Professional Documents
Culture Documents
ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: 1η
«Η ψυχολογική αξιολόγηση μαθησιακών και
συναισθηματικών δυσκολιών στο σχολικό περιβάλλον»
ΣΥΝΕΔΡΙΑ: 1η
«Ο ρόλος και οι αρμοδιότητες των σχολικών ψυχολόγων»
ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΑ
Ελένη Ν. Νικολάου, Ψυχολόγος, PhD
Εκλεγμένη Επίκουρη Καθηγήτρια
Πανεπιστήμιο Αιγαίου
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΑΙΓΑΙΟΥ
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ- -ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑΔΙΑ
ΔΙΑΒΙΟΥ
ΒΙΟΥΜΑΘΗΣΗΣ
ΜΑΘΗΣΗΣ©©
Ελένη Ν. Νικολάου, Ψυχολόγος, PhD, Εκλεγμένη Email: enikolaou@aegean.gr - Web:
Επίκουρη Καθηγήτρια, Πανεπιστήμιο Αιγαίου https://nikolaoueleni.wordpress.com/
Περιεχόμενα
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ................................................................................................................................... 1
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ...................................................................................................................................... 6
ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ...................................................................................................................................... 8
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΨΥΧΟΛΟΓΩΝ ΣΤΗΝ ΠΡΟΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ .............................. 9
Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΨΥΧΟΛΟΓΩΝ ΣΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗΣ
ΕΠΑΡΚΕΙΑΣ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ..................................................................................................................10
Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΨΥΧΟΛΟΓΩΝ ΣΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΜΕΤΑΞΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΚΑΙ
ΓΟΝΕΩΝ ...........................................................................................................................................11
Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΘΕΤΙΚΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΟΝ ΚΛΑΔΟ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ...........................................13
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...................................................................................................................................19
1
Ελένη Ν. Νικολάου, Ψυχολόγος, PhD, Εκλεγμένη Email: enikolaou@aegean.gr - Web:
Επίκουρη Καθηγήτρια, Πανεπιστήμιο Αιγαίου https://nikolaoueleni.wordpress.com/
Το υλικό αυτό αναπτύχθηκε για τις ανάγκες του Προγράμματος δια βίου μάθησης
“Πρόγραμμα Επιμόρφωσης στη Σχολική Ψυχολογία” και διανέμεται ηλεκτρονικά από την
πλατφόρμα ηλεκτρονικής μάθησης του Πανεπιστημίου Αιγαίου, στο οποίο και ανήκουν τα
δικαιώματα χρήσης και αξιοποίησης του παρόντος κειμένου.
Κάθε αναφορά στο περιεχόμενο του κειμένου αυτού πρέπει να συνοδεύεται με το σχετικό
παράθεμα μέσα στο κείμενο και στο τέλος να αναφέρεται η βιβλιογραφική αναφορά.
2
Ελένη Ν. Νικολάου, Ψυχολόγος, PhD, Εκλεγμένη Email: enikolaou@aegean.gr - Web:
Επίκουρη Καθηγήτρια, Πανεπιστήμιο Αιγαίου https://nikolaoueleni.wordpress.com/
Σκοπός:
Σκοπός της τρέχουσας συνεδρίας είναι να αναπτύξει το εύρος των αρμοδιοτήτων των
σχολικών ψυχολόγων, να περιγράψει τη διαδικασία της ψυχολογικής αξιολόγησης των
μαθητών, τις μορφές και το περιεχόμενο των παρεμβάσεων στο χώρο του σχολείου.
Παράλληλα, παρουσιάζεται η αναγκαιότητα της υλοποίησης προγραμμάτων
πρόληψης στο σχολικό περιβάλλον.
3
Ελένη Ν. Νικολάου, Ψυχολόγος, PhD, Εκλεγμένη Email: enikolaou@aegean.gr - Web:
Επίκουρη Καθηγήτρια, Πανεπιστήμιο Αιγαίου https://nikolaoueleni.wordpress.com/
Ελένη Ν. Νικολάου
Ψυχολόγος, PhD, Εκλεγμένη Επίκουρη Καθηγήτρια
Πανεπιστήμιο Αιγαίου
4
Ελένη Ν. Νικολάου, Ψυχολόγος, PhD, Εκλεγμένη Email: enikolaou@aegean.gr - Web:
Επίκουρη Καθηγήτρια, Πανεπιστήμιο Αιγαίου https://nikolaoueleni.wordpress.com/
• Αξιολόγηση
• Παρέμβαση
• Πρόληψη
• δυσμενείς κοινωνικές συνθήκες που απειλούν την υγιή ανάπτυξη στο σχολείο
και την κοινότητα όπως η σχολική βία.
