Doktryna Trumana

-jawne naruszenie jałtańskiej Deklaracji o Wyzwolonej Europie – rozszerzenie wpływów Moskwy i

sowietyzacja państw Europy -> amerykańska administracja nie podjęła w latach 45-47 żadnych
działań w celu powstrzymania radzieckiej ekspansji i odwrócenia biegu wydarzeń w tej części
kontynentu
-polityka USA od 47 – dwutorowość: podtrzymywanie współpracy z niedawnym sojusznikiem;
koncepcja uznania stref wpływów
-opinie Geogra F. Kennana, radcy ambasady amerykańskiej w ZSRR i eksperta do spraw radzieckich,
wyraźnie odzwierciedlały już myślenie w kategoriach stref wpływów -> depesza/długi telegram (13
stron) wysłanej w lutym 1946 r. z Moskwy do Waszyngtonu – zalecał on przystąpienie do działań,
których celem byłoby powstrzymywanie komunizmu i radzieckiej ekspansji za pomocą środków
politycznych, gospodarczych, militarnych -> stworzyły podwaliny dla oficjalnej doktryny politycznej
USA, zwanej doktryną powstrzymywania, fundament dla doktryny Trumana i planu Marshalla
-radziecka polityka wobec Turcję, Grecję i Iran, usytuowanych na obszarach ważnych zarówno
strategicznie, jak i ekonomicznie – złoża ropy naftowej
- Moskwa nie dotrzymuje terminu ewakuacji z Iranu przypadającego na 2 marca 1946 -> USA i UK
podejmują działania i naciski dyplomatyczne m.in. na forum Rady Bezpieczeństwa ONZ, w wyniku
których udało się nakłonić ZSRR do wycofania wiosną 1946 r. jego oddziałów wojskowych z
północnego Iranu
-marzec 1945 – Moskwa wypowiedziała radziecko-turecki układ o przyjaźni z 1925 r. a następnie
zaczęła wywierać coraz większą presję dyplomatyczną na Turcję w celu zaspokojenia własnych,
rosnących roszczeń terytorialnych
-jesień 1946 r. wybuchły w Grecji starcia zbrojne między wojskami rządowymi a komunistycznymi
oddziałami partyzanckimi, wspieranymi przez Albanię, Jugosławię i Bułgarię
-24.02.1947 – rząd brytyjski poinformował administrację amerykańską o przerwaniu z dniem 01.04,
z powodu trudności budżetowych, pomocy finansowej dla Grecji i wycofaniu stamtąd swoich sił
zbrojnych (16 tyś. Żołnierzy). 03.03 rząd grecki zwrócił się do administracji amerykańskiej z prośbą o
pomoc ekonomiczną i militarną
- 12 marca 1947 – prezydent USA w czasie posiedzenia obu izb kongresu wygłosił przemówienie,
które przeszło do historii jako tzw. Doktryna Trumana. Prezydent ostro zaprotestował przeciw
naruszeniu przez ZSRR w Polsce jałtańskiej Deklaracji o Wyzwolonej Europie, Rumunii, Bułgarii i
innych krajach wschodnioeuropejskich. Potępił wszelkie dążenia do zmiany status quo, naruszające
Kartę Narodów Zjednoczonych, dokonywane przez ZSRR za pomocą środków przymusu oraz
politycznej penetracji. Oświadczył, że totalitarne formy rządów, narzucone wolnym narodom przez
uzbrojone mniejszości lub agresje z zewnątrz, zagrażają pokojowi światowemu i w rezultacie –
bezpieczeństwu USA.
- nie odpowiedział się jednak za militarnym zaangażowaniem Waszyngtonu na obszarze radzieckiej
strefie wpływów. Zwrócił się natomiast do Kongresu z apelem o udzielenie gospodarczej i finansowej
pomocy wszystkim państwom pozostającym poza tą strefą w celu osiągnięcie przez nie stabilizacji
ekonomicznej i zapewnienia prawidłowego rozwoju politycznego.
- Administracja amerykańska wyasygnowała 250 mln dolarów na pomoc dla Grecji i 150 mln dolarów
dla Turcji. Szczególnie duże znaczenie miała pomoc finansowa i wysłanie doradców wojskowych do
Grecji. Przyczyniło się to do zwycięstwa wojsk rządowych i zakończenia, w październiku 1949 r.
