ΣΨ - 2020 1-2

Θεωρία και Εφαρμογές της Σχολικής Ψυχολογίας:
Γνωστικές Διεργασίες
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΘΕΜΕΛΙΩΣΗ
Δρ Άννα Κ. Τουλουμάκου
Πανεπιστημιακή Υπότροφος, Τμήμα Ψυχολογίας, Πάντειο Πανεπιστήμιο
Επ. Συνεργάτης, Κέντρο SKOPE, Πανεπιστήμιο της Οξφορδης
Μιρκό μέρος των διαφανειών βασίζονται σε δουλειά της κ. Γιαννούλη

Δομή μαθημάτων & Αξιολόγηση
} Διαλέξεις:
} Eβδομάδες 1-13
} Μέρα: Τετάρτη 9-11.30
} Αξιολόγηση
} Εξετάσεις εξαμήνου: 40 πολλαπλής επιλογής
Ακαδημαϊκά & Διοικητικά Θέματα
} Προετοιμασία
} Επιστημονικές αντιπαραθέσεις/ ή μελέτες περίπτωσης
} Επικοινωνία μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου

} a.touloumakou@panteion.gr
Σύγγραμμα και Βιβλιογραφία
} Χατζηχρήστου, Χ. (2011). Σχολική Ψυχολογία. Αθήνα:
Τυποθήτω. (Κώδικος στον Εύδοξο: 33074342)
} Raynolds, C.R. & Gutkin, Τ.Β. (2014). Σχολική

Ψυχολογία- Τόμος Α΄(Μελέτη Συμπεριφοράς-
Ψυχολογική και Εκπαιδευτική Αξιολόγηση). Αθήνα: Γ.
Παρίκος & ΣΙΑ ΕΕ. (Κωδικός στον Εύδοξο: 40197)
} Επιλεγμένα άρθρα
eclass
Διαλέξεις (1-2)
Ομάδα 1: Εισαγωγή και Επιστημονική Θεμελίωση της

Σχολικής Ψυχολογίας
} Μάθημα 1. Εισαγωγικά θέματα, ιστορία ΣΨ και η

εμπειρία στην Ελλάδα
} Μάθημα 2. Επιστημονική Θεμελίωση της ΣΨ
Καλώς ήρθατε στη Σχολική Ψυχολογία
Δηλαδή;
Γενικά
} Ένας επιστημονικός και εφαρμοσμένος κλάδος της

ψυχολογίας
} Συνδέεται με την καθημερινή σχολική πραγματικότητα
} Αφορά στην παροχή υπηρεσιών σε όλα τα μέλη της
ευρύτερης σχολικής κοινότητας: μαθητές, γονείς,
εκπαιδευτικούς, φορείς και υπηρεσίες που εμπλέκονται
Αντικείμενο της Σχολικής Ψυχολογίας
} Ο εντοπισμός και την αντιμετώπιση δυσκολιών μάθησης,