5
Ελένη Ν. Νικολάου, Ψυχολόγος, PhD, Εκλεγμένη Email: enikolaou@aegean.gr - Web:
Επίκουρη Καθηγήτρια, Πανεπιστήμιο Αιγαίου https://nikolaoueleni.wordpress.com/
(http://www.apa.org/graduate/specialize/school)
Αξιολόγηση
Η αξιολόγηση αποτελεί έναν από τους κυριότερους ρόλους των σχολικών ψυχολόγων.
Σύμφωνα με τους Oakland & Cunningham (1997) οι οποίοι περιγράφουν τον ορισμό
6
Ελένη Ν. Νικολάου, Ψυχολόγος, PhD, Εκλεγμένη Email: enikolaou@aegean.gr - Web:
Επίκουρη Καθηγήτρια, Πανεπιστήμιο Αιγαίου https://nikolaoueleni.wordpress.com/
• της προσωπικότητας,
• της γλωσσικής,
7
Ελένη Ν. Νικολάου, Ψυχολόγος, PhD, Εκλεγμένη Email: enikolaou@aegean.gr - Web:
Επίκουρη Καθηγήτρια, Πανεπιστήμιο Αιγαίου https://nikolaoueleni.wordpress.com/
Παρέμβαση
Στόχος η βελτίωση της αντιμετώπισης των προβλημάτων του πελάτη (για παράδειγμα,
μαθητές) από το συμβουλευόμενο (εκπαιδευτικός) και η ανάπτυξη δεξιοτήτων του
συμβουλευόμενου ώστε να μπορεί να αντιμετωπίσει παρόμοια μελλοντικά
προβλήματα. Αφορά θέματα ψυχικής υγείας ή εκπαιδευτικά θέματα. Το αίτημα για
διαλεκτική συμβουλευτική μπορεί να αφορά ένα άτομο, ομάδα ή σύστημα. Ο
σύμβουλος για παράδειγμα μπορεί να είναι σχολικός ψυχολόγος, καθηγητής
πανεπιστημίου, εκπαιδευτικός ειδικής αγωγής. Ο συμβουλευόμενος μπορεί να είναι
εκπαιδευτικός, διευθυντής,, γονέας, σύλλογος γονέων ή διδασκόντων, ή φορείς της
κοινότητας.
8
Ελένη Ν. Νικολάου, Ψυχολόγος, PhD, Εκλεγμένη Email: enikolaou@aegean.gr - Web:
Επίκουρη Καθηγήτρια, Πανεπιστήμιο Αιγαίου https://nikolaoueleni.wordpress.com/
Όπως υποστηρίζουν οι Tome et al. (2018), οι έρευνες δείχνουν ότι όταν καλυφθούν οι
ανάγκες ψυχικής υγείας των παιδιών, αυξάνεται η πιθανότητα της σχολικής επιτυχίας.
Η προαγωγή της ψυχικής υγείας συνδέεται με μείωση των προβλημάτων
συμπεριφοράς, βελτίωση στις σχέσεις, θετικές αλλαγές στο κλίμα της τάξης και του
σχολείου. Για τους εκπαιδευτικούς υπάρχει η προσδοκία να γνωρίζουν και να
μπορούν να ανταποκριθούν στις κοινωνικο-συναισθηματικές ανάγκες των μαθητών.
Η προαγωγή της συναισθηματικής υγείας και η ευημερία είναι ένα βασικό στοιχείο
των πρωτοβουλιών του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για την προαγωγή της υγείας
στα σχολεία (WHO, 2004). Αναμένεται από τα σχολεία να αναλάβουν πρωτοβουλίες
για την προαγωγή της ψυχικής υγείας των μαθητών με στόχο την πρόληψη των
ψυχικών διαταραχών διεθνώς (Reilly et al., 2018).
Ένα μικρό ποσοστό παιδιών που έχουν ανάγκη υπηρεσιών ψυχικής υγείας,
λαμβάνουν τελικά βοήθεια (Merikangas et al., 2010). Το γεγονός αυτό οδήγησε στην
ανάγκη για κάλυψη των αναγκών ψυχικής υγείας των μαθητών στο χώρο του
σχολείου.