trwającej tam wojny domowej

Plan Marshalla
- od zakończenia II WŚ, we wrześniu 1945, do końca 1947 r., USA udzieliło krajom europejskim
pomocy kredytowej i bezzwrotnej pomocy doraźnej w wysokości około 9.285 mld dolarów, w tym
około 8,785 mld dolarów Europie Zachodniej i około 0,5 mld dolarów Europie Wschodniej; państwa
europejskie były ponadto w około 80% odbiorcami bezzwrotnej pomocy żywnościowej, leczniczej i
mieszkaniowej udzielanej w latach 1945-1947 przez UNRRA (Administracja Narodów Zjednoczonych
do spraw Pomocy i Odbudowy)
-największymi odbiorcami tej pomocy były Chiny, Polska, Włochy, Jugosławia, Grecja,
Czechosłowacja
-jednak ani kredyty, ani pomoc amerykańska udzielona w ramach UNRRA, nie przywróciły stabilizacji
ekonomicznej na starym kontynencie, kryzys gospodarki europejskiej był zbyt duży
-straty i zniszczenia zakładów produkcyjnych spowodowane działaniami wojennymi, wysoki stopień
amortyzacji ocalałych urządzeń przemysłowych, niedobór surowców, zwłaszcza węgla i stali, a także
zerwanie tradycyjnych powiązań handlowych przyczyniły się do znacznego zmniejszenia produkcji i
drastycznego ograniczenia eksportu -> nakładał się na to brak rezerw złota i dewiz w dolarach, co
zwiększyło trudności płatnicze, a zmniejszyło zdolności importowe w stosunkach ze strefą dolarową
- waluty europejskie (z wyjątkiem franka szwajcarskiego i escudo portugalskiego) z powodu sytuacji
ekonomicznych emitujących je państw nie były wymienialne
- początek 1947 r. w Waszyngtonie coraz wyraźniej zaczęto zdawać sobie sprawę z tego, że
amerykańskie wyobrażenia o sytuacji gospodarki europejskiej były zbyt optymistyczne -> przewijanie
się myśli o konieczności zainspirowania wewnątrz europejskiej współpracy gospodarczej jako
metody wyjścia z kryzysu
-05.06.1947 – Marshall w krótkim przemówieniu wygłoszonym w Uniwersytecie Harvarda wezwał
rządy państw europejskich do opracowania wspólnego programu gospodarczego w celu
wzmocnienia kondycji i odzyskania pozycji starego kontynentu. Istota oferty amerykańskiej polegała
na propozycji wykorzystania środków finansowych, towarów i urządzeń przemysłowych
pochodzących z USA dla zapobieżenia dalszemu upadkowi gospodarki europejskiej, a następnie na
uruchomieniu ścisłej współpracy ekonomicznej między państwami kontynentu;
- Marshall przestrzegł jednocześnie wszystkie rządy, partie i ugrupowania polityczne przed próbami
wykorzystania kryzysu dla własnych celów politycznych; zaapelował również do społeczeństwa
amerykańskiego o poparcie inicjatywy rządowej
- brytyjski minister spraw zagranicznych, Ernest Bevin, przystąpił niezwłocznie do rozmów z szefem
dyplomacji francuskiej Georges’em Bidaultem. Z ich inicjatywy zwołana została do Paryża
konferencja ministrów spraw zagranicznych Wielkiej Brytanii, Francji i Związku Radzieckiego (27.06-
02.07.1947); celem tego spotkania miało być sformułowanie założeń wstępnych dla programu
odbudowy gospodarki europejskiej. Delegacja radziecka nie była zainteresowana ogólnoeuropejskim
programem odbudowy, lecz odrębnymi programami dla poszczególnych krajów, a także
bezpośrednią pomocą finansową i ekonomiczną USA -> ZSRR sprzeciwił się ujawnieniu danych
dotyczących własnego potencjału ekonomicznego -> Wiaczesław Mołotow odrzucił propozycję
brytyjsko-francuską i 02.07.1947 delegacja radziecka demonstracyjnie opuściła obrady
- 12.07.1947 – zebrali się w Paryżu przedstawiciele 16 państw europejskich: Austrii, Belgii, Danii,
Francji, Grecji, Holandii, Islandii, Irlandii, Luksemburga, Norwegii, Portugalii, Szwajcarii, Szwecji,
Turcji, Wielkiej Brytanii i Włoch; powołali oni Komitet Europejskiej Współpracy Gospodarczej (CEEC);
w marcu 1948 do udziału w pracach tego Komitetu zaproszone zostały zachodnie strefy okupacyjne
Niemiec
-propozycja amerykańskiego podsekretarza stanu Williama L. Claytona – delegacjom państw
europejskich proponuje się podjęcie działań, w wyniku których, w ciągu trzech, czterech lat miałby
nastąpić wzrost produkcji, zrównoważenie budżetów, ograniczenie restrykcji dewizowych i
handlowych aż do zupełnego zniesienia, w ciągu dziesięciu lat, taryf celnych -> USA miałoby
dostarczyć Europie konieczne surowce, towary i urządzenia przemysłowe w celu uruchomienia
istniejących zakładów produkcyjnych