ανάπτυξης και ψυχοκοινωνικής προσαρμογής του
παιδιού
} Η πρόληψη και προαγωγής της ψυχικής υγείας, και της
ανθεκτικότητας
} Η προαγωγή συνεργασίας σχολείου-οικογένειας
Ιστορική Εξέλιξη της Σχολικής Ψυχολογίας (Χατζηχρήστου,
2011)
} Ευρώπη
} Κοινωνικό-πολιτισμικοί παράγοντες
} Όπως οι ανάγκες για παροχή ψυχολογικών υπηρεσιών στα παιδιά με τη λήξη
του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου
} Η προώθηση της υποχρεωτικής και δωρεάν εκπαίδευσης
} Μετανάστευση και πολυ-πολιτισμικότητα
} Οι ενδογενείς εξελίξεις στην Ψυχολογία
} Η ανάπτυξη εργαστηρίων ψυχολογικής μελέτης, η πρόοδος στην ψυχομετρία
–o Galton το1884 ιδρύει το 1ο ψυχομετρικό εργαστήρι-
} Η έμφαση στη μελέτη της ανάπτυξης
} Με αυτά ξεκινούν τα διάφορα προγράμματα παρέμβασης:
} Διαρροή μαθητών
} Αντιμετώπιση κρίσων (Ερφούρτη/δολοφονία και Ιταλία)
} Προγράμματα για χαρισματικούς μαθητές
Ιστορική εξέλιξη (συν.)
} ΗΠΑ
} 1946- Τομέας σχολικής ψυχολογίας [Div. 16] στο APA
} Ετερογενής περίοδος ‘60-’69
} Υποχρεωτική εκπαίδευση
} Διαφοροποίηση μαθητών και ειδικές τάξης ένταξης
} 1970- σήμερα
} Δημιουργία του National Association of School Psychologists
} Αύξηση προγραμμάτων εξειδίκευσης
} Δημιουργία τομέα σχολικής
} Κλινική, Σχολική και Συμβουλευτική: βασικοί πυλώνες εφαρμοσμένης
ψυχολογίας
Επιστημονικά πεδία που ασκούν επίδραση στην
Σχολική Ψυχολογία
} Ποιοτική έρευνα
} Εμφαση σε κάθε πληροφορία που βοηθά στο υπό μελέτη
φαινόμενο
} Παράγουν (και οχι συλλέγουν απαραίτητα) δεδομένα απο
διάφορα «κείμενα» (= πλαίσιο)
} Ανάγκη για επαλήθευση
} Ρευστή και αναπτυξιακή διαδικασία (Geotz & LeCompte, 1984
στο Reynolds & Gutkin, 2014 )
} Συμμετέχοντες = πληροφοριοδότες (πηγές δεδομένων)- δεν
προκύπτουν από ανάγκη τυχαίας επιλογής για
αντιπροσωπευτικότητα (πιθανότητες), αλλα σκόπιμη επιλογή·
οι αρθμοί των συμμετεχόντων έχουν πολύ διαφορετικό νόημα
στην ποιοτική έρευνα.
} Η μεθοδολογία παραγωγής δεδομένων και οι δεξιότητες της
συνέντευξης- πολύ χρήσιμα εργαλεία για την πρακτική της ΣΨ
} Αξιολόγηση και ποιοτικές μέθοδοι
} μειονότητες, ειδικές ανάγκες και ψυχομετρική αξιολόγηση
} ανάγκη για τη χαρτογράφηση της αλληλεπίδρασης πολλαπλών
πλαισίων, διαστάσεων και κοινωνικών διαδικασιών που εμπλέκονται
στην επίδοση
} Με την εμπειρία οι ΣΨ βασίζονται λιγότερο στη γενικευμένη
γνώση και περισσότερο στα μοναδικά χαρακτηριστικά ενός
ατόμου
} Reed, Patton and Gold (1993)- πρώτο άρθρο ποιοτικής
έρευνας, Journal of Counseling Psychology
} Ο ποιοτικός ερευνητής ως σύμβουλος (παραγωγή δομικού
χάρτη κατανόησης του προβλήματος)
} Σχολικός ψυχολόγος σαν ποιοτικός ερευνητής (μέσα από τη
διαλεκτική συμβουλευτική)
} Αναπτυξιακή ψυχολογία
} Όπου ανάπτυξη= συστηματικές και διαδοχικές αλλαγές που
συμβαίνουν σε έναν οργανισμό με το πέρασμα του χρόνου
(Lerner, 1986 στο Reynolds & Gutkin, 2014)
} Κανονιστική αρχή (- νόρμες/ορόσημα)
} Αναπτυξιακή αρχή- ποσοτικές και ποιοτικές αλλαγές
} Αναπτυξιακή ψυχοπαθολογία- παιδιά μη τυπικής ανάπτυξης (κλινική
δυσλειτουργία)
¨ Συνέχειες και ασυνέχειες μεταξύ φυσιολογικής ανάπτυξης και
ψυχολογικής διαταραχής
¨ Άτομα που ακολουθούν μονοπάτι προς τη διαταραχή αλλά και άτομα που
αν και παρεκκλίνουν επανέρχονται
} Οι γνώσεις στον τομέα επιτρέπουν στον ΣΨ να:
} Περιγράψει το κοινωνικό και γνωστικό επίπεδο (αλλά και τα
προηγούμενα επιτεύγματα και πιθανά αναπτυξιακά μελλοντικά
εμπόδια) – να κατανοήσει περιβαλλοντικά στοιχεία που δίνουν
ώθηση ή κρατούν πίσω το παιδί
} Εξηγήσει την συμπεριφορά στο αναπτυξιακό πλαίσιο που εξετάζεται
(και άρα προβλέψει αναπτυξιακές ανάγκες)
} Δημιουργήσει πλάνα αξιολόγησης και να συνεργαστούν με
γονείς/επαιδευτικούς άλλους επαγγελματίες για τον σχεδιασμό
παρεμβάσεων
} Θεωρίες ανάπτυξης
} Freud και αρχές όπως το ασυνείδητο, οι ενορμήσεις , οι μηχανισμοί
άμυνας, η μεταβίβαση και αντιμεταβίβαση.
} Ψυχοκοινωνική θεωρία Erikson- η ψυχοκοινωνική ανάπτυξη μέσα
από δίπολα/στάδια/κρίσεις (π.χ. εμπιστοσύνη-δυσπιστία,
πρωτοβουλία-ενοχή, ταυτότητα-σύγχυση)- από όπου προκύπτει η
απάντηση στην ερώτηση ποιος είμαι
¨ το άτομο επαναδιαπραγματεύεται την απάντηση στην ερώτηση στο
πέρασμα από το ένα στάδιο στο άλλο.
} Κοινωνική μάθηση του Bandura – εστιάζει στις διαδικασίες αλλαγής
(σε αντίθεση με τις θεωρίες Piaget και Freud που εστιάζουν σε
δομικές αλλαγές). Μάθηση μέσω της παρατήρησης: προσοχή,
διατήρηση, κίνητρα, σωματική ωρίμανση.
} Piaget- ανάγκη για ενεργή αλληλεπίδραση, ανισορροπία,
προσαρμογή: αφομοίωση και συμμόρφωση· κονστρουκτιβισμός·
στάδια γνωστικής ανάπτυξης· σχήμα και διεύρυνση μέσα από
διαδικασία ανισορροπίας· παιδί ως ερευνητής
} Bowlby- πρωταρχικός δεσμός/προσκόλληση- ασφαλής βάση. Έφεση
ανθρώπων στη δημιουργία ισχυρών συναισθηματικών δεσμών·
εγγενείς συμπεριφορές προσκόλλησης που προάγουν την επιβίωση
των ειδών· αιτιακή σχέση ανάμεσα σε εμπειρίες με γονείς και
μετέπειτα ικανότητα για δημιουργία ικανοποιητικών δεσμών· υγιείς
δεσμοί= μεγαλύτερη επιδεξιότητα σε γνωστικό, συναισθηματικό και
κοινωνικό τομέα
¨ υπάρχουν ενδείξεις για αναστρεψιμότητα αυτής της σχέσης με υγιή
προσκόλληση σε αργότερο στάδιο
} Αναπτυξιακή ψυχολογία και ψυχοπαθολογία