9
Ελένη Ν. Νικολάου, Ψυχολόγος, PhD, Εκλεγμένη Email: enikolaou@aegean.gr - Web:
Επίκουρη Καθηγήτρια, Πανεπιστήμιο Αιγαίου https://nikolaoueleni.wordpress.com/
Τις τελευταίες δεκαετίες αναπτύχθηκαν προγράμματα ψυχικής υγείας στο χώρο του
σχολείου, τα οποία συνδέονται με θετικά αποτελέσματα όπως η πρώιμη παρέμβαση,
η βελτίωση της σχολικής επίδοσης, η μείωση του στίγματος και η μείωση των
συμπεριφορικών και συναισθηματικών διαταραχών.
Οι Ross, Powell, & Elias (2002) επισημαίνουν την αναγνώριση της ανάγκης να
ενσωματωθεί η διδασκαλία των κοινωνικών και συναισθηματικών δεξιοτήτων στο
επίσημο αναλυτικό πρόγραμμα. Τονίζουν τη σημασία της συστηματικής τους
διδασκαλίας, όπως διδάσκονται τα μαθηματικά και οι φυσικές επιστήμες. Στις
δεξιότητες αυτές συγκαταλέγονται η αναγνώριση των συναισθημάτων του εαυτού και
των άλλων, η ενεργητική ακρόαση, ο σεβασμός των διαφορών και η λήψη
αποφάσεων. Επίσης, η επιτυχής διαχείριση του στρες είναι ένα στοιχείο κοινωνικής
και συναισθηματικής επάρκειας. Το στρες συνδέεται με αρνητικές συνέπειες στην
υγεία καθώς και με απουσίες από το σχολείο. Η ικανότητα να συνάπτουν οι μαθητές
υγιείς σχέσεις είναι ένα σημαντικό στοιχείο της κοινωνικής και συναισθηματικής τους
επάρκειας. Οι θετικές σχέσεις με τα συνομήλικα παιδιά είναι ένα κρίσιμο
αναπτυξιακό ορόσημο που μπορεί να προβλέψει τη μακροπρόθεσμη προσαρμογή
στην ενήλικη ζωή.
10
Ελένη Ν. Νικολάου, Ψυχολόγος, PhD, Εκλεγμένη Email: enikolaou@aegean.gr - Web:
Επίκουρη Καθηγήτρια, Πανεπιστήμιο Αιγαίου https://nikolaoueleni.wordpress.com/
Απώτερος στόχος είναι η ανάπτυξη της κοινωνικής επάρκειας των παιδιών, η οποία
σχετίζεται με το βαθμό στον οποίο τα παιδιά είναι αποτελεσματικά στις κοινωνικές
τους αλληλεπιδράσεις. Συμπεριλαμβάνει τη σύναψη και διατήρηση κοινωνικών
επαφών, δεξιότητες συνεργασίας και την ικανότητα να προσαρμόζονται στα διάφορα
κοινωνικά πλαίσια (καταστάσεις).
11
Ελένη Ν. Νικολάου, Ψυχολόγος, PhD, Εκλεγμένη Email: enikolaou@aegean.gr - Web:
Επίκουρη Καθηγήτρια, Πανεπιστήμιο Αιγαίου https://nikolaoueleni.wordpress.com/
12
Ελένη Ν. Νικολάου, Ψυχολόγος, PhD, Εκλεγμένη Email: enikolaou@aegean.gr - Web:
Επίκουρη Καθηγήτρια, Πανεπιστήμιο Αιγαίου https://nikolaoueleni.wordpress.com/
Η θετική ψυχολογία δίνει έμφαση στην ευημερία του παιδιού, η οποία είναι κάτι
περισσότερο από την απουσία συμπτωμάτων ψυχικής ασθένειας Επίσης, προτάσσει
την ανάπτυξη των δυνατών του σημείων και δίνει έμφαση στην πρόληψη των
προβλημάτων. Δίνει έμφαση στις σχέσεις, τις ευκαιρίες και τις δεξιότητες, τις αξίες
και την αυτό-αντίληψη που πρέπει να αναπτύξουν τα παιδιά.
Η θετική ψυχολογία ασκεί κριτική στην έμφαση της ψυχολογίας στις πρακτικές
αξιολόγησης και στην παθολογία. Αντίθετα, εστιάζει στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά
του ατόμου, στην ενδυνάμωση και στη μεγιστοποίηση του δυναμικού του. Πρεσβεύει
13
Ελένη Ν. Νικολάου, Ψυχολόγος, PhD, Εκλεγμένη Email: enikolaou@aegean.gr - Web:
Επίκουρη Καθηγήτρια, Πανεπιστήμιο Αιγαίου https://nikolaoueleni.wordpress.com/
ότι το ιατρικό μοντέλο το οποίο εστίαζε στη θεραπεία της ψυχικής ασθένειας έβλεπε
τον κόσμο εστιάζοντας στα προβλήματα, τα ελλείμματα και την παθολογία. Θεωρεί
ότι το μοντέλο αυτό δεν παρέχει την πλήρη κατανόηση της λειτουργικότητας του
ατόμου, καθώς εστιάζει στις αδυναμίες και την αιτιολογία των προβλημάτων.
