Ο ρόλος και οι αρμοδιότητες των σχολικών

ψυχολόγων
ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΑ

Ελένη Ν. Νικολάου,
Ψυχολόγος, PhD
Επίκουρη Καθηγήτρια
Πανεπιστήμιο Αιγαίου
Ρόλοι και αρμοδιότητες σχολικών ψυχολόγων
• Σύμφωνα με την Αμερικανική Ψυχολογική εταιρεία (APA, 2019), οι
αρμοδιότητες των σχολικών ψυχολόγων είναι οι παρακάτω:
➢Αξιολόγηση
➢Παρέμβαση
➢Πρόληψη
➢Προαγωγή της ψυχικής υγείας
➢Ανάπτυξη προγραμμάτων και αξιολόγηση
 Αξιολόγηση
Η αξιολόγηση πραγματοποιείται σε παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες,
προβλήματα συμπεριφοράς καθώς και σε παιδιά με ψυχικές
διαταραχές. Τα παρουσιαζόμενα προβλήματα μπορεί να είναι:
➢προβλήματα σχολικής προσαρμογής και σχολικής επίδοσης,
➢συγκεκριμένες αναπηρίες ή διαταραχές που επηρεάζουν τη μάθηση
ή τη συμπεριφορά,
➢κοινωνικές ή διαπροσωπικές δυσκολίες και
➢δυσμενείς κοινωνικές συνθήκες που απειλούν την υγιή ανάπτυξη
στο σχολείο και την κοινότητα όπως η σχολική βία.
 Δραστηριότητες σχολικών ψυχολόγων
Όπως αναφέρει ο Νικολόπουλος (2008), οι δραστηριότητες των σχολικών
ψυχολόγων διατυπώθηκαν το 1954 στο Συνέδριο Σχολικής Ψυχολογίας
στις ΗΠΑ και είναι οι εξής:
o αξιολόγηση της γνωστικής, κοινωνικής και συναισθηματικής ανάπτυξης
του παιδιού
oεντοπισμός παιδιών με ειδικές ανάγκες και εκπόνηση εξατομικευμένων
προγραμμάτων αγωγής
oδιάγνωση μαθησιακών προβλημάτων και προβλημάτων συμπεριφοράς
των μαθητών,
oεκπόνηση προγραμμάτων παρέμβασης,
oπροώθηση της έρευνας για επίλυση σχολικών-ακαδημαϊκών
προβλημάτων.
 Στόχοι της αξιολόγησης

Στη διαδικασία της αξιολόγησης συμπεριλαμβάνεται η παρατήρηση του παιδιού,

οι συνεντεύξεις και η χορήγηση ψυχομετρικών δοκιμασιών (τεστ). Στόχοι της
αξιολόγησης είναι η περιγραφή:
o των νοητικών ικανοτήτων και της σχολικής επίδοσης,
o της συναισθηματικής και κοινωνικής ανάπτυξης των παιδιών, της
προσωπικότητας,
o της γλωσσικής και νευροψυχολογικής ανάπτυξης.
o Επίσης, στους στόχους συγκαταλέγονται ο σχεδιασμός και η αξιολόγηση των
παρεμβάσεων καθώς και η πρόληψη των διαταραχών.
 Παρέμβαση