} Bronfenbrenner- οικολογική θεωρία- σχέση ατόμου περιβάλλοντος
και διαμεσολάβηση από δυνάμεις σε πιο απομακρυσμένες περιοχές
του φυσικού και κοινωνικού περιβάλλοντος. Κρίσεις και διαταραχές
(έλλειψη ισορροπίας στο σύστημα) πρέπει να πλαισιωθούν στην
σχέση ατόμου και πτυχών του περιβάλλοντος (το άτομο σαν μέρος
των διάφορων συστημάτων).
} Συνεισφορές αναπτυξιακής ψυχολογίας

} Το παιδί είναι ενεργό και επηρεάζει την ανάπτυξη
} Σύνθετη η αλληλεπίδραση παιδιού περιβάλλοντος
} Ανάπτυξη και η σημαντικότητα των παραγόντων
επικινδυνότητας, ευαλωτότητας, και προστατευτικοί
παράγοντες
} Ανάπτυξη= ποσοτικές και ποιοτικές αλλαγές
} Σημαντική η πρώιμη ανάπτυξη (προηγούμενη εμπειρία
επηρεάζει αλλά δεν καθορίζει εξέλιξη)
} Ευκαιρίες για αναπτυξιακή αλλαγή-σύνθετη διαδικασία
} Γνωστική Ψυχολογία
} Από τη μελέτη της γνώσης, της μνήμης, της στρατηγικής
επεξεργασίας (’70-’80) στο λόγικό συλλογισμό, την σκέψη, την
επίλυση προβλημάτων
} Γνώση: από τη θεώρηση μιας μοναδικής οντότητας στην θεώρησή
της σαν πολύπλοκο κατασκεύασμα
} διαστάσεις όπως δηλωτική, διαδικαστική, υπό συνθήκες
} ρητή και άρρητη/σιωπηρή (π.χ. η κοινωνικοπολιτισμική γνώση ενός
ατόμου)
} σχολική και μη σχολική
} Επιδέξια και στρατηγική επεξεργασία
} Δεξιότητες διασφαλίζουν την εύκολη και αποτελεσματική λειτουργία
} Στρατηγικές βοηθούν να παρακαμφθούν οι δυσκολίες στη διαδικασία
διεύρυνση της γνώσης
} Μεταγνωστικές διεργασίες
} Γνωστική Ψυχολογία
} Κίνητρα και γνωστική ικανοτητα
} Επαναεισαγωγή διαστάσεων συναισθήματος και κινήτρων στα μοντέλα
γνωστικής ικανότητας
} Κίνητρα, ενδιαφέροντα, αυτοαντίληψη, στόχοι αποτελούν αναπόσπαστο
κομμάτι της μάθησης που χρειάζεται να διερευνάται
¨ Δέσμευση, συμμετοχή, αφοσοίωση και εσωτερικό κίνητρο- βοηθούν τη
μάθηση
¨ Θετική αυτοεικόνα, έμφαση στην προσπάθεια/ανάπτυξη, αίσθηση ελέγχου
και μάθηση
} Επίδραση περιβάλλοντος και κατάστασης
} Η μαθηση διαμορφώνεται διαρκώς από το κοινωνικοπολιτισμικό
περιβάλλον
¨ Κατανεμημένη γνώση, η καθοδηγούμενη συμμετοχή, η εντοπισμένη δράση,
μάθηση μέσα από την συμμετοχή – έμφαση στη συλλογικότητα στην
διεύρυνση της γνώσης
¨ Ζώνη επικείμενης ανάπτυξης του Vygotsky (καθοδηγούμενη μάθηση)
¨ Ο ρόλος δασκάλου και συνομηλίκων
} Ανάπτυξη της ακαδημαϊκής ικανότητας/ Μοντέλο Τομεακής