- propozycję Claytona poparły jedynie Belgia, Holandia i Luksemburg; już 05.09.1944 podpisały one
konwencje o unii celnej – miała ona wejść w życie w 1948 -> szansa na szybką liberyzację
międzynarodowych transakcji płatniczych oraz redukcję taryf celnych i kontyngentów importowych
- pozostałe państwa, w szczególności UK i Fr przekładały własną suwerenność i interesy narodowe
nad amerykańskie plany integracji europejskiej z udziałem Niemiec; Paryż był zwolennikiem
stopniowej redukcji taryf celnych i utrzymania kontyngentów iportowych – dążyły one do
odtworzenia i zwiększenia intensywności kontaktów gospodarczych z Niemcami; Holandii także
zależało na rozszerzeniu jej tradycyjnych powiązań gospodarczych z Wielką Brytanią
-Wiela Brytania – obawa przed utratą własnych przywilejów w państwach Brytyjskiej Wspólnoty
Narodów, przeciwny działaniom deflacyjnym lub mogącym spowodować dewaluację funta szterlinga
22.09.1947 – Komitet Europejskiej Współpracy Gospodarczej przekazał administracji amerykańskiej
projekt czteroletniego programu odbudowy gospodarki państw uczestniczących w konferencji
paryskiej. Postulował w nim wzrost produkcji rolnej do poziomu z 1938 r. i produkcji przemysłowej
powyżej poziomu z 1938 r. osiągnięcie wewnętrznej równowagi finansowej, rozwój integracji
gospodarczej, likwidację deficytu dolarowego poprzez rozwój eksportu oraz pomoc finansową i
gospodarczą USA w wysokości 19 mld dolarów
-04.04.1948 – podpisanie ustawy o Europejskim Programie Odbudowy przez Harrego Trumana – w
ten sposób rozpoczęła się realizacja, która przeszła do historii jako plan Marshalla. Opierał się w
dużej mierze na projekcie CEEC. Program różnił się jednak od projektu europejskiego, obniżał
bowiem m.in. wysokość pomocy amerykańskiej z 19 mld do 17 mld dolarów. Przyznanie państwom
europejskim pomocy finansowej i ekonomicznej na okres czterech lat. Ustawa nie określała
wysokości przyznanych środków, co było równoznaczne z tym, iż administracja amerykańska musiała
w każdym roku oddzielnie wnioskować o przyznanie odpowiednych kwot.
-16.04.1948 – wszyscy członkowie CEEC zawarli w Paryżu umowę o utworzeniu Organizacji
Współpracy Gospodarczej (OEEC). W tym samym dniu do OEEC przyjęte zostały trzy strefy
okupacyjne Niemiec, a w 1949 r. Republika Federalna Niemiec. Status Specjalny przyznano w niej
Wolnemu Terytorium Triestu i Jugosławii. Celem OEEC była liberalizacja handlu, podniesienie
produkcji, stabilizacja pieniądza oraz doprowadzenie do wymienialności walut
Europejski Program Odbudowy 04.04.1948- 30.06.1952 r. -> wojna koreańska
1951 – uchwalenie przez kongres USA program pomocy militarnej przeznaczonej dla krajów
sojuszniczych, zwany Programem Wzajemnego Bezpieczeństwa (MSP)
Największą pomoc otrzymały: UK, Francja, Włochy, RFN
16.10.1948 – kraje OEEC podpisały układ w sprawie wewnątrz europejskich transakcji płatniczych i
rozliczeniowych; układ zobowiązywał każde z tych państw, które osiągnęło nadwyżki na bilansie
płatniczym w innym państwem OEEC, do udzielania mu pomocy gospodarczej w wysokości własnego
salda aktywnego
19.09.1950 – państwa OEEC utworzyły Europejską Unię Płatniczą
Grudzień 1958 – ważniejsze państwa członkowskie przywróciły pełną wymienialność swoich walut,
EUP została rozwiązana
Pakt Brukselski
Październik 1947 – francuski minister spraw zagranicznych Bidault wezwał kraje Europy
Zachodniej do wspólnego przeciwstawienia się radzieckiej ekspansji na starym kontynencie -
> szef dyplomacji brytyjskiej Bevin w roamowach z Marshallem i Bidaultem wystąpił z
propozycją zawarcia przez państwa zachodnioeuropejskie paktu militarnego
gwarantowanego przez USA
Z inicjatywy Bevina, działającego w porozumieniu z Bidaultem, doszło do wstępnych rozmów
z przedstawicielami państw Beneluxu. Zasadniczym założeniu projektu brytyjskiego było
oparcie przyszłego paktu militarnego na postanowieniach układu brytyjsko-francuskiego
zawartego 4 marca 1947 w Dunkierce. Ponieważ układ dunkierski był sojuszem militarnym,
skierowanym przede wszystkim przeciw ewentualnej agresji niemieckiej, państwa Beneluksu
sprzeciwiały się projektowi Bevina i zaproponowały zawarcie porozumienia, które
nadawałoby przyszłemu układowi charakter paktu regionalnego podległego ONZ. Celem
paktu byłaby współpraca sygnatariuszy zarówno w dziedzinie militarnej jak i gospodarczej.