• Οι παρεμβάσεις μπορεί να έχουν τη μορφή άμεσων ή έμμεσων

ψυχολογικών υπηρεσιών.
• Επίσης, μπορεί να παρέχεται ατομική ή ομαδική συμβουλευτική.
• Ο όρος διαλεκτική συμβουλευτική αναφέρεται στην έμμεση μορφή
παροχής υπηρεσιών για παράδειγμα σε εκπαιδευτικούς, διευθυντές και
γονείς για την αντιμετώπιση προβλημάτων προσαρμογής των παιδιών.
• Είναι μια συνεργατική μέθοδος παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών. Οι
υπηρεσίες αυτές μπορεί να σχετίζονται με το σχεδιασμό και την
αξιολόγηση προγραμμάτων με στόχο την ανάπτυξη δεξιοτήτων στους
εκπαιδευτικούς που θα συμβάλουν στην προαγωγή της ανάπτυξης των
μαθητών/μαθητριών.
 Παρεμβάσεις πρόληψης
Οι παρεμβάσεις πρόληψης στο χώρο του σχολείου διακρίνονται σε:
❑Καθολικές οι οποίες απευθύνονται στο σύνολο του μαθητικού
πληθυσμού, με στόχο την προαγωγή της ψυχικής υγείας.
❑Επιλεκτικές παρεμβάσεις, οι οποίες έχουν ως στόχο άτομα ή ομάδες
που διατρέχουν τον κίνδυνο να αναπτύξουν ψυχική διαταραχή.
❑Ενδεδειγμένες ή στοχευμένες παρεμβάσεις οι οποίες στοχεύουν σε
παιδιά υψηλού κινδύνου, τα οποία παρουσιάζουν συμπτώματα ή
ενδείξεις ψυχικών διαταραχών που έχουν μεν την προδιάθεση, αλλά
δεν πληρούν τα διαγνωστικά κριτήρια.
 Προαγωγή της ψυχικής υγείας
• Όπως υποστηρίζουν οι Tome et al. (2018), οι έρευνες δείχνουν ότι
όταν καλυφθούν οι ανάγκες ψυχικής υγείας των παιδιών, αυξάνεται
η πιθανότητα της σχολικής επιτυχίας.
• Η προαγωγή της ψυχικής υγείας συνδέεται με μείωση των
προβλημάτων συμπεριφοράς, βελτίωση στις διαπροσωπικές σχέσεις,
θετικές αλλαγές στο κλίμα της τάξης και του σχολείου.
• Για τους εκπαιδευτικούς υπάρχει η προσδοκία να γνωρίζουν και να
μπορούν να ανταποκριθούν στις κοινωνικο-συναισθηματικές
ανάγκες των μαθητών.
 Προαγωγή της ψυχικής υγείας

• Η προαγωγή της συναισθηματικής υγείας και η ευημερία είναι ένα

βασικό στοιχείο των πρωτοβουλιών του Παγκόσμιου Οργανισμού
Υγείας για την προαγωγή της υγείας στα σχολεία (WHO, 2004).
• Αναμένεται από τα σχολεία να αναλάβουν πρωτοβουλίες για την
προαγωγή της ψυχικής υγείας των μαθητών με στόχο την πρόληψη
των ψυχικών διαταραχών διεθνώς (Reilly et al., 2018).
Ο ρόλος των σχολικών ψυχολόγων στην προαγωγή της ψυχικής
υγείας των μαθητών
▪ Τις τελευταίες δεκαετίες αναπτύχθηκαν προγράμματα ψυχικής
υγείας στο χώρο του σχολείου, τα οποία συνδέονται με θετικά
αποτελέσματα όπως η πρώιμη παρέμβαση, η βελτίωση της σχολικής
επίδοσης, η μείωση του στίγματος και η μείωση των
συμπεριφορικών και συναισθηματικών διαταραχών.
▪ Η ανταπόκριση στις ανάγκες ψυχικής υγείας των μαθητών
προϋποθέτει την επαγγελματική επάρκεια και τη συνεργασία μεταξύ
των διαφόρων επαγγελματιών, εκπαιδευτικών, σχολικών
ψυχολόγων, κοινωνικών λειτουργών, ειδικών παιδαγωγών.
Ο ρόλος των σχολικών ψυχολόγων στην προαγωγή της ψυχικής
υγείας των μαθητών