Μάθησης
} η ανάπτυξη διαφοροποιείται ανάλογα με τον τομέα (δεν είναι
καθολική)
¨ η τομεακή γνώση αφορά στο εύρος και της γενικότητα της γνώσης σε ένα
αντικείμενο (περιλαμβάνει για παράδειγμα τη δηλωτική, τη διαδικαστική
γνώση κ.α.)
¨ Η θεματική γνώση αφορά στη γνώση των εννοιών ενός τομέα
} Μεταγνωστικές διεργασίες: μέρος του μοντέλου και αφορούν στην
απόκτηση, μετασχηματισμό και μεταφορά των πληροφοριών
} Κοινωνική Ψυχολογία (κυρίως Αμερικανική Σχολή)

} 1920- ανταλλαγή ιδεών μεταξύ κοινωνικής ψυχολογίας και ψυχοπαθολογίας
} Allport: προσπάθεια να εξηγήσουμε πώς οι σκέψεις, τα συναισθήματα, και η
συμπεριφορά των ατόμων επηρεάζονται από την πραγματική την φαντάστική ή
υπονοούμενη παρουσία των άλλων
} Πειραματική μέθοδος, δειγματοληπτική έρευνα, φαινόμενο ομάδων
} Μέχρι το Β’ Παγκόσμιο σημαντικές οι μετρήσεις (Thurnstone, Likert), έρευνες
για κανόνες ομάδων, έρευνες πεδίου, αλληλεπίδραση μελών ομάδας
} Μετά το Β’ Παγκόσμιο δώθηκε μεγάλη έμφαση στις στάσεις, δυναμική της
ομάδας, και η συμμόρφωση (περίφημο πείραμα)
} Το ‘60: ζητήματα που ακουμπούν στη φτώχεια, τον υπερπληθυσμό, το
γυναικείο κίνημα, απάθεια απέναντι σε θύματα δυστυχίας κ.α.
} Μεταβλητές που μελετώνται τώρα: εθνότητα, φυλή, θρησκεία, εντοπιότητα,
εθνικότητα, κοινωνικής τάξης
} Κοινωνική Ψυχολογία- θεματολογία
} Στάσεις και αλλαγή στάσεων
} Θεωρία απόδοσης και αιτιοκρατική συλλογιστική: στόχος
} Η κατανόηση των γνωστικών και κινητοποιητικών διεργασίων που
χρησιμοποιούμε αποδίδοντας αιτίες στις συμπεριφορές
} Ο Weiner, συνεχίζοντας την αιτιοκρατική λογική του Heider, όπου η
συμπεριφορά εξηγείται με βάση προσωπικές ή καταστασιακές αιτίες, το
κίνητρο επίτευξης (επίδοση ενός μαθητή: προσπάθεια ή
δυσκολια/ευκολία εξέτασης)
} Ο Weiner προσέφερε τις διαστάσεις της σταθερότητας και της
δυνατότητας ελέγχου στο κίνητρο επίτευξης. Τέσσερις παράγοντες
απόδοσης επίτευξης (εσωτερική/εξωτερική έδρα, σταθερό ή ασταθές
αίτιο):
¨ Ικανότητα,
¨ Προσπάθεια/κινητοποίηση
¨ Ευκολία/δυσκολία έργου
¨ Τύχη
} Αργότερα προστέθηκε στην έδρα και την σταθερότητα η δυνατότητα
ελέγχου από το άτομο.
} Εξωτερική και εσωτερική κινητοποίηση (Deci & Ryan, 1985) –
θεωρία γνωσιακής αξιολόγησης.
} Ο εξωτερικός έλεγχος (εξωτερική ανταμοιβή) υπονομεύει την
εσωτερική κινητοποίηση για δραστηριότητες ενδιαφέροντος
} Οι γονείς που ενθαρρύνουν και παρακινούν τα παιδιά τους (και δε
δουλεύουν με τις τιμωρίες/αμοιβές) ενισχύουν την ανάπτυξη
εσωτερικού κινήτρου
¨ Άτομα που αποδίδουν ένα αρνητικό γεγονός σε σταθερές, γενικές, και
εσωτερικές αιτίες είναι πιθανότερο να υποφέρουν από κατάθλιψη.
¨ Για τη θεραπεία: αναγκαία η προώθηση αισθήματος εσωτερικής
ευθύνης/αιτιότητας
} Κοινωνική γνωστική διαδικασία: η έρευνα της απόδοσης έγινε