-Dezaprobata Francji – przejęcie władzy w Czechach przez komunistów – Fr wycofuje
sprzeciw
17 marca 1948 r. Wielka Brytania, Francja i kraje Beneluxu podpisały w Brukseli pakt o
współpracy militarnej, politycznej, ekonomicznej i kulturalnej na okres pięćdziesięciu lat.
Pakt Brukselski zawierał klauzulę zobowiązującą państwa członkowskie do automatycznego
udzielenia sobie wzajemnej pomocy militarnej w przypadku agresji zbrojnej na jedno z nich
oraz odwoływał się do gwarantowanego przez artykuł 51 Karty Narodów Zjednoczonych
prawa do samoobrony indywidualnej lub zbiorowej w celu odparcia napaści zbrojnej
Najważniejszym organem Paktu była Rada Konsultacyjna, w której skład wchodzili
ministrowie spraw zagranicznych państw członkowskich. Posiedzenia Rady odbywały się
dwa, trzy razy do roku. Organem doradczym Rady był Stały Komitet z siedzibą w Londynie.
Wkrótce po zawarciu Paktu Brukselskiego Bevin i Bidault zwrócili się do Marshalla z
propozycją utworzenia szerszej wspólnoty obronnej państw Europy Zachodniej z udziałem
USA
11 czerwca 1948 Senat amerykański uchwalił tzw. Rezolucję Arthura Vandenberga –
zezwalała ona na przystąpienie USA w czasie pokoju do sojuszy regionalnych oraz układów
samoobrony indywidualnej lub zbiorowej poza kontynentem amerykańskim. Symbolizowała
ona ostateczny odwrót USA od polityki izolacjonizmu
Koniec czerwca 1948 r. – całkowita blokada Berlina Zachodniego wprowadzona przez ZSRR
Kontynuacja pracy nad projektem przewidującym utworzenie Paktu Północnoatlantyckiego -
> USA zaproponowały, aby inicjatywa w tej sprawie wyszła od państw europejskich.
Wstępny projekt utworzenia nowej organizacji został opracowany przez Radę Konsultacyjną
Paktu Brukselskiego
Marzec 1949 – negocjatorzy zaprosili 5 kolejnych państw: Norwegię, Danię, Włochy,
Portugalię i Islandię, która nie posiadała sił zbrojnych
04.04.1949 – dziesięć wspomnianych państw europejskich oraz USA i Kanada podpisały w
Waszyngtonie traktat o utworzeniu Paktu Północnoatlantyckiego (NATO)
Pakt był międzynarodową umową bezterminową. Zawierał klauzulę o udzieleniu sobie
wzajemnej pomocy w razie napaści zbrojnej na jedno lub kilka państw członkowskich w celu
przywrócenia i utrzymania bezpieczeństwa w strefie północnoatlantyckiej. Klauzula ta nie
zobowiązywała jednak żadnej ze stron do udzielenia pomocy w sposób automatyczny z
chwilą napaści zbrojnej, lecz uzależniała pomoc i jej formy, nie włączając użycia siły
militarnej, od decyzji poszczególnych krajów. Strefa północnoatlantycka miała obejmować
terytoria państw członkowskich, algierskie departamenty Francji, wyspy podlegające
zwierzchności terytorialnej każdego z państw członkowskich na Morzu Śródziemnym i
Atlantyku, na północ od zwrotnika Raka, a poza tym te terytoria europejskie, na których w
chwili wejścia w życie Paktu stacjonowały wojska okupacyjne któregokolwiek z sygnatariuszy
Każda napaść zbrojna i wszelkie związane z nią przedsięwzięcia miały być niezwłocznie
zgłaszane Radzie Bezpieczeństwa ONZ
Pakt Zabraniał państwom członkowskim zaciągania jakichkolwiek zobowiązań
międzynarodowych sprzecznych z jego treścią
Ustanawiał Radę Północnoatlantycką
Traktat przewidywał możliwość przyjmowania do NATO innych państw europejskich pod
warunkiem jednomyślnej zgody wszystkich krajów członkowskich
04 kwietnia 1952 – gen. Hastings L. Ismay został wybrany na stanowisko pierwszego
sekretarza generalnego NATO
Najważniejszym organem wojskowym Paktu był Komitet Wojskowy -> Stały Komitet
Wojskowy
Ruch europejski
Organizacje profederacyjne i organizacje prokonfederacyjne
W porozumieniu z Komitetem Studiów Jedności Europejskiej, działającym przy Pakcie
Brukselskim, postanowiono powołać do życia Radę Europy. W okresie od lutego do marca
1949 r. opracowano statut rady. Został on podpisany 05.05.1949 r.