Προτάσσει τη μελέτη των προστατευτικών παραγόντων που αποτρέπουν από την
παθολογία. Η προσέγγιση της θετικής ψυχολογίας θεωρεί ότι η σχολική ψυχολογία
μπορεί να ωφεληθεί ακολουθώντας ένα μοντέλο πρόληψης (Jimerson et al, 2004).
Για παράδειγμα, η διδασκαλία της αισιοδοξίας στα παιδιά, μπορεί να αποτρέψει την
ανάπτυξη καταθλιπτικής συμπτωματολογίας σε παιδιά που διατρέχουν κίνδυνο.
Παιδιά δημοτικού που διατρέχουν τον κίνδυνο να αναπτύξουν κατάθλιψη μπορούν να
διδαχθούν δεξιότητες επίλυσης κοινωνικών προβλημάτων (Jaycox, 1994).
Επίσης, κρίνουν πάρα πολύ αναγκαία τη βοήθεια των σχολικών ψυχολόγων στη
διαχείριση της κατάθλιψης, του πένθους-απώλειας, της επιθετικότητας, των
οικογενειακών προβλημάτων των μαθητών και των εκρήξεων θυμού. Ακόμα,
αναγκαία κρίνεται η συμβολή τους στην αντιμετώπιση της χαμηλής αυτοεκτίμησης
των μαθητών, του σχολικού εκφοβισμού και της σχολικής άρνησης. Επιπρόσθετα, η
παρέμβαση τους κρίνεται αναγκαία στη διευκόλυνση των εκπαιδευτικών σε
14
Ελένη Ν. Νικολάου, Ψυχολόγος, PhD, Εκλεγμένη Email: enikolaou@aegean.gr - Web:
Επίκουρη Καθηγήτρια, Πανεπιστήμιο Αιγαίου https://nikolaoueleni.wordpress.com/
προβλήματα πειθαρχίας των μαθητών, στην παροχή βοηθητικού υλικού για τους
μαθητές με συγκρούσεις καθώς και τις συγκρούσεις εκπαιδευτικών-μαθητών.
ΑΤΟΜΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 1
Οι σχολικοί ψυχολόγοι μπορούν να συμβάλουν στην υλοποίηση προγραμμάτων κοινωνικο-
συναισθηματικής μάθησης, τα οποία συνιστούν προγράμματα εκπαίδευσης των μαθητών σε
κοινωνικές και συναισθηματικές δεξιότητες. Επίσης, συμβάλλουν στην εφαρμογή
προγραμμάτων διαχείρισης κρίσεων, βελτίωσης της ψυχικής υγείας, καθώς και
προγραμμάτων πρόληψης ψυχικών διαταραχών για παράδειγμα (NASP, 2016).
Σε ποιο βαθμό πιστεύετε ότι είστε πρόθυμοι και κάτω από ποιες προϋποθέσεις να συμβάλετε
στην υλοποίηση τέτοιων προγραμμάτων ;
ΑΤΟΜΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 2
Ποια η εμπειρία σας με σχολικούς ψυχολόγους και ποιο το περιεχόμενο της συνεργασίας στο
εργασιακό σας περιβάλλον (σε περίπτωση που είχατε κάποια συνεργασία) ;
ΑΤΟΜΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 3
Με ποιους τρόπους μπορούν οι σχολικοί ψυχολόγοι να συμβάλουν στην ανάπτυξη των
σχέσεων εκπαιδευτικών-γονέων ;
ΑΤΟΜΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 4
Σε ποιο ρόλο των σχολικών ψυχολόγων πιστεύετε ότι πρέπει να δοθεί έμφαση;
15
Ελένη Ν. Νικολάου, Ψυχολόγος, PhD, Εκλεγμένη Email: enikolaou@aegean.gr - Web:
Επίκουρη Καθηγήτρια, Πανεπιστήμιο Αιγαίου https://nikolaoueleni.wordpress.com/
16
Ελένη Ν. Νικολάου, Ψυχολόγος, PhD, Εκλεγμένη Email: enikolaou@aegean.gr - Web:
Επίκουρη Καθηγήτρια, Πανεπιστήμιο Αιγαίου https://nikolaoueleni.wordpress.com/
17
Ελένη Ν. Νικολάου, Ψυχολόγος, PhD, Εκλεγμένη Email: enikolaou@aegean.gr - Web:
Επίκουρη Καθηγήτρια, Πανεπιστήμιο Αιγαίου https://nikolaoueleni.wordpress.com/
18
Ελένη Ν. Νικολάου, Ψυχολόγος, PhD, Εκλεγμένη Email: enikolaou@aegean.gr - Web:
Επίκουρη Καθηγήτρια, Πανεπιστήμιο Αιγαίου https://nikolaoueleni.wordpress.com/
Βιβλιογραφία
Halle, T. G., & Darling-Churchill, K. E. (2016). Review of measures of social and emotional
development. Journal of Applied Developmental Psychology, 45, 8-18.