μέρος του τομέα κοινωνικής γνώσης
} Θεωρίες έλξης (εκκινεί από Moreno, 1934)
} Αντλούν από θεωρίες όπως της γνωστικής ασυμφωνίας (Festinger,
1975) της ισορροπίας (Heider, 1958)
¨ μας αρέσουν αυτοί που τους αρέσουμε και αντίστροφα
¨ μας αρέσουν οι άλλοι που μας μοιάζουν
¨ όταν συμβεί κάτι κακό σε κάποιον, οι άνθρωποι έχουν την τάση να
αντιπαθούν το θύμα για να αποκατασταθεί η συμφωνία μεταξύ στην
ενέργεια και την στάση τους
} Αντλούν από θεωρίες ενίσχυσης: μας αρέσουν οι άνθρωποι που μας
ανταμοίβουν με κάποιον τρόπο.
} Παράγοντες της έλξης
¨ Ομοιότητα
¨ Κοινωνική επαφή (οικειότητα/ μας αρέσουν όσοι ζουν και εργάζονται
κοντά μας)
} Σχέσεις μεταξύ ομάδων
} θέματα προκαταλήψεων, ο ρόλος της επαφής στη μείωση των
προκαταλήψεων, συνεργασία/ανταγωνισμός, συμμετοχή σε ομάδα και
διακρίσεις εντός και εκτός ομάδων
} Επιθετικότητα και βια
} Αιτίες επιθετικότητας όπως ο βίαιος χαρακτήρας, η ενόρμηση, ο ρόλος
της ματαίωσης, το μοντέλο/πρότυπο (εμπνευσμένο από τον Bandura και
φυσικά σημαντικότατο για τους σχολικούς ψυχολόγους)
} Οργανωσιακή συμπεριφορά
} Ξεφεύγει από τις θέσεις που βοηθούν στην κατανόηση
αλληλεπιδράσεων μαθητή-μαθητή, δασκάλου-μαθητή, δάσκαλου-
ψυχολόγου που προσφέρει στην μέρχι τώρα κουβέντα ή ΚΨ στην ΣΨ. –
Το σχολείο που συμβαίνουν αυτές οι αλληλεπιδράσεις και περαιτέρω
στο χώρο αλληλεπιδράσεις συνθέτουν μια πολύπλοκη οργάνωση- που
αποτελεί το κέντρο μελέτης της ΟΣ.
¨ Σημαντικά θέματα η ηγεσία, η δυναμική της ομάδας, η εκτίμηση των
επιδόσεων
} Ατομικές διαφορές
} Μελέτη της ποικιλομορφίας:μέσοι όροι, διακύμανση (διασπορά) –σημαντικός ο
όρος μεταβλητότητα
} Διαφορικό μοντέλο Plomin, DeFries & McClearn (1990): η ποσοτική
συμπεριφοριστική γενετική αποτελεί τη βάση για μια θεωρία αιτιολόγησης των
ατομικών διαφορών –Ο McClearn (1993) υποστήριξε ότι επειδη ο όρος εξετάζει
τις επιδράσεις γενετικής και περιβάλλοντος στις ατομικές διαφορές ίσως θα
ήταν καλύτερος όρος το «διαφορικό μοντέλο»
} Διαφορικό μοντέλο: προσπάθεια επιμερισμού της διακύμανσης
} Η διακύμανση του φαινότυπου -ενός παρατηρήσιμου και μετρήσιμου ανθρώπινου
χαρακτηριστικού- μπορεί να επιμεριστεί σε στοιχεία διακύμνασης που αντανακλούν
το γονότυπο (γενετική σύνθεση ατόμου) και το περιβάλλον.
} Η κληρονομησιμότητα ενός χαρακτηριστικού είναι η διακύμανση γονοτύπου δια τη
διακύμανση φαινοτύπου
¨ Πλήρης αναφορά των στοιχείων του μοντέλου για τις φαινοτυπικές διαφορές στον πίνακα 9.2.
} Διαφορικό μοντέλο
¨ Άλλες μέθοδοι εκτίμησης περιλαμβάνουν συσχετιστικές μετρήσεις από
ομάδες ατόμων που έχουν βιολογική σχέση μεταξύ τους
¨ Αυτές μετά συγκρίνονται με ότι θα περιμέναμε με βάση την καθαρά γενετική
υπόθεση («γενετικές συγσχετίσεις», δείτε τον πίνακα 9.3 για τις συσχετίσεις