Jej siedzibą został zaś Strasburg.
Zadania Rady ograniczono do koordynacji współpracy krajów europejskich w dziedzinie
gospodarczej, społecznej, kulturalnej i prawnej. Z zakresu jej kompetencji wyłączono sferę
współpracy militarnej. Dwoma głównymi organami Rady ustanowiono: Komitet Ministrów,
składający się z przedstawicieli rządów krajów członkowskich i Zgromadzenie Doradcze
Do Rady Europy mogło przystąpić każde demokratyczne państwo europejskie, pod
warunkiem uzyskania zaproszenia ze strony Komitetu Ministrów powzięto kwalifikowaną
większość dwóch trzecich głosów
Statut Rady rozróżniał członkostwo zwyczajne i stowarzyszone. Kolejnymi członkami
zwyczajnymi, czyli reprezentowanymi w Zgromadzeniu Doradczym i Komitecie Ministrów,
zostały Grecja, Turcja, Islandia, Austria, Cypr, Szwajcaria, Malta
RFN przystąpiła do Rady Europy w 1950 jako członek stowarzyszony czyli reprezentowany
wyłącznie w Zgromadzeniu Doradczym -> 1951 członek zwyczajny
Członkowie stowarzyszeni: Zagłebie Saary, Finlandia, Izrael i Watykan
Pierwszy kryzys berliński
- Paryż odstąpił od pierwotnych planów w sprawie lewobrzeżnej Nadrenii i Zagłębia Ruhry w
zamian za zgodę na utworzenie między Francją a Saarą unii celnej, walutowej i gospodarczej
-zmiana polityki USA – odrzucenie planu Byrnesa (plan w sprawie Niemiec – zakładał on
zjednoczenie Niemiec neutralnych militarnie i kontrolowanych w ciągu 25 lat przez cztery
mocarstwa -> gwarancja bezpieczeństwa Francji, Wielkiej Brytanii, ZSRR, uprawomocnić
obecność amerykańskich sił zbrojnych w Europie, a także zneutralizowanie roszczeń
terytorialnych i sprzeciwów Francji wobec jedności ekonomicznej Niemiec oraz zapewnić
rozsądną politykę reparacyjną ZSRR w jego strefie okupacyjnej; plan również miał skłonić
ZSRR do zaprzestania sowietyzacji państw środkowoeuropejskich)
- charakter ekonomiczny – do zasadniczych celów uzgodnionych w Poczdamie należało jak
najszybsze przywrócenie równowagi ekonomicznej w Niemczech traktowanych jako jedna
całość, ponieważ tylko wówczas poszczególne strefy okupacyjne byłyby w stanie
samodzielnie finansować własny import -> obniżyłoby to znacznej mierze koszty polityki
okupacyjnej ponoszone przez cztery mocarstwa, zwłaszcza że Francja i ZSRR, obok
odszkodowań pochodzących z demontażu fabryk i urządzeń przemysłowych, niezgodnie z
uchwałami poczdamskimi, pobierały odszkodowania czerpane również z produkcji bieżącej
we własnych strefach  deficyt handlowy Niemiec jako całości
-Francja – najbardziej drenażowa polityka gospodarcza wobec Niemiec
- ZSRR – nie ograniczało się jedynie do wywozu demontowanych urządzeń przemysłowych;
wywożenie całych fabryk niekiedy wraz z załogami; zalegała z dostawami żywności dla stref
zachodnich
- Amerykański wicegubernator podjął decyzję o wstrzymaniu dostaw reparacyjnych do ZSRR
i Francji
- 10.07.1946 – brytyjski minister spraw zagranicznych Ernest Bevin zagroził na forum Rady
jednostronnym zredukowaniem ograniczeń nałożonych na niemiecką produkcję
przemysłową
- w odpowiedzi na groźbę brytyjską Byres zgłosił propozycję połączenia strefy amerykańskiej
z innymi strefami okupacyjnymi; 12 lipca propozycja ta została wstępnie zaakceptowana
przez Wielką Brytanię, przyjęta do wiadomości przez Francję i odrzucona przez ZSRR
- propozycja radziecka – wstrzymanie demontażu fabryk i urządzeń przemysłowych na cele
reparacyjne oraz za zaspokojeniem dalszych reparacji dopiero z tej części produkcji bieżącej,
która pozostałaby do dyspozycji po sfinansowaniu kosztów importu  sprzeciw reszty
mocarstw
- 06.09.1946 – przemówienie Byrnesa w Stuttgarcie, które odbiło się głośnym echem
zarówno w Niemczech, jak i za granicą. Było ono potwierdzeniem reorientacji polityki
amerykańskiej wobec Niemiec. Byrnes zapowiedział m.in. definitywne scalenie
amerykańskiej i brytyjskiej strefy okupacyjnej, rewizję plany Sojuszniczej Rady Kontroli z 26
