AWITING-BAYAN AT BULONG

Bahagi na ng tradisyon ng mga Pilipino ang mga awiting bayan. Isa ito sa mga
pasalindilang panitikan. Sa mga awit na ito nailalarawan ang mga ugali, tradisyon at
mga kalinangan ng tinalikdang panahon. Sa iba’t ibang panahon at pagkakataon, may
tanging awiting bayan ang inaawit ang mga sinaunang Pilipino na maaaring hanggang
ngayon ay buhay na buhay pa sa iba’t ibang rehiyon sa bansa.

Ang sumusunod ay ilang uri ng awiting bayan:

 Balitaw - awit ng pag-ibig na ginagamit sa paghaharana ng mga Bisaya
 Kundiman -awit ng pag-ibig sa mga Tagalog; inaawit kapag dumadalaw
ang binata sa kaniyang nililigawan
 Dalit -awit na panrelihiyon; awit ng pagpupuri sa Maykapal
 Diyona - awit sa pamamanhikan o kasalan
 Dung-aw - awit sa patay; pagluluksa (ng mga Ilokano)
 Kumintang - awit ng digmaan o labanan
 Kutang-Kutang - mga awiting karaniwang inaawit sa mga lansangan
 Soliranin - awit sa paggaod o pamamangka
 Maluway - awit sa sama-samang paggawa
 Oyaye o Hele - awit sa pampatulog ng bata
 Sambotani - awit ng pagtatagumpay
 Talindaw - awit habang nagsasagwan

Ngayon, nalaman mo na ang iba’t ibang awiting-bayan sa kulturang Pilipino. Ang

mga nanirahan sa mga kapatagan, malapit sa dagat o maging sa mga bulubundukin ay
may inaawit sa iba’t ibang sitwasyon lalong-lalo na sa mga pagdiriwang ng mga ritwal at
iba pang okasyon ng kanilang tribu.
 Ang bulong ay isa pang yaman ng ating katutubong panitikang pasalindila. Ito ay
ginamit ng ating mga ninuno noon subalit magpahanggang ngayon, ang bulong na
tinatawag ding orasyon ay binibigkas pa rin ng marami nating kababayan lalo na sa
probinsiya o lalawigan.

Ang lahat ng mga ito ay nagpapatunay na mayaman sa mga awiting-bayan ang

ating mga ninuno. Marahil ay natutuwa ang iba lalo na sa mga nakakaalam at
gumagamit ng mga wikang ito na ngayon pa lang nakaharap sa mga kantahing ito. Sana
ay hindi mawaglit sa ating puso at isipan ang himig at berso ng mga ito. Ito ang mga
pundasyon sa mga nagsisilitawang magagandang awitin ngayon na tatak-Pilipino. Ang
mga salita ay maaaring lumitaw dahil sa mga salik pangkapaligiran, panahon, lugar o sa
mismong taong gumagamit nito. Ang teksto sa ibaba ay magbibigay sa iyo ng mga
impormasyon hinggil sa mga antas ng wika.

Sa ating pakikipagtalastasan sa araw-araw, mapapansin mong nagkakaroon ng

iba’t ibang salitang ginagamit ang ating mga kausap depende sa lugar, okasyon,
panahon, gayundin sa taong kausap. Kahit sa simpleng pagbati lamang natin sa ating
mga makasasalubong sa umaga maaaring magkakaroon ng pagkakaiba-iba ang paraan o
pormalidad sa pagbati depende kung sino ang babatiin mo. Maaaring nakababata sa iyo,
nakatatanda o mas mataas ang estado niya sa buhay o posisyong kanyang hinahawakan
sa lipunan.
ANTAS NG WIKA BATAY SA PORMALIDAD

(1)Mga Salitang Pormal. Istandard na anyo ng wika. Ginagamit ito sa mga pormal na
talastasan tulad ng mga panayam, ulat, mga talakayan sa paaralan, mga pananaliksik at
mga intelektwal na gawain.

• Pambansa ang tawag sa mga salitang pambuong bansa ang gamit.

Nauunawaan ito ng nakararaming gumagamit.
Halimbawa
1. pangyayari 4. pera o yaman
2. intelektwal 5. asawa
3. kolehiyo

• Pampanitikan ang tawag sa mga salitang karaniwang ginagamit sa pagsulat ng

akdang pampanitikan. Tinatawag din itong panretorikal na antas ng wika.
Halimbawa
1. balat-sibuyas 4. di-maliparang uwak
2. haligi ng tahanan 5. nagbibilang ng poste
3. ilaw ng tahanan

(2)Mga Salitang Di-Pormal. Mga salitang ginagamit na karaniwang talastasan. Ito ay

nauuri sa tatlo:

• Balbal ang tawag sa mga salitang ginagamit sa kalye (salitang kanto) kaya’t
hindi karaniwang naririnig sa mga usapang pormal.
Halimbawa:
1. datung (pera)
2. ermat (nanay, mommy) 3. yosi (sigarilyo)
4. bagets (kabataan) 5. bato (shabu)
6. parak (pulis)

• Kolokyal ay mga salitang pinaiikli sa pamamagitan ng pagbabawas ng ilang

titik o bahagi ng salita.
Halimbawa:
1. kelan (kailan) 2. p’re (pare)
3. te’na (tayo na) 4. nasan (nasaan)
5. meron (mayroon) 6. pa’no (paano)