του απλούστερο γενετικού μοντέλου)
¨ Απλούστερο γενετικό μοντέλο: υποθέτουμε ότι δεν υπάρχουν επικρατή και
υπολειπόμενα γονίδια και ότι το ταιριαστό ζευγάρωμα μεταξύ γονέων ως προς ένα
χαρακτηριστικό είναι μηδέν
} Ταιριαστό ζευγάρωμα= τάση να κάνουμε επαφές με άτομα που μας μοιάζουν σε
ορισμένα χαρακτηριστικά
¨ Τρία βασικά είδη μελέτης: οικογένεια (συγκρίσεις γονέων-τέκνων), δίδυμα,
υιοθεσία
¨ Οικογένεια: αν και μελετάμε το γενετικό παράγοντα, και ο περιβαλλοντικός
παράγοντας είναι κοινός (υπάρχει κριτική για το κατά πόσο ίδιος αν και όχι
τεκμηριωμένη)
¨ Διδυμα: αν ένα χαρακτηριστικό επηρεάζεται από τη γενετική, η συσχέτιση μεταξύ ΜΖ
διδύμων πρέπει να είναι υψηλότερη από ότι η συσχέτιση μεταξύ ΔΖ- οι συσχετίσεις
ΜΖ και ΔΖ εξηγούν τη φαινοτυπική διακύμανση που εξηγείται από γονίδια ή/και
περιβάλλον
¨ Υιοθεσία: σύγκριση θετών γονέων με θετά παιδιά (*κριτική για επιλεκτική
τοποθέτηση αν και δεν επηρεάζει τόσο)
} Εξελικτική Ψυχοπαθολογία
} Μελέτη δυσπροσαρμοστικής συμπεριφοράς, συναισθηματικής
απόκλισης στα αναπτυξιακά έργα, τη διαδοχή των σταδίων και τις
επεξεργασίες που χαρακτηρίζουν την ανάπτυξη
} Πηγές προβλημάτων:
} Αδυναμίες θεσμών
} Ιδιοσυγκρασία
} Οικογενειακή δυναμική
} Αγχογόνες καταστάσεις
} Πιέσεις από συνομιλήκους
} Γνωστικά χαρακτηριστικά
} Κανονιστική/Αναπτυξιακή προσέγγιση
} Αξιολόγηση παιδιών με βάση τις ηλικιακές νόρμες με τυποποιημένες
μετρήσεις
} Έμφαση στην ακρίβεια διαγνωστικών κατηγοριών, π.χ DSM
} Πολλαπλές πηγές δεδομένων (η ανάπτυξη προχωρά κατά μήκος
πολλαπλών οδών) – πολλοί αξιολογητές πολλά στοιχεία καμιά φορά
διαφορετικά
} Πολυαξονική εμπειρικά τεκμηριωμένη αξιολόγηση (Achenbach &
McConaughy, 1997)
} Επισήμανση δυνατών στοιχείων και αδυναμιών
} Αξιολόγηση σε πολλά πλαίσια και καταστάσεις (μπορεί να χρειάζεται να
προσαρμοστεί ο γονιός/δάσκαλος και όχι να γίνει άλλου είδους
παρέμβαση)
} Αξονες: (α) αναφορές γονέων, (β) αναφορές εκπαιδευτικών, (γ) γνωστική
αξιολόγηση, (δ) ιατρική αξιολόγηση, (ε) άμεση παρατήρηση παιδιού
} Πολυαξονική εμπειρικά τεκμηριωμένη αξιολόγηση (Achenbach
& McConaughy, 1997) –εργαλεία
} Πλεονεκτήματα εμπειρικά βασισμένης αξιολόγησης
} Ποσοτικοποιήμενα δεδομένα από αξιόπιστα και έγκυρα εργαλεία
} Αντιπαραβολή αποτελεσμάτων παιδιών με το μεγάλο δείγμα
στάθμισης
} Πολλές δοκιμασίες σημαίνει πολλά ερωτήματα και φάσμα δυνητικών
προβλημάτων (πέρα από την παρούσα χρονική περίοδο)
} Ικανότητες και προβλήματα εκφέρονται σε επίπεδο κλιμάκων και
ευκολότερα οργανώνεται η πληροφορία
} Αλληλοσυνδεόμενα εργαλεία και διαστάυρωση πληροφορίας για
σύνδρομα
} Γρήγορο, οικονομικό μέσο απόκτησης πληροφοριών για τη
λειτουγρικότητα των παιδιών
} Βιολογία και νευροεπιστήμες