marca 1946 roku oraz wprowadzenie w przyszłości całkowitego zakazu dalszego demontażu
zakładów i urządzeń przemysłowych. Zgłosił również postulat utworzenia tymczasowego
rządu niemieckiego, złożonego z premierów lub innych wysokich urzędników krajów
związkowych; zaproponowano powołanie –pochodzącego z wyboru- zgromadzenia
ustawodawczego, które opracowałoby przyszłą konstytucję
-02.12 – Bevin i Byrnes zawarli porozumienie o równomiernym podziale
odpowiedzialności finansowej obu mocarstw w ich strefach okupacyjnych. Porozumienie
weszło w życie 1 stycznia 1947 r. Utworzoną jednostkę terytorialną nazwano Bizonią
-22.12 – Saara została połączona z Francją unią celną, walutową i gospodarczą
-mocarstwa angielskie w sierpniu 1947 r. podjęły rokowania (w Londynie) w sprawie rewizji
planu uprzemysłowienia Niemiec -> pomimo sprzeciwu ZSRR i Francji zdecydowano się na
podniesienie produkcji stali z 5,8 mln ton rocznie dla wszystkich stref okupcyjnych do 10,7
mln ton dla samej Bizonii; utrzymanie w mocy demontażu zakładów i urządzeń
przemysłowych
Różnice interesów pomiędzy ZSRR a mocarstwami zachodnimi w kwestii niemieckiej:

 Struktura prawno-terytorialna przyszłych Niemiec

 Moskwa wypowiadała się za utworzeniem scentralizowanego państwa unitarnego;
 Londyn popierał koncepcję zdecentralizowanego państwa unitarnego lub
scentralizowanego państwa federalnego;
 Waszyngton był zwolennikiem państwa federalnego na wzór amerykański;
 Paryż zaś optował za utworzeniem konfederacji lub luźnej federacji
Wspólna polityka czterech mocarstw wobec Niemiec zakończyła się niepowodzeniem. Odtąd
obrady Rady zastępować zaczęły często posiedzenia dwóch bloków państw – z jednej strony
bloku państw zachodnich, z drugiej zaś państw wschodnich
- Marzec 1948 – mocarstwa zachodnie wycofały się z prowadzonych od 1946 r., ale bez
większego powodzenia, rokowań z ZSRR w sprawie wspólnej dla wszystkich stref
okupacyjnych reformy walutowej
Konferencja trzech mocarstw zachodnich i państw Beneluxu – luty-czerwiec 1948 r. Londyn
- zalecenia londyńskie zapowiadały ścisłą współpracę mocarstw zachodnich z krajami
Beneluxu w tych kwestiach, które dotyczyłyby ich bezpośrednich interesów, integrację
gospodarki niemieckiej z gospodarką krajów zachodnioeuropejskich oraz kontrolę
międzynarodową Zagłębia Ruhry przez państwa sygnatariuszy i Niemiec
- upoważniono ponadto premierów rządów krajowych do zwołania Zgromadzenia
Ustawodawczego, które winno uchwalić konstytucję nadającą nowo tworzonemu państwu
charakter federacji
- zapowiedziano też dalszą koordynację polityki gospodarczej Bizonii i we francuskiej strefie
okupacyjnej, dokonanie nieznacznych zmian terytorialnych na granicy zachodniej Niemiec i
wycofanie oddziałów wojskowych ze wszystkich stref okupacyjnych, ale dopiero wówczas,
gdy powstaną warunki zapewniające pokój w Europie
Konferencję i zalecenia londyńskie oceniano w państwach bloku wschodniego jako
naruszenie postanowień poczdamskich
20.03.1948 – delegacja na znak protestu przeciw obradom konferencji londyńskiej i
podpisaniu trzy dni wcześniej Paktu Brukselskiego opuściła Sojuszniczą Radę Kontroli
23-24.06.1948 – ministrowie spraw zagranicznych ZSRR, Polski, Czechosłowacji, Węgier,
Rumunii, Jugosławii i Albanii podczas posiedzenia w Warszawie wydali rezolucję oskarżającą
państwa zachodnie o dążenie do podziału Niemiec
Inflacja Niemiec
 Przywrócenie równowagi rynkowo-pieniężnej mogło nastąpić albo wskutek
drastycznego wzrostu cen, albo w następstwie reformy walutowej, której istotą
byłaby wymiana pieniędzy
 Wybór padł na reformę walutową – była dziełem amerykańskich władz
okupacyjnych, przebiegiem przygotowań kierował Edward Tenenbaum, doradca
ekonomiczny Claya oraz pomysłodawca nazwy nowego pieniądza – marka niemiecka
(DM)  reforma polegała na wprowadzeniu w życie 20 czerwca 1948 r. we
wszystkich strefach zachodnich czterech ustaw: walutowej, przeliczeniowej,
emisyjnej i ustawy o oszczędnościach długoterminowych
