„JESTEM”

Program profilaktyczno-edukacyjny dla

młodzieży

Grażyna Poraj, Magdalena Poraj

Instytut Psychologii
Uniwersytet Łódzki
ŁÓDŹ 2005
 Poczucie własnej wartości odgrywa w życiu każdego człowieka
szczególną rolę. Determinuje wiele zachowań, styl funkcjonowania w
relacjach z innymi, decyduje o samopoczuciu i stopniu akceptacji siebie.
Gdy jest właściwe, otwiera człowiekowi perspektywę rozwoju i, w efekcie,
pozwala na satysfakcjonujące życie. Kiedy jest zbyt niskie, może
przyczyniać się do powstawania różnorodnych zaburzeń, konfliktów z
innymi ludźmi, uwalniania negatywnych emocji, poczucia winy czy
osamotnienia. To prosta droga do wszelkich uzależnień.

 Celem programu profilaktyczno-edukacyjnego JESTEM jest

uporządkowanie wiedzy o sobie. Uczestnicy mają okazję do pogłębiania
świadomości wizerunku własnej osoby w oczach swoich oraz innych
osób. Program daje im szansę na odszukanie w sobie jak najwięcej
pozytywnych cech i mocnych stron. Pozwala na utrwalanie pozytywnego
obrazu siebie, a jednocześnie pomaga w rozwijaniu umiejętności
wykorzystywania mocnych stron do realizacji różnorodnych celów. Wiara
w siebie daje poczucie bezpieczeństwa, wzmacnia wewnętrznie, pozwala
na niezależność i czyni ludzi odpornymi na złe wpływy z zewnątrz.

 Program adresowany jest do młodzieży szkolnej. Może być pomocny w

pracy wychowawczej i profilaktycznej pedagogów, którzy cieszą się
zaufaniem uczniów.
 Ćwiczenie 1
 „Wszyscy Ci, którzy…”
 (Zabawa integracyjna, źródło: J. Rojewska, Grupa bawi się i pracuje. Część
II., Wałbrzych, 2000: Oficyna Wydawnicza UZUS)
 Celem ćwiczenia jest integracja uczestników zajęć i zbudowanie klimatu
współpracy w grupie.
 Materiały:
krzesła – o jedno mniej niż uczestników.
 Przebieg ćwiczenia:
Wszyscy siedzą w kręgu, a jedna osoba (np. ochotnik) stoi w środku,
ponieważ nie ma swojego krzesła (wcześniej odejmujemy jedno krzesło).
Prowadzący podaje komendę, na którą niektóre osoby muszą wstać i
szybko zamienić się miejscami. Np. „A teraz zamieniają się miejscami
wszyscy ci, którzy mają niebieskie oczy”. Na tę komendę wstają i biegną do
innych krzeseł wszystkie osoby, które mają niebieskie oczy. Osoba
podająca komendę stara się znaleźć krzesło dla siebie.
Osoba, której nie uda się usiąść na krześle, pozostaje w środku kręgu i
podaje kolejną komendę. Osoby zamieniają się miejscami itd.
 Ćwiczenie 2
 Zabawa integracyjna: BINGO
 Celem ćwiczenia jest integracja uczestników zajęć i
zbudowanie klimatu współpracy w grupie.
 Materiały:
 arkusze BINGO (załącznik nr 1), mazaki
 Przebieg ćwiczenia:
 Prowadzący rozdaje uczniom arkusze BINGO
 Zadaniem uczestników jest wypełnienie
poszczególnych chmurek imionami członków grupy
(za ich zgodą), do których odnoszą się zawarte w nich
informacje (po jednej osobie w chmurce).
 Zadanie jest na czas, osoba, która skończy jako
pierwsza krzyczy BINGO
 Uwaga: Jedną osobę można wpisać maksymalnie do
2 chmurek
Osoba,
która ma Osoba, która
dobre dobrze tańczy
oceny Osoba, która
jest sprawna
fizycznie
Osoba o
długich włosach
Osoba, która
lubi kino
Osoba, która
dużo czyta
Osoba, która
Osoba, która nosi okulary
mieszka za
miastem
Osoba, która
lubi lody
Osoba,
Osoba, która lubi
która zna pizzę Osoba, która
angielski, itd. często się
uśmiecha
 Ćwiczenie 3
 Moja klasa
 Celem ćwiczenia jest analiza grupy pod względem
ujawnianych cech osobowych, ważnych z punktu widzenia
funkcjonowania w grupie rówieśniczej.
 Materiały:
 arkusze MOJA KLASA ( załącznik nr 2 ), mazaki
 Przebieg ćwiczenia:
 Uczestnicy wypełniają przygotowane wcześniej arkusze. W
poszczególne pola okręgu wpisują imiona różnych osób z
klasy, którym mogą przyporządkować podane cechy
(maksymalnie po 3 w każdej części koła).
 Na dużym arkuszu (tablicy) porządkują zebrany materiał,
przyporządkowując konkretne osoby do podanych w
diagramie cech w polach koła.
 Grupa, pod kierunkiem prowadzącego, analizuje, które z
cech sprzyjają, a które utrudniają funkcjonowanie w grupie.
 uczynny skromny