Hosp, J. L., & Reschly, D. J. (2002). Regional differences in school psychology practice. School
Psychology Review, 31(1), 11-29.
Jaycox, L. H., Reivich, K. J., Gillham, J., & Seligman, M. E. (1994). Prevention of depressive
symptoms in school children. Behaviour research and therapy, 32(8), 801-816.
Jimerson, S. R., Graydon, K., Farrell, P., Kikas, E., Hatzichristou, C., Boce, E., ... & ISPA Research
Committee. (2004). The international school psychology survey: Development and data from
Albania, Cyprus, Estonia, Greece and Northern England. School Psychology International, 25(3),
259-286.
Merikangas, K. R., He, J. P., Burstein, M., Swanson, S. A., Avenevoli, S., Cui, L., ... & Swendsen, J.
(2010). Lifetime prevalence of mental disorders in US adolescents: results from the National
Comorbidity Survey Replication–Adolescent Supplement (NCS-A). Journal of the American
Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 49(10), 980-989.
National Association of School Psychologists (1994). The role of the school psychologist
in assessment. Washington, DC:
O’Reilly, M., Svirydzenka, N., Adams, S., & Dogra, N. (2018). Review of mental health
promotion interventions in schools. Social psychiatry and psychiatric epidemiology, 53(7), 647-
662.
Oakland, T., & Cunningham, J. (1997). International School Psychology Association definition of
school psychology. School Psychology International, 18(3), 195-200.
19
Ελένη Ν. Νικολάου, Ψυχολόγος, PhD, Εκλεγμένη Email: enikolaou@aegean.gr - Web:
Επίκουρη Καθηγήτρια, Πανεπιστήμιο Αιγαίου https://nikolaoueleni.wordpress.com/
O'Reilly, M., Adams, S., Whiteman, N., Hughes, J., Reilly, P., & Dogra, N. (2018). Whose
Responsibility is Adolescent's Mental Health in the UK? Perspectives of Key Stakeholders.
School mental health, 10(4), 450–461. doi:10.1007/s12310-018-9263-6
Ross, M. R., Powell, S. R., & Elias, M. J. (2002). New roles for school psychologists: Addressing
the social and emotional learning needs of students. School Psychology Review, 31(1), 43-52.
Splett, J. W., Fowler, J., Weist, M. D., McDaniel, H., & Dvorsky, M. (2013). The critical role of
school psychology in the school mental health movement. Psychology in the Schools, 50(3),
245-258. http://dx.doi.org/10.1002/pits.21677
Wandersman, A., Motes, P. S., Lindsay, R., Snell-Johns, J., Amaral, D., & Ford, L. (2002). South
Carolina parent survey: A review of the literature and survey development
World Health Organisation. 2004. Promoting Mental Health: Concepts, emerging evidence and
practice, Geneva: WHO
Γρηγοράτου, Κ. (2010). Απόψεις εκπαιδευτικών και φοιτητών για την αναγκαιότητα του ρόλου
του σχολικού ψυχολόγου στο ελληνικό δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα (Doctoral dissertation).
Πούλου, Μ. (2008). Κοινωνική και συναισθηματική μάθηση: Μια προσέγγιση πρόληψης και
αντιμετώπισης συναισθηματικών και συμπεριφορικών δυσκολιών των μαθητών στο σχολείο.
Στο Ε. Τζελέπη-Γιαννάτου (Εκδ.), Θέματα διαχείρισης προβλημάτων σχολικής τάξης, τόμος Β΄.
Αθήνα: ΥΠΕΠΘ-Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, 97-133. Διαθέσιμο στον δικτυακό
τόπο: http://www.pi-schools.gr/programs/sxoltaxi/tomos_B.pdf
20