 Ustawa walutowa zezwalała każdemu obywatelowi na wymianę 60 marek Rzeszy
(RM) na 60 DM w stosunku 1:1, przy czym 40 RM na 40 DM w trybie
natychmiastowym
 Ustawa emisyjna nadawała utworzonemu w marcu 1948 r. Bankowi Krajów
Niemieckich prawo do emisji banknotów w wysokości do 10 mld marek niemieckich
 W wyniku reformy osiągnięto czternastokrotne zmniejszenie ilości pieniądza w
obiegu, nie zmieniając dotychczasowych cen i płac
 ZSRR, obawiając się napływu do swojej strefy okupacyjnej waluty tracącej ważność w
strefach zachodnich, zareagował zapowiedzią wprowadzenia odrębnego środka
płatniczego
 23.06.1948 – rozpoczęto reformę walutową w radzieckiej strefie okupacyjnej oraz na
obszarze całego Berlina. Dzień później mocarstwa zachodnie wprowadziły markę
niemiecką w zachodnich sektorach Berlina  ponieważ ZSRR nie dysponował jeszcze
nowymi banknotami, ograniczono się do naklejania nalepek do dotychczasowych
 25.07.1948 – wprowadzenie nowych banknotów – wymiana do 70 RM w stosunku
1:1 pozostałą zaś część pieniędzy w relacji 10:1; podzielenie Berlina na dwa obszary
walutowe
Wiosna 1948 – 05.1949 – kryzys berliński
- wprowadzenie przez Moskwę najpierw przejściowych utrudnień, a potem całkowitego
zablokowania dostępu do Berlina Zachodniego drogami lądowymi i wodnymi
- od 24.06.1948 odcięto też dopływ energii
- utworzenie tzw. ,,mostu berlińskiego” w celu zaopatrywania miasta – od czerwca 1948
r. do maja 1949 r. ok. 300 samolotów amerykańskich i brytyjskich dostarczało codziennie
Berlinowi Zachodniemu węgiel, środki żywnościowe i surowce, transportując w drodze
powrotnej zachodnioberlińskie artykuły przemysłowe; Francja nie brała udziału w tej
operacji (niemal całe jej lotnictwo było zaangażowane w Indochinach)
-20.03.1949 r. marka wschodnia przestała obowiązywać jako środek płatniczy w
zachodnich sektorach Berlina
-12.05.1949 r. – blokada Berlina zachodniego, a tym samym kryzys berliński zostały
zakończone -> celem blokady było wymuszenie na mocarstwach zachodnich zaniechania
zaleceń londyńskich
- niepowodzenie blokady było dla Moskwy równoznaczne z ostateczną utratą
bezpośredniego wpływu na rozwój wydarzeń w strefach zachodnich
01.07.1948 – trzej gubernatorzy wojskowi USA, UK i Francji wręczyli we Frankfurcie nad
Menem premierom jedenastu krajów niemieckich trzy dokumenty zwane odtąd
dokumentami frankfurckimi. Pierwszy z nich zawierał wytyczne w sprawie powołania do
życia Zgromadzenia Ustawodawczego – jego zadaniem było uchwalenie nowej
konstytucji, która miała być zaakceptowana przez społeczeństwa poszczególnych krajów
związkowych w referendach ludowych  nowo tworzone państwo miało stanowić
federację nawiązującą do tradycji federalizmu niemieckiego i amerykańskiego; drugi
dokument zalecał dokonanie zmian w podziale terytorium krajów; trzeci przynosił
założenia Statutu Okupacyjnego, który miał wejść w życie z chwilą utworzenia nowego
państwa
Zamiast konstytucji uchwalono jedynie prowizoryczną Ustawę Zasadniczą która nie
wymagałaby ratyfikacji w referendach, lecz w parlamentach krajowych. Rada
Parlamentarna, której deputowani pochodzili z nominacji parlamentów krajowych trzech
stref zachodnich, obradowała od 1 września 1948 r. do 23 maja 1949 r. w Bonn
Przewodniczącym Rady wybrany został Konrad Adenauer (CDU)
08.05.1949 – Rada Parlamentarna uchwaliła Ustawę Zasadniczą -> przyszłe państwo
przyjmie nazwę: Republika Federalna Niemiec (Bundesrepublik Deustchland) . Z
inicjatywy SPD zgodzono się, iż flaga federalna powinna być trójkolorowa: czarno-
czerwono-złota. Na wniosek Adenauera dokonano wyboru Bonn jako stolicy przyszłego
państwa (przejściowy charakter republiki)
12 maja Ustawa przyjęta przez gubernatorów ALE zawiesili te fragmenty, z których
wynikało, że obowiązuje ona na terytorium Wielkiego Berlina. Oznaczało to, iż ani Berlin,
ani jego sektory zachodnie nie mogły być traktowane jako części składowe federacji.