• Lalawiganin ay mga salitang karaniwang ginagamit sa mga probinsiya o sa

mga pook kung saan karaniwang ginagamit ang isang wika.
Halimbawa:
1. Tanan mula sa salitang Bisaya na ang ibig sabihin ay “lahat”
2. Ambot mula sa salitang Bisaya na ang ibig sabihin ay “ewan”
3. Manang at manong mula sa salitang Ilocano na ibig sabihin ay “kuya” at
“ate”
4. Ngarud mula sa salitang Ilocano na katumbas ng katagang ‘nga”
 Ang alamat o legend sa Ingles ay mula sa salitang Latin na legendus na
nangangahulugang “upang mabasa.” Isang mahalagang bahagi ng kulturang Pilipino ang
mga alamat. Karaniwan itong nagtataglay ng mga kababalaghan o mga hindi
pangkaraniwang pangyayari.

Taglay ng alamat ang katutubong kultura, katangian, at kapaligiran. Taglay nito

ang magagandang katangiang tulad ng kalinisan ng kalooban, katapatan, at katapangan,
subalit tinatalakay rin sa alamat ang hindi mabubuting katangian tulad ng kasakiman,
katamaran, kalupitan, paghihiganti, pagsumpa at iba pa.

Noon pa mang unang panahon, ang ating mga ninuno ay nagkaroon na ng mga
karunungang-bayang kinabibilangan ng mga alamat. Ang mga ito’y lumaganap sa
kapuluan sa paraang pasalita, at nagpasalin-salin sa bibig ng mga mamamayan.

Sa iyong pang-araw-araw na pakikisalamuha sa mga taong nakapalibot sa iyo

mahalagang matutunan mo ang mga salitang naglalarawan sa pangngalan o panghalip
na tinatawag nating pang-uri. Sa paglalarawan upang maging mabisa at matukoy ang
angkop na salita ginagamitan natin ng mga kaantasan ng pang-uri upang ilahad ang
pagkakatulad, pagkakaiba at nakahihigit pang katangian ng iyong inilalarawan.

Bahagi rin ng paksang pag-aaralan mo ay ang mga salitang ginagamit sa paglalarawan.

Mga pahayag sa paghahambing at iba pang kaantasan ng pang-uri.

Mga Pahayag sa Paghahambing at Iba Pang Kaantasan ng Pang-uri

Ang pang-uri ay bahagi ng pananalitang naglalarawan o nagbibigay- turing sa

pangngalan o panghalip. Naririto ang iba’t ibang kaantasan ng pang-uri.

1. Lantay - ang anyo ng pang-uri kung ito ay naglalarawan lamang ng iisang

pangngalan o panghalip. Halimbawa:

 Malaki ang responsibilidad ng magulang sa pagpapalaki ng mga anak.

 Mahirap ang tungkuling ito.

Tandaan, Lantay ang anyo ng pang-uri kung payak ang pangngalan o panghalip na
inilalarawan. Ibig sabihin isang katangian lamang ang tinutukoy sa paglalarawan.

2. Pahambing - ang pang-uri kung ito ay naghahambing o nagtutulad ng

dalawang pangngalan o panghalip. May dalawang uri ng pang-uring pahambing:

a. Pahambing na Pasahol o Palamang- nagsasaad ng nakahihigit o

nakalalamang na katangian ng isa sa dalawang pangngalan o panghalip na
pahambing. Gumagamit ito ng mga katagang higit, mas, lalong, di gaano, di
gasino at iba pa.
 Halimbawa:

 Mas mahirap ang hamon sa mga magulang ngayon kaysa noon.

 Mas mabuti pa rin ang pagbabasa ng aklat kaysa pagbababad sa
harap ng telebisyon.

b. Pahambing na Patulad – Nagsasaad ng magkatulad o magkapantay na

katangian ng dalawang pangngalan o panghalip na pinaghahambing.
Gumagamit ito ng mga panlaping tulad ng sing/sin/sim, magsing, kasing o
ng mga salitang kapwa at pareho. Halimbawa:

 Ang telebisyon at internet ay parehong masama kapag nasobrahan.

 Ang impluwensiyang dulot ng mga ito sa isipan ay magsindami.

Tandaan, ang pahambing ay may dalawang uri ito ay pahambing na pasahol o

palamang at pahambing na patulad. Pasahol o palamang ang paghahambing kung
nakahihigit ang katangian ng isa sa dalawang bagay na pinaghahambing. Samantala,
patulad ang paghahambing kung pareho ang katangian ng dalawang pangngalan o
panghalip na pinaghahambing.
 Mga Salitang Ginamit Batay sa Kotekstuwal
na Pahiwatig, Denotasyon at Konotasyon

Ang salita ay puwedeng mabigyang-kahulugan sa pamamagitan ng kontekstuwal

na pahiwatig, konotasyon at denotasyon. Ang denotasyon ay ang literal na kahulugan
ng salita o kahulugang mula sa diksyunaryo samantalang ang konotasyon ay ang
pahiwatig o hindi tuwirang kahulugan na maaaring pansariling kahulugang maiuugnay
sa salita.

Ang salitang magkasingkahulugan naman ay mga salitang magkatulad ang

kahulugan samantalang ang magkasalungat ay ang kabaligtarang kahulugan ng salita.

Narito ang ilang halimbawa:˜