} Σημαντικότατες πρόσφατες ανακαλύψεις για γενετική,
νευρώνες, συνάψεις, ανάπτυξη και λειτουργία εγκεφάλου
} Γενετικοι πάράγοντες έχουν επίδραση στις διαφορές που
παρατηρούμε σε όλες τις συμπεριφορές
¨ Κληρονομησιμότητα –
¨ Ο συντελεστής κληρονομησιμότητας που υπολογίζεται από μελέτες διδύμων
και υιοθεσίες, είναι μια πληθυσμιακή παράμετρος και όχι νόμος της φύσης
¨ Η κληρονομησιμότητα ενός χαρακτηριστικού μπορεί να είναι υψηλή σε ένα
πληθυσμό και όχι σε άλλον ανάλογα με την ποσότητα των σχετικών
περιβαλλόντικών διαφορών
¨ Κληρονομησιμότητα: ιδιοσυγκρασία, αλκοόλ, κάπνισμα, αντικοινωνική
συμπεριφορά, διαστάσεις ενδιαφερόντων και προσωπικότητας και διαταραχές.
¨ Το γονίδια όμως πολλές φορές έχουν επιρροή στην συμπεριφορική ανάπτυξη
αλλά όχι στον εγκέφαλο.Π.χ. Γονίδιο που συνδέεται με την παχυσαρκία στα
ποντίκια ασκεί την επίδρασή του αυξάνοντας την έκκριση μιας πρωτεϊνης που
παράγεται από τον λιπώδη ιστό (επιδρά το γονίδιο μέσα από την επίδρασή του
στο πεπτικό που αυτό επηρεάζει τον εγκέφαλο)
¨ Εντοπισμός γονιδίων ανά πάθηση
¨ Γονίδιο υπέυθυνο για Alzheimer’s
} Το γονίδιο παρέχει ακριβή προσυμπτωματικό έλεγχο
} Η έρευνα μπορεί να συνεχιστεί στην πρωτεΪνη που παρέγεται από το γονίδιο
και έτσι να προχωρήσει η γνώση (και η θεραπεία ιδανικά) ή την πρωτεϊνη
που παρέγεται εν απουσία του (π.χ. Μελέτη πρωτεϊνης που παράγεται στα
μη παχύσαρκα ποντίκια και ενέσεις αυτής στο αίμα στα παχύσαρκα ποντίκια
είχαν πολύ θετικά αποτελέσματα)
¨ Ανάπτυξη εγκεφάλου και η επίδραση εγκεφαλικής βλάβης στην πρώιμη

παιδική ηλικία
¨ Πλαστικότητα δομής και συνδέσεις της, πλαστική για τα πρώτα χρόνια· η
μικροσκοπική δομή κάθε νευρώνα παραμένει πλαστική για όλη τη ζωή
¨ Το νευρικό σύστημα ενός μωρού είναι πολύ πιο ευάλωτο: π.χ.
Υποθυρεοειδισμός στα μωρά σημαίνει νοητική καθυστέρηση ενώ στους
ενήλικες μείωση νοητικής και σωματικής ζωτικότητας
¨ Νευροδιαβίβαση (βιοχημεία των συνάψεων)= ενδεικτικά
¨ Γνωρίζουμε σήμερα (σε αντίθεση με λίγο καιρό πριν) δεκάδες διαβιβαστές
¨ Σε σχέση με απόληξη και διαβιβαστές: ξέρουμε σήμερα ότι οι περισσότερες εξ αυτών
απελευθερώνουν περισσότερους από ένα διαβιβαστές
¨ Μεθοδολογία μέλέτης της δομής και δραστηριότητας εγκεφάλου

¨ Π.χ σε παθήσεις παιδιών όπως traumatic brain injury—
¨ Μέθοδοι όπως τα CATs και τα MRIs δίνουν εικόνες της δομής του σώματος (με
ακτινες Χ και μαγνητικά πεδία, αντίστοιχα)
¨ Pet scans- ποσότητες νευρωνικής δραστηριότητας σε διάφορες περιοχές του
εγκεφάλου (π.χ. εντοπισμός περιοχών με χαμηλή δρατηριότητα, που ενίοτε
συνδέεται με όγκους)
¨ Εξειδικευμένες λειτουργίες των διαφόρων περιοχών του εγκεφάλου

¨ Τραύματα στον εγκέφαλο μπορεί να διαταράσσουν ευρύ φάσμα συμπεριφορικών
λειτουργίων – μια τοπική βλάβη μπορεί να προκαλεί σοβαρά προβλήματα σε μια
λειτουργία και φαινομενικά ελάχιστά σε κάποια άλλη
¨ Ανεξάρτητες μονάδες (λειτουργίες) ή κεντρικός επεξεργαστής;
¨ Η φυσιολογία της μάθησης: φυσιολογικοί μηχανισμοί μάθησης και
μνήμης
¨ Εκρήξεις δραστηριότητας στους υποδοχείς γλουταμινικού οξέος τύπου μη
NMDA επιτρέπει την ενεργοποίηση των υποδοσέων γλουταμινικού τύπου
NMDA , που με τη σειρά τους ανοίγουν του διαύλους ασβεστίου που κάνουν
δυνατή τη μακροπροθεσμη ικανότητα αντίδρασης των υποδοχέων μη NMDA =
οταν αυτά συμβαίνουν πολλά είδη μάθησης είναι ανέφικτά και οι εμπειρίες
κατά μια πρώιμη κρίσημη περίοδο ανάπτυξης δεν έχουν την αναμενόμενη
επίδραση στην συμπεριφορά - - ωστόσο αυτή η πληροφορία δεν έχει οδηγήσει
σε πρακτικές στρατηγικές βελτίωσης της ανθρώπινης μνήμης
¨ Βλάβη στον ιππόκαμπο = δυσκολία αποθήκευσης νέων αναμνήσεων, αλλά
απόκτηση νέων κινητικών δεξιοτήτων
} Σχολικός ψυχολόγος
} Ρόλος ΣΨ
} Μονάδα ανάλυσης: άτομο, ομάδα, σύστημα
} Ψυχολογική και Ψυχοεκπαιδευτική αξιολόγηση

ανάπτυξης/προσαργμογής
} Προσδιορισμός δυσκολιών και δυνατοτήτων παιδιων
} Σχεδιασμός και αξιολόγηση παρεμβάσεων
} Εντοπισμός παιδιών που χρήζουν ειδικής εκπαίδευσης ανάλογα με τα
προκαθορισμένα κριτήρια
} Προσδιορισμός των αιτιολογικών παραγόντων των διαταραχών
} Πρόληψη της εμφάνισης δυσκολιών και διαταραχών
} Ρόλος ΣΨ
} Παρεμβάσεις
} Σε όλους τους τομείς ανάπτυξης: ψυχοπεραπευτικές παρεμβάσεις,
διδασκαλία, συμβουλευτική και συμβουλευτική γονέων, ψυχοεκπαίδευση.
} Προγράμματα πρωτογενούς, δευτερογενούς και τριτογενούς πρόληψης σε
επίπεδο ομάδας και συστήματος
¨ Πρωτογενής πρόληψη: προαγωγή ψυχικής υγείας και πρόληψη διαταραχών (π.χ.
bullying)
¨ Δευτερογενής πρόληψη: συμβουλευτική στήριξη σε θέματα σχολικής και
ψυχοκοινωνικής προσαρμογής (μαθησιακές δυσκολίες, επιθετικότητα) ή κρίσεις , ή
μεταβατικά στάδια
¨ Τριτογενής πρόληψης: παιδιά με σοβαρότερα προβλήματα και διαταραχές και
στοχεύουν στην παροχή υποστήριξης από φορείς της κοινότητας ή άλλες
υπηρεσίες
} Προγράμματα και συμβουλευτική διαχείρισης κρίσεων με άτομα, ομάδες ή
συστήματα σε κρίση (χωρισμός, θάνατος ή