Gubernatorzy sprzeciwili się również przeprowadzeniu – poza dotychczas ustalonymi –
jakichkolwiek zmian w podziale terytorialnym krajów federacji. Zastrzegli sobie wreszcie,
że wszelkie kompetencje federacji, krajów federacji i samorządowych korporacji
terytorialnych podlegać będą postanowieniom Statutu Okupacyjnego
23.05.1949 – Ustawa Zasadnicza została proklamowana, większość parlamentów
krajowych, z wyjątkiem bawarskiego
Dla francuskiej strefy okupacyjnej wejście w życie Ustawy Zasadniczej miało dodatkowe
znaczenie: po jednoczesnym włączeniu trzech stref zachodnich do OEEC,
przeprowadzeniu reformy walutowej, wzajemnym zniesieniu obowiązku posiadania
odrębnych paszportów oraz podpisaniu przez USA, UK i Francję układu o kontroli
trójmocarstwowej, przewidującej m.in. połączenie trzech stref zachodnich – był to
kolejny etap w procesie scalania jej z Bizonią
28 kwietnia 1949 mocarstwa zachodnie i kraje Beneluxu podpisały Statut Zagłębia Ruhry.
Statut przewidywał powołanie do życia Międzynarodowego Zarządu Zagłębia Ruhry.
Jego celem było zapewnienie dostaw węgla, koksu i stali do Republiki Federalnej i
sześciu sygnatariuszy Statutu. Republika Federalna uzyskiwała w Zarządzie status
obserwatora.
12 maja 1949 został oficjalnie ogłoszony drugi ważny dokument – Statut Okupacyjny.
Miał on wejść w życie dopiero po utworzeniu rządu federalnego. Postanowienia Statutu
zostały prawnie i rzeczowo powiązane z postanowieniami układu o kontroli
trójmocarstwowej. W układzie o kontroli trójmocarstwowej sygnatariusze zobowiązali
się do wspomnianego połączenia zachodnich stref okupacyjnych oraz utworzenia
Wysokiej Komisji Sojuszniczej.
Mocarstwa zachodnie zastrzegły sobie również prawo do ponownego przejęcia
najwyższej władzy w Republice Federalnej w razie zagrożenia jej bezpieczeństwa
zewnętrznego lub wewnętrznego oraz w sytuacji, która wymagałaby wypełnienia
międzynarodowych zobowiązań ich rządów wobec Niemiec, włącznie z regulacją
pokojową 20.06.1949 Acheson, Schuman i Bevin podpisali w Paryżu Statut Wysokiej
Komisji Sojuszniczej, która w przyszłości miała zastąpić dotychczasowe władze wojskowe
14.08.1949 – odbyły się pierwsze wybory do Bundestagu; CDU/CSU -31%, SPD – 29,2 %,
FDP – 11,9%, Komunistyczna Partia Niemiec (KPD) – 5,7%
20.09.1949 – utworzony został pierwszy rząd koalicyjny CDU/CSU/FDP/DP. Dzień ten
uchodzi za datę powstania Republiki Federalnej Niemiec. Na czele rządu stanął
Adenauer
Nowo utworzone państwo wraz z Berlinem Zachodnim i Saarą, którą przyłączono do
Republiki Federalnej 01.01.1957 r.
W odpowiedzi na proklamację Ustawy Zasadniczej Niemiecki Kongres Ludowy, działający
z inspiracji SED, 30.05.1949 r. zatwierdził konstytucję Niemieckiej Republiki
Demokratycznej (NRD); reakcją ZSRR na powstanie RFN było utworzenie drugiego
państwa niemieckiego – NRD. 7 października 1949 r. Niemiecka Rada Ludowa
przekształciła się w Tymczasową Izbę Ludową, która wprowadziła w życie konstytucję
NRD oraz upoważniła Otto Grotewohla (SED) do utworzenia pierwszego rządu
wschodnioniemieckiego.