przebojowy
bezkompromisowy

skryty
ugodowy

narzucający
nieśmiały swoją wolę

zdecydowany
uległy

silny pogodny
 Ćwiczenie 4
 Jak widzę siebie? Jak widzą mnie inni?
 Celem ćwiczenia jest ułatwienie samopoznania pod kątem
cech i zachowań określających poczucie własnej wartości.
 Materiały:
arkusz Skali Poczucia Własnej Wartości (SES) (załącznik nr 3), mazaki,
materiały na temat autoprezentacji (załącznik nr 4)
 Przebieg ćwiczenia:
 Prowadzący rozdaje grupie arkusze Skali Poczucia Własnej Wartości
Rosenberga. Uczestnicy wypełniają skalę, a następnie obliczają wyniki na
podstawie klucza podanego przez prowadzącego. SPWW określa poziom
poczucia własnej wartości (niski, przeciętny lub wysoki).
 Kolejnym krokiem jest dyskusja na temat indywidualnych wyników
uczestników zajęć:
- Czy są zgodne z dotychczasową wiedzą o sobie?
- Jakie konsekwencje dla funkcjonowania w grupie i własnego rozwoju mają:
samoocena wysoka, przeciętna, niska?
- Co wpływa na samoocenę?
- Jak budować własną samoocenę?
 Na tle wiedzy uczestnikami sobie prowadzący omawia z uczestnikami
zjawisko autoprezentacji oraz czynniki, jakie ją tworzą (załącznik nr 4)
 Skala Poczucia Własnej Wartości (SES) M. Rosenberga; adaptacja Z.
Juczyński, 1997
 Ogólnie mówiąc jestem z siebie zadowolony………… ZT T N ZN
 Czasami myślę, że jestem całkiem do niczego……….ZT T N ZN
 Jestem przekonany, że mam kilka atutów…………….ZT T N ZN
 Potrafię robić różne rzeczy tak dobrze,
jak większość innych ludzi……………………………. ZT T N ZN
 Mam poczucie, że nie mam, z czego być dumnym… ZT T N ZN
 Czasami wyraźnie czuję, że jestem niepotrzebny……ZT T N ZN
 Mam poczucie, że jestem wartościową osobą,
 przynajmniej na równi z innymi………………………. ZT T N ZN
 Chciałbym mieć więcej poważania dla siebie…………ZT T N ZN
 Ogólnie ujmując, jestem skłonny uważać
siebie za pechowca…………………………………….. ZT T N ZN
 Staram się pozytywnie patrzeć na siebie …………ZT T N ZN
 ZT – zdecydowanie tak
 T – tak
 N – nie
 ZN – zdecydowanie nie
 Klucz:
 Punktacja: ZT – 1 pkt.; T – 2 pkt.; N – 3 pkt.; ZN – 4 pkt.
 W pytaniach: 2, 5, 6, 8, i 9 występuje odwrócona punktacja (ZT – 4 pkt.; T – 3 pkt.; N – 2 pkt., ZN – 1 pkt.).
 Normy:
 10 – 19 – wyniki wysokie
 20 – 25 – wyniki przeciętne
 26 – 40 – wyniki niskie
 AUTOPREZENTACJA A SAMOOCENA
 Żyjąc wśród ludzi bardzo często doświadczamy sytuacji, w
których musimy zaprezentować samych siebie. W zależności
od sytuacji staramy się eksponować te cechy, które są istotne
dla pełnionych ról, np. w roli ucznia chcemy być postrzegani
jako sumienni, obowiązkowi, pracowici, grzeczni, punktualni,
etc. Niezależnie jednak od tego, jaką pełnimy rolę, cały czas
jesteśmy sobą.
 Sztuka autoprezentacji polega na takim przedstawieniu siebie,
jakiego oczekują od nas inni ludzie, czyli na ekspozycji takich
cech, aspektów własnej osoby, które są pożądane w określonej
sytuacji.
Pozytywna autoprezentacja zależy od wielu czynników, takich
jak:
 otwartość,
 życzliwość w stosunku do ludzi,
 kreatywność,
 wiedza i doświadczenie,
 ale ważne jest także pierwsze wrażenie, które powstaje w
pierwszej minucie (niektórzy mówią nawet o pierwszych 11
sekundach) spotkania.
Na naszą atrakcyjność, a co za tym idzie na jakość pierwszego
wrażenia maja wpływ zachowania niewerbalne, czyli tzw. mowa ciała. Jak
pokazują badania, słowa używane w codziennych kontaktach stanowią
zaledwie 30% informacji płynącej z naszej strony, zaś komunikacja
niewerbalna to 70 %.
Składają się na nią:
gesty,
mimika,
postawa ciała,
ton głosu,
kontakt wzrokowy
ubiór, wygląd zewnętrzny – jest komunikatem o Twoim stosunku do
siebie i do ludzi, z którymi się spotykasz,
odległość od rozmówcy – dystans przestrzenny.
 Ćwiczenie 5
 Moje terytorium,
czyli jak chronić się przed ingerencją innych ludzi
 Celem ćwiczenia jest uświadomienie uczestnikom jak duży
wpływ na ich życie mają oni sami oraz jak duży wpływ mają
osoby z ich otoczenia, a także jak chronić się przed
niekorzystną ingerencją innych osób.
 Materiały:
 Arkusze MOJE TERYTORIUM (załącznik 5), mazaki, arkusze
papieru,
 Przebieg ćwiczenia:
 Burza mózgów na temat „terytorium psychologicznego
człowieka”.
 Uczestnicy wypełniają według instrukcji załącznik nr 5.
 Dyskusja z grupą uwzględniająca następujące zagadnienia:
 - Dlaczego ludzie przekraczają terytorium innych? (ustalamy
listę przyczyn)
 - Kto najczęściej przekracza granice terytorium
psychologicznego innych?
 - Jak się przed tym skutecznie bronić?
Inni wywierają
na mnie wpływ – Chciałbym
w zakresie: wpływać na
innych w zakresie
Chcę
zachować
dla siebie:

Dlaczego ludzie przekraczają terytorium innych?

Ustalamy listę przyczyn.
Kto najczęściej to robi? Jak się przed tym bronić?
 ARKUSZ EWALUACYJNY
 Proszę oceń zajęcia, w których uczestniczyłeś przez ustosunkowanie się do podanych niżej
twierdzeń. Zaznacz swoją odpowiedź na 5-stopniowej skali, zakreślając kółkiem cyfrę, która
oddaje stopień zgodności z danym stwierdzeniem:
 1 – „całkiem się nie zgadzam”
 2 – „raczej się nie zgadzam”
 3 – „nie mam zdania”
 4 – „zgadzam się w większości”
 5 – „zgadzam się w pełni”
 Byłem zainteresowany/a tematem zajęć…………………………………………...1 2 3 4 5
 Spędziłam/spędziłem miło czas……………………………………………………..1 2 3 4 5
 Odpowiadała mi atmosfera panująca w trakcie zajęć……………………………..1 2 3 4 5
 Będę potrafił/a skorzystać z podanej wiedzy……………………………………… 1 2 3 4 5
 Prowadzący byli dobrze przygotowani do zajęć…………………………………...1 2 3 4 5
 Zajęcia poprawią moje kontakty z kolegami………………………………………..1 2 3 4 5
 Dowiedziałem się czegoś nowego o sobie…………………………………………1 2 3 4 5
 Czuję, że nie zmarnowałem tu czasu……………………………………………….1 2 3 4 5
 Które ćwiczenie najbardziej ci się podobało? Dlaczego?
 ………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………….......
 Które ćwiczenie sprawiło Ci największą trudność?
 ………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………….