• Οι σχολικοί ψυχολόγοι σε συνεργασία με άλλους ειδικούς ψυχικής

υγείας και τους εκπαιδευτικούς εμπλέκονται στο σχεδιασμό, την
εφαρμογή και την αξιολόγηση των προσπαθειών του σχολείου για
καθολικές παρεμβάσεις οι οποίες απευθύνονται στο σύνολο του
μαθητικού πληθυσμού (Splett, Fowler, Weist & McDaniel, 2013).
 Η συμβολή των σχολικών ψυχολόγων στην ανάπτυξη της
κοινωνικής και συναισθηματικής επάρκειας των μαθητών
• Οι Ross, Powell & Elias (2002) επισημαίνουν την αναγνώριση της
ανάγκης να ενσωματωθεί η διδασκαλία των κοινωνικών και
συναισθηματικών δεξιοτήτων στο επίσημο αναλυτικό πρόγραμμα.
• Τονίζουν τη σημασία της συστηματικής τους διδασκαλίας, όπως
διδάσκονται τα μαθηματικά και οι φυσικές επιστήμες.
• Στις δεξιότητες αυτές συγκαταλέγονται: η αναγνώριση των
συναισθημάτων του εαυτού και των άλλων, η ενεργητική ακρόαση, ο
σεβασμός των διαφορών και η λήψη αποφάσεων.
• Επίσης, η επιτυχής διαχείριση του στρες είναι ένα στοιχείο
κοινωνικής και συναισθηματικής επάρκειας.
• Το στρες συνδέεται με αρνητικές συνέπειες στην υγεία καθώς και με
απουσίες από το σχολείο.
• Η ικανότητα να συνάπτουν οι μαθητές υγιείς σχέσεις είναι ένα
σημαντικό στοιχείο της κοινωνικής και συναισθηματικής τους
επάρκειας.
• Οι θετικές σχέσεις με τα συνομήλικα παιδιά είναι ένας κρίσιμος
παράγοντας που μπορεί να προβλέψει τη μακροπρόθεσμη
προσαρμογή στην ενήλικη ζωή.
 Η συμβολή των σχολικών ψυχολόγων στην ανάπτυξη της
κοινωνικής και συναισθηματικής επάρκειας των μαθητών
• Οι σχολικοί ψυχολόγοι θα μπορούσαν να επιμορφώσουν τους
εκπαιδευτικούς σχετικά με τα θέματα που αφορούν στη διδασκαλία
συναισθηματικών και κοινωνικών δεξιοτήτων.
• Η ανάπτυξη των παραπάνω δεξιοτήτων θα συμβάλει στη μείωση των
συμπεριφορών υψηλού κινδύνου.
• Οι κοινωνικές και συναισθηματικές δεξιότητες συνδέονται με την
έννοια της συναισθηματικής νοημοσύνης, η ανάπτυξη της οποίας
μπορεί να λειτουργήσεις ως παράγοντας πρόληψης της επιθετικής
συμπεριφοράς και της κατάθλιψης, καθώς ενισχύονται η
ενσυναίσθηση, ο έλεγχος του θυμού, η επίλυση διαφωνιών και η
αυτογνωσία (Πούλου, 2008).
 Η συμβολή των σχολικών ψυχολόγων στην ανάπτυξη των σχέσεων
μεταξύ εκπαιδευτικών και γονέων

• Οι σχολικοί ψυχολόγοι μπορούν να συμβάλουν στην ανάπτυξη των

σχέσεων μεταξύ σχολείου και οικογένειας.
• Οι καλές σχέσεις εκπαιδευτικών-γονέων έχουν θετικές επιπτώσεις στη
σχολική επίδοση καθώς και στην κοινωνική και συναισθηματική
λειτουργικότητα των παιδιών στο χώρο του σχολείου.
• Η ανάπτυξη θετικών σχέσεων έχει ως αποτέλεσμα οι γονείς να έχουν
μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στους εκπαιδευτικούς και οι εκπαιδευτικοί να
αισθάνονται ότι οι γονείς εκτιμούν το έργο τους (Graham-Clay, 1999).
• H αποτελεσματική επικοινωνία εκπαιδευτικών-γονέων οδηγεί στη
βαθύτερη κατανόηση των αμοιβαίων προσδοκιών και των αναγκών των
παιδιών επιτρέποντας και στις δύο πλευρές να βοηθήσουν ουσιαστικά τα
παιδιά (Wandersman et al., 2002).