.5, Madde A.2.6,
Madde A.2.7
F' Montaj yerinde uygulanan sürme yükü MN Madde B.2, Madde B.4.2
Fa Etkili tepe yükü deney sonucu kN/m Madde C.5, Madde I.3.2, Madde I.4.1
Fc Çatlak yükü kN/m Madde 5.2.3, Madde C.1, Madde C.4.4,
Madde I.3.2, Madde I.3.4, Madde I.4.1
Fcj Kapalı birleşim durumunda en büyük sürme MN Madde B.2, Madde B.3.1, Madde B.3.2,
yükü Madde B.3.3, Madde B.4.2
Fd Belirli bir kesme yükünün uygulanması N/mm Madde A.1, Madde A.2.5, Madde A.2.7
sonucu ortaya çıkacağı kabul edilen yayılı
birim kuvvet
Fe Birim uzunluk başına düşen sıkıştırma N/mm Madde A.1, Madde A.3.2, Madde A.3.3
kuvveti
Fj Tasarım sürme yükü MN Madde 5.3.4, Madde B.2, Madde B.3.1,
Madde B.3.2, Madde B.4.1, Madde B.4.2
Fj en büyük En büyük teorik tasarım sürme yükü MN Madde B.2, Madde B.3.1, Madde B.3.2,
Foj Açık birleşim durumunda en büyük sürme MN Madde B.2, Madde B.3.1, Madde B.3.3,
yükü Madde B.4.2
Fn En küçük tepe yükü kN/m Madde 4.3.5, Madde 5.1.2, Madde 5.2.3,
Madde C.1, Madde C.4.4, Madde I.1.1,
Madde I.3.2, Madde I.4.1, Madde I.4.2, Ek
K
Fs Kesme yükü kN Madde 4.3.4, Madde A.1, Madde A.2.5,
Madde A.2.7, Madde E.5.3, Madde E.5.4
7
EN 1916/Mart 2005
Çizelge 2 - Semboller (devamı)

Fu Taşıma sınır yükü (göçme yükü) kN/m Madde 5.1.2, Madde C.1, Madde C.4,
Madde I.1.1, Madde I.3.2, Madde I.3.4,
Madde I.4.1, Madde I.4.2, Ek K
f Deney parçası üzerine etkiyen ortalama MPa Madde 4.3.4, Madde A.1, Madde A.2.6,
basınç Madde A.2.7, Madde A.3.2, Madde A.3.3
fbt Betonun eğilmede çekme gerilmesi MPa Ek K
fch Betonun karakteristik eğilmede çekme MPa Ek K
gerilmesi
fck Betonun karakteristik basınç dayanımı MPa Madde 5.3.2, Madde B.2, Madde B.3.1,
Madde B.3.2, Madde B.3.3, Madde B.4.1,
Madde B.4.2
fdes Betonun eğilmede çekme tasarım gerilmesi MPa Ek K
G Grup deneyi - Ek H
hj Contanın anma yüksekliği mm Madde 4.3.4, Madde A.1, Madde A.2.5,
Madde A.2.7, Madde A.3.3
hm Yerleştirilmiş contanın yüksekliği mm Madde A.1, Madde A.2.5, Madde A.2.7,
Madde A.3.2, Madde A.3.3
J Ayda en az 1 defa olmak üzere, her gruba - Ek H
ait imal edilen 500 birim başına yapılan
deney
K Kompozit tolerans katsayısı mm Madde A.1, Madde A.3.2, Madde A.3.3
k Kabul edilebilirlik sabiti - Madde I.4.1, Madde I.4.2, Ek K
kb Tepe yükü deneyi için dönüştürme katsayısı - Madde C.5
l Gövde iç uzunluğu m Madde 3.1, Madde 4.3.6, Madde C.4.1,
Madde C.5
lb Alt mesnetleme şeritlerinin merkezleri m Madde D.3.3, Madde D.4.2
arasındaki mesafe
lI Komşu contaların merkezleri arasındaki m Madde E.5.3
mesafe
ls Mesnet açıklığı m Madde D.3.2, Madde D.4.1
lt Deney parçasının uzunluğu mm Madde A.1, Madde A.2.6, Madde A.2.7
l1 Contanın yerleştirilmeden önceki uzunluğu mm Madde A.1, Madde A.2.5, Madde A.2.7,
Madde A.3.3
l2 Contanın yerleştirildikten sonraki uzunluğu mm Madde A.1, Madde A.2.5, Madde A.2.7,
Madde A.3.3
M Moment (Eğilme momenti dayanım değeri) kNm Madde 4.3.6, Madde D.4.1, Madde D.4.2
m1 Suya daldırılmış numunenin sabit kütlesi kg Madde F.4.1, Madde F.5
m2 Kuru numunenin sabit kütlesi kg Madde F.4.2, Madde F.5
N Her tip ve anma boyutu başına yapılan - Ek H
deney
n Art arda alınan numunelerin sayısı - Madde I.4.1, Madde I.4.2. Ek K
P Ölçülen tepe yükü kN Madde C.4.1, Madde C.5
* Yükleme mesnedinin etkili zatî ağırlığı kN Madde C.5
P
Pb Uygulanan toplam eğme yükü kN Madde D.3.2, Madde D.3.3, Madde D.4.1,
Madde D.4.2
Q Kalite istatistiği - Madde I.4.2, Ek K
R Rutin muayene deneyi - Madde 6.1, Madde C.1
Ra Yüzey pürüzlülüğünün ortalama aritmetik µm Madde A.1, Madde A.2.3
sapması
Rs İlâve kesme yükü kN Madde E.5.3
r Dirsek yarıçapı m Madde 4.3.3
rm Borunun ortalama yarıçapı mm Ek K
S Her tip, anma boyutu ve dayanım sınıfı - Ek H
başına yapılan deney
s Hesaplanan standard sapma - Madde I.4.1, Madde I.4.2, Ek K
T Başlangıç tip deneyi - Madde 6.1, Madde C.1
8
EN 1916/Mart 2005
Çizelge 2 - Semboller (devamı)

t Tasarım et kalınlığı mm Ek H, Madde I.3.2
tact Borunun tepesindeki ölçülen ortalama et mm Ek K
kalınlığı
ten küçük Borunun tepesi için izin verilebilir en küçük mm Ek K
et kalınlığı
W Her tip, anma boyutu ve aynı et kalınlığı - Ek H
başına yapılan deney
Ww Su ile dolu borunun ağırlığı kN Madde E.5.3
x Ölçülen değer - Madde I.4.2, Ek K
x Numunelerden elde edilen sonuçların - Madde I.4.1, Madde I.4.2, Ek K
aritmetik ortalaması
Y Yılda tip başına en az 1 defa olmak üzere, - Ek H
her tip, anma boyutu ve dayanım sınıfı için
imal edilen 1000 birim başına yapılan deney
z Birleşim kısmındaki basıncın çap yönündeki m Madde B.2, Madde B.3.1, Madde B.3.3,
uzantısı Madde B.4.2
α Dirsek açısı derece Madde 4.3.3
β Deneyde kullanılan mesnetin orta açısı derece Madde C.4.1
∆dso Muflu ucun iç çap toleransı mm Madde A.2.5, Madde A.2.7, Madde A.3.2,
Madde A.3.3
∆dsos Kesmeyi engelleyici mekanik araçların mm Madde A.3.2, Madde A.3.3
kullanıldığı yerde muflu ucun iç çap
toleransı
∆dsp Mufsuz ucun dış çap toleransı mm Madde A.2.5, Madde A.2.7, Madde A.3.2,
Madde A.3.3
∆dsps Kesmeyi engelleyici mekanik araçların mm Madde A.3.2, Madde A.3.3
kullanıldığı yerde mufsuz ucun dış çap
toleransı
∆hj Conta yüksekliği toleransı mm Madde A.2.5, Madde A.2.7, Madde A.3.2,
Madde A.3.3
∆δen küçük Kesme yükünün bir sonucu olarak en küçük % Madde A.1, Madde A.2.5, Madde A.2.7
şekil değiştirme δ1’den sapma
∆δen büyük Kesme yükünün bir sonucu olarak en büyük % Madde A.1, Madde A.2.5, Madde A.2.7
şekil değiştirme δ2’den sapma
δ1 Kesme yükü ihmal edildiğinde en küçük % Madde 4.3.4, Madde A.1, Madde A.2.5,
şekil değiştirme Madde A.2.7, Madde A.3.2
δ2 Kesme yükü ihmal edildiğinde en büyük % Madde 4.3.4, Madde A.1, Madde A.2.5,
şekil değiştirme Madde A.2.6, Madde A.2.7, Madde A.3.2
δen büyük En büyük şekil değiştirme % Madde 4.3.4, Madde A.1, Madde A.2.5,
δen küçük En küçük şekil değiştirme % Madde A.1, Madde A.2.5, Madde A.2.6,
ε Yerleştirilmiş contanın bağıl çevresel - Madde A.1, Madde A.2.5, Madde A.2.7,
uzaması Madde A.3.3
σ Bilinen standard sapma - Madde I.4.1, Madde I.4.2
9
EN 1916/Mart 2005
4 Genel özellikler
4.1 Malzemeler
4.1.1 Genel
Bu standardın kapsamına giren malzemeler, Çizelge 3’te belirtildiği gibi olmalıdır.
Not - İlgili EN standardlarının henüz yayınlanmamış olduğu durumlarda, malzemelere ait referans özellikleri
tamamlayıcı özelliklere ihtiyaç duyulacaktır. Bu özellikler, millî standardlara veya bunların
bulunmaması hâlinde, birimlerin kullanıldığı yerde geçerli olan yönetmelikler veya şartnamelere uygun
olmalıdır.
Çizelge 3 - Bu standard kapsamına giren malzemeler.
Malzeme Referans özelliklere ilâve özellikler

Çimentolar Yok.
Agregalar Agregalar, betonun priz alma, sertleşme, dayanım, su sızdırmazlık veya
dayanıklılık özelliklerini olumsuz yönde etkileyebilecek ve herhangi türde çeliğin
korozyonuna neden olabilecek miktarlarda zararlı bileşenler ihtiva etmemelidir.
İmalâtçı, standard tane büyüklük dağılımlarını, imalât işlemine uygun olacak
şekilde değiştirebilir.
Karışım suyu Karışım suyu, betonun priz alma, sertleşme, dayanım, su sızdırmazlık veya
dayanıklılık özelliklerini olumsuz yönde etkileyebilecek ve herhangi türde çeliğin
korozyonuna neden olabilecek miktarlarda zararlı bileşenler ihtiva etmemelidir.a
Kimyasal katkılar Kullanılması hâlinde kimyasal katkılar, betonun dayanıklılığını olumsuz yönde
etkilememeli ve herhangi türde çeliğin korozyonuna neden olmamalıdır.
Mineral katkılar Kullanılması hâlinde mineral katkılar, betonun priz alma, sertleşme, dayanım, su
sızdırmazlık veya dayanıklılık özelliklerini olumsuz yönde etkileyebilecek ve
herhangi türde çeliğin korozyonuna neden olabilecek miktarlarda zararlı
bileşenler ihtiva etmemelidir.
Çelik lifler − Çelik lifler, sert çekilmiş çelik telden imal edilmeli ve bu liflerin EN 10002-1’e
uygun şekilde tayin edilen karakteristik çekme dayanımı en az 1000 MPa
(N/mm2) olmalıdır.
− Çelik liflerin şekli ve/veya yüzey yapısı, beton içinde mekanik bağı (ankrajı)
sağlayacak nitelikte olmalıdır.
Donatı çeliği Donatı çeliği, kaynak yapılması gerekli hâllerde, kaynaklanabilir nitelikte
olmalıdır. Donatı çeliği düz, çentikli, profilli veya nervürlü olabilir. Herhangi türde
hasır çelik imalinde aynı malzemeler kullanılmalıdır. Donatı çeliğine ait referans
özellikleri içeren başka bir kaynak bulunmaması hâlinde, ISO 10544
kullanılmalıdır.
Contalar Madde 4.1.2.
Sürme boru sac halkaları Madde 5.3.1.2.
(Demir esaslı ise
kaynaklama dâhil)
a
Şehir içme suyu şebekesinden temin edilen su, beton imalâtı için genellikle uygundur.
4.1.2 Contalar
Contalar, EN 681-1’e ve Madde 4.3.4’te verilen dayanıklılık özelliklerine uygun olmalıdır. Contalar, boru
imalâtçısı tarafından birime montajlı şekilde veya ayrı olarak teslim edilebilir.
4.2 Beton
4.2.1 Beton malzemeleri

Sadece, Madde 4.1.1’de tarif edilen özelliklerdeki malzemeler kullanılmalıdır.
10
EN 1916/Mart 2005
4.2.2 Beton kalitesi

Herhangi bir birimin imalâtında kullanılacak beton, yoğun, homojen ve Madde 4.2.3, Madde 4.2.4 ve Madde
4.2.6’da belirtilen özelliklere uygun olmalıdır.
4.2.3 Betonun karışım suyu miktarı
4.2.3.1 Genel
Beton karışımı, tam olarak sıkıştırılmış hâlde suyun çimento ile herhangi puzolanik veya gizli hidrolik mineral
katkı toplamına oranı, Madde 4.3.8’de belirtilen kullanım yerindeki çevresel etki şartları ile tutarlılığı
sağlayacak özellikte olmalıdır.
4.2.3.2 Su/çimento oranı şartı

Tam olarak sıkıştırılmış hâlde suyun çimento ile herhangi puzolanik veya gizli hidrolik mineral katkı toplamına
oranı, 0,45’ten büyük olmamalıdır.
4.2.4 Betonun çimento dozajı

Beton karışımı, tam olarak sıkıştırılmış hâlde çimento ile herhangi puzolanik veya gizli hidrolik mineral katkı
toplamının en az miktarı, Madde 4.3.8’de belirtilen kullanım yerindeki çevresel etki şartlarına direnç şartlarını
sağlayacak özellikte olmalıdır.
4.2.5 Betonun klorür miktarı
4.2.5.1 Genel
Betonda bulunabilecek en fazla klorür iyonu miktarı, hesapla değerlendirilmelidir.
4.2.5.2 Klorür miktarı şartı

Betonun hesaplanan klorür iyonu miktarı, Çizelge 4’te verilen ilgili değerleri aşmamalıdır.
Çizelge 4 - Betonun en fazla klorür miktarı
Beton tipi Cl iyonunun çimento kütlesine oranı
Donatısız beton % 1,0

Çelik lifli beton % 0,4
Donatılı beton % 0,4
4.2.6 Betonun su emmesi
4.2.6.1 Genel
Betonun su emmesi, Madde 6.7’ye uygun şekilde yapılan deneyle tayin edilmelidir.
4.2.6.2 Su emme şartı

Betonun su emmesi, kütlece % 6’yı aşmamalıdır.
4.3 Birimler
4.3.1 Genel
Birimler, teslim anında aşağıda verilen özelliklere uygun olmalıdır.
4.3.2 Yüzey
Birleşim profillerinin fonksiyonel yüzeylerinde, su sızdırmaz şekilde montajın yapılmasını engelleyecek
girintiler ve çıkıntılar (düzensizlikler) bulunmamalıdır.
Yüzeydeki genişliği 0,15 mm’yi aşmayan; çimentoca zengin tabakalar içinde oluşmuş ince ağ çatlaklar,
büzülme (rötre) veya sıcaklık nedeniyle oluşmuş kılcal çatlaklar ile donatılı beton borularda, yapılan
deneylerden arta kalmış ve yine aynı yüzey genişlik sınırı dâhilindeki çatlaklara izin verilebilir. Herhangi tipte
bir çatlağın genişliğini ölçmeden önce birim, imalâtçının takdirine bağlı olarak, en fazla 28 saat su içinde
bekletilebilir.
11
EN 1916/Mart 2005
Yukarıda tarif edilenler dışında kalan tipte çatlağı bulunan birimlerin, bu standarda uygun olmadığı kabul
edilir.
Birim, imalât sonrası yapılan herhangi bir yüzey işleminden sonra da, bu standardda belirtilen ilgili bütün
özelliklere uygun kalmalıdır.
4.3.3 Geometrik özellikler
4.3.3.1 Gövde iç uzunluğu

Borunun gövde iç uzunluğu, imalâtçının imalâtla ilgili düzenlediği belgelerde beyan edilene uygun olmalıdır.
DN 250 dâhil olmak üzere anma çapı DN 250’ye kadar olan dairesel kesitli boruların gövde iç uzunluğu,
Madde 4.3.6’da verilen özelliklere uygunluk dışında, dış çaplarının altı katından büyük olmamalıdır.
4.3.3.2 Birleşim yeri toleransları

Birleşim profili, imalâtçının imalâtla ilgili düzenlediği belgelerde beyan edilen ilgili tasarım boyut ve
toleranslarına uygun olmalıdır. Her birleşim profili için beyan edilen toleranslar ve conta/contalar için
imalâtçının imalâtla ilgili düzenlediği belgelerde beyan edilen izin verilebilir en büyük toleranslar (EN 681-1’de
belirtilen değerlerden büyük olmaması gereken), contanın/contaların bağıl şekil değiştirmesi Madde 4.3.4’e
uygun şekilde hesaplanırken dikkate alınmalıdır. Birleşimin fonksiyonunu etkileyen bunların dışında kalan
herhangi bir boyut toleransının etkisi, uygun şekilde dikkate alınmalıdır.
4.3.3.3 Dirsekler
Dirsekler, tipik olarak Şekil 3’te gösterildiği gibi, tek parça şeklinde döküm yapılarak veya bu standarda
uygun boru parçalarının beton veya özel harç kullanılarak birleştirilmesi suretiyle imal edilmelidir.
Not - Şekillerde azaltılmış erkek kesitli birleşimler görülmektedir. Mufsuz ve muflu uçlarla yapılan birleşim
şekilleri de mevcuttur.
Şekil 3 - Tipik dirsek örnekleri
4.3.4 Birleşimler ve contalar
4.3.4.1 Genel
Birleşim, imalâtçının imalâtla ilgili düzenlediği belgelerde tarif edildiği gibi olan mufsuz bir uç, muflu bir uç
(Madde 5.3.1’de tarif edildiği gibi, et kalınlığı içinde veya dışında olan) ile contadan/contalardan oluşmalı ve
Madde 4.3.7’ye göre su sızdırmaz olmalıdır. Birleşimin, izin verilen toleransların en olumsuz bileşimi dikkate
alındığında, aşağıda verilen ilgili kriterleri karşıladığı gösterilmelidir.
12
EN 1916/Mart 2005
Birleşim yeri, contaya/contalara bağlı olarak oluşan basıncın neden olacağı kuvvetlere ve Madde E.5’e göre
hidrostatik iç basınca dayanmalıdır.
Girişler veya giriş delikleri, kendilerine bağlanacak bileşenin özelliklerini karşılayan contalarla donatılmalıdır.
4.3.4.2 Birleşimlerin dayanıklılığı
4.3.4.2.1 Genel
Birleşimin, izin verilen toleransların en olumsuz bileşimi dikkate alındığında, aşağıdaki metotlardan herhangi
biri içinde verilen kriterleri karşıladığı gösterilmelidir. Metot 1, Metot 2 ve Metot 3’te kesme yükü Fs dikkate
alınırken, Metot 4’te kesme yükü Fs dikkate alınmamaktadır.
Not 1 - Metot 1, Metot 2 ve Metot 3’ün birbirine eş değer olduğu kabul edilir.
Not 2 - Metot 4’ün, sadece, zemin ve montaj şartlarının, birleşimin kesme yükü için hiçbir önlem
alınmaksızın emniyetli şekilde tasarımlanabileceği nitelikte olduğunun bilindiği durumda kullanılması
uygundur. Avrupa’da genel durum bakımından bu nitelikte şartların görülme olasılığı oldukça
düşüktür.
Metot 1
Birleşim yerindeki contanın üzerinde etkili olduğu en küçük temas genişliği bt, contalama fonksiyonu içinde
yer alan herhangi bir conta bölgesi üzerine etkiyen ortalama basınç f ve en büyük şekil değiştirme δen büyük,
Ek A’ya uygun şekilde değerlendirilmelidir. Contalama fonksiyonu içinde yer alan conta bölgesi, imalâtçının
imalâtla ilgili düzenlediği belgelerde beyan edilmelidir.
Metot 2
a) Birleşim yerindeki contanın (birime montajlı olan veya olmayan) en büyük şekil değiştirmesi δen büyük, Ek
A’ya uygun şekilde değerlendirilmelidir. Contalama fonksiyonu içinde yer alan conta bölgesi, imalâtçının
imalâtla ilgili düzenlediği belgelerde beyan edilmelidir.
b) Rutin su sızdırmazlık deneyi, Madde E.5.4’te belirtilen şekilde yapılmalıdır.
Metot 3
Madde E.5’te verilen birleşim yeri deneyine ek olarak, aşağıdaki şartlar yerine getirildikten hemen sonra,
Madde E.5.3’e uygun şekilde bir deney daha yapılmalıdır:
− Hidrostatik iç basınç sıfıra düşürülmeli,

− İmalâtçının takdirine bağlı olarak birimi dolduran su boşaltılmalı,
− Öncelikle birim dolduran suyun boşaltılması nedeniyle yükleme düzeneklerinde varsa yapılması gerekli
ayarlamalar Şekil E.1’e uygun şekilde yapıldıktan sonra, kesme yükü Fs, üç takvim ayı boyunca daha
uygulanmaya devam edilmeli,
− Hidrostatik iç basınç Madde E.5.3’e uygun şekilde tekrar uygulanmalı (birim tekrar su ile doldurulduktan
ve gerekli ise yükleme düzeneklerinin Şekil E.1’e göre uygunluğu sağlandıktan sonra) ve sıfıra
düşürülmeden önce birleşim yerinin Madde 4.3.7’ye uygunluk açısından değerlendirilmesi için 15 dakika
süre ile sabit tutulmalı,
− Birleşim yerinin belirtilen özelliğe uygun olup olmadığına ilişkin bir kayıt tutulmalıdır.
Anma boyutları farklı fakat birleşim profilleri birbirinin aynı olan borularda, en büyük boyutlu boru üzerinde
yapılan yukarıdaki ilâve deneyin, diğer boyutlardaki boruları da temsil ettiği kabul edilmelidir.
Metot 4
Birleşim yeri için aşağıda verilenler, Madde A.3’e uygun şekilde hesaplanmalıdır:
− Contanın en küçük şekil değiştirmesi δ1,

− Contanın en büyük şekil değiştirmesi δ2,
− Contanın üzerinde etkili olduğu en küçük temas genişliği bt.
13
EN 1916/Mart 2005
4.3.4.2.2 Sınırlandırma kriterleri
Metot 1
Madde 4.3.2’de birleşim profilleri için verilen yüzey şartlarına uygun birleşim yerinde, conta, yarıçapa bağlı
anma halka genişliğinin en az % 50’si olabilen bt genişliği üzerinde etkili olmalı ve contalama fonksiyonu
içinde yer alan herhangi bir conta bölgesi üzerine etkiyen ortalama basınç f, 0,15 MPa (N/mm2)’dan küçük
olmamalıdır. Beton içine döküm yoluyla monte edilmiş contalarda etkili genişlik ve ortalama basınç, birleşim
profilinin karşıt yüzüne bağlı olarak değerlendirilmeli, ancak bunun dışında kalan diğer bütün contalar için her
iki yüz de dikkate alınmalıdır. Madde A.2’de belirtilen ilgili deney metodu uygulanmalıdır.
Not 1 - “Yarıçapa bağlı anma halka genişliği”, muflu ucun anma iç çapı dso ile mufsuz ucun anma dış çapı
dsp arasındaki farkın yarısına eşittir.
Not 2 - Birleşim yeri, çalışma ömrü boyunca su sızdırmazlığını korumalıdır. Yerine yerleştirilmiş contanın
fiziksel özelliklerinin kabul edilebilir seviyelerde veya bu seviyelerin üzerinde tutulması, bunu
başarmayı sağlayan önemli bir faktördür. Daha ayrıntılı şekilde ifade edilecek olursa, lâstiğin gerilme
boşalımı, zaman içinde sabit birim şekil değiştirme vasıtasıyla conta üzerine uygulanan gerilmede
düşüşe neden olur ve dolayısıyla sınırlandırma kriterlerinin başlangıç değerleri, birleşimin çalışma
ömrü boyunca sürekli performansının korumasını sağlamak amacıyla yeterince yüksek seviyede
belirlenmiş olur. Bunlara ek olarak, contaların şekil değiştirmesi, bu şekil değiştirmeyi engelleyici
mekanik araçlarının bulunup bulunmadığına bakılmaksızın, başlangıç yüksekliklerinin % 65’i ile
sınırlıdır.
Anma boyutları farklı fakat birleşim profilleri ve contaları birbirinin aynı olan borularda, en büyük boyutlu boru
üzerinde Madde A.2’ye uygun şekilde yapılan deneyin, diğer boyutlardaki boruları da temsil ettiği kabul
edilmelidir.
Contanın bir parçasının deneye tâbi tutulmasına bir alternatif ve imalâtçının takdirine bağlı olarak, aşağıda
verilen koşulların karşılanması şartıyla, birleşim yeri içindeki bir conta için yukarıda bahsedilen sınırlandırma
kriterleri, Madde A.3’e uygun şekilde hesaplanabilir:
− Contanın dairesel veya başka tipte dışbükey en kesitli olması,

− Contanın kapalı boşluğunun bulunmaması (en azından contalama fonksiyonu içinde yer alan herhangi
bir conta bölgesi dâhilinde),
− Contanın, conta şekil değiştirmesini başlangıç conta yüksekliğinin en fazla % 65’i ile sınırlandıran
mekanik araçlar bulunan birleşim yerinde kullanılması.
Metot 2
Madde 4.3.2’de birleşim profilleri için verilen yüzey şartlarına uygun birleşim yerinde, contanın Ek A’ya göre
değerlendirilen en büyük şekil değiştirmesi δen büyük, contanın anma yüksekliği hj’nin % 65’i ile
sınırlandırılmalıdır.
Metot 4
Conta, dairesel veya başka tipte dışbükey en kesitli olmalı ve kapalı boşluk bulundurmamalıdır. Madde
4.3.2’de birleşim profilleri için verilen yüzey şartlarına uygun birleşim yerinde, aşağıda verilen sınırlandırma
kriterleri karşılanmalıdır:
− En küçük şekil değiştirme δen küçük, % 25 olmalıdır,

− En büyük şekil değiştirme δen büyük, % 50 olmalıdır,
− Conta, 5 mm’den küçük olmayan bir bt genişliği üzerinde sızdırmazlık sağlamalıdır.
Birleşim yeri içindeki bir conta için yukarıda bahsedilen kriterler, Madde A.3’e uygun şekilde hesaplanmalıdır.
4.3.5 Tepe yükü dayanımı

Boru, Madde 6.4’e uygun şekilde deneye tâbi tutulduğunda, anma boyutu ve dayanım sınıfı için belirli olan
en küçük tepe yükü Fn’ye dayanmalıdır. Çelik lifli beton borular için Madde 5.1.2’de verilenler, donatılı beton
borular için ise Madde 5.2.3’te verilenler dikkate alınmalıdır.
14
EN 1916/Mart 2005
4.3.6 Boyuna eğilme momenti dayanımı
4.3.6.1 Genel
Gövde iç uzunluğu dış çapının altı katından büyük, anma çapı ise DN 250 dâhil olmak üzere DN 250’ye
kadar olan dairesel kesitli boruların boyuna eğilme momenti dayanımı, Madde 6.5’e uygun şekilde yapılan
deneyle tayin edilmelidir.
4.3.6.2 Değerlendirme
Borunun, Madde 4.3.6.1’de belirtilen şekilde deneyle tayin edilen boyuna eğilme momenti dayanımı, aşağıda
verilen formülle hesaplanan değerden küçük olmamalıdır:
M = C × DN × l2
Burada;
M Boyuna eğilme momenti dayanımı (kNm),
C Değeri 0,013’e eşit olan sabit (kN/m),
DN Anma çapı,
l Gövde iç uzunluğu (m)
dur.
Not - Boru hattının monte edilmesi için tasarlanan yerin ilâve kiriş dayanımı gerektirdiği durumda (kazıklar
üzerine oturtulan boru hatlarında olduğu gibi), özel bir taşıyıcı sistem tasarımı yapılmalıdır.
4.3.7 Su sızdırmazlık
Her birim veya birleşim yeri, Madde 6.6’ya uygun şekilde deneye tâbi tutulduğunda, deney süresince
herhangi türde sızıntı yapmamalı veya gözle görülebilir kusurlar açığa çıkarmamalıdır; yüzey üzerinde
rutubet nedeniyle oluşan ıslaklık sızıntı olarak değerlendirilmemelidir. Tasarım et kalınlığı 125 mm’den büyük
olan birimler, hidrostatik deneye tâbi tutulmamalıdır.
Birleşim tasarımı aynı olan borular ve bağlantı parçalarında, açısal sapma ve kesme yükü deneyleri (ayrı ayrı
veya birlikte), imalâtçının takdirine bağlı olarak, sadece borular üzerinde yapılabilir.
4.3.8 Kullanım yerindeki çevresel etki şartları

Bu standarda uygun birimler, en azından rutubetli ve az zararlı kimyasal çevre şartlarında (evsel ve arıtılmış
endüstriyel atık sular ile birçok zemin türü ve yer altı suyu bakımından normal şartlar) kullanıma uygundur.
Çok zararlı kimyasal çevre şartlarının beklenmesi hâlinde, öncelikli olarak betonun çimento ile herhangi
puzolanik veya gizli hidrolik mineral katkı toplamına dikkat edilmelidir.
Not - “Az zararlı” ve çok zararlı kimyasal çevre şartı tarifleri, betonla ilgili millî şartnamelerde bulunabilir.
4.3.9 Dayanıklılık
Monte edilmiş birimlerin ve birleşimlerin dayanıklılığı, bilhassa aşağıda verilen özellikler vasıtasıyla sağlanır:
− Betonun en fazla su/çimento oranı (Madde 4.2.3),
− Betonun en fazla klorür miktarı (Madde 4.2.5),
− Betonun en fazla su emmesi (Madde 4.2.6),
− Birleşimlerin dayanıklılığının kanıtlanması için kullanılan dört metottan herhangi biri içinde verilen
kriterlere uygunluk (Madde 4.3.4.2),
− Donatılı birimlerdeki en az beton örtü kalınlığı (Madde 5.2.2),
− Sürme borular için belirli özellikler (Madde 5.3.1.2 ve Madde 5.3.3).
5 Belirli özellikler
Birimler, teslim anında aşağıda verilen belirli özelliklere uygun olmalıdır.
5.1 Çelik lifli beton birimler
5.1.1 Çelik lif miktarı

Beton içine katılan çelik lif miktarı, imalâtçının imalâtla ilgili düzenlediği belgelerde beyan edilenden az
olmamalıdır.
15
EN 1916/Mart 2005

Çelik lifli beton boru, aşağıda belirtilen ve art arda uygulanan deney şartlarına uygun olmalıdır:
− Boru, anma boyutu ve dayanım sınıfına uygun 0,67 Fn çatlak yüküne, herhangi tipte bir çatlama
göstermeden bir dakika dayanmalı,
− Yük, Fn’den küçük olmamak şartıyla taşıma sınır yükü (göçme yükü) Fu’ya artırılmalı,
− Kesiksiz yük, taşıma sınır yükünün (göçme yükünün) % 95’i veya daha fazlası kadar düşürüldükten
sonra kaldırılmalı, 0,67 Fn tekrar uygulanmalı ve 1 dakika sabit tutulmalıdır.
5.2 Donatılı beton birimler
5.2.1 Donatı
Donatı, Madde 4.1.1’e ve imalâtçının imalâtla ilgili düzenlediği belgelere uygun olmalıdır.
Borular, anma boyutları ve dayanım sınıflarına göre uygun olan en küçük tepe yükü dayanımına bağlı olarak
donatılandırılmalıdır. Boru gövdesinin boy kesit alanına bağlı en az donatı oranı, düz çelik için % 0,4; çentikli,
profilli veya nervürlü çelik için ise % 0,25 olmalıdır.
Donatı olarak, emniyetli şekilde bağlanan helezonik sarılmış veya eş merkezli çemberler şeklinde
düzenlenmiş veya hasır çelikten yapılmış bir veya daha fazla kafes kullanılabilir.
Eliptik veya dairesel olmayan başka türde kafes donatılar da kullanılabilir. Bu durumda, en azından birimin iç
bölümündeki tepe kısmı üzerine donatının yerleştiriliş şeklini gösteren kalıcı bir işaret konulmalıdır.
Dairesel ve varsa boyuna çelik çubuklar, kafes donatının/donatıların yerleşimi ve şeklini kontrol edebilmek
amacıyla kaynakla birleştirilmeli veya bağlanmalıdır. Dairesel donatı sıraları, birimin uzunluğu boyunca
düzenli aralıklarla yerleştirilmelidir. Kafes donatının/donatıların tasarım şeklinin değişmeden olduğu gibi
kalmasına dikkat edilmelidir.

Beton örtü kalınlığının en az değeri, Madde 4.3.8’de tarif edilen kullanım yerindeki çevresel etki şartlarına
uygun olmalıdır.

Donatılı beton boru, Madde 4.3.5’te verilen şarta ek olarak, Madde 6.4’e uygun şekilde deneye tâbi
tutulduğunda, betonun çekme bölgelerinde 300 mm veya daha fazla sürekli bir uzunluk boyunca genişliği 0,3
mm’den büyük herhangi tipte kararlı çatlak oluşmadan, değeri 0,67 Fn’ye eşit olan çatlak yükü Fc’ye de
dayanmalıdır.
5.2.4 Çatlak yükü deneyine tâbi tutulmuş boruların uygunluğu

Madde 6.4’e uygun şekilde sadece çatlak yükü deneyine tâbi tutulmuş olup, Madde 5.2.3’te belirtilen şartları
karşılayan donatılı beton borular, bu standarda uygun kabul edilir.
Not - Yüklenici, gereken montaj şartlarını da dikkate alarak, çatlak yükü deneyine uygun şekilde tâbi
tutulmuş ve bu deneyi başarılı şekilde geçmiş olan donatılı beton sürme boruyu (Madde 5.3), sürme
boru hattını tamamlamak için kullanma kararı alabilir.
5.3 Sürme borular
5.3.1 Birleşimler
5.3.1.1 Genel
Tipik olarak Şekil 4’te gösterildiği gibi sac halkalı veya azaltılmış erkek kesitli sürme boru birleşimleri, et
kalınlığı içinde esnek olmalıdır. Bu birleşimler, bir veya daha fazla conta ihtiva edecek şekilde
tasarımlanmalıdır. Montaj esnasında yük aktaracak bütün birleşim yüzeyleri düz olmalı ve bu yüzeylerde
aşırı yoğunlukta bölgesel gerilmelere neden olabilecek girintiler ve çıkıntılar bulunmamalıdır.
Not - Açısal sapma değerlerinden (Madde E.5.2) hesaplanan açılar, sürme işlemleri sırasında uygulanması
zorunlu açılar değildir. Yüklenici ile imalâtçının bu konuda mutabakat sağlaması tavsiye edilir.
16
EN 1916/Mart 2005
Açıklamalar
a) Sabit sac halkalı birleşim

b) Seyyar sac halkalı birleşim
c) Azaltılmış erkek kesitli birleşim
Not - Karmaşık bir görüntü yaratmamamak amacıyla şekillerde contalar gösterilmemiştir.
Şekil 4 - Et kalınlığı içinde yapılan birleşim tipleri
5.3.1.2 Sac halkalar

Sac halkalar, kaynaklanabilir yapı çeliği levhadan, paslanmaz çelik levhadan veya takviyeli plâstiklerden imal
edilmiş olmalıdır.
Not - Kaynaklanabilir yapı çeliği levhadan imal edilmiş sac halkalar, zeminden, zemin suyundan veya
taşınan atık sudan kaynaklanabilecek korozyona karşı duyarlı olabilir. Şartname hazırlayıcı, korozyon
meydana gelebileceğini düşünüyorsa, bu tipte sac halkasını ihtiva eden birleşimin tasarımında,
örneğin uygun bir sıvı conta ile sağlanabilen ve yüklenici tarafından montaj yerinde uygulanabilecek
ikinci dereceden bir yalıtım contasını hesaba katmalıdır.
5.3.2 Beton dayanımı
5.3.2.1 Genel
Sürme borularda kullanılan betonun karakteristik basınç dayanımı fck, Madde 6.8’de verilen deney esas
alınarak doğrulanmalıdır. Doğrulamayla elde edilen bu dayanım değeri, imalâtçının imalâtla ilgili düzenlediği
belgelerde beyan ettiği tasarım karakteristik dayanım değerinden küçük olmamalıdır.
5.3.2.2 Dayanım şartı

İmalâtçının imalâtla ilgili düzenlediği belgelerde beyan ettiği tasarım karakteristik dayanım değeri, 40 MPa
(N/mm2)’dan küçük olmamalıdır.

Donatılı beton sürme borular için Madde 5.2.2’de şart koşulan beton örtü kalınlığının en az değeri, zeminle
sürekli temasta olacak dış yüzeylerde 5 mm artırılmalıdır.
Montaj esnasında yük aktaracak birleşim yüzeylerinin üzerindeki beton örtü kalınlığı içinde donatı
bulunmamalıdır.
17
EN 1916/Mart 2005
5.3.4 Sürme yükü

İmalâtçı, her sürme borunun tasarımlandığı sürme yükü ile ilgili bir beyanda bulunmalıdır (tasarım sürme
yükü Fj). Bu yük, Ek B’ye uygun şekilde statik hesapla tayin edilen en büyük tasarım yükünden büyük
olmamalıdır.
İmalâtçının kabul ettiği montaj parametreleri sonucu ortaya çıkan en büyük gerilme, imalâtçının beton için
beyan ettiği karakteristik basınç dayanımının % 60’ını aşmamalıdır (Ek B).
Not - İmalâtçı tarafından beyan edilen veya Ek B’ye uygun şekilde hesaplanan tasarım sürme yükü; sürme
metodu ve sonradan ortaya çıkabilecek boru sapmaları, zemin yapısı ve önceden tahmin edilemeyen
durumlar veya sürme boru alın yüzünün bir ucu ile diğer ucu arasındaki gerilme oranı (Şekil B.1)
dikkate alınarak yüklenici tarafından kullanılan herhangi bir emniyet katsayısı ile çarpılmamış
durumdadır.
5.4 Girişli borular

Girişli bir boruya yapılacak bağlantının birleşim tasarımı, Madde 4.3.7’ye uygunluğun sağlanabileceği
özellikte olmalıdır. Giriş deliğinde çapak bulunmamalıdır.
6 İmalâtı tamamlanmış mamuller için deney metotları

6.1 Genel
Çizelge 5’te aksi belirtilmemişse, uygunluk değerlendirmesi için Madde 6.2, Madde 6.3, Madde 6.4, Madde
6.5, Madde 6.6, Madde 6.7 ve Madde 6.8 bütün birimlere uygulanır.
18
EN 1916/Mart 2005
Çizelge 5 - Deney şartlarının özeti
Borular Bağlantı parçaları

Daraltma
parçası
Sürme Bağlantı Girişli Birleşme (redüksiyon)
Madde Belirtilen özellik Boru boru borusu boru borusu ,rakor Dirsek
Madde 4.2.6.1 Su emme T/R T/R T/Ra T/Ra T/Ra T/Ra T/Ra
Madde 4.3.2 Yüzeyin gözle T/R T/R T/R T/R T/R T/R T/R
muayenesi
Madde 4.3.3 Geometrik
özellikler:
− Birimler T/R T/R T/Ra T/Ra T/Ra T/Ra T/Ra
− Birleşim profilleri T/R T/R T/Ra T/Ra T/Ra T/Ra T/Ra
Madde 4.3.4 Birleşimler ve T T Tc Tc Tc Tc Tc
contalarb
Madde 4.3.5 Tepe yükü dayanımı T/R T/R T/Ra T/R - - -
d d d
Madde 4.3.6.1 Boyuna eğilme T T - T - - -
momenti dayanımı
Madde 4.3.7 Su sızdırmazlık:
− Hidrostatik T/Re T/Re T/Re T/Rf T/Rf T/R T/Rg
− Birleşim yeri T/R T/R T/Rg T/Rh T/Rh T/Rh T/Rh
Madde 5.2.1, Donatı ve beton örtü T/R T/R T/Ra T/Ra T/Ra T/Ra T/Ra
Madde 5.2.2, kalınlığı
Madde 5.3.3
Madde 5.3.2.1 Karot dayanımı - T/R - - - - -
T Başlangıç tip deneyi anlamındadır.
R Rutin muayene deneyi anlamındadır.
a
Bu standarda uygun borular veya boru parçalarından yapılan bağlantı parçalarına uygulanmaz
anlamındadır.
b
Madde 4.3.4.2’de verilen Metot 3 seçildiğinde, Ek A uygulanmaz anlamındadır.
c
Birleşim tasarımı borularınki ile aynı olan bağlantı parçalarına uygulanmaz anlamındadır.
d
Anma çapı > DN 250 olan borulara ve anma çapı ≤ DN 250 olan, ancak gövde iç uzunlukları dış
çaplarının altı katını aşmayan borulara uygulanmaz anlamındadır.
e
Tasarım et kalınlığı > 125 mm olan birimlere uygulanmaz anlamındadır.
f
Emniyet nedenleri ile, ana boru anma çapı > DN 800 veya giriş deliği anma çapı > DN 300 olan
birimlere uygulanmaz anlamındadır.
g
Emniyet nedenleri ile, anma çapı > DN 300 olan dirseklere uygulanmaz anlamındadır.
h
Birleşim tasarımı borununlarınki ile aynı olan bağlantı parçalarına, imalâtçının takdirine bağlı olarak
uygulanmaz anlamındadır.
6.2 Birleşim profilleri

Birleşim profillerinin kritik boyutları ve bunların toleransları, imalâtçının imalâtla ilgili düzenlediği belgelerde
verilenlere uygunluk açısından değerlendirilmelidir.
6.3 Donatı
Dairesel ve varsa boyuna donatının Madde 5.2.1’e uygunluk açısından incelenebilmesine, beton örtü
kalınlığının ise Madde 5.2.2 veya Madde 5.3.3’e uygunluk açısından değerlendirilebilmesine imkân vermek
amacıyla, rutin muayene deneyi veya başlangıç tip deneyinin gerektirdiği şekilde göçme yükü deneyine tâbi
tutulmuş olan donatılı beton borunun hasar görmemiş kısmından bir parça kesilmelidir.
19
EN 1916/Mart 2005
6.3.1 Donatının yerleştirilişi ve miktarı

Dairesel çubukların aralıkları ve miktarı, en az 1 metrelik boy üzerinde ölçülmeli ve imalâtçının imalâtla ilgili
düzenlediği belgeler ile Madde 5.2.1’e uygunluk açısından değerlendirilmelidir. Dairesel donatının mufsuz ve
muflu uç bitimlerinden mesafesi de, Madde 5.2.1’e uygunluk açısından değerlendirilmelidir.
Varsa boyuna donatı, imalâtçının imalâtla ilgili düzenlediği belgelere uygunluk açısından değerlendirilmelidir.

Donatı açığa çıkarılmalı, beton örtü kalınlığı ölçülmeli ve ölçülen en küçük değer en yakın milimetreye
yuvarlatılarak kaydedilmelidir. Sonrasında ise örtü kalınlığı, Madde 5.2.2 veya Madde 5.3.3’ten ilgili olanına
uygunluk açısından değerlendirilmelidir.
6.4 Tepe yükü dayanımı/dayanımları

Tepe yükü dayanımı/dayanımları, Ek C’de belirtilen ilgili metoda/metotlara uygun şekilde tayin edilmelidir.
6.5 Boyuna eğilme momenti dayanımı

Boyuna eğilme momenti dayanımı, metot seçimi imalâtçının takdirine bağlı olmak üzere, Ek D’de belirtilen
metotlardan birine uygun şekilde tayin edilmelidir.
6.6 Su sızdırmazlık
Birimlerin ve birleşim yerlerinin su sızdırmazlığı, Ek E’de belirtilen metotlara uygun şekilde tayin edilmelidir.
6.7 Su emme
Betonun su emmesi, Ek F’de belirtilen metoda uygun şekilde tayin edilmelidir.
6.8 Sürme boruların imalâtında kullanılan betonun dayanımı

Sürme boruların imalâtında kullanılan betonun basınç dayanımı, ISO 4012’ye uygun şekilde, borunun gövde
iç uzunluğunun üçte birlik noktalarından alınan iki karot numune üzerinde yapılan deneyle tayin edilmeli ve
daha sonra elde edilen iki sonucun ortalama değeri hesaplanmalıdır.
Karotların yüksekliği, çapları ± 10 mm’ye eşit olmalıdır:
− 100 mm ± 1 mm çaplı karotlar kullanılması hâlinde, sonuçlar herhangi bir dönüştürme katsayısı ile
çarpılmadan kullanılır,
− 50 mm ± 1 mm çaplı karotlar kullanılması hâlinde, sonuçlar dönüştürme katsayısı olan 0,9 ile çarpılarak
kullanılır.
Belirtilen bu çaplar arasında kalan karot çapları için doğrusal enterpolasyon yapılabilir.
7 Uygunluk değerlendirmesi
7.1 Genel
İmalâtçının kalite güvence sistemi, Ek G’de tarif edildiği gibi olmalıdır.
Not 1 - Bu standarda uygunluğun, EN 45011’in gereklerine uygun onaylanmış bir belgelendirme kuruluşu
tarafından verilecek mamul sertifikası ile kanıtlanması tavsiye edilir. Bununla birlikte, Yapı
Malzemeleri Yönetmeliği (89/106) kapsamında bulunan ve CE işaretleme amaçları doğrultusunda
AB Komisyonu’nun uygunluk teyit seviyesi hakkında almış olduğu kararın uygulandığı maddelerle
ilgili olan Çizelge ZA.2 de ayrıca dikkate alınmalıdır. Komisyon, imalâtçıyı çift uygunluk teyit işlemine
maruz bırakmamak amacıyla, kullanılması ve Madde ZA.2’de tarif edildiği gibi rapor edilmesi ve
uygulanması şartıyla, sıkı bir teyit işleminin daha az sıkılıkta bir teyit işlemini karşılayabileceğini
beyan etmiştir.
Not 2 - Birimlerin onaylanmış bir belgelendirme kuruluşu (EN 45011’e uygun) tarafından belgelendirilmesi
hâlinde, işaretleme haricinde, müşteri tarafından veya müşteri adına alım muayenesi yapılmasına
gerek yoktur.
20
EN 1916/Mart 2005
7.2 Mamul değerlendirme işlemleri
7.2.1 Genel
İşlemler, aşağıdakilerden meydana gelir:
1) Birimlerin başlangıç tip deneyleri,
2) Fabrika imalât kontrolü,
3) Bu standardda tarif edilen numune alma plânına uygun şekilde alınan numuneler üzerine yapılan sonraki
deneyler.
7.2.2 Başlangıç tip deneyleri

Başlangıç tip deneyleri, bu standarda uygunluğu göstermek amacıyla yapılmalıdır. Bu standardın şartlarına
(aynı mamul veya belirtilen mamul gruplaması; aynı özellik/özellikler; aynı numune alma metodu ve aynı
veya fazla dikkat gerektiren deney) uygun şekilde önceden yapılmış deneyler dikkate alınabilir. Başlangıç tip
deneyleri aşağıdaki durumlarda da yapılmalıdır:
− Yeni bir mamul tipinin imalâtına başlanırken,
− Tasarım, malzeme tipi veya imalât metodunda temel bir değişikliğin olduğu zamanlarda.
Başlangıç tip deneyi, numunelerin imalât hattından alınıp (Çizelge H.1 ve Çizelge H.2’de belirtilen şekilde),
ilgili deneye/deneylere tâbi tutulmasından oluşur. Başlangıç tip deney şartlarını karşılayabilmek için, alınan
bütün numuneler bu standardın şartlarına uygun olmalıdır.
Başlangıç tip deneylerinden elde edilen sonuçlar, rutin muayene amaçlarına dâhil edilmemelidir.
İmalâtçının deney donanımı resmî olarak kalibre edilmiş ise, başlangıç tip deneyi, normal olarak bu donanım
ile yapılmalıdır.
7.2.3 Fabrika imalât kontrolü

Fabrika imalât kontrolü, Ek G’de tarif edilen kalite güvence sistemi üzerine kurulmalıdır.
7.2.4 Fabrikada alınan numuneler üzerinde yapılan sonraki deneyler

Bu standarda uygunluk, başlangıç tip deneyleri esnasında ve ileride tarif edildiği gibi sonraki rutin
muayenede alınan numuneler ile kanıtlanmalıdır. Deneyler, bu standarda uygunluk için, imalâtçı tarafından
beyan edilen en küçük yaştaki numuneler üzerinde yapılmalıdır.
İmalâtçı, rutin tepe yükü ve su sızdırmazlık (hidrostatik) deneyleri için, her boru tipi, anma boyutu ve dayanım
sınıfı için Ek I’da verilen şartlara uygun şekilde sürekli muayene yöntemini kullanmalıdır.
Not - İmalâtçı, belirtilen hidrostatik deneye ek olarak, fabrika imalât kontrolünü desteklemek amacıyla rutin
hava veya vakum deneylerinden birini seçebilir.
7.2.5 Belgelendirme kuruluşunun görevleri

Bu standarda uygunluk, onaylanmış bir belgelendirme kuruluşu tarafından verilen mamul sertifikası ile
kanıtlanacak ise, o kuruluşa düşen görevler Ek J’de tarif edildiği gibi olmalıdır.
8 İşaretleme
Her birim, bunun uygulama açısından mümkün olmaması hâlinde her birimin ambalâjı, silinmeyen ve açıkça
görülebilen biçimde işaretlenmelidir. Birimin/birimlerin tanıtımı, hiçbir şüpheye yer kalmayacak şekilde
yapılmalıdır.
İşaretleme, en az aşağıdaki bilgileri içermelidir:
a) İmalâtçının adı, ticarî veya tanıtıcı işareti ve imalâtın yapıldığı yer,
b) Bu standardın numarası (TS 821 EN 1916 şeklinde),
c) İmalât tarihi,
d) Birimin imalâtında kullanılan malzemenin tanıtımı,
e) Varsa, üçüncü taraf belgelendirme kuruluşunun tanıtımı,
f) Dayanım sınıfı (Ek I’ya göre doğrulanan),
g) Kullanım yerindeki normalin dışında kalan çevresel etki şartlarının tanıtımı,
h) Uygulanabilir ise özel kullanım tanıtımı,
i) Birleşimin dayanıklılığını kanıtlamak için Metot 4 kullanılmış ise, “DÜŞÜK KESME YÜKÜ” kelimeleri.
Not - Madde ZA.3’te verilen işaretleme kuralları, bu maddede verilen bilgilerin aynısını gerektiriyor ise, bu
maddede verilen kurallar karşılanmış olur.
21
EN 1916/Mart 2005
Ek A
Conta deneyleri ve hesaplama metotları
A.1 Semboller
Bu ekte kullanılan sembollerin anlamı aşağıda verilmiştir:
bt Sıkıştırılmış contanın etkili genişliği (mm),

dso Muflu ucun anma iç çapı (mm),
dsp Mufsuz ucun anma dış çapı (mm),
dsos Şekil değiştirmeyi sınırlayıcı mekanik araçların kullanıldığı yerde muflu ucun anma iç çapı (muflu
uçta bu gibi araçlar kullanılmadığı durumda dso’ya eşittir) (mm),
dsps Şekil değiştirmeyi sınırlayıcı mekanik araçların kullanıldığı yerde mufsuz ucun anma dış çapı
(mufsuz uçta bu gibi araçlar kullanılmadığı durumda dsp’ye eşittir) (mm),
E Contanın yapımında kullanılan lâstiğin elâstisite (elâstiklik) modülü (MPa),
F Ölçülen sıkıştırma kuvveti (N),
Fd Belirli bir kesme yükünün uygulanması sonucu ortaya çıkacağı kabul edilen yayılı birim kuvvet
(N/mm),
Fe Birim uzunluk başına düşen sıkıştırma kuvveti (N/mm),
Fs Kesme yükü (kN),
f Deney parçası üzerine etkiyen ortalama basınç (MPa) (N/mm2),
hm Yerleştirilmiş contanın h j 1 + ε ’a eşit olan yüksekliği (mm);
Burada;
hj Contanın anma yüksekliği (mm),
ε Yerleştirilmiş contanın ( l1 − l2 ) l1 ’e eşit olan bağıl çevresel uzaması,
l1 Contanın yerleştirilmeden önceki uzunluğu (mm),
l2 Contanın yerleştirildikten sonra π ( dsp + h j ) ’ye eşit olan uzunluğu (mm)
dur.
K Kompozit tolerans katsayısı (mm),

lt Deney parçasının uzunluğu (mm),
Ra Yüzey pürüzlülüğünün ortalama aritmetik sapması (µm),
δen büyük En büyük şekil değiştirme (%),
δen küçük En küçük şekil değiştirme (%),
δ1 Kesme yükü ihmal edildiğinde en küçük şekil değiştirme (%),
δ2 Kesme yükü ihmal edildiğinde en büyük şekil değiştirme (%),
∆δen büyük Kesme yükünün bir sonucu olarak en büyük şekil değiştirme δ2’den sapma (%),
∆δen küçük Kesme yükünün bir sonucu olarak en küçük şekil değiştirme δ1’den sapma (%).
A.2 Deney metotları
A.2.1 Uygulanabilirlik
Bu ekte geçen “Metot 1” ve “Metot 2” kelimeleri ile, Madde 4.3.4.2’de tarif edilen metotlara atıf yapılmaktadır.
Bu ek, birleşimin dayanıklılığı Metot 1 veya Metot 2 ile kanıtlanacak ise, bütün contalara burada belirtilen
şekilde uygulanabilir. Beton içine döküm yoluyla monte edilmiş contalarda deney için dikkate alınacak yüz,
birleşim profilinin karşıt yüzüdür. Diğer bütün contalar için ise her iki birleşim yüzü de dikkate alınmalıdır.
A.2.2 Prensip
Bu deneylerin amacı, sıkıştırılmış contanın etkili genişliğinin ve contalama fonksiyonu içinde yer alan
herhangi bir conta bölgesi üzerine etkiyen ortalama basıncın (Metot 1) veya contanın en büyük şekil
değiştirmesinin (Metot 2), Madde 4.3.4.2.2’de belirtilen ilgili sınır değerler dâhilinde kalıp kalmadığını
değerlendirmektir. Contaya ve birleşim profiline özel işleme başlanmadan önce, o birleşim yerine ait özel
kuvvet/şekil değiştirme diyagramı hazırlanmış olmalıdır.
22
EN 1916/Mart 2005
Deneylerin amacı bakımından, kesme yükünün, yarıçapa bağlı anma halka genişliğinin merkezinden etkidiği
ve borunun en kesit şekline göre birleşim çapı veya genişliğine eşit conta uzunluğu üzerinde yayılı olduğu
kabul edilmelidir.
A.2.3 Cihazlar
Cihazlar; uygun sağlam herhangi bir malzemeden imal edilmiş, monte edilmemiş durumda EN ISO 4288’de
verilen kurallar uygulanarak ölçülen düzlükten sapması 0,05 mm, EN ISO 4287’de tarif edilen yüzey
pürüzlülüğü sapması ise 1,6 µm Ra doğrulukta olan sıkıştırma cihazı plâkaları haricinde, ISO 3384’te
belirtilenlere uygun olmalıdır. Cihazlar monte edildiğinde, plâkalar arasında kalan aralığın doğruluğu ± 0,05
mm olmalıdır. Bunların dışında, sıkıştırma cihazı, deneyde, varsa kesmeyi engelleyici araçları içeren ilgili
birleşim yerinde bulunan, birimin içinde montajlı olan veya olmayan contanın fonksiyonu temsil edilecek
şekilde biçimlendirilmelidir.
Contanın bulunduğu bölgedeki birleşim profili iki paralel doğrudan oluşmuyorsa, bu durum, aynı malzemeden
yapılan ve sıkıştırma plâkaları ile temas hâlinde olan profilli parçaların kullanılması ile temsil edilmelidir.
Profilli parçalar için doğrultudan sapma ve yüzey pürüzlülüğü kriterleri, plâkalar için belirtilenlerle aynıdır.
Cihazda, deney esnasında deney parçasının boyuna hareketine engel olacak uç plâkaları bulunmalıdır.
Gerçek birleşim yapısının yarıçapa bağlı eğriliğinin dikkate alınmasına gerek yoktur. Uç plâkaları, ISO
3384’te tarif edilen şekilde silikon veya floroslikon sıvı ile yağlanmalıdır.
A.2.4 Hazırlık
Deneylerde kullanılacak deney parçası, ilgili contadan alınan ve uzunluğu 100 mm ± 1 mm veya conta anma
genişliğinin iki katı değerlerinden büyüğü kadar olan bir parçadan oluşmalıdır. Contalama fonksiyonu içinde
yer alan conta bölgesi dışında kalan herhangi bir conta bölümü ile varsa beton içinde döküm için
tasarımlanmış bölümler, deney parçasından ayrılabilir ve daha sonra gerekirse deney parçası
mesnetlenebilir.
A.2.5 İşlemler
A.2.5.1 Kuvvet/şekil değiştirme diyagramının elde edilmesi

Birleşim yerine özel kuvvet/şekil değiştirme diyagramı, her bir deney için Madde A.2.3’e uygun cihazlar ve
Madde A.2.4’e uygun deney parçası kullanılarak, 20 oC ± 3 oC’luk ortam sıcaklığında elde edilmelidir. Deney
parçası önce % 5 oranında şekil değiştirmeye tâbi tutulmalı ve bunu gerçekleştirmek için gerekli olan
sıkıştırma kuvveti ölçülerek kaydedilmeli, sonrasında ise bu işlem, % 65 oranındaki şekil değiştirmeyi
aşmamak kaydıyla, birleşim yeri için öngörülen seviyeye gelinene kadar art arda % 5’lik oranlarda şekil
değiştirme artışı ile tekrarlanmalıdır. İşlemin bu safhasında, şekil değiştirme hızı, dakikada 25 mm’yi
aşmamalıdır. Her % 5’lik şekil değiştirme artışına ait sıkıştırma kuvveti, deney parçasının kararlı hâle gelmesi
için 10 ± 2 saniye beklendikten sonra ölçülmelidir.
Deney cihazının şekil değiştirmeyi ve sıkıştırılmış contanın etkili genişliğini eş zamanlı olarak
değerlendirebilme özelliği varsa, burada verilen şartlar, Madde A.2.5.2.2’de verilenler ile birleştirilerek
uygulanabilir.
A.2.5.2 Contaya ve birleşim profiline özel işlemler
A.2.5.2.1 Ön hesaplamalar
Yumurta kesitli borularda dso ve dsp için boru genişliği WN kullanılmak üzere, Metot 1 için öncelikle Fd, l2, ε ,
hm ve δ1 aşağıda verilen eşitlikler yardımıyla hesaplanmalıdır:
Fd = Fs × 1000 ( dso + dsp ) 2
hm = h j 1+ ε
ε = ( l2 − l1 ) l1
l2 = π ( dsp + hj )
23
EN 1916/Mart 2005
δ1 = 2hm − dso + dsp − ( 2∆hj ) 2 + ∆dso2 2 

+ ∆dsp × 100 ( 2 × hm )
 
Yukarıdaki hesaplamalar yapıldıktan sonra, birim kuvvet Fd’ye bağlı olarak oluşan en küçük şekil
değiştirmeden sapma ∆δen küçük’ü tayin etmek için birleşim yerine özel kuvvet/şekil değiştirme diyagramı
kullanılmalı ve en küçük şekil değiştirme δen küçük aşağıdaki eşitlik yardımıyla hesaplanmalıdır:
δen küçük = δ1 − ∆δen küçük
Metot 2 için işlem, sadece δ1 yerine δ2 aşağıda verilen eşitlik yardımıyla hesaplanmak şartıyla, Metot 1 için
verilenle aynıdır:
δ2 =  2hm − dso + dsp + ( 2∆hj ) 2 + ∆d2so + ∆dsp2  × 100 ( 2 × hm )


Yukarıdaki hesaplamalar yapıldıktan sonra, birim yük Fd’ye bağlı olarak oluşan en büyük şekil değiştirmeden
sapma ∆δen büyük’ü tayin etmek için birleşim yerine özel kuvvet/şekil değiştirme diyagramı kullanılmalı ve en
büyük şekil değiştirme δen büyük aşağıdaki eşitlik yardımıyla hesaplanmalıdır:
δen büyük = δ2 + ∆δen büyük
A.2.5.2.2 Sıkıştırılmış contanın etkili genişliğinin değerlendirilmesi (Metot 1)

Deney parçası cihaz içine 20 oC ± 3 oC’luk ortam sıcaklığında yerleştirilmeli, δen küçük şekil değiştirme değerine
ulaşılıncaya kadar sıkıştırılmalı ve ilgili sıkıştırma kuvveti F ile sıkıştırılmış contanın etkili genişliği bt değerleri
ölçülmeli ve kaydedilmelidir.
Sıkıştırılmış contanın etkili genişliğinin deney parçası sıkıştırma cihazı içinde iken ölçülmesi mümkün değilse,
deney parçası sıkıştırılmış durumda iken sıkıştırma cihazı üzerinde izlerin kalmasını sağlayıcı yöntemler
kullanılmalıdır (araya karbon kâğıdı konulması gibi). δen küçük şekil değiştirme değerine ulaşıldıktan sonra, ilgili
sıkıştırma kuvveti kaydedilmeli ve sonra kuvvet kaldırılmalıdır. Bunları takiben, deney parçası sıkıştırma
cihazından çıkarılmalı ve sıkıştırılmış contanın etkili genişlik değeri, sıkıştırma cihazı üzerinde kalan izlerden
yararlanılarak ölçülmeli ve kaydedilmelidir.
A.2.6 Sonuçların ifade edilmesi
A.2.6.1 Sıkıştırılmış contanın etkili genişliği (Metot 1)

Sıkıştırılmış contanın etkili genişliği bt, lâstiğin/sıkıştırma cihazının temas aralığının Madde A.2.5.2.2’de
belirtilen şekilde ölçülen genişliğidir.
A.2.6.2 Ortalama basınç (Metot 1)

Contalama fonksiyonu içinde yer alan conta bölgesi üzerine etkiyen ortalama basınç f, aşağıdaki eşitlik
kullanılarak hesaplanmalıdır:
f =F ( l t × bt )
Burada;
f Ortalama basınç (MPa) (N/mm2),
F δen küçük değerindeki şekil değiştirmeyi oluşturabilmek için gereken sıkıştırma kuvveti (N),
lt Deney parçasının uzunluğu (mm),
bt Sıkıştırılmış contanın etkili genişliği (mm)
dir.
A.2.6.3 En büyük şekil değiştirme (Metot 2)

En büyük şekil değiştirme δen büyük, Madde A.2.5.2.1’e uygun şekilde hesaplanan şekil değiştirme değeridir.
24
EN 1916/Mart 2005
A.2.7 Örnekler
A.2.7.1 Metot 1
Sıkıştırılmış contanın etkili genişliğinin ve contalama fonksiyonu içinde yer alan conta bölgesi üzerine etkiyen
ortalama basıncın değerlendirilmesinde kullanılan işlemlere ilişkin bir örnek, Çizelge A.1’de verilmiştir.
Varsayılan contaya ait özel kuvvet/şekil değiştirme diyagramı, sadece örnekle bağlantılı olarak kullanım için
Şekil A.1’de gösterilmiştir.
A.2.7.2 Metot 2
Contalama fonksiyonu içinde yer alan contanın en büyük şekil değiştirmesinin değerlendirilmesinde
kullanılan işlemlere ilişkin bir örnek, Çizelge A.2’de verilmiştir. Varsayılan contaya ait özel kuvvet/şekil
değiştirme diyagramı, sadece örnekle bağlantılı olarak kullanım için Şekil A.1’de gösterilmiştir.
Açıklamalar
Y Contanın birim uzunluğu başına düşen kuvvet

X Şekil değiştirme
Şekil A.1 - Örnekler için kabul edilen özel kuvvet/şekil değiştirme diyagramı ve ∆δen küçük (Metot 1) veya
∆δen büyük (Metot 2) tayini
25
EN 1916/Mart 2005
Çizelge A.1 - Örneği değerlendirmek için uygulanan işlemler (Metot 1)
1) Varsayımlar
DN Anma çapı DN 1000
dso Muflu ucun anma iç çapı 1274,8 mm
dsp Mufsuz ucun anma dış çapı 1250,0 mm
∆dso Muflu ucun iç çap toleransı ± 1,2 mm
∆dsp Mufsuz ucun dış çap toleransı ± 2,4 mm
Fs Kesme yükü (0,03 × DN) kN 30 kN
hj Contanın anma yüksekliği 20 mm
∆hj Conta yüksekliği toleransı ± 0,7 mm
l1 Contanın yerleştirilmeden önceki uzunluğu 3630 mm
2) Eşitlikler ve hesaplamalar
Fd Fs × 1000 ( dso + dsp ) 2 = 30 × 1000 (1274,8 + 1250,0 ) 2 23,8 N/mm
l2 π ( dsp + h j ) = π (1250 + 20 ) 3990 mm
ε (l2 − l1 ) l1 = ( 3990 − 3630 ) 3630 0,10
hm hj (1 + ε )
0,5
= 20 (1 + 0,10 )
0,5 19,1 mm
δ1 { 2h m − dso + dsp −  ( 2∆hj ) 2 + ∆dso2 + ∆dsp2  0,5

} × 100 2hm
= { 2 × 19,1 − 1274,8 + 1250,0 −  ( 2 × 0,7 ) 2

+ 1,22 + 2,42  0,5
} × 100 ( 2 × 19,1) % 27,1
δen küçük (i) Birleşime özel kuvvet/şekil değiştirme diyagramından ∆δen küçük tayin edilir: % 18,1
(ii) δ1 − ∆δen küçük = 27,1 − 18,1 % 9,0
bt ( dso − dsp ) 2 ’nin en az % 50’si ≥ 0,5 × (1274,8 − 1250,0 ) 2 ≥ 6,2 mm
3) Deney işlemleri ve değerlendirme

Deney işlemleri:
a) Değeri % 9,0 olan en küçük şekil değiştirme δen küçük oluşturulacak
şekilde deney parçasını (lt = 100 mm) sıkıştır,
b) Sıkıştırma kuvveti F’yi kaydet, 200N
c) Sıkıştırılmış contanın etkili genişliği bt’yi ölç, 10,5 mm
d) Ortalama basınç f’yi elde etmek için F (lt × bt ) değerini hesapla. 0,19 MPa
(N/mm2)
Şartlar:
c) bt ≥ 6,2 mm, Uygun
d) f ≥ 0,15 MPa (N/mm2). Uygun
26
EN 1916/Mart 2005
Çizelge A.2 - Örneği değerlendirmek için uygulanan işlemler (Metot 2)
1) Varsayımlar
Fs Kesme yükü (0,03 × DN) kN 30 kN
Fd Fs × 1000 ( dso + dsp ) 2 = 30 × 1000 (1274,8 + 1250,0 ) 2 23,8 N/mm
l2 π ( dsp + h j ) = π (1250 + 20 ) 3990 mm
ε (l2 − l1 ) l1 = ( 3990 − 3630 ) 3630 0,10
(1 + ε ) (1 + 0,10 )
0,5 0,5
hm hj = 20 19,1 mm
δ2 { 2h m − dso + dsp +  ( 2∆h j ) 2 + ∆dso2 + ∆dsp2  0,5

} × 100 2hm
= { 2 × 19,1 − 1274,8 + 1250,0 +  ( 2 × 0,7) + 1,2 2 2

+ 2,42 

0,5
} × 100 ( 2 × 19,1) % 43,0
δen büyük (i) Birleşime özel kuvvet/şekil değiştirme diyagramından ∆δen büyük tayin edilir: % 8,1
(ii) δ2 + ∆δen büyük = 43,0 + 8,1 % 51,1
3) Değerlendirme
Şartlar:
a) δen büyük ≤ % 65 Uygun
A.3 Hesaplama metodu
A.3.1 Uygulanabilirlik
Aşağıda verilen hesaplama metodu sadece, contanın dairesel veya başka tipte dışbükey en kesitli olması,
kapalı boşluğunun bulunmaması (en azından contalama fonksiyonu içinde yer alan conta bölgesi dâhilinde)
ve şekil değiştirmeyi başlangıç conta yüksekliğinin en fazla % 65’i ile sınırlandıran mekanik araçları bulunan
bir birleşim yerinde kullanılması şartıyla, Madde A.2’ye uygun şekilde yapılan deneye bir alternatif olarak
kullanılabilir.
A.3.2 Hesaplama esasları

Yumurta kesitli borularda dso, dsp, dsos ve dsps değerleri için ilgili boru genişliği WN kullanılmak üzere, Metot 1
için sıkıştırılmış contanın etkili genişliği bt ve contalama fonksiyonu içinde yer alan herhangi bir conta bölgesi
üzerine etkiyen ortalama basınç f, aşağıda verilen eşitlikler yardımıyla hesaplanmalıdır:
δen küçük = [ 2hm − dso + dsp − dsos + dsps − K ] × 100 ( 2hm )
δen büyük = [ 2hm − dso + dsp + dsos − dsps − K ] × 100 ( 2hm )
27
EN 1916/Mart 2005
K milimetre cinsinden kompozit tolerans katsayısıdır ve aşağıdaki eşitlik yardımıyla hesaplanır:
K =  ( 2∆hj ) + ∆d2sos + ∆d2sps 

2
+ ∆dso
2
+ ∆dsp
2
Burada;
∆dso Muflu ucun iç çap toleransı (mm),
∆dsp Mufsuz ucun dış çap toleransı (mm),
∆dsos Şekil değiştirmeyi sınırlayıcı mekanik araçların kullanıldığı yerde muflu ucun iç çap toleransı (muflu
uçta bu gibi araçlar kullanılmadığı durumda ∆dso’ya eşittir) (mm),
∆dsps Şekil değiştirmeyi sınırlayıcı mekanik araçların kullanıldığı yerde mufsuz ucun dış çap toleransı (muflu
uçta bu gibi araçlar kullanılmadığı durumda ∆dsp’ye eşittir) (mm),
∆hj Conta yüksekliği toleransı (mm)
dır.
Fe = E × hm  1,25 ( δen küçük 100 ) 3 / 2 + 50 ( δen küçük 100 ) 6 
bt = 0,5 hm  π 2 − (1 − δen küçük 100 ) 2  [1 − δen küçük 100]
f = Fe bt
Not - Sıkıştırılmış contanın etkili genişliği bt’nin hesaplanmasında kullanılan eşitlik ampirik bir eşitliktir ve %
5’ten daha düşük en küçük şekil değiştirme δen küçük değerleri için geçerli olmamasına rağmen,
uygulamada bu durum önemsiz kabul edilir.
Sabit bir hacim esas alınarak imal edilen contalarda, kompozit tolerans katsayısı hesaplanırken ∆hj sıfır
kabul edilmelidir.
Metot 2 için δen büyük, yukarıda verilen ilgili kısımlar kullanılarak hesaplanmalıdır.
Yumurta kesitli borularda dso ve dsp değerleri için ilgili boru genişliği WN kullanılmak üzere, Metot 4 için en
küçük şekil değiştirme δen küçük, en büyük şekil değiştirme δen büyük ve sıkıştırılmış contanın etkili genişliği bt,
aşağıda verilen eşitlikler yardımıyla hesaplanmalıdır:
δ1 = 2hm − dso + dsp − ( 2∆hj ) 2 

( 2 × hm )
2
+ ∆dso
2
+ ∆dsp  × 100
δ2 =  2hm − dso + dsp + ( 2∆hj ) 2 

( 2 × hm )
2
+ ∆dso
2
+ ∆dsp  × 100
bt = 0,5 hm  π 2 − (1 − δ1 100 ) 
2
[1 − δ1 100 ]
A.3.3 Örnekler
A.3.3.1 Metot 1
Sıkıştırılmış contanın etkili genişliğinin ve contalama fonksiyonu içinde yer alan herhangi bir conta bölgesi
üzerine etkiyen ortalama basıncın hesaplanmasında kullanılan işlemlere ilişkin bir örnek, Çizelge A.3’te
verilmiştir. Örneğe ait temel kabuller, Şekil A.2’de çizimle gösterilmiştir.
Not - Borulara ilişkin benzer kabullere dayalı olmalarına karşın, Çizelge A.1 ve Çizelge A.3’te verilen
örneklerden elde edilen sıkıştırılmış contanın etkili genişlik ve ortalama basınç değerleri arasında bir
ilişki (korelâsyon), Çizelge A.1’deki örnekte kesmeyi engelleyici beton kısım olmadığı kabul
edildiğinden beklenemez.
28
EN 1916/Mart 2005
Açıklamalar
1 Mufsuz uç içine kalıplanmış kesmeyi engelleyici beton kısım

2 Yerleştirilmiş contanın yüksekliği hm (19,1 mm)
3 Lâstik halka conta hj ± ∆hj (20 mm ± 0,7 mm)
4 Muflu uç paralel olduğundan dsos = dso ve ∆dsos = ∆dso
5 dsps ± ∆dsps (1270,4 mm ± 2,0 mm)
6 dsp ± ∆dsp (1250,0 mm ± 2,0 mm)
7 dso ± ∆dso (= dsos ± ∆dsos) (her ikisinin değeri de 1274,8 mm ± 1,0 mm)
8 DN 1000
Şekil A.2 - Çizelge A.2’de verilen örneğe ait temel kabuller
A.3.3.2 Metot 2
Contalama fonksiyonu içinde yer alan contanın en büyük şekil değiştirmesinin değerlendirilmesinde
kullanılan işlemlere ilişkin bir örnek, Çizelge A.4’te verilmiştir. Varsayılan contaya ait özel kuvvet/şekil
değiştirme diyagramı, sadece örnekle bağlantılı olarak kullanım için Şekil A.1’de gösterilmiştir.
A.3.3.3 Metot 4
Contanın en küçük şekil değiştirmesinin, en büyük şekil değiştirmesinin ve sıkıştırılmış etkili genişliğinin
hesaplanmasında kullanılan işlemlere ilişkin bir örnek, Çizelge A.5’te verilmiştir. Mufsuz uçta kesmeyi
engelleyici beton kısmın bulunmaması ve toleransların bu duruma göre ayarlanmış olması haricinde, örneğe
ait temel kabuller esasen Şekil A.2’de gösterildiği gibidir.
29
EN 1916/Mart 2005
Çizelge A.3 - Örneği hesaplamak için uygulanan işlemler (Metot 1)
1) Varsayımlar
- Mufsuz uç içine kalıplanmış kesmeyi engelleyici beton kısımlı birleşim (dsos = dso -
ve ∆dsos = ∆dso)
dsps Kesmeyi engelleyici beton kısımda mufsuz ucun anma dış çapı 1270,4 mm
∆dsps Kesmeyi engelleyici beton kısımda mufsuz ucun dış çap toleransı ± 2,0 mm
E Contanın yapımında kullanılan lâstiğin elâstisite (elâstiklik) modülü (40 IRHD) 1,50 MPa
(N/mm2)
l2 π ( dsp + h j ) = π (1250 + 20 ) 3990 mm
ε (l2 − l1 ) l1 = ( 3990 − 3630 ) 3630 0,10
(1 + ε ) (1 + 0,10 )
0,5 0,5
hm hj = 20 19,1 mm
0,5
K  ( 2∆h j )2 + ∆dso2 + ∆dsp2 + ∆dsos2 + ∆dsps2 
 
0,5
=  ( 2 × 0,7 ) + 1,02 + 2,02 + 1,02 + 2,02  3,46 mm
2
δen küçük [ 2hm − dso + dsp − dsos + dsps − K ] × 100 2hm
= [ 2 × 19,1 − 1274,8 + 1250,0 − 1274,8 + 1270,4 − 3,46 ] × 100 ( 2 × 19,1) % 14,5
δen büyük [ 2hm − dso + dsp + dsos − dsps + K ] × 100 2hm
= [ 2 × 19,1 − 1274,8 + 1250,0 + 1274,8 − 1270,4 + 3,46 ] × 100 ( 2 × 19,1) % 55,7
Fe E × hm  1,25 ( δen küçük 100 ) 1,5 + 50 ( δen küçük 100 ) 6 
= 1,50 × 19,1  1,25 (14,5 100 ) 1,5 + 50 × (14,5 100 ) 6  1,99 N/mm
bt 0,5 hm  π

2 − (1 − δen küçük 100 ) 

2
[1 − δen küçük 100]
= 0,5 × 19,1  π 2 − (1 − 14,5 100 ) 

2
[1 − 14,5 100] 9,4 mm
f Fe bt = 1,99 9,4 0,21 MPa
(N/mm2)
bt ( dso − dsp ) 2 ’nin en az % 50’si ≥ 0,5 × (1274,8 − 1250,0 ) 2 ≥ 6,2 mm
3) Değerlendirme
Şartlar:
a) bt ≥ 6,2 mm, Uygun
b) f ≥ 0,15 MPa (N/mm2). Uygun
δen büyük ≤ % 65 mm Uygun
30
EN 1916/Mart 2005
1) Varsayımlar
- Mufsuz uç içine kalıplanmış kesmeyi engelleyici beton kısımlı birleşim (dsos = dso -
ve ∆dsos = ∆dso)
dsps Kesmeyi engelleyici beton kısımda mufsuz ucun anma dış çapı 1270,4 mm
∆dsps Kesmeyi engelleyici beton kısımda mufsuz ucun dış çap toleransı ± 2,0 mm
l2 π ( dsp + h j ) = π (1250 + 20 ) 3990 mm
ε (l2 − l1 ) l1 = ( 3990 − 3630 ) 3630 0,10
(1 + ε ) (1 + 0,10 )
0,5 0,5
hm hj = 20 19,1 mm
K  ( 2∆h j )2 + ∆dso2 + ∆dsp2 + ∆dsos2 + ∆dsps2 
0,5
 
0,5
=  ( 2 × 0,7 ) + 1,02 + 2,02 + 1,02 + 2,02  3,46 mm
2
δen büyük [ 2hm − dso + dsp + dsos − dsps + K ] × 100 2hm
= [ 2 × 19,1 − 1274,8 + 1250,0 + 1274,8 − 1270,4 + 3,46 ] × 100 ( 2 × 19,1) % 55,7
3) Değerlendirme
Şartlar:
a) δen büyük ≤ % 65 mm Uygun
31
EN 1916/Mart 2005
1) Varsayımlar
l2 π ( dsp + h j ) = π (1250 + 20 ) 3990 mm
ε (l2 − l1 ) l1 = ( 3990 − 3630 ) 3630 0,10
(1 + ε ) (1 + 0,10 )
0,5 0,5
hm hj = 20 19,1 mm
δ1
{ 2h m − dso + dsp −  ( 2∆hj ) + ∆dso2 + ∆dsp2 
2 0,5
} × 100 2hm
= { 2 × 19,1 − 1274,8 + 1250,0 −  ( 2 × 0,7) + 0,8 2 2

+ 1,62 

0,5
} × 100 ( 2 × 19,1) % 29,1
δ2
{ 2h m − dso + dsp +  ( 2∆h j ) + ∆dso2 + ∆dsp2 
2 0,5
} × 100 2hm
= { 2 × 19,1 − 1274,8 + 1250,0 +  ( 2 × 0,7 ) 2

+ 0,82 + 1,62  0,5
} × 100 ( 2 × 19,1) % 41,0
bt 0,5 hm  π 2 − (1 − δen küçük 100 ) 

2
[1 − δen küçük 100 ]
0,5 × 19,1  π 2 − (1 − 29,1 100 ) 

2
[1 − 29,1 100 ] 14,4 mm
3) Değerlendirme
Şartlar:
a) bt ≥ 5 mm, Uygun
b) δ1 ≥ % 25 Uygun
c) δ2 ≤ % 50 Uygun
32
EN 1916/Mart 2005
Ek B
Sürme borularla ilgili statik hesaplar
B.1 Genel
Sürme yükü, montaj sırasında, en arkadaki boruya veya arada kalan herhangi bir boruya eksenel olarak
uygulanır ve her borunun en kesitinde basınç gerilmesi meydana getirir. Eksenel basınç yükü, normalde, bir
borudan diğerine, birleşim yüzleri arasındaki tampon elemanlar vasıtasıyla aktarılır.
En büyük teorik tasarım sürme yükünün elde edilmesini sağlayan ideal durumda, biribiri ile birleştirilmiş iki
borunun boyuna ekseni tam olarak aynı hizada ve boruların sürme yüzleri tam olarak gönyede ise, bir
borudan diğerine aktarılan sürme yükü ve boru gövdelerindeki gerilmeler eşit olarak dağılır.
Bununla birlikte, boru hatları uygulamada genelde doğrusal plânlanmasına rağmen, boru hattı doğrultusunda
ve kotta daima kontrol ayarlamalarının yapılması gerekir ve boruların sürme yüzleri nadiren tam olarak
gönyededir. Bu durum, sürme yükünün, bir borudan diğerine dış merkezli (eksantrik) şekilde uygulanmasına
neden olur.
Uygulamada, tampon elemanın her iki boru yüzüne temas eder konumda kalması şartıyla (“kapalı birleşim”
durumu), sürme yükünün, boru eksenleri arasında sınırlı bir hiza sapması ile en kesitin büyük bir kısmına
uygulanması da sağlanabilmektedir.
Aşağıdaki paragraflarda, kapalı birleşim durumunda en büyük teorik tasarım sürme yükünün ve en büyük
sürme yükünün nasıl hesaplanacağı belirtilmekte ve tampon elemanın her iki boru yüzüne temas eder
konumda kalmadığı durumda (“açık birleşim” durumu) bu yükün tahminî hesaplanmasına yönelik eşitlikler
verilmektedir.
B.2 Semboller
Bu ekte kullanılan sembollerin anlamı aşağıda verilmiştir (Şekil B.1 ve Şekil B.2’yi de inceleyiniz):
Ac Basınç altındaki birleşim yüzeyinin/yüzeylerinin alanı/alanları (m2),

de Birleşim yüzeyinin dış çapı (m),
di Birleşim yüzeyinin iç çapı (m),
e Foj / Fcj’ye eşit olan yük azaltma (dış merkezlilik) katsayısı,
F’ Montaj yerinde uygulanan sürme yükü (MN),
Fcj “Kapalı birleşim” durumunda en büyük sürme yükü (MN),
Fj İmalâtçı tarafından beyan edilen tasarım sürme yükü (MN),
Fj en büyük En büyük teorik tasarım sürme yükü (MN),
Foj “Açık birleşim” durumunda en büyük sürme yükü (MN),
fck Betonun karakteristik basınç dayanımı (MPa) (N/mm2),
z Birleşim kısmında basıncın çap yönündeki uzantısı (m).
B.3 Tasarım kriterleri
B.3.1 Prensipler
Belirli bir boruya ait sürme yükleri, betonun imalâtçı tarafından beyan edilen ve karot numunelerin Madde
6.8’e uygun şekilde deneye tâbi tutulması esas alınarak doğrulanan tasarım karakteristik basınç dayanımı
fck’ya (Madde 5.3.2.1) ve basınç altındaki birleşim yüzeyi alanı Ac’ye bağlı olarak hesaplanır.
En büyük teorik tasarım sürme yükü Fj en büyük, sürme yükünün tasarım birleşim yüzlerine dik olarak etkidiği
kabul edilerek (hiçbir sapmanın olmadığı ve bütün sürme yüzlerinin tam olarak gönyede olduğu kabul
edilerek) ve fck’ya 1,67’lik bir (malzeme) emniyet katsayısı uygulanarak (fck/1,67 = 0,6 fck) imalâtçı tarafından
hesaplanmalıdır:
33
EN 1916/Mart 2005
Fj en büyük = 0,6 fck × A c (Fj ≤ Fj en büyük )
“Kapalı birleşim” durumunda en büyük sürme yükü Fcj, çap üzerinde bir uçta sıfır olan gerilmenin, karşı uçta
uniform olarak fck’nın % 60’ına çıktığı kabul edilerek hesaplanan en büyük değeri aşmamalıdır:
Fcj = 0,5 Fj en büyük Burada; Fcj = 0,5 Fj ’dir.
Sürme yükünün daha fazla dış merkezli etkidiği “açık birleşim” durumunda, sürme yüzünün kenarında
meydana gelen en büyük basınç gerilmesi, fck’nın % 60’ını aşmamalıdır. Birleşim boyunca uygun gerilme
dağılımı, Şekil B.1’de gösterilmiştir. Bu durumda, en büyük sürme yükü Foj, “kapalı birleşim” durumundaki en
büyük sürme yükünden küçük olacaktır.
Basınç alanı
Gerilme diyagramı
Açıklamalar
1 “Kapalı birleşim” durumu

2 “Açık birleşim” durumu
Şekil B.1 - Sapmalı durumda basınç altındaki alan ve gerilme diyagramı
Basınç altındaki birleşim yüzeyi alanları, birleşim alanındaki en küçük et kalınlığı esas alınarak
hesaplanmalıdır (Şekil B.2):
Sac halkalı birleşimler için; ( )

A c = de2 − di2 × π / 4
Azaltılmış erkek kesitli birleşimler için; ( ) ( )

A c =  d2e − di' 2 + d'e2 − di2  × π / 4
 
Not - Ac alanı, her bir kenardan ölçülen temas genişliğini % 20’den fazla azaltmaması gereken herhangi bir
tampon elemanın alanı değil, Şekil B.2’de gösterildiği gibi basınç altındaki birleşim yüzeyinin alanıdır.
34
EN 1916/Mart 2005
Açıklamalar
a) Sabit sac halkalı birleşim

b) Seyyar sac halkalı birleşim
c) Azaltılmış erkek kesitli birleşim
Şekil B.2 - Et kalınlığı içindeki farklı birleşim tipleri için çapların gösterimi
B.3.2 “Kapalı birleşim” durumu

“Kapalı birleşim” durumunda, birbiri ardına gelen iki boru arasında aralık yoktur, oluşabilecek sapmalar
tampon eleman içinde kalmaktadır ve en büyük sürme yükü Fcj, aşağıdaki eşitliğe uygun şekilde
hesaplanmalıdır:
Fcj ≤ 0,5 Fj en büyük Burada; Fcj = 0,5 Fj ve 0,5 Fj en büyük = 0,3 fck × A c ’dir.
B.3.3 “Açık birleşim” durumu

“Açık birleşim” durumunda, birbiri ardına gelen iki boru için tampon eleman ile birleşim yüzü arasında
değişken bir aralık vardır ve en büyük sürme yükü, aşağıdaki eşitliğe uygun şekilde hesaplanmalıdır.
Foj ≤ 0,3 e × fck × A c Burada; Foj = e × Fcj ve e ≤ 1 ’dir.
Birleşim yüzeyi çaplarının fonksiyonu olarak e değerleri, diyagram şeklinde Şekil B.3’te gösterilmiştir.
35
EN 1916/Mart 2005
Şekil B.3 - Birleşim yüzeyi çaplarının fonksiyonu olarak yük azaltma (dış merkezlilik) katsayısı e = Foj / Fcj
Not - Şekil B.3’te gösterilen e değerleri, aşağıdaki eşitlik kullanılarak hesaplanmıştır:
( (
e = e' / π × 1 − ξ2 ) × z / de )
Burada (açılar radyan cinsindendir);
ξ = di / de
(
e' = η × cos-1 ( −η ) − ξ2 × cos-1 ( −η / λ )  +  2 + η2
 ) × ( )
1 − η2 − 2ξ2 + η2 × λ 2 − η2  / 3

η = 2 ( z / de ) − 1
ξ≥ η olduğunda λ = ξ
ξ< η olduğunda λ = η
dir.
B.4 Örnek
B.4.1 Hesap kabulleri

Boru:
di = 1,500 m
de = 1,735 m
di / de = 0,865
36
EN 1916/Mart 2005
Beton dayanımı:
Beyan edilen karakteristik basınç dayanımı fck = 40 MPa (N/mm2)
Sürme yükü:
Beyan edilen tasarım sürme yükü Fj = 14,3 MN
Not - Fj, Fj en büyük’e eşit veya Fj en büyük’ten küçük olmalıdır. Bu örnekte imalâtçı, Fj’yi Fj en büyük’e eşit beyan
etme tercihini kullanmıştır (Madde B.4.2).
B.4.2 Hesaplama
( )
A c = de2 − di2 × π / 4 = ( 1,735 2
)
− 1,5002 × π / 4 = 0,597 m2
Fj en büyük = 0,6 fck × A c = 0,6 × 40 × 0,597 = 14,3 MN
Kapalı birleşim durumu:
Fcj = 0,5 Fj = 0,5 × 14,3 = 7,2 MN
Açık birleşim durumu:
Bu kabulde, beklenen sapmaya (sürme işlemine bağlı olarak) göre verilen birleşim kısmında basıncın çap
yönündeki etkili uzantısı:
z = 0,5 de
Buna bağlı olarak, di / de =0,8 ve di / de =0,9 eğrileri arasında kalan eğri dikkate alınarak, Şekil B.1’den tayin
edilen yük azaltma (dış merkezlilik) katsayısı:
e = 0,595
Varsayılan açık aralıklı durumda en büyük sürme yükü:
Foj = e × Fcj = 0,595 × 7,2 = 4,3 MN
Not - Yüklenicinin, uyguladığı sürme metodunu, zeminin yapısını ve beklenmeyen durumları dikkate alarak
tayin ettiği emniyet katsayısını içeren hesaplanmış bu en büyük sürme yükü, montaj yerinde
uygulanan sürme yükünden (F’) büyük olmalıdır; yani F' < Foj olmalıdır.
37
EN 1916/Mart 2005
Ek C
Tepe yükü dayanımının tayini için deney motodu
C.1 Prensip
Bu deneyin amacı, boruya ait tepe yükü dayanımını değerlendirmektir. Başlangıç tip deneyi ve sürekli
muayene yapılırken Çizelge C.1’e başvurulmalıdır. Tepe yükü dayanımının tayini için referans deney,
donatısız bir borunun Ek K’ya uygun şekilde muayene edilip edilmediğine veya donatılı bir borunun temel
muayeneye (Madde I.1.1) tâbi tutulup tululmadığına bakılmaksızın, daima bu ekte verilenlere uygun şekilde
yapılmalıdır.
Çizelge C.1 - Yapılması gereken tepe yükü dayanımı deneyleri
Tepe yükü dayanımı Donatısız beton borular Çelik lifli Donatılı beton borular
(Ek I’ya uygun şekilde) beton
borular
Ek K tercihi Ek K tercihi Düzenli Temel
kullanılmadan kullanılarak muayenea muayenea
Çatlak yükü, Fc = 0,67 Fn - - T/R T/R -
Çatlak yükü, Fc = 0,8 Fn - - - - T/R
Taşıma sınır yükü T/R T/R T/R T/R -
(Göçme yükü), Fu
1,2 Fn - - - - T/R
En küçük tepe yükü Fn - T/R - - -
0,67 Fn Tekrar uygulanan - - T/R - -
T Başlangıç tip deneyi anlamındadır.
R Rutin (sürekli) muayene deneyi anlamındadır.
a
Madde I.1.1.
C.2 Cihazlar
Cihaz, en büyük deney yükünü, belirtilen deney yüküne göre % 3 doğrulukla, darbe veya çarpma etkisi
olmaksızın uygulayabilecek kapasitedeki deney makinesinden oluşmalıdır. Deney makinesi bir yük kayıt
cihazı ile donatılmış olmalıdır.
C.3 Hazırlık
Boru, imalâtçının takdirine bağlı olarak, deneyden önce en fazla 28 saat su içinde bekletilebilir.
C.4 İşlem
C.4.1 Genel
Boru, deney makinesine Şekil C.1 veya Şekil C.2’de gösterildiği gibi yerleştirilmeli ve boyuna eksenine
paralel rijit mesnetler vasıtasıyla mesnetlenmeli ve yüklenmelidir. Mesnetler boydan boya sürekli veya kısmî
olabilir.
Yük merkezinin muflu uç alın yüzünden itibaren mesafesi l / 2 olmalı ve yük, Şekil C.1’de gösterildiği gibi
düzgün yayılı olarak uygulanmalıdır. Deneyde yük uygulanacak boru kısmı uzunluğu, imalâtçının takdirine
bağlı olarak, muf kısmının üzerine kadar uzatılabilir. Kısmî mesnetler kullanıldığında, yük uygulanacak boru
kısmı uzunluğu, gövde iç uzunluğunun % 40’ından kısa olmamalıdır.
Dairesel kesitli borularda yük, tek bir üst mesnet vasıtasıyla uygulanmalıdır. Alt mesnet, orta açısı (β)
150o ± 3o olacak şekilde biçimlendirilmiş tek bir V biçimli mesnetten (Şekil C.2a) veya imalâtçının takdirine
bağlı olarak, merkezleri arasında kalan mesafe boru merkezi karşısında 30o ± 3o’lik açıyı görecek şekilde
yerleştirilmiş iki ayrı mesnetten (Şekil C.2c) oluşmalıdır. Anma çapı DN 1200’den büyük dairesel kesitli
borularda, imalâtçının takdirine bağlı olarak, tek bir üst mesnet yerine orta açısı (β) 150o ± 3o olan tek bir V
biçimli üst mesnet (Şekil C.2b) kullanılabilir.
38
EN 1916/Mart 2005
Tabanlı borular tek bir üst mesnet vasıtasıyla yüklenmeli ve merkezleri arasındaki mesafe boru en kesitinin
şekline göre iç çap veya iç genişliğin 0,3 katına eşit olan iki alt mesnet ile mesnetlenmelidir (Şekil C.3). Anma
çapı DN 1200’den büyük dairesel kesitli borularda yük, imalâtçının takdirine bağlı olarak, orta açısı (β)
150o ± 3o olan tek bir V biçimli üst mesnet veya merkezleri arasında kalan ve borunun gerçek ölçüleri esas
alınarak hesaplanan mesafe, V biçimli mesnetin boruya temas ettiği noktalar arasındaki mesafeye eşit
olacak şekilde yerleştirilen iki ayrı üst mesnet vasıtasıyla uygulanabilir.
Mesnetler için kullanılacak elâstomerik malzemenin ortalama sertliği 50 IRHD ± 5 IRHD, kalınlığı ise
20 mm ± 5 mm olmalıdır.
Mesnetleme şeritlerinin en fazla genişliği, Çizelge C.2’de belirtilenlere uygun olmak şartıyla imalâtçı
tarafından seçilmelidir. V biçimli mesnetler için herhangi bir sınırlama yoktur.
İmalâtçının takdirine bağlı olarak, elâstomerik mesnetleme şeritlerinin yerine, genişliklerinin Çizelge C.2’de
verilen değerleri aşmaması şartıyla alçı veya kükürt de kullanılabilir.
Çizelge C.2 - Mesnetleme şeritlerinin en fazla genişliği
Boru çapı/genişliği En fazla genişlik

DN veya WN mm
DN/WN ≤ 400 50
400 < DN/WN ≤ 1200 100
1200 < DN/WN ≤ 1750 150
Şekil C.1 - Tepe yükü deneyi için üst ve alt mesnetler
39
EN 1916/Mart 2005
Şekil C.2a Şekil C.2b Şekil C.2c

(DN ≤ 1200 olan borular için uygun değil)
Şekil C.2 - Dairesel kesitli borular üzerinde yapılan tepe yükü deneyi için tipik deney düzenekleri
Şekil C.3a Şekil C.3b
Şekil C.3 - Boruların tabanlı olduğu ve yükün tek bir üst mesnet vasıtasıyla uygulandığı durumlarda tepe
yükü deneyi için deney düzenekleri
Yük, Madde C.4.2, Madde C.4.3 veya Madde C.4.4’te belirtilen deney yüküne ulaşılıncaya kadar kesiksiz
yükleme sağlanacak şekilde uygulanmalıdır. Belirtilen deney yükü, dakikada 20 kN/m ilâ 25 kN/m’lik bir artış
hızıyla uygulanmalıdır. Deney makinesinin kontrollerinde, nihaî göçme öncesi borunun hızla şekil
değiştirmeye başladığı andan itibaren herhangi bir ayarlama yapılmamalıdır.
C.4.2 Donatısız beton borular

İmalâtçı, tepe yükü dayanımı muayenesini Ek K’ya uygun şekilde yapmayı tercih etmezse, deney yükü
olarak taşıma sınır yükü (göçme yükü) esas alınmalı ve bu yüke ait bir kayıt tutulmalıdır. Bu muayene, özel
işlem için Ek K’ya uygun şekilde yapılacaksa, deney yükü olarak en küçük tepe yükü veya taşıma sınır
yükünden (göçme yükünden) istenileni esas alınmalı ve borunun duruma göre bahsedilen ilk veya sonraki
yüke dayanıp dayanmadığına ilişkin bir kayıt tutulmalıdır.
40
EN 1916/Mart 2005
C.4.3 Çelik lifli beton borular

Yük, belirtilen çatlak yükü değerine ulaşılıncaya kadar artırılmalı, bu değerde bir dakika sabit tutulmalı ve
boru, herhangi tipte çatlak oluşumu bakımından muayene edilmelidir. Muayene sonucu kaydedilmelidir.
Hiçbir çatlağa rastlanmamışsa, yük, taşıma sınır yükü (göçme yükü) değerine kadar artırılmalı ve bu yüke ait
bir kayıt tutulmalıdır. Kesiksiz olarak uygulanan yük, kaydedilen yük değerinin % 95’i kadar (veya bundan
daha fazlası kadar) düşürüldükten sonra kaldırılmalı, belirli en küçük tepe yükünün 0,67 katındaki yük
değerine ulaşılıncaya kadar tekrar uygulanmalı, bu değerde bir dakika sabit tutulmalı ve borunun tekrar
uygulanan bu yüke dayanıp dayanmadığına ilişkin bir kayıt tutulmalıdır.
C.4.4 Donatılı beton borular

Yük, belirtilen çatlak yükü değerine ulaşılıncaya kadar artırılmalı ve bu değerde sabit tutulmalıdır. Oluşan
herhangi tipteki çatlak, büyüteç veya eş değeri bir araç kullanılarak yüzey üzerinden optik olarak ölçülmeli ve
yük belirtilen çatlak yükü değerinde sabit tutulurken çatlağın kararlı hâle gelip gelmediğinin tespiti için üç beş
dakika sonra ve bir iki dakikalık aralıklarla tekrar ölçme yapılmalıdır. Art arda yapılan iki ölçme sonucu
birbirinin aynı ise, çatlağın kararlı hâle geldiği kabul edilir. Her bir muayeneye ilişkin sonuçlar kaydedilmelidir.
Daha sonra yük, başlangıç tip deneyi ve Çizelge I.1’de belirtilen yer için, taşıma sınır yükü (göçme yükü)
Fu’ya kadar artırılmalı ve bu yüke ilişkin bir kayıt tutulmalıdır.
İmalâtçı, özel işlem için tepe yükü dayanımı muayenesinde temel muayeneyi (Madde I.1.1) tercih ederse,
yük, taşıma sınır yükü (göçme yükü) Fu yerine en küçük tepe yükü Fn’nin sadece 1,2 katına, çatlak yükü Fc
ise 0,67 Fn’den (Madde 5.2.3) 0,8 Fn’ye artırılmalıdır.
C.5 Sonuçların ifade edilmesi

Deney sonucu, toplam yükün gövde iç uzunluğuna bölünmesi ile ifade edilmeli ve etkili deney sonucunu elde
etmek için imalâtçı tarafından seçilen ve kayıtlara geçirilen deney düzeneğine göre düzeltilmelidir.
Etkili deney sonucu Fa aşağıda verilen eşitlikten elde edilir:
(
Fa = kb × P + P* ) l
Burada;
Fa Etkili deney sonucu (kN/m),
kb Deney düzeneği için dönüştürme katsayısı (Çizelge C.3),
P Ölçülen deney yükü (kN),
P* Yükleme mesnetinin/mesnetlerinin zatî ağırlığı (kN),
l Gövde iç uzunluğu (m)
dur.
41
EN 1916/Mart 2005
Çizelge C.3 - Dönüştürme katsayısı kb
Boru en kesiti Deney düzeneği Dönüştürme katsayısı kb

DN/WN ≤ 1200 DN > 1200
Dairesel Şekil C.2a ve Şekil C.2c Şekil C.2a ve Şekil C.2c 1,00
Şekil C.2b 0,64
Dairesel, tabanlı Şekil C.3a Şekil C.3a 1,00
Şekil C.3a, orta açısı 150o İmalâtçı tarafından
olan tek bir V biçimli üst hesaplanacak olan (Not 2)
mesnet ile birlikte (Not 1)
Yumurta biçimli Şekil C.3b - 1,00
o
Not 1 - İmalâtçının takdirine bağlı olarak, orta açısı 150 olan tek bir V biçimli üst mesnet yerine, merkezleri
arasında kalan mesafe, V biçimli mesnetin boruya temas ettiği noktalar arasındaki mesafeye eşit
olacak şekilde yerleştirilen iki ayrı üst mesnet kullanılabilir.
Not 2 - V biçimli tek bir üst mesnet (veya iki ayrı üst mesnet) kullanılarak yüklenen dairesel kesitli tabanlı
borular için dönüştürme katsayısı kb, uygulama noktaları arasındaki mesafeye bağlı olarak değişir
ve yapı statik olarak üçüncü dereceden belirsizlik içerdiğinden, her bir durum için imalâtçı
tarafından ayrı ayrı statik hesap yapılması gerekir.
Not 3 - Değeri 1,00 olan dönüştürme katsayısı kb, sadece, taban et kalınlığı borunun geri kalan kısmı
etrafındaki et kalınlığı ile aynı ise doğrudur. Taban et kalınlığı, borunun geri kalan kısmı etrafındaki
et kalınlığıdan fazla ise, yapı statik olarak üçüncü dereceden belirsizdir ve her bir durum için
imalâtçı tarafından ayrı ayrı statik hesap yapılması gerekir.
42
EN 1916/Mart 2005
Ek D
Boyuna eğilme momenti dayanımının tayini için deney metodu
D.1 Prensip
Bu deneyin amacı, gövde iç uzunluğu dış çapının altı katından büyük, anma çapı ise DN 250 dâhil olmak
üzere DN 250’ye kadar olan dairesel kesitli boruların boyuna eğilme momenti dayanımını değerlendirmektir.
D.2 Cihazlar
Cihaz; yük dağılımı, cihazın herhangi bir kısmının yapabileceği şekil değiştirme veya akma uzamasından
kayda değer derecede etkilenmeyecek şekilde sağlam ve rijit olmalıdır. Mesnetleme ve yükleme metodu,
Madde D.3.2 veya Madde D.3.3’te tarif edilenlerden birine uygun olmalıdır. Cihaz uygun şekilde kalibre
edilmiş ve deney yükünü uygulayabileceğinin kontrolü yapılmış olmalıdır.
D.3 İşlem
D.3.1 Genel
Deney numunesi, gövde iç uzunluğu 1,25 m’den büyük olan muflu veya mufsuz dairesel kesitli bir parça
borudan veya aynı borunun tamamından oluşmalıdır. Numune, imalâtçının takdirine bağlı olarak, deneyden
önce en fazla 28 saat su içinde bekletilebilir.
Yük numuneye, anî titreşim veya darbe etkisi yaratılmadan ve dakikada 6 kN’dan az, 9 kN’dan ise fazla
olmayan sabit bir yükleme hızı ile uygulanmalıdır.
D.3.2 Dört noktadan yükleme işlemi

Numune, manivelâ kolu uzunluğu 300 mm’den az olmamak şartıyla, Şekil D.1’de gösterilen düzenek
kullanılarak yatay olarak mesnetlenmeli ve yükleme bu durumda yapılmalıdır. Askılar, boru çevresi ile askı
arasındaki temas açısı en az 120o olacak şekilde tasarımlanmalıdır.
Ölçüler mm’dir.
Açıklamalar
1 Mesnetleme askısı
2 Yükleme askısı
Manivelâ kolu uzunluğu al ≥ 300 mm olmalıdır.
Şekil D.1 - Yükleme ve mesnetleme düzeneği (dört noktadan)
43
EN 1916/Mart 2005
D.3.3 Üç noktadan yükleme işlemi
Not - Bu işlem, sadece, kırılmanın belirgin şekilde “kiriş” kırılması biçminde olması durumunda uygundur.
Şüphe olması hâlinde (örneğin, uç kırılması meydana gelmesi hâlinde), Madde D.3.2’de tarif edilen
işlem kullanılmalıdır.
Numune, Şekil D.2’de gösterilen düzenek kullanılarak yatay olarak mesnetlenmeli ve yükleme bu durumda
yapılmalıdır. Üç mesnet bloğu da, boru gövdesine temas eden 120o’lik mesnet yay uzunluğu boyunca
ortalama sertliği 50 IRHD ± 5 IRHD, kalınlığı 20 mm ± 5 mm, genişliği ise 100 mm ± 5 mm olan elâstomerik
malzeme ile kaplanmalıdır.
Ölçüler mm’dir.
Şekil D.2 - Yükleme ve mesnetleme düzeneği (üç noktadan)
D.4 Sonuçların ifade edilmesi
D.4.1 Dört noktadan yükleme işlemi

Boyuna eğilme momenti dayanımı aşağıda verilen eşitlik yardımıyla hesaplanır:
M = Pb × al 2
Burada;
Pb Uygulanan toplam yük (kN),
al 0,5 × ( ls − 0,3 ) ’e eşit olan manivelâ kolu uzunluğu (m),
ls Mesnet açıklığı (m)
dır.
D.4.2 Üç noktadan yükleme işlemi

Boyuna eğilme momenti dayanımı aşağıda verilen eşitlik yardımıyla hesaplanır:
M = Pb × lb 4
Burada;
Pb Uygulanan toplam yük (kN),
lb Alt mesnetleme şeritlerinin eksenleri arasındaki mesafe (m) (numune elverdiği ölçüde uzun olmalıdır)
dir.
44
EN 1916/Mart 2005
Ek E
Su sızdırmazlığın tayini için deney metotları
E.1 Prensip
Bu deneylerin amacı, birimlerin ve açısal sapma yaptırılan ve/veya kesme yüküne tâbi tutulan birleşim
yerlerinin, belirtilen hidrostatik iç basınç etkisinde su sızdırmazlığını koruyup korumadığını değerlendirmektir.
Hidrostatik deney, tasarım et kalınlığı 125 mm’den fazla olan birimlere uygulanmaz.
E.2 Cihazlar
Her bir deneye ait cihaz, birimin/birimlerin emniyetli şekilde kelepçelenerek sabitlenmesine, birim uçlarının
uygun araçlar yardımıyla kapatılmasına imkân vermeli ve belirtilen hidrostatik iç basıncı gereken zaman
dilimi boyunca uygulayabilecek kapasitede olmalıdır. Uygulanan basınç belirtilen basınçtan düşük olmamalı
ve belirtilen basıncı en fazla % 10 aşmalıdır. Birleşim yeri deneyinde kullanılacak cihaz, birbiri ile esnek
olarak birleştirilen ve belirtilen sınır değerler dâhilinde birbirine bağlı olarak hareket edebilecek şekilde
mesnetlenen iki birimi bir arada tutmalıdır.
E.3 Hazırlık
Birimler, imalâtçının takdirine bağlı olarak, deneyden önce en fazla 28 saat su içinde bekletilebilir. Deney
öncesi bu tercih kullanılmış ise, buna ait kayıt tutulmalıdır. Birimlerin dış yüzeyi, meydana gelmesi muhtemel
herhangi türde sızıntının görülmesine imkân verecek derecede kuru olmalıdır.
E.4 İşlem (hidrostatik deney - rutin deneyler ve başlangıç tip deneyleri)

Birleşimlerin dayanıklılığı Madde 4.3.4.2’de verilen Metot 1 veya Metot 3 ile kanıtlanıyorsa, tek bir birim
cihaza kelepçelenerek sabitlenmeli, uçları kapatılmalı ve sonrasında içeride hiç hava kalmamasına dikkat
edilerek su ile doldurulmalıdır. Daha sonra, birimin merkezinden geçen hattan ölçülen hidrostatik iç basınç,
tedricî olarak 50 kPa’a (0,5 bara veya yaklaşık 5 metrelik su sütünuna) kadar yükseltilmeli ve sıfıra
düşürülmeden önce birimin Madde 4.3.7’ye uygunluk bakımından değerlendirilebilmesi için bu değerde 15
dakikalık zaman dilimi boyunca sabit tutulmalıdır.
E.5 İşlem (birleşim yeri deneyi)
E.5.1 Genel
İki birim, contası/contaları ile birlikte ve uçları kapalı olarak veya (Madde 4.3.4.2’de verilen Metot 2’nin
kullanıldığı durum haricinde) deneye tâbi tutulacak birleşim yeri iç kısımda tecrit edilerek cihaza monte edilir.
İmalâtçının birleşimlere ait rutin ölçmeleri (Çizelge H.2) yapmayı istemesi hâlinde, başlangıç tip deneyi, izin
verilen toleranslar en olumsuz şekilde bir araya getirilerek monte edilen birimler üzerinde yapılmalıdır. Diğer
bütün durumlarda birleştirilecek muflu ve mufsuz uç, numune olarak alınan iki birimden rasgele seçilmelidir.
Birimler su ile doldurulurken, içeride hiç hava kalmamasına dikkat edilmelidir.
E.5.2 Açısal sapma yapan birleşim yerinin su sızdırmazlığı

Birimler, yapılarında hiçbir hasar oluşturulmadan, metrede 12500/DN (veya 12500/WN, boru en kesitinin
şekline uygun olarak) veya 50 milimetrelik açısal sapma değerlerinden küçük olanı kadar saptırılmalıdır.
Sapma, birimlerin yumurta kesitli olması hâlinde, düşey düzlem içinde yaptırılmalıdır. Bu işlem sırasında
birimler arasında kalan birleşim açıklığının herhangi bir noktada kapanması, örneğin, birimler arasındaki
uygun bir yere, imalâtçının imalâtla ilgili düzenlediği belgelerde beyan edilen açıklık ortalama değerine eşit
kalınlıkta olan bir takoz yerleştirilerek engellenmelidir.
Not - Açısal sapma değerlerinden hesaplanan açılar, montaj sırasında, özellikle de sürme işlemleri
sırasında uygulanması zorunlu açılar değildir. Yüklenici ile imalâtçının bu konuda aralarında görüşme
yapması tavsiye edilir.
Bunlar yapıldıktan sonra, birimlerin merkezinden geçen hattan ölçülen 50 kPa değerindeki (0,5 bar veya
yaklaşık 5 metrelik su sütünu değerindeki) hidrostatik iç basınç uygulanmalı ve sıfıra düşürülmeden önce
birleşim yerinin Madde 4.3.7’ye uygunluk bakımından değerlendirilebilmesi için bu değerde 15 dakikalık
zaman dilimi boyunca sabit tutulmalıdır.
E.5.3 Kesme yükü etkisi altındaki birleşim yerinin su sızdırmazlığı

Birleşim yeri, Şekil E.1’de gösterildiği gibi mesnetlenmelidir.
45
EN 1916/Mart 2005
Açıklama
1 Contanın merkezinden geçen hat
Şekil E.1 - Kesme yükü deneyi
Kesme yükü Fs’e (Şekil E.1) eşit bir mesnet tepkisi oluşturmak amacıyla ilâve bir Rs yükü istenirse, bu yük,
dakikada yaklaşık 10 kN’luk yükleme hızıyla, muflu uç alın yüzüne mümkün olduğunca yakın yerden, düşey
olarak uygulanmalıdır. Rs yükünün değeri, aşağıda verilen eşitlik yardımıyla hesaplanmalıdır:
Rs = (Fs − Ww 2 ) × l1 ( l1 − as ) ≥ 0 (kN)
Burada;
Ww Su ile dolu bir birimin ağırlığıdır (kN).
Yük, uzunluğu 100 mm, orta açısı ise en az 120o olan V biçimli bir mesnet vasıtasıyla aktarılmalıdır. Mesnet,
imalâtçının takdirine bağlı olarak, kalınlığı en fazla 20 mm, ortalama sertliği ise en az 45 IRHD olan
elâstomerik malzeme tabakası ile donatılabilir.
Bunlar yapıldıktan sonra, birimlerin merkezinden geçen hattan ölçülen 50 kPa değerindeki (0,5 bar veya
yaklaşık 5 metrelik su sütünu değerindeki) hidrostatik iç basınç ve değeri kN cinsinden boru en kesitinin
şekline göre DN veya WN değerinin 0,03 katına eşit olan kesme yükü Fs birlikte uygulanmalı ve iç basınç
sıfıra düşürülmeden önce birleşim yerinin Madde 4.3.7’ye uygunluk bakımından değerlendirilebilmesi için
basınç ve yük bu değerlerde 15 dakikalık zaman dilimi boyunca sabit tutulmalıdır.
E.5.4 Kesme yükü etkisi altında açısal sapma yapan birleşim yerinin su sızdırmazlığı
Açısal sapma ve kesme yükü için sırasıyla Madde E.5.2 ve Madde E.5.3’e uygun şekilde ayrı ayrı deney
yapmak yerine, imalâtçının takdirine bağlı olarak, bu iki deney birleştirilerek yapılabilir.
Birleşik deney, Madde E.5.2’ye uygun şekilde yapılan açısal sapma yapan birleşim yerinin su sızdırmazlığı
deneyi ile değeri kN cinsinden boru en kesitinin şekline göre DN veya WN değerinin 0,01 katına eşit olan
kesme yükü Fs kullanılarak, Madde E.5.3’e uygun şekilde yapılan kesme yükü etkisi altındaki birleşim yerinin
su sızdırmazlığı deneyinin aynı anda yapılmasından oluşur. Açısal sapma ve kesme yükü aynı düzlem içinde
ve aynı doğrultuda uygulanmalıdır.
Belirtilen açısal sapma değerine ulaşıldığında, kesme yükü işlemi başlatılır ve sonrasında Madde E.5.2 ve
Madde E.5.3’e uygun şekilde hidrostatik iç basınç uygulanır.
Bu durum, hidrostatik iç basınç sıfıra düşürülmeden önce birleşim yerinin Madde 4.3.7’ye uygunluk
bakımından değerlendirilebilmesi için belirtilen zaman dilimi boyunca korunmalıdır.
E.6 Sonuçların ifade edilmesi

Birimin/birimlerin veya birleşim yerinin bu standardda belirtilen şarta uygun olup olmadığına ilişkin bir kayıt
tutulmalıdır.
46
EN 1916/Mart 2005
Ek F
Su emme tayini deney metodu
F.1 Prensip
Bu deneyin amacı, sertleşmiş betonun, suya daldırılmış bir numunenin kütlesi ile aynı numunenin
kurutulduktan sonraki kütlesi arasındaki farkın kuru numune kütlesine oranı şeklinde tarif edilen, suya
daldırma yoluyla su emmesinin değerlendirilmesidir.
F.2 Numune
Sertleşmiş bir birimden kesilerek alınan numunenin kütlesi 2 kg’dan az, 4 kg’dan fazla olmamalıdır.
F.3 Cihazlar
Cihazlar, sıcaklığı 105 oC ± 5 oC’ta tutulabilen havalandırmalı etüv ile numune kütlesini % 0,05 hassasiyetle
tartabilen teraziden oluşmalıdır.
F.4 İşlem
F.4.1 Suya daldırılmış numunenin kütlesinin tayini (m1)

Numune, 20 oC ± 3 oC sıcaklığa ulaştırılır ve sabit kütleye erişilinceye kadar aynı sıcaklıktaki musluk suyu
içine daldırılır. Bu işlem, birer saatlik aralar ile numunenin düşey olarak önce yaklaşık 1/3’ü, daha sonra
yaklaşık 2/3’ü ve son olarak üst yüzeyi üzerinde kalan nihaî su seviyesi 20 mm olacak şekilde tamamı,
kademeli şekilde suya daldırılarak gerçekleştirilir.
24 ± 1 saat ara ile yapılan iki tartma değeri arasındaki fark, suya daldırılan numunenin ortalama kütle
değerinin % 0,1’inden az ise, sabit kütle m1’e erişildiği kabul edilir.
Numune yüzeyi, yüzey suyunun tamamen uzaklaştırılabilmesini sağlamak amacıyla, her bir tartma öncesi
örneğin bir sünger (ıslak ve sıkılmış) yardımıyla kurutulmalıdır.
F.4.2 Kurutulmuş numunenin kütlesinin tayini (m2)

Numune, havalandırmalı etüvde 105 oC ± 5 oC’ta sabit kütleye erişilinceye kadar kurutulur.
Not - Etüv kapasitesinin ve havalandırmasının, içine yerleştirilen numune miktarını kurutmak için yeterli olup
olmadığının kontrol edilmesi tavsiye edilir. Islak numuneler, kendilerinden önce yerleştirilen numuneler
tamamen kurutulmadan etüv içine yerleştirilmemelidir.
Numune 20 oC ± 3 oC’a kadar soğutulduktan sonra m2 kütlesi tayin edilir. 24 ± 1 saat ara ile yapılan iki tartma
değeri arasındaki fark, kuru numunenin ortalama kütle değerinin % 0,1’inden az ise, sabit kütle m2’ye
erişildiği kabul edilir.
F.5 Sonuçların ifade edilmesi

Suya daldırma yoluyla su emme Aw, aşağıdaki eşitlik yardımıyla yüzde bir hanesine yuvarlatılarak hesaplanır
ve kaydedilir:
A w = 100 × ( m1 − m2 ) / m2
Burada;
m1 Suya daldırılmış numunenin sabit kütlesi,
m2 Kuru numunenin sabit kütlesi
dir.
47
EN 1916/Mart 2005
Ek G
İmalâtçının kalite güvence sistemi
G.1 Organizasyon
G.1.1 Sorumluluk ve yetki

Kaliteyi etkileyen işleri idare eden, yapan ve kontrol eden bütün personel arasındaki sorumluluk, yetki ve
ilişkiler;
− Uygun olmayan özellikte mamul oluşmasının önlenmesi ile ilgili işlemin başlatılması,
− Varsa, mamul kalite problemlerinin belirlenmesi ve kaydedilmesi
amacıyla, organizasyon açısından serbestlik ve yetkiye ihtiyaç duyan personel ile ilgili bilgiler de dâhil olmak
üzere, tarif edilmelidir.
G.1.2 Fabrika imalât kontrolü için yönetim temsilcisi

İmalâtçı, birimlerin imalâtında yeterli yetki, bilgi ve tecrübeye sahip bir kişiyi, varsa diğer görevlerine ek olarak,
fabrika imalât kontrol işlemlerinin yönetim ve denetimi ile bu ekte belirtilen hususların uygulanması ve devam
ettirilmesinden sorumlu olarak atamalıdır.
G.1.3 Yönetimin gözden geçirmesi

Bu ekte belirtilen hususların yerine getirilmesi amacıyla kabul edilmiş olan imalât kontrol sistemi, sistemin
uygunluğunun ve etkililiğinin sürekli olarak sağlanması için, imalâtçı yönetimi tarafından imalâtçının imalâtla
ilgili düzenlediği belgelerde belirtilen sıklıkla gözden geçirilmelidir. Bu gözden geçirmelerle ilgili kayıtlar
tutulmalıdır.
G.1.4 İmalâtçının imalâtla ilgili düzenlediği belgeler
İmalâtçının imalâtla ilgili düzenlediği belgeler, uygun şekilde aşağıda verilenlere ilişkin şartları içermelidir:
− Boruların gövde iç uzunlukları (Madde 4.3.3),
− Birleşimlerin ve contaların tarifi, boyutları, toleransları ve bunlara ek olarak contalama fonksiyon bölgesi
(Madde 4.3.3, Madde 4.3.4, Madde 6.2, Ek H),
− Çelik lif miktarı (Madde 5.1.1),
− Donatı (Madde 5.2.2, Madde 6.3.1, Madde G.9),
− Karakteristik beton basınç dayanımı (Madde 5.3.2),
− Birleşim açıklığının değeri (Madde E.5.2),
− İmalât kontrol sisteminin gözden geçirilme sıklığı (Madde G.1.3),
− Donatılı beton boruların tepe yükü dayanımı muayenesi için düzenli muayene veya temel muayene
seviyelerinden hangisinin kullanıldığı (Madde I.1.1),
− Eğilmede çekme gerilmeleri (Ek K),
− Boru en kesit geometrisi (Ek K).
G.2 Fabrika imalât kontrol sistemi

İmalâtçı, birimlerin belirtilen özelliklere uygunluğunu sağlamak amacıyla belgelere dayalı bir fabrika imalât
kontrol sistemini kurmalı ve bu sistemi devam ettirmelidir. Aşağıda verilen hususlara özellikle dikkat
edilmelidir:
− Belgelere dayalı fabrika imalât kontrol sistemi işlemlerinin ve talimatlarının bu standardın şartlarına
uygun şekilde hazırlanması,
− Belgelere dayalı fabrika imalât kontrol sistemi işlemlerinin ve talimatlarının etkili şekilde uygulanması.
G.3 Muayene ve deney

G.3.1 Genel
Gerekli muayene ve deneyleri yapabilmek için gereken araçların, donanımın ve personelin hepsi
bulunmalıdır. İmalâtçı veya temsilcisi, yapmış olduğu bir sözleşme ile gerekli araçlara, donanıma ve
personele sahip bir taşeron çalıştırıyor ise (ana sorumluluğu kendisi taşırken), bu şart karşılanmış olur. Bütün
deney ve ölçme donanımları, birimlerin belirtilen özelliklere uygunluğunun kanıtlanmasına imkân verecek
şekilde kalibre edilmeli, muayene edilmeli ve bakım yapılmalıdır. Bu donanımlara ait belgeler ve sertifikalar
mevcut olmalıdır. Donanım, ölçme belirsizlikleri bilinerek kullanılmalı ve belirtilen özelliği ölçebilecek
kapasitede olmalıdır.
48
EN 1916/Mart 2005
G.3.2 Muayene ve deney durumu

Uygun olan hâllerde, birimlerin muayene ve deney durumu, üzerlerinde yapılan muayeneler ve deneylere
göre uygun olup olmadıklarını gösteren araçlar ile tarif edilmelidir.
Uygun olmayan birimler üzerindeki TS EN numarasının ve varsa belgelendirme işaretinin silinmesi şartıyla,
birimlerin işaretlenmesi imalât esnasında bitirilebilir.
G.3.3 Deneyler
Deneyler, bu standardda verilen deney metotlarına uygun şekilde yapılmalıdır.
G.3.4 Muayene ve deney kayıtları

Fabrika imalât kontrolü sonuçları yeterli şekilde kaydedilmelidir. Kayıtta/kayıtlarda; birimlerin tarifi, imalât
tarihi, deney metodu, deney sonuçları, uygulanan sınırlar ve muayeneyi yapan kişinin imzası bulunmalıdır.
Muayene edilen birimlerin bu standarda uygun olmaması veya uygun olmayacağına dair bir göstergenin
bulunması hâlinde, durumla ilgili olarak atılacak adımları belirten bir not, imalâtçı kaydına/kayıtlarına
geçirilmelidir (örneğin, yeni bir deneyin yapılması ve/veya ilgili imalât işleminin düzeltilmesi amacıyla
önlemler alınması gibi).
İmalâtçı kaydı/kayıtları en az beş yıl boyunca muhafaza edilmelidir.
G.3.5 Şikâyetler
Birimlerin kalitesi ile ilgili olarak alınan bütün şikayetler ayrıntılarıyla yeterli şekilde kaydedilmelidir.
Kayıtta/kayıtlarda; birimlerin tarifi, kullanım yerinin tanıtımı, imalât tarihi, şikâyetin türü ve neticede yapılan
işlem bulunmalıdır.
G.4 Uygun olmayan birimlerin ortaya çıkması durumda yapılması gereken işlem
G.4.1 Yeterli bulunmayan sonuçlar

Birim üzerinde yapılan bir deney veya muayene sonucu yeterli bulunmuyorsa, imalâtçı, mevcut olan eksikliği
gidermek için gerekli adımları zaman kaybetmeden atmalıdır. Teknik açıdan mümkünse ve eksikliğin
giderildiğine dair kanıt gerekliyse, eksiklik giderildiğinde ilgili deney veya muayene geciktirilmeden
tekrarlanmalıdır.
G.4.2 Uygun olmayan birimler

Uygun olmayan birimler (bu standardda verilen bir veya daha fazla özelliğe uygun olmayan birimler) ayrılmalı
ve uygun olmadıkları belirtilecek şekilde işaretlenmelidir.
G.4.3 Müşterinin haberdar edilmesi

Birimler deney sonuçları alınmadan önce sevk edilmişse, müşteriler, sonradan ortaya çıkabilecek herhangi
türdeki hasarın önlenmesi amacıyla bu durumdan haberdar edilmelidir. Birimler teslim edilmişse ve
imalâtlarının ardından yapılan bir sonraki kabul edilebilirlik tayini imalâtın reddini gerektiriyorsa, imalâtçı,
önceki kabul edilebilirlik tayininden itibaren imal ve teslim ettiği birimlerin müşterilerini, bu birimlerin
uygunluğunun garanti edilemeyeceği hususunda haberdar etmelidir.
G.5 Birimlerin taşınması, depolanması, ambalâjlanması ve teslimi
G.5.1 Genel
İmalâtçı, uygulanabilir olduğunda birimlerin taşınması, depolanması, ambalâjlanması ve teslimi ile ilgili belge
ve bakım işlemlerini oluşturmalıdır.
G.5.2 Taşıma
İmalâtçı, hasar veya bozulmayı önleyici taşıma metotlarını kullanmalıdır.
G.5.3 Depolama
İmalâtçı, birimlerin teslim öncesi hasar görmesini veya bozulmasını önleyici emniyetli depolama alanlarını
temin etmelidir.
49
EN 1916/Mart 2005
G.5.4 Ambalâjlama ve işaretleme

İmalâtçı ambalâjlama, koruma ve işaretleme işlemlerini (kullanılan malzemeler dâhil), bu standarda
uygunluğun sağlanması için gereken ölçüde kontrol etmelidir.
G.5.5 İzlenebilirlik
Teslim edilen birimler veya birim grupları, imalât verilerine bakılarak kesin olarak tanınabilmeli ve
izlenebilmelidir. Bu amaç doğrultusunda imalâtçı, ilgili teknik şartnamelerde istenen kayıtları oluşturmalı ve
saklamalı, birimleri veya birimlerin teslim belgelerini bu kayıtlara göre işaretlemelidir.
G.6 Eğitim ve personel

İmalâtçı, kaliteyi etkileyen bütün personel faaliyetleri ile ilgili eğitim işlemlerini oluşturmalı ve sürdürmelidir.
Özel olarak belirlenmiş görevleri yerine getirecek personel; uygun öğrenim, gereken eğitim ve/veya tecrübe
temel alınarak seçilmelidir. Uygun eğitim kayıtları tutulmalıdır.
G.7 Malzeme kontrolü

Aşağıda verilen çizelgelerin (Çizelge G.1 - Çizelge G.8) tamamı içinde belirtilen muayeneler ve deneylerden
elde edilen sayısal sonuçlar ve bu sonuçlardan harekete geçilmesini gerektirenler kaydedilmelidir.
Çizelge G.1 bütün malzemelere uygulanır.
Çizelge G.2;
− EN 45011’in gereklerine uygun üçüncü taraf belgelendirme kuruluşunca belgelendirilmemiş,
− EN 45012’nin gereklerine uygun üçüncü taraf belgelendirme kuruluşunca belgelendirilmiş ve EN ISO
9001’e uygun olan bir kalite güvence sistemi altında imal edilmemiş,
− Bu maddeye uygun bir kalite plânını işleten ve imalâtçı tarafından denetlenen tedarikçi tarafından imal
edilmemiş
malzemelere ayrıca uygulanır.
Çizelge G.1 - Bütün malzemelerin kontrolü
Malzeme Muayene/deney Amaç Sıklık, en az

Bütün malzemeler Siparişe (sipariş, şartnameye/şartnamelere Partinin siparişe Her teslimde
atıf yapmalıdır) uygunluğu gösteren sevk ve uygunluğundan ve
teslim belgesinin (uygulanabilir olduğunda doğru kaynaktan
konteyner üzerindeki etiketin) muayenesi yollandığından
emin olmak
50
EN 1916/Mart 2005
Çizelge G.2 - Belirli malzemelerin kontrolü
Malzeme Muayene/deney Amaç Sıklık, en az

1. Çimentolar Şartnameye/şartnamelere Uygunluktan emin olmak Her 1000 tonda bir, ayda
uygunluğu imalâtçı en az iki defa
doğrulayacaktır
2. Agregalar Partinin gözle muayenesi Tane büyüklüğü dağılımı, Her teslimde
tane şekli ve kirlilik/kirlenme
hususları dikkate alınarak Her kaynak ve tane
normal görünüm ile büyüklüğü dağılımında
karşılaştırma yapmak
3. Elek analizi deneyi Standard veya üzerinde 1. Yeni kaynaktan alınan

anlaşmaya varılmış tane ilk teslimde
büyüklüğü dağılımına 2. Gözle muayeneyi
uygunluğu değerlendirmek takiben şüphe olması
hâlinde
3. Haftada bir defa, yerel
şartların veya teslim
şartlarının gerektirmesi
hâlinde daha sık
4. Agregalar Organik kirlilik veya kavkı Kirliliğin veya kirlenmenin 1. Yeni kaynaktan alınan
(kabuk) miktarı deneyi varlığı ve miktarını ilk teslimde
değerlendirmek 2. Gözle muayeneyi
takiben şüphe olması
hâlinde
5. Kimyasal Kimyasal katkının gözle Normal görünüm ile Her teslimde
katkılar muayenesi karşılaştırma yapmak
6. Yoğunluk tayini deneyi Normal yoğunluk ile Her teslimde

karşılaştırma yapmak
7. Mineral Mineral katkının gözle Normal görünüm ile Her teslimde
katkılar muayenesi karşılaştırma yapmak
8. Karışım Kimyasal analiz deneyi Suda zararlı bileşenlerin Sadece, suyun şehir içme
suyu veya referans şartnameye bulunmadığında emin suyu şebekesinden
uygun deney olmak alınmadığı durumlarda:
1. Yeni bir kaynak ilk defa

kullanılırken
2. Şüphe olması hâlinde
3. Her yıl
4. Su akarsudan
alınıyorsa yılda üç defa
9. Çelik lif Şartnameye/şartnamelere Uygunluktan emin olmak Ayda bir defadan fazla
uygunluğu imalâtçı olmamak kaydıyla her
doğrulayacaktır teslimde
10. Donatı çeliği Şartnameye/şartnamelere Uygunluktan emin olmak Ayda bir defadan fazla
11. Contalar Şartnameye/şartnamelere Uygunluktan emin olmak Ayda bir defadan fazla
51
EN 1916/Mart 2005
G.8 Donanım kontrolü

Donanım kontrolü için Çizelge G.3 uygulanır.
Çizelge G.3 - Donanım kontrolü
Donanım Muayene/deney Amaç Sıklık, en az

1. Depo Uygun şekilde Kirlenme riskini önlemek Haftada bir defa
2. Tartma Performansın gözle Tartma donanımının doğru Her gün
donanımı muayenesi şekilde çalıştığından emin
olmak
3. Tartma doğruluğunun Hatalı tartmayı engellemek 1. Montaj anında

tayini deneyi 2. Yılda iki defa
4. Kimyasal Performansın gözle Dağıtıcının temiz durumda Her bir kimyasal katkı için
katkı muayenesi olduğundan ve doğru günün ilk harmanında
dağıtıcısı şekilde çalıştığından emin
olmak
5. Doğruluk tayini deneyi Hatalı dağıtımı engellemek 1. Montaj anında

2. Yılda iki defa
6. Su miktarını Dağıtılan suyun gerçek Hatalı dağıtımı engellemek 1. Montaj anında
ölçme miktarı ile ölçerden 2. Yılda iki defa
donanımı okunan değerin 3. Şüphe olması hâlinde
karşılaştırılması
7. Hacimsel Gözle muayene Harmanlama donanımının Her gün

harmanlama doğru şekilde çalıştığından
sistemi emin olmak
8. Harman bileşenlerinin Harmanlama 1. Montaj anında

gerçek kütlesinin, doğruluğundan emin olmak 2. Üç aylık aralıklarla
hacimsel harmanlama 3. Şüphe olması hâlinde
sistemi için uygun olacak
bir metot kullanılarak
tasarlanan kütle ile
karşılaştırılması
9. Mikserler Gözle muayene Karıştırma donanımında Haftada bir defa

(karıştırıcılar) aşınma olup olmadığını
kontrol etmek
10. Kalıplar ve Gözle muayene Kalıplar ve paletlerin Her gün
paletler temizliğini kontrol etmek
11. Boyut kontrolü Aşırı aşınma olup Kalıbın montajı veya tekrar
olmadığını kontrol etmek montajı esnasında veya
donanım yenilendiğinde
52
EN 1916/Mart 2005
G.9 İşlem kontrolü

Beton karışımının karışım hesabına (tasarımına) uygunluğunun kontrolü için Çizelge G.4 uygulanır.
İmalâtın kontrolü için Çizelge G.5 uygulanır.
İşaretlemenin ve depolamanın kontrolü için Çizelge G.6 uygulanır.
Teslim kontrolü için Çizelge G.7 uygulanır.
Çizelge G.4 - Beton karışımının kontrolü
İşlem elemanı Muayene/deney Metot Sıklık, en az

1. Beton Klorür miktarı Klorür miktarını hesaplamak Başlangıçta ve her kaynak
değişiminde
2. Doğru karışım Gözle kontrol Her mikser için her gün

3. Karışım Doğru oranlar Kullanılan karışım oranlarının Her mikser için her gün
oranları doğruluğunu belirlemek
Çizelge G.5 - Fabrika imalâtının kontrolü

4. İmalât Doğru imalât işlemi İmalâtçının imalâtla ilgili Her gün
düzenlediği belgelere
uygunluğu doğrulamak
5. Donatı Dairesel çubukların gövde iç İmalâtçının imalâtla ilgili Her gün
uzunluğu boyunca istenilen düzenlediği belgelere, bu
şekilde yerleşimi ve miktarı ile standarda ve tasarım
mufsuz ve muflu uç bitimlerinden şartnamesine uygunluğu
mesafesi doğrulamak
6. Mamul Özel işleme göre önemli Ölçmek Başlangıçta ve
boyut/boyutlar her gün
Çizelge G.6 - İşaretlemenin ve depolamanın kontrolü

7. İşaretleme Birimlerin işaretlenmesi Gözle kontrol Her gün
8. Depolama Uygun olmayan birimlerin Gözle kontrol Her gün

ayrılması
Çizelge G.7 - Teslim kontrolü

9. İşaretleme Birimlerin/belgelerin doğru Gözle kontrol Her gün
şekilde işaretlenmesi
10. Yükleme Doğru şekilde yükleme Gözle kontrol Her gün
53
EN 1916/Mart 2005
G.10 Lâboratuvar donanımının kontrolü

Lâboratuvar donanımının kontrolü için Çizelge G.8 uygulanır.
Çizelge G.8 - Lâboratuvar donanımının kontrolü
Donanım Muayene/deney Metot Sıklık, en az

1. Ölçme donanımı Ölçülerin tayini Resmî standarda göre kalibrasyon Yılda bir defa
2. Tartma donanımı Kütlenin tayini Resmî standarda göre kalibrasyon Yılda bir defa
3. Sıcaklık ölçme cihazı Sıcaklığın tayini Resmî standarda göre kalibrasyon Yılda bir defa
4. Yükleme deney donanımı Yüklemenin tayini Resmî standarda göre kalibrasyon Yılda bir defa
5. Su sızdırmazlık donanımı Basıncın tayini Resmî standarda göre kalibrasyon Yılda bir defa
54
EN 1916/Mart 2005
Ek H
İmalâtı tamamlanmış mamullerin muayenesi için numune alma işlemleri
Madde 6.1’in gerektirdiği yerde, imalâtı tamamlanmış mamullerin muayenesi için Çizelge H.1 uygulanmalıdır.
Çizelge H.1 - Numune alma işlemleri
Madde Belirtilen deney Başlangıç tip deneyi Rutin muayene

Madde 4.2.6.1 Su emme 3S 1 G/ay
Madde 4.3.2 Yüzeyin gözle muayenesi Deneye tâbi tutulan her bir Deneye tâbi tutulan her
birim bir birim
Madde 4.3.3 Geometrik
özellikler:
− Birimler 3N 3Y
− Birleşim profilleri Çizelge H.2 Çizelge H.2
Madde 4.3.4 Birleşimler ve contalar Deney veya belirtilen -
koşullarda hesap
Madde 4.3.5 Tepe yükü dayanımı Donatısız ve çelik lifli Çizelge I.1
beton için 3 S
Donatılı beton için 1 S

Madde 4.3.6.1 Boyuna eğilme momenti dayanımı 2S -
Madde 4.3.7 Su sızdırmazlık:
Madde 4.3.4.2’de verilen Metot 1,
Metot 3 ve Metot 4
− Hidrostatik (t ≤ 125 mm) 3W Çizelge I.2
− Birleşim yeri, her tip için Çizelge H.2 Çizelge H.2
Madde 4.3.4.2’de verilen Metot 2
− Birleşim yeri, her tip için Çizelge H.2 Çizelge I.2
Madde 5.2.1 Donatı 1N Göçme yükü deneyine
tâbi tutulmuş her bir
donatılı beton boru
Madde 5.2.2, Beton örtü kalınlığı Madde 5.2.3’e göre tip Madde 5.2.3’e göre
Madde 5.3.3 deneyine tâbi tutulmuş her deneye tâbi tutulmuş her
bir boru kullanılarak 1 N bir boru ve örtü kalınlığı
veya diğer birimler için örtü ölçer kullanılarak 2 N/gün
kalınlığı ölçer kullanılarak
Madde 5.3.2.1 Karot dayanımı 1N J*)
Burada;
G Grup deneyi,
J Ayda en az 1 defa olmak üzere, her gruba ait imal edilen 500 birim başına yapılan deney,
N Her tip ve anma boyutu başına yapılan deney,
S Her tip, anma boyutu ve dayanım sınıfı başına yapılan deney,
W Her tip, anma boyutu ve aynı et kalınlığı başına yapılan deney,
Y Yılda tip başına en az 1 defa olmak üzere, her tip, anma boyutu ve dayanım sınıfı için imal edilen 1000
birim başına yapılan deney,
*) Aynı birimden alınan iki karot için J (Madde 6.8)
dir.
55
EN 1916/Mart 2005
Çizelge H.2 - Birleşim yeri deneyleri için numune alma işlemleri
Deneyler
1) Açısal sapma
2) Kesme yükü
veya
3) Açısal sapma ve kesme yükü birlikte
Başlangıç tip deneyi Rutin muayene
(Birleşimlerin dayanıklılığını kanıtlamak için Madde
4.3.4.2’de verilen Metot 1, Metot 3 veya Metot 4’ün
kullanıldığı durumda)
Aynı gruptan; Yılda bir deneyden az olmamak şartıyla, aynı gruba ait
− Conta profil kesiti aynı, imal edilen 1000 birimden;
− Birleştirme yapılırken etkili olan birleşim profili − Conta profil kesiti aynı,
aynı − Birleştirme yapılırken etkili olan birleşim profili aynı
olan iki çift birim. olan bir çift birim.
Başlangıç tip deneyinden en olumsuz toleranslar ile

başarılı sonuç alınmış olması hâlinde, imalâtçının
takdirine bağlı olarak ve aşağıda verilen sıklık
değerlerinden az olmamak şartıyla, imalâtla ilgili
düzenlediği belgelerde beyan ettiği sıklıkla sadece
birleşim ve conta profilinin boyutları doğrulanabilir:
− Her anma boyutu ve tipe ait imal edilen 25 birim

başına bir birim,
− Her anma boyutu ve tip için günde bir birim.
56
EN 1916/Mart 2005
Ek I
Tepe yükü dayanımının ve su sızdırmazlığın (hidrostatik) sürekli
muayenesi için numune alma işlemleri
I.1 Muayene çeşitleri ve sonuçların yorumlanması
I.1.1 Muayene çeşitleri

Münferit değerlendirmeler esas alınarak muayene yapılması (Madde I.4.1) durumunda, donatısız ve çelik lifli
borulara ait tepe yükü dayanımı deney sonuçları değerlendirilirken daima sıkı muayene uygulanmalıdır.
Diğer deney sonuçları değerlendirilirken uygulanacak muayene çeşitleri, azalan sıklıklara göre aşağıda
gösterildiği gibi üç tanedir.
− Sıkı muayene: Yeni bir imalâta başlandığında veya işlemde bir değişiklik meydana geldiğinde veya
Madde I.2’de belirtilen değiştirme kuralları uygulandığında her özellik için yapılır.
− Normal muayene: Özel işlem kontrol durumuna eriştiğinde veya Madde I.2’de belirtilen değiştirme
kuralları uygulandığında her özellik için belirtilen sıklıkla yapılır.
− Gevşek muayene: Madde I.2’de belirtilen değiştirme kuralları izin verdiği taktirde, her özellik için düşük
sıklıkla numune alınarak yapılır.
Donatısız beton boruların tepe yükü dayanımı muayenesi, normal olarak taşıma sınır yükü (göçme yükü)
Fu’ya göre yapılır. Alternatif olarak bu muayene, özel işlem için ve imalâtçının takdirine bağlı olarak, Ek K’ya
uygun şekilde öncelikle en küçük tepe yükü Fn’ye göre de yapılabilir.
Donatılı beton boruların tepe yükü dayanımı muayenesi, imalâtçının takdirine bağlı olarak ve seçilen seviye
imalâtçının imalâtla ilgili düzenlediği belgelerde beyan edilmek şartıyla, Çizelge I.1’de belirtilen “düzenli” veya
“temel” seviyede yapılabilir.
I.1.2 Sonuçların yorumlanması

Rutin deneylerin ve muayenenin kabul edilebilirliği, Madde I.4’te verilen kurallara uygun şekilde münferiden
veya istatistikî olarak tayin edilmelidir.
I.2 Değiştirme kurallarının işletilmesi
I.2.1 Sıkı muayeneden normal muayeneye geçiş

Sıkı muayenede art arda beş numunenin de ilgili özelliğe uygunluk göstermesi hâlinde, normal muayene
başlatılır veya normal muayeneye dönülür.
I.2.2 Muayenenin durdurulması

Art arda 10 numune de sıkı muayenede uygun çıkmazsa, arz edilen mamullerin kalitesini geliştirici önlemler
alınıncaya kadar numune alma işlemlerine ait kuralların uygulanması durdurulur.
I.2.3 Normal muayeneden gevşek muayeneye geçiş

Normal muayene uygulanmakta iken, aşağıda verilen şartların karşılanması hâlinde, gevşek muayeneye
geçilebilir:
− Son 10 numunenin ilgili özelliğe uygunluk göstermiş olması,

− İmalâtın bir kontrol durumuna erişmiş olması.
I.2.4 Gevşek muayeneden normal muayeneye geçiş

Gevşek muayene uygulanmakta iken, asıl muayenede aşağıda verilen hususlardan herhangi birinin ortaya
çıkması hâlinde, normal muayeneye dönülür (herhangi bir ret durumu meydana gelmeden önce):
− İmalâtın düzensiz hâle gelmesi veya gecikmesi,

− Normal muayeneye dönülmesinin gerekliliğini gösteren diğer şartlar.
57
EN 1916/Mart 2005
I.2.5 Normal muayeneden sıkı muayeneye geçiş

Normal muayene uygulanmakta iken, iki veya daha fazla numunenin, normal muayene kapsamında art arda
yapılan herhangi beş deney içinde verilen ilgili özelliğe uygunluk göstermemesi hâlinde, sıkı muayeneye
geçilir.
I.3 Sıkı, normal ve gevşek muayene
I.3.1 Sıkı muayene

Sıkı muayenede numune alma sıklığı, normal muayenedeki numune alma sıklığının iki katıdır.
I.3.2 Normal muayene

Numuneler aşağıda verilenlere uygun şekilde seçilir ve deneye tâbi tutulur:
− Tepe yükü dayanımı:

Çizelge I.1’de tarif edilen şekilde.
− Su sızdırmazlık (hidrostatik):
Birleşimlerin dayanıklılığını kanıtlamak için Madde 4.3.4.2’de verilen metotlardan kullanılanına göre ve
Çizelge I.2’de tarif edilen şekilde.
I.3.3 Gevşek muayene

Gevşek muayenede numune alma sıklığı, normal muayenedeki numune alma sıklığının yarısıdır.
58
EN 1916/Mart 2005
Çizelge I.1 - Tepe yükü dayanımının muayenesi
Boru malzemesi Sembol/ Özel bir makine veya imalât sistemi kullanılarak imal edilen anma boyutu
semboller ve dayanım sınıfı aynı numunea boruların deneye tâbi tutulma sıklığı
(normal muayene)
Başlangıçta veya 18 veya Toplamb
daha fazla takvim ayı c
Haftalık imalât Numune alma sıklığı
süren bir aradan sonra miktarı
1 2 3 4 5
Donatısız beton Fu İmalâtın başlangıcında bir < 750 boru Yılda dört adetten az
(Ek K tercihi adetd olmamak üzere imal
kullanılmadan) edilen 500 boru başına
bir adet
≥ 750 boru İmal edilen 750 boru
başına bir adet
Donatısız beton Fn - < 750 boru Yılda dört taneden az
(Ek K tercihi olmamak üzere imal
kullanılarak) edilen 500 boru başına
bir adet
başına bir adet
Fu İmalâtın başlangıcında bir Her dört haftada bir adetten az olmamak
adetd üzere Fn için seçilen her beş borudan bir
adedi
Çelik lifli beton 0,67 Fn + İmalâtın başlangıcında bir < 750 boru Yılda dört adetten az
Fu + 0,67 adetd olmamak üzere imal
Fn edilen 500 boru başına
bir adet
başına bir adet
Donatılı beton Fc = 0,67 İmalâtın başlangıcında bir < 250 boru Yılda iki adetten az
(düzenli Fn adetd olmamak üzere imal
muayene) edilen 250 boru başına
bir adet
250 ≤ miktar< 750 Haftadac bir adet
başına bir adet
Fu İmalâtın başlangıcında bir Yılda bir adetten az olmamak üzere Fc için
adetd seçilen her 10 borudan bir adedi
Donatılı beton Fc = 0,8 İmalâtın başlangıcında bir < 250 boru Yılda iki adetten az
(temel Fn adetd olmamak üzere imal
muayene) edilen 500 boru başına
bir adet
250 ≤ miktar< 750 İki haftada bir adet
başına bir adet
1,2 Fn İmalâtın başlangıcında bir Yılda bir adetten az olmamak üzere Fc için
adetd seçilen her 10 borudan bir adedi
a
Bir numune bir boru anlamındadır.
b
3. kolonda belirtilen numune de dâhildir.
c
Anma boyutu ve dayanım sınıfı aynı boruların imal edildiği art arda gelen beş gün anlamındadır.
d
Başlangıç tip deneyleri (Madde 7.2.2) hariç, bütün numuneler rasgele seçilmek zorunda olduğundan
(Madde 3.1.28), rutin imalât kapsamında imal edilen ilk boru olması şart değildir anlamındadır.
Not - İlgili etkili deney sonucu Fa (Madde C.5), uygun şekilde Fc, Fn ve Fu için kullanılır.
59
EN 1916/Mart 2005
Çizelge I.2 - Su sızdırmazlığın muayenesi; hidrostatik (Metot 1, Metot 3 ve Metot 4), birleşim yeri (Metot 2)
Tasarım et kalınlığı Her tipin, anma boyutunun ve aynı et kalınlığınına normal

(t) muayenesi kapsamında numune alınmadan önce art arda gelen iş
mm günleri süresince ulaşılan en fazla imalât miktarı
t ≤ 40 ≤ 250
40 < t ≤ 100 ≤ 500
100 < t ≤ 125 ≤ 1000
125 < t -
a
Art arda 60 iş günü süren bir dönem boyunca belirli bir anma boyutunda, tipte veya tasarım et
kalınlığında imalât yapılmamışsa, yılda en az bir defa olmak üzere, imalât tekrar başladığı anda
numune alınmalıdır.
I.3.4 Örnekler
Tepe yükü dayanımının Çizelge I.1’e uygun şekilde düzenli muayenesi için numune alma sıklığını gösteren
örnekler, Çizelge I.3’te verilmiştir.
60
EN 1916/Mart 2005
Çizelge I.3 - Tepe yükü dayanımının muayenesi için numune alma sıklığını gösteren örnekler (düzenli muayene)
Özel bir makine Boru malzemesi Anma boyutu ve İşlem İmal edilen boru miktarının yığışımlı (kümülatif) olarak gösterildiği imalât günleri
veya imalât sistemi dayanım sınıfı 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
Makine “A” Donatısız beton DN 300 İmal edilen boru miktarı: 250 500 750 1000 1250 1500 1750 2000 2250 2500 2750 3000 3250 3500 3750
1) 2) 2) 2) 2)
Dayanım sınıfı 165 Alınan numune miktarı: 1 >> < 1 > < 1 > < 1 > < 1 >
Makine “B” Donatısız beton DN 600 İmal edilen boru miktarı: 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1000 1100 1200 1300 1400 1500
1) 3) 3)
Dayanım sınıfı 135 Alınan numune miktarı: 1 >> < 1 > < 1 >
4) 4)
Makine “C” Donatısız beton WN/HN 400/600 İmal edilen boru miktarı: 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1000
Dayanım sınıfı 135 Alınan numune miktarı: 1) 3)
1 >> < 1 >
5)
Çelik lifli beton DN 800 İmal edilen boru miktarı: 100 200 300 400 500
Dayanım sınıfı 110 Alınan numune miktarı: 1)
1 >>
Makine “D” Donatılı beton DN 600 İmal edilen boru miktarı: 250 500 750 1000 1250 1500 1750 2000 2250 2500 2750 3000 3250 3500 3750
Dayanım sınıfı 135 Alınan numune miktarı (Fc): 11) >> < 1
6)
> < 1
6)
> < 1
6)
> < 1
6)
>
1)
Alınan numune miktarı (Fu): 1 >>
Makine “E” Donatılı beton DN 1200 İmal edilen boru miktarı: 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1000 1100 1200 1300 1400 1500
Dayanım sınıfı 110 Alınan numune miktarı (Fc): 11) >> < 1
7)
> < 1
7)
>
1)
4) 4)
Makine “F” Donatılı beton DN 1500 İmal edilen boru miktarı: 50 100 150 200 250 300 350 400 450 500
Dayanım sınıfı 110 Alınan numune miktarı (Fc): 1) 8)
1 >> < 1 >
1)
9)
DN 1600 İmal edilen boru miktarı: 30 60 90 120 150
Dayanım sınıfı 90 Alınan numune miktarı (Fc): 1)
1 >>
1)
İmalât sistemi “G” Donatılı sürme DN 1600 İmal edilen boru miktarı: 10 20 30
1)
boru betonu Dayanım sınıfı 90 Alınan numune miktarı (Fc): 1 >>
1)
1) Çizelge I.1’de verilen 3 no’lu kolon.
2) Haftalık 750 adetten fazla donatısız beton boru imalâtı için Çizelge I.1’de verilen 4 ve 5 no’lu kolonlar.
3) Haftalık 750 adetten az donatısız beton boru imalâtı için Çizelge I.1’de verilen 4 ve 5 no’lu kolonlar.
4) Art arda beş günlük imalât
5) Haftada 750 adetten az çelik lifli beton boru imal edildiğinden, imalâtın başlangıcında alınan numune gerekeni temsil eder (Çizelge I.1’de verilen 4 ve 5 no’lu kolonlar)
6) Haftalık 750 adetten fazla donatılı beton boru imalâtı için Çizelge I.1’de verilen 4 ve 5 no’lu kolonlar.
7) Haftalık 250 adet ile 500 adet arası donatılı beton boru imalâtı için Çizelge I.1’de verilen 4 ve 5 no’lu kolonlar.
8) Haftada 250 adet donatılı beton boru imal edildiğinden, imalâtın başlangıcında alınan numune gerekeni temsil eder (Çizelge I.1’de verilen 4 ve 5 no’lu kolonlar)
9) Haftalık 250 adetten az donatılı beton boru imalâtı için Çizelge I.1’de verilen 4 ve 5 no’lu kolonlar.
61
EN 1916/Mart 2005
I.4 Kabul edilebilirlik tayini
I.4.1 Münferit değerlendirmeler esas alınarak yapılan muayene
I.4.1.1 Uygulama
Münferit değerlendirmeler esas alınarak yapılan muayene, istatistikî değerlendirme için ön gerekleri (Madde
I.4.2.2) karşılayan donatısız ve çelik lifli beton borulara ait taşıma sınır yükü (göçme yükü) deney sonuçları
dışında, bütün numunelere ait tepe yükü dayanımı ve hidrostatik deney sonuçlarına uygulanmalıdır.
I.4.1.2 İşlem
Her bir deney sonucu (tepe yükü dayanımı için Fa, Fc, Fn, Fu’dan hangisi uygunsa) bu standardda verilen ilgili
şart ile karşılaştırılır.
Taşıma sınır yükü (göçme yükü) Fu için aşağıdaki şart uygulanır:
Fu > Fn
Burada;
Fn En küçük tepe yüküdür.
Taşıma sınır yükü (göçme yükü) Fu için uygulanan işlem (donatısız boruların Ek K tercihi kullanılarak yapılan
muayenesi ve donatılı boruların temel muayenesi dışında) Şekil I.1’de şematik olarak gösterilmiştir.
Donatılı boruların temel muayenesi için uygulanan işlem, Şekil I.2’de şematik olarak gösterilmiştir.
I.4.1.3 Kabul kriterleri

Sonuç Madde I.4.1.2’de verilen şarta uygunsa, ilgili imalât kabul edilmelidir.
Taşıma sınır yükü (göçme yükü) deney sonucu dışında tepe yükü dayanımı veya hidrostatik deney sonucu
şarta uygun değilse, aynı imalâttan numune olarak iki boru daha alınarak deneye tâbi tutulmalıdır. Bu ikinci
numuneden elde edilen sonuçların her ikisi de şarta uygunsa, uygun olmayan borular istisna sayılarak ilgili
imalât kabul edilmelidir. Bu ikinci numuneden elde edilen sonuçlardan biri veya her ikisi de şarta uygun
değilse, ilgili imalâtın hangi bölümünde sorun çıktığı tayin edilmeli ve o bölüm reddedilmelidir.
Taşıma sınır yükü (göçme yükü) deney sonucu Madde I.4.1.2’de verilen şarta uygun değilse, aşağıda
verilenler uygulanır:
− Fu ≥ 0,95 Fn ise, aynı imalâttan numune olarak iki boru daha alınarak deneye tâbi tutulmalı ve kabul
edilebilirlik, bu ikinci numuneden elde edilen her iki sonucun uygun olmayan sonuca eklenmesiyle
oluşturulan sonuç kümesinin istatistikî olarak değerlendirilmesi (Madde I.4.2.4) esas alınarak tayin
edilmelidir.
− Fu < 0,95 Fn ise, ilgili imalât reddedilmelidir.
Temel muayene kapsamında 1,2 Fn’ye kadar deneye tâbi tutulan donatılı bir borudan elde edilen deney
sonucu şarta uygun değilse (yani boru göçerse), kabul edilebilirlik, alt kalite istatistiği Q’yu (Madde I.4.2.4.2)
tespit etmek amacıyla Fa deney sonucu 1,14 Fn (0,95 Fn yerine) ve 1,2 Fn (Fn yerine) ile karşılaştırılarak
aynen yukarıda olduğu gibi tayin edilir.
62
EN 1916/Mart 2005
Münferit
muayeneler
Bir boruyu deneye

tâbi tut
Fu > Fn ? Evet
Kabul
Hayır
Hayır
Fu ≥ 0,95 Fn ? Ret
Evet
Evet
Borular donatılı mı?
Hayır
Hayır 12 ay içindeki Evet

Münferit önceki sonuçların İstatistikî
değerlendirmeler sayısı ≥5 mi? değerlendirme
İki birimi daha deneye (n - 1) önceki

tâbi tut sonuçların bir eksiği
x 3 değerini hesapla xn değerini hesapla
Evet Evet xn ≥ Fn + kns

x 3 ≥ Fn + k3s Kabul veya
? xn ≥ Fn + k3δ
?
Hayır Hayır
Ret
Şekil I.1 - Münferit değerlendirmeler esas alınarak yapılan taşıma sınır yükü (göçme yükü) muayenesi için
akış şeması (donatısız boruların Ek K tercihi kullanılarak yapılan muayenesi ve donatılı boruların temel
muayenesi dışında)
63
EN 1916/Mart 2005
Münferit
muayeneler
Bir boruyu deneye

tâbi tut
Fc ≥ 0,8 Fn ? Hayır
Ret
Evet
Evet
Fa > 1,2 Fn ? Kabul
Hayır
Hayır
Fa ≥ 1,14 Fn ? Ret
Evet
Münferit
değerlendirmeler
İki birimi daha deneye

tâbi tut
x 3 değerini hesapla
Evet
x 3 ≥ 1,2 Fn + k3s Kabul
?
Hayır
Ret
Şekil I.2 - Donatılı boruların münferit değerlendirmeler esas alınarak yapılan temel muayenesi için akış
şeması
64
EN 1916/Mart 2005
I.4.2 İstatistikî değerlendirme esas alınarak yapılan tepe yükü dayanımı muayenesi
I.4.2.1 Uygulama
İstatistikî değerlendirme esas alınarak yapılan tepe yükü dayanımı muayenesi, donatısız ve çelik lifli beton
borulara ait aşağıdaki ön gerekleri karşılayan taşıma sınır yükü (göçme yükü) Fu deney sonuçlarına
uygulanmalı ve bu uygulama gerçekleştirilirken numunelerin imalâtında kullanılan özel işlem istatistikî bir
kontrol durumuna erişmek ve bu durumu devam ettirmek amacıyla değerlendirilmelidir.
I.4.2.2 Ön gerekler
İstatistikî değerlendirme esas alınarak yapılan muayene, aynı özel işlem ile imal edilen numunler üzerinde
yapılan tepe yükü dayanım deneylerinden elde edilen art arda beş sonucun, bu standardın şartlarına uygun
olduğu ve dağılımının normal kabul edilebileceği durumda kullanılmalıdır.
Münferit değerlendirmeler esas alınarak yapılan muayene (Madde I.4.1) ise, aynı özel işlem ile imal edilen
numunler üzerinde yapılan rutin tepe yükü dayanım deneylerinden elde edilen sonuçların yılda beşten az
olduğu veya dağılımının normal kabul edilemeyeceği durumda kullanılmalıdır.
I.4.2.3 İşlem
Muayene, n imalâtçı tarafından seçilen ve 3 ≤ n ≤ 15 aralığında kalan belirli bir sayı olmak üzere, aynı özel
işlem ile imal edilen numunler üzerinde yapılan rutin tepe yükü deneylerinden elde edilen art arda n adet
sonucun buluduğu sonuç kümesi kullanılarak yapılır. Kullanılacak ilk küme, bu standardın şartlarına uygun
en son üç sonuçtan oluşmalıdır.
Muayene, kullanılabilir deney sonuç sayısı n’den az olduğu sürece, mevcut kümeye yeni sonuçların ilâve
edilmesiyle art arda oluşturulan kümelerin kullanılması esas alınarak sürdürülmelidir.
Kullanılabilir deney sonuç sayısı n’yi aştığında, sonraki muayeneler, en eski sonuçların çıkarılması ve en
yeni sonuçların ilâve edilmesi ile oluşturulan n adet sonucu içeren güncellenmiş kümeler kullanılarak
yapılmalıdır.
İmalâtta veya deney parametrelerinde, deney sonuçlarının normal dağılımını bozabilecek her bir değişikliğin
ardından, değişiklik sonrası elde edilmiş deney sonuçlarından oluşan yeni bir sonuç kümesi oluşturulmalıdır.
I.4.2.4 Kabul kriterleri
I.4.2.4.1 Genel
Deney sonuçlarının;
− Münferiden Fu ≥ 0,95 Fn şartına,
− İstatistikî olarak Madde I.4.2.4.2 veya Madde I.4.2.4.3’te verilen şartlara
uygun olması hâlinde, imalât kabul edilmelidir.
Burada;
Fu Taşıma sınır yükü (göçme yükü),
Fn En küçük tepe yükü
dür.
Yukarıda verilen şartlardan birine veya her ikisine de uygunluk sağlanamıyorsa, ilgili imalâtın hangi
bölümünde sorun çıktığı tayin edilmeli ve o bölüm reddedilmelidir.
I.4.2.4.2 Standard sapmanın bilinmediği durumda kabul edilebilirlik tayini

Art arda son n adet numuneden elde edilen ölçülmüş taşıma sınır yükü (göçme yükü) Fu değerinin x olduğu
kabul edilir.
n adet değerin aritmetik ortalaması x ve standard sapması s hesaplanır.
Şart alt sınır değeri için alt kalite istatistiği Q aşağıdaki eşitlikle hesaplanır ve bulunan değer, Çizelge I.4’ün
ilgili kolonundan elde edilen kabul edilebilirlik sabiti k ile karşılaştırılır. Ara n değerleri için enterpolasyon
yapılabilir.
65
EN 1916/Mart 2005
(
Q = x − Fn ) s
Burada;
Fn En küçük tepe yükü için şart alt sınır değeridir.
2)
Çizelge I.4 - Standard sapmanın bilinmediği durumda kabul edilebilirlik sabiti
Numune sayısı n Kabul edilebilirlik sabiti k
Sıkı muayene Normal muayene Gevşek muayene

3 1,12 0,958 0,765
4 1,17 1,01 0,814
5 1,24 1,07 0,874
7 1,33 1,15 0,955
10 1,41 1,23 1,03
15 1,47 1,30 1,09
Kabul için şart alt sınır değeri alt kalite istatistiği, kabul edilebilirlik sabitinden büyük veya bu sabite eşit
olmalıdır.
I.4.2.4.3 Standard sapmanın bilindiği durumda kabul edilebilirlik tayini

İşlem, standard sapmanın bilinmediği durum için Madde I.4.2.4.2’de verilen ile aynıdır. Ancak kullanılacak
standard sapma σ, en fazla son 12 ay içinde en az art arda 15 numuneden elde edilen ölçülmüş taşıma sınır
yükü (göçme yükü) Fu değerleri esas alınarak tayin edilmeli ve düzenli olarak doğrulanmalıdır. Kabul
edilebilirlik sabiti k, Çizelge I.5’in ilgili kolonundan elde edilmelidir. Ara n değerleri için enterpolasyon
yapılabilir.
2)
Çizelge I.5 - Standard sapmanın bilindiği durumda kabul edilebilirlik sabiti
Numune sayısı n Kabul edilebilirlik sabiti k
Sıkı muayene Normal muayene Gevşek muayene

3 1,17 1,01 0,76
4 1,23 1,11 0,83
5 1,39 1,20 0,92
7 1,45 1,25 1,02
10 1,50 1,31 1,08
15 1,56 1,36 1,13
2) ISO 3951’den uyumlaştırılmıştır.

66
EN 1916/Mart 2005
Ek J
Mamul belgelendirme kuruluşuna düşen görevler
J.1 Fabrikanın ve fabrika imalât kontrolünün başlangıç muayenesi
Fabrikanın başlangıç muayenesinde, seri ve siparişe dayalı birim imalâtı ile fabrika imalât kontrolü için
personel ve donanım bakımından Ek G’de verilen ön gereklere uygunluğun sağlanıp sağlanmadığı tayin
edilmelidir.
İmalâtçı tarafından işletilen fabrika imalât kontrol sistemi ve sistemin kabul edilebilirlik değerlendirmesi başta
olmak üzere, başlangıç muayenesi ile ilgili bütün durumlar bir rapor şeklinde belgelenmelidir.
J.2 Birimlerin başlangıç tip deneylerinin değerlendirilmesi ve onaylanması

Fabrika hâlihazırda bu standarda uygun şekilde belgeli imalât yapmıyorsa, belgelendirme kuruluşu,
başlangıç tip deneylerini değerlendirmek ve onaylamak amacıyla, standardda verilen her bir özellik için her
bir anma boyutu grubu üzerinde yapılacak deneylerde hazır bulunmalıdır.
Fabrika hâlihazırda bu standarda uygun şekilde belgeli imalât yapıyorsa, belgelendirme kuruluşu, yeni bir
mamulün veya yeni bir imalât sistemi kullanılarak imal edilen birimlerin başlangıç tip deneylerinin
değerlendirilmesi ve onaylanması amacıyla, imalâtçı tarafından, ilgili mamulller veya ilgili donanım
kullanılarak imal edilen birimler piyasaya arz edilmeden en geç yedi gün önce haberdar edilmelidir.
J.3 Fabrika imalât kontrolünün periyodik olarak gözetimi, değerlendirilmesi ve

onaylanması
Belgelendirme kuruluşunun başlıca amacı, imalât ve üzerinde anlaşmaya varılan fabrika imalât kontrol
sistemi için Ek G’de verilen ön gereklerin devamlılığını kontrol etmek olmalıdır.
Belgelendirme kuruluşu, Ek G’de verilen ilgili bütün özelliklerin, periyodik olarak yılda en az iki defalık sıklıkla
muayene edilebileceği bir muayene programını işletmelidir.
İmalâtçının imalât kontrolünden elde ettiği sonuçlar, gereken rutin deneylerin belirtilen sıklıkta yapıldığından
ve deney donanımının kalibrasyonu ile bakımına ait olanlar da dâhil olmak üzere uygun önlemlerin
alındığından emin olmak amacıyla, periyodik muayenenin bir bölümü olarak incelenmelidir. İşaretleme
kurallarına uygunluk da ayrıca kontrol edilmelidir.
Periyodik muayenelerin sonuçları, muayene kayıtları içinde belgelenmelidir.
J.4 Fabrikada alınan numuneleri denetleme deneyleri

Mamul belgelendirmesinin temeli fabrika imalât kontrolüne dayandığından, denetleme deneylerinin amacı,
imal edilen birimlerin uygun olup olmadığına karar vermek değil, bu kontrole ait sonuçların güvenilirliğini
kontrol etmek olmalıdır.
Denetleme deneyleri, bu standarda uygun olduğu beyan edilmiş birimler üzerinde yapılmalıdır. İmalatçıya ait
deney donanımının standarda uygun veya kalibre edilmiş olması hâlinde, deneyler normal olarak bu
donanım kullanılarak yapılmalıdır.
Denetleme deneyleri, temsilî olacak anma boyutu ve dayanım sınıfı aralıklarında kalan birimlerin, ardışık üç
yıllık dönemler boyunca deneye tâbi tutulması sağlanacak şekilde yapılmalıdır.
J.5 Kalite sistemi

İmalâtçının belgeli bir kalite sistemi (örneğin, EN ISO 9001’e uygun) kurmayı önermesi hâlinde, bu sistem,
uygulama öncesi onaylanmış bir mamul belgelendirme kuruluşu tarafından değerlendirilmeli ve kabul
edilmelidir.
67
EN 1916/Mart 2005
Ek K
Donatısız beton boruların rutin (sürekli) tepe yükü dayanımı
muayenesinin öncelikle en küçük tepe yüküne göre yapılmasında
uygulanacak işlem
Donatısız beton boruların rutin (sürekli) tepe yükü dayanımı muayenesi, özel işlem için imalâtçının takdirine
bağlı olarak, aşağıdaki işleme uygun şekilde;
− Boruların dairesel kesitli veya tabandaki tasarım et kalınlığı tepedeki tasarım et kalınlığına eşit dairesel
kesitli tabanlı borular olması,
− Deneyin, Şekil C.2a, Şekil C.2c veya Şekil C.3a’da gösterilen düzeneklere uygun şekilde yapılması,
− Özel bir makine veya imalât sistemi kullanılarak imal edilen, anma boyutu, en kesiti ve dayanım sınıfı
aynı olan borulara işlemin ayrı olarak uygulanması,
− İşleme dair bütün hususların, imalâtçının imalâtla ilgili düzenlediği belgelere kaydedilmesi
şartlarıyla, öncelikle en küçük tepe yükü Fn’ye göre yapılan deneyle gerçekleştirilebilir.
Not - Münferit değerlendirmeler esas alınarak yapılan tepe yükü dayanımı muayenesi ile ilgili bilgiler, Madde
I.4.1’de verilmiştir.
1. Adım: Tepe yükü dayanımı muayenesi, imalâtın başlandığı andan itibaren, muayene çeşitlerinden sıkı
muayene (Madde I.1.1) kullanılarak, Çizelge I.1’de verilen “Donatısız beton borular (Ek K tercihi
kullanılmadan)” kısmında verilenlere uygun şekilde taşıma sınır yükü (göçme yükü) Fu’ya göre
yapılır.
2. Adım: Muayene, n imalâtçı tarafından seçilen ve 5 ≤ n ≤ 15 aralığında kalan belirli bir sayı olmak üzere,
numunler üzerinde yapılan rutin tepe yükü deneylerinden art arda elde edilen ve en eskisi 12 aylık
olan n adet sonucun bulunduğu sonuç kümesine ulaşılıncaya kadar sürdürülür.
3. Adım: n adet borunun her biri için aşağıdaki eşitlik kullanılarak eğilmede çekme gerilmesi fbt hesaplanır:
fbt = ( 6 × Fu × rm ) ( π×t ) act

2
Burada;
fbt Eğilmede çekme gerilmesi (MPa) (N/mm2),
Fu Taşıma sınır yükü (göçme yükü) (kNm),
rm Borunun ortalama yarıçapı (mm),
tact Borunun tepesindeki ölçülen ortalama et kalınlığı (mm)
dır.
4. Adım: n adet sonuçtan karakteristik eğilmede çekme gerilmesi fch değeri hesaplanır, sonra bulunan
karakteristik eğilmede çekme gerilmesi fch değerinden büyük olmayan bir eğilmede çekme tasarım
gerilmesi fdes seçilir.
5. Adım: Tasarımlanan boru en kesitindeki eğilmede çekme gerilmesi fbt aşağıdaki eşitlik kullanılarak
hesaplanır:
fbt = ( 6 × Fn × rm ) ( π×t en küçük

2
)
Burada;
fbt Eğilmede çekme gerilmesi (MPa) (N/mm2),
Fn En küçük tepe yükü (göçme yükü) (kNm),
rm Borunun ortalama yarıçapı (mm),
ten küçük Borunun tepesi için izin verilebilir en küçük et kalınlığı (mm)
dır.
Eğilmede çekme gerilmesi fbt, eğilmede çekme tasarım gerilmesi fdes’i aşmıyorsa, tasarımlanan
boru en kesiti doğrulanmış olur.
68
EN 1916/Mart 2005
6. Adım: Tasarımlanan boru en kesiti doğrulandıktan sonra, Çizelge I.1’de verilen “Donatısız beton borular
(Ek K tercihi kullanılarak)” kısmında verilenlere uygun şekilde rutin (sürekli) muayeneye başlanır.
7. Adım: Taşıma sınır yükü (göçme yükü) Fu’ya tâbi tutulan bir sonraki borudaki betonun eğilmede çekme
gerilmesi fbt, 3. Adım’da verilen eşitlik kullanılarak hesaplanır ve bulunan sonuç, n adet sonuçtan en
eski olanının yerine koyulur.
8. Adım: Kabul edilebilirlik aşağıdaki şekilde tayin edilir:
Art arda son n adet numuneden elde edilen ve taşıma sınır yükü (göçme yükü) Fu’da ölçülmüş
eğilmede çekme gerilme değerinin x olduğu kabul edilir.
n adet değerin aritmetik ortalaması x ve standard sapması s hesaplanır.
Şart alt sınır değeri için alt kalite istatistiği Q aşağıdaki eşitlikle hesaplanır ve bulunan değer, Çizelge
I.4’ün ilgili kolonundan elde edilen kabul edilebilirlik sabiti k ile karşılaştırılır. Ara n değerleri için
enterpolasyon yapılabilir.
(
Q = x − fdes ) s
Burada;
fdes Eğilmede çekme gerilmesi için şart alt sınır değeridir.
Kabul için şart alt sınır değeri alt kalite istatistiği, kabul edilebilirlik sabitinden büyük veya bu sabite
eşit olmalıdır.
9. Adım: Kabul edilebilirlik tayin edildiyse, 7. ve 8. Adım’da verilenler, taşıma sınır yükü (göçme yükü) Fu’ya
göre yapılan bir sonraki her deney için tekrarlanır, aksi taktirde 1. Adım’a geri dönülür.
69
EN 1916/Mart 2005
Ek ZA
(Bilgi için)
Bu standardın, AB Yönetmeliklerinin temel gerekleri veya diğer
hükümleri ile ilişkili olan maddeleri
ZA.1 Kapsam ve ilgili özellikler
Bu standard, Avrupa Komisyonu ve Avrupa Serbest Ticaret Birliği’nin M/131 no’lu “İnsanlar tarafından
tüketilmesi tasarlanan sular ile temas hâlinde olmayan borular, tanklar ve yardımcı malzemeler” başlıklı
talimatına göre CEN tarafından hazırlanmıştır.
Bu standardın, bu ekte gösterilen maddeleri, Avrupa Birliği Yapı Malzemeleri Yönetmeliği (89/106/EEC)
kapsamı altındaki talimatın gereklerini sağlamaktadır.
Bu maddelere uygunluk, bu ek kapsamında olan mamullerin, burada gösterilen tasarlanan kullanımlarına

uygun olmasını gerekli kılar; CE işareti ile birlikte verilen bilgilere başvurulmalıdır.
Uyarı: Tasarlanan kullanıma uygunluğu etkilemeyen diğer şartnameler ve diğer AB yönetmelikleri, bu

standard kapsamına giren yapı mamullerine uygulanabilir.
Bu standard kapsamındaki tehlikeli maddelerle ilgili özel madde hükümlerine ek olarak, standard
kapsamında olan mamullere uygulanabilecek diğer şartlar da olabilir (örnek olarak; Uyarlanmış Avrupa
yasaları ve millî kanunlar, tüzükler ve kararnameler). Avrupa Birliği Yapı Malzemeleri Yönetmeliği
hükümlerini yerine getirmek için, uygulandığı yerde ve zamanda, bu şartların da sağlanması gerekli olabilir.
Not: Tehlikeli maddelerle ilgili Avrupa hükümleri ve millî hükümlere ilişkin bilgilendirici veri tabanı, EUROPA
internet sitesinin Yapı (Construction) sayfasından elde edilebilir (Bu sayfaya http://europa.eu.int/comm/
enterprise/construction/internal/hygiende.htm adresi ile ulaşılabilir.)
Bu ekin kapsamı, kapsam dâhilindeki mamuller bakımından Madde 1’de verilen kapsam ile aynıdır. Bu ek,
aşağıda belirtilen kulllanım için tasarlanan ön dökümlü beton borular ve bağlantı parçalarının CE işaretlemesi
ile ilgili kuralları verir ve uygulanabilir ilgili maddeleri gösterir (Çizelge ZA.1).
Yapı mamulü/mamulleri: Birbiri ile esnek olarak birleştirilen donatısız, çelik lifli ve donatılı ön
dökümlü beton borular ve bağlantı parçaları
Tasarlanan kullanım/kullanımlar: Kanalizasyon, yağmur ve yüzey sularını genellikle toprak altı boru
hatlarında cazibeli şekilde veya bazı durumlarda düşük basınç yükü
altında iletmek.
70
EN 1916/Mart 2005
Çizelge ZA.1 - İlgili maddeler
Temel özellikler Bu standarddaki özellik Seviyeler ve/veya Notlar

maddeleri sınıflar
Birleşimlere ilişkin Madde 4.3.3.2 ve Yok mm cinsinden cinsinden ifade
boyut toleransları Madde 4.3.4.1 edilen izin verilmiş en büyük
toleranslar dikkate alınacaktır.
Tepe yükü dayanımı Madde 4.3.5, Madde Yok En küçük tepe yükü kN/m
5.3.2 ve Madde 5.3.4 cinsinden ifade edilmesine
rağmen, tepe yükü dayanımı
kendisine karşılık gelen dayanım
sınıfı ile ifade edilir. Sürme
borularda betonun karakteristik
basınç dayanımı MPa (N/mm2),
tasarım sürme yükü ise MN
cinsinden ifade edilir.
Boyuna eğilme Madde 4.3.6 Yok Anma çapı ≤ 250, gövde iç
momenti dayanımı uzunluğu ≤ dış çaplarının altı katı
olan dairesel kesitli borular için
yeterlidir. Aksi taktirde, kNm
cinsinden boyuna eğilme momenti
dayanımı, yukarıda verilen
boyutlar için belirtilenden az
olmamalıdır.
Su sızdırmazlık Madde 4.3.7 Yok Özellik, deney süresince sızıntı
meydana gelmemesi veya gözle
görülebilir diğer kusurların
oluşmaması ile kanıtlanır.
Dayanıklılık Madde 4.3.9 ve Yok Dayanıklılıkla ilgili özellikler
Madde 5.3.1.2 ayrıntılı şekilde ve ilgili diğer
maddelere atıflar yapılarak Madde
4.3.9’da verilmiştir.
ZA.2 Ön dökümlü beton borular ve bağlantı parçalarının uygunluk teyit

işlemi/işlemleri
ZA.2.1 Uygunluk teyit sistemi

Çizelge ZA.1’de belirtilen ön dökümlü beton borular ve bağlantı parçalarının, M/131 no’lu talimat Ek III’te
verildiği gibi olan uygunluk teyit sistemi, tasarlanan kullanımlar ve ilgili seviye/seviyeler ve sınıflar için Çizelge
ZA.2’de gösterilmiştir.
Çizelge ZA.2 - Uygunluk teyit sistemi
Mamul/mamuller Tasarlanan kullanım/kullanımlar Seviye/seviyeler Uygunluk teyit

veya sınıf/sınıflar sistemi/sistemleri
Borular; İnsanlar tarafından tüketilmesi - 4
bağlantı parçaları ve tasarlanmayan suların
birleşimler nakledilmesi/atılması/depolanması
için oluşturulan tesisatlarda
Sistem 4: 89/106/EEC (CPD) Yönetmeliğinin, Ek III.2.(ii), üçüncü ihtimaline bakılmalıdır.
Çizelge ZA.1’deki ön dökümlü beton borular, bağlantı parçaları ve birleşimlerin uygunluk teyidi, bu standard
maddelerinin (Çizelge ZA.3’te gösterilen) uygulanması neticesinde ortaya çıkan ve Çizelge ZA.3’te gösterilen
uygunluk değerlendirme işlemleri esas alınarak yapılmalıdır.
71
EN 1916/Mart 2005
Çizelge ZA.3 - Uygunluk değerlendirmesinde görev bölümü
Uygulanacak uygunluk
Görevler Görevin kapsamı değerlendirmesi
maddeleri
Fabrika imalât Tasarlanan kullanımla ilgili Çizelge ZA.1’deki
İmalâtçıya Madde 7.2.3
kontrolü (FPC) bütün özelliklere ilişkin parametreler
düşen
Başlangıç tip Tasarlanan kullanımla ilgili Çizelge ZA.1’deki
görevler Madde 7.2.2
deneyleri bütün özellikler
ZA.2.2 Uygunluk beyanı

Bu ekte verilenlere uygunluk sağlandığında, imalâtçı veya onun Avrupa Ekonomik Alanı (EEA) sınırları
içerisinde bulunan temsilcisi, imalâtçıya CE işaretini iliştirme yetkisini veren uygunluk beyanını hazırlamalı ve
bu beyanı muhafaza etmelidir. Bu beyanda, aşağıda verilenler bulunmalıdır:
− İmalâtçının veya onun EEA sınırları içerisinde bulunan yetkili temsilcisinin adı ve adresi ile imalâtın
yapıldığı yer,
− Mamulün tarifi (tip, tanıtım, kullanım, ...) ve CE işareti ile birlikte verilen bilgilerin bir nüshası,
− Mamulün tâbi olacağı hükümler (örneğin, bu standardın Ek ZA bölümü),
− Mamulün kullanımında uygulanması muhtemel özel şartlar (örneğin, belirli şartlar altındaki kullanımla
ilgili hükümler vb.),
− İmalâtçı veya onun yetkili temsilcisi adına beyanı imzalamaya yetkili kişinin adı ve görevi.
Yukarıda bahsedilen uygunluk beyanı, mamulün kullanılacağı üye ülkenin resmî dilinde veya dillerinde
sunulmalıdır.
ZA.3 CE işareti
CE işaretinin iliştirilmesinden, imalâtçı veya onun EEA sınırları içerisinde bulunan yetkili temsilcisi
sorumludur. İliştirilecek CE işaret sembolü, 93/68/EEC Yönetmeliğine uygun olmalı ve birlikte verilen ticarî
belgeler (örneğin, sevk ve teslim belgesi) üzerinde bulunmalıdır. CE işaret sembolü herhangi bir ambalâj
içerisinde bulunan en az bir birim üzerindeki etiketin veya herhangi bir ambalâjın üzerinde de bulunabilir.
Etiket veya ambalâj üzerindeki CE işaret sembolü ile birlikte aşağıdaki bilgiler de bulunmalıdır:
a) CE işaretinin iliştirildiği yılın son iki rakamı,

b) Bu standarda atıf (TS 821 EN 1916 şeklinde),
c) c) ve e) bendleri hariç Madde 8’in gerektirdiği bilgiler.
Aşağıda verilen özellikler, yukarıda verilen bilgiler ile birlikte ticarî belgeler üzerinde bulunmalıdır:
d) Tasarlanan kullanım,
e) Madde 8’in gerektirdiğinden ayrı olarak borular ve bağlantı parçalarının tepe yükü dayanımı - dayanım
sınıfı; sürme borularda ayrıca MPa (N/mm2) cinsinden betonun karakteristik basınç dayanımı ve MN
cinsinden tasarım sürme yükü,
f) Boyuna eğilme momenti dayanımı - boyut yeterliliği veya kNm cinsinden dayanım,
g) Borular, bağlantı parçaları ve birleşimlerin su sızdırmazlığı - 50 kPa’lık (0,5 barlık) hidrostatik iç deney
basıncı etkisinde hiçbir sızıntı yok şeklinde,
h) Dayanıklılık - Tasarlanan kullanım için uygun olan kullanım yeri çevresel etki şartları; normal veya tahrip
gücü daha şiddetli şartlar şeklinde beyan edilerek,
i) Birleşimlerin dayanıklılığı - Madde 4.3.4.2’ye göre kullanılan metot.
Ticarî belgeler üzerinde verilmesi gereken bilgilerle ilgili örnekler, Şekil ZA.1’de gösterilmiştir.
72
EN 1916/Mart 2005
…..Co Ltd, PO Box 21, B-1050

01
TS 821 EN 1916
Donatısız ön dökümlü beton boru: Kanalizasyon, yağmur
ve yüzey sularını genellikle toprak altı boru hatlarında
iletmek için kullanılan.
Su sızdırmazlık: 50 kPa’lık (0,5 bar) iç basınç etkisinde
birleşimde veya boruda hiçbir sızıntı yok.
Tepe yükü dayanımı: Dayanım sınıfı 90.
Boyuna eğilme momenti dayanımı: Boyutlar yeterli.
Dayanıklılık: Normal kullanım yeri çevresel etki şartları için
uygun.
Birleşimlerin dayanıklılığı: Metot 1’e göre kanıtlı.
…..Co Ltd, PO Box 21, B-1050

01
TS 821 EN 1916
Donatılı ön dökümlü beton sürme boru: Kanalizasyon,
yağmur ve yüzey sularını genellikle toprak altı boru
hatlarında iletmek için kullanılan.
Su sızdırmazlık: 50 kPa’lık (0,5 bar) iç basınç etkisinde
birleşimde veya boruda hiçbir sızıntı yok.
Tepe yükü dayanımı: Dayanım sınıfı 135, betonun
karakteristik basınç dayanımı ≥ 40 MPa (N/mm2) ve tasarım
sürme yükü 15 MN.
Boyuna eğilme momenti dayanımı: Boyutlar yeterli.
Dayanıklılık: Normal kullanım yeri çevresel etki şartları için
uygun.
Birleşimlerin dayanıklılığı: Metot 2’ye göre kanıtlı.
Şekil ZA.1 - CE işaretleme bilgilerine ait örnekler
Yukarıda, tehlikeli maddelerle ilgili olarak verilen gerekli herhangi özel bilgiye ek olarak, mamulle birlikte,
gerekli olduğu zaman ve yerde ve uygun şekilde, tehlikeli maddelerle ilgili olarak uyulduğu iddia edilen diğer
kanunlar listesi, bu hükümler tarafından gerekli görülen herhangi diğer bilgi ile birlikte verilmelidir. Not: Millî
mevzuat ile uyuşan Avrupa kanunlarından bahsedilmesine gerek yoktur.
73
EN 1916/Mart 2005
Kaynaklar
EN 45011 General requirements for bodies operating product certification systems (ISO/IEC guide
65:1996).
EN 45012 General requirements for bodies operating assesment and certification/registration of quality
systems (ISO/IEC guide 62:1996).
EN ISO 9001 Quality managements systems - Requirements (ISO 9001:2000).
ISO 3951 Sampling procedures and charts for inspection by variables for percent nonconforming.
ISO 12491 Statistical methods for quality control of building materials and components.
74

TS 821 en 1916 Beton Borular Ve Bağlanti Parçalari Donatisiz, Çeli̇k Li̇fli̇ Ve Donatili

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

TS 821 en 1916 Beton Borular Ve Bağlanti Parçalari Donatisiz, Çeli̇k Li̇fli̇ Ve Donatili

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TÜRK STANDARDI

ICS 23.040.50; 93.030

BETON BORULAR VE BAĞLANTI PARÇALARI -

Concrete pipes and fittings, unreinforced, steel fibre and

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

Kalite Sistem Belgesi

Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası)

Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.

TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

− EN 1916:AC 2003 ile yapılan değişiklik metinde ( I ) çizgiyle gösterilmiştir.

− Bu standardın daha önce yayımlanmış bulunan baskıları geçersizdir.

Beton borular ve bağlantı parçaları - Donatısız, çelik lifli ve donatılı

Bu standard, uygulanması zorunlu onbir ek ve bilgi için verilmiş bir ek içermektedir. Ek A, Ek B, Ek C, Ek D,

Bu standardda, birimlerin bu standarda uygunluğunun değerlendirilmesi ile ilgili kurallar da bulunmaktadır.

İşaretleme kuralları da standarda dâhil edilmiştir.

Çizelge 1 - Belirtilen özellikler ve istisnalar

2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

EN, ISO, IEC Adı TS No1) Adı

3 Terimler, tarifler ve semboller

3.1.2 Donatısız beton boru

3.1.3 Çelik lifli beton boru

3.1.4 Donatılı beton boru

3.1.5 Sürme boru

3.1.6 Girişli boru

a) Tipik girişli boru

Not - Gösterilenlerden farklı birleşim tipleri de bulunabilir.

Şekil 1 - Birleşme boruları ve girişli borular

3.1.7 Dairesel kesitli boru

3.1.8 Bağlantı parçası

3.1.11 Bağlantı borusu

3.1.12 Birleşme borusu

3.1.13 Daraltma parçası (redüksiyon)

3.1.16 Anma boyutu

3.1.17 Gövde iç uzunluğu

Şekil 2 - Gövde iç uzunluğu

3.1.18 Montajlı conta

3.1.19 Dayanım sınıfı

3.1.20 En küçük tepe yükü

3.1.21 Taşıma sınır yükü (göçme yükü)

3.1.22 Çatlak yükü

3.1.23 Beton örtü kalınlığı

3.1.24 Karakteristik değer

Not - % 75’lik güvenilirlik seviyesi, ISO 12491’de tavsiye edilen değerdir.

3.1.26 Rutin muayene

3.1.27 Sürekli muayene

3.1.30 Özel işlem

3.1.31 İstatistikî kontrol durumu

3.1.32 Değiştirme kuralları

Sembol Anlamı Birimi Metin içi atıf

Çizelge 2 - Semboller (devamı)

Sembol Anlamı Birimi Metin içi atıf

Çizelge 2 - Semboller (devamı)

Sembol Anlamı Birimi Metin içi atıf

Çizelge 3 - Bu standard kapsamına giren malzemeler.

Malzeme Referans özelliklere ilâve özellikler

4.2.1 Beton malzemeleri

4.2.2 Beton kalitesi

4.2.3 Betonun karışım suyu miktarı

4.2.3.2 Su/çimento oranı şartı

4.2.4 Betonun çimento dozajı

4.2.5 Betonun klorür miktarı

4.2.5.2 Klorür miktarı şartı

Çizelge 4 - Betonun en fazla klorür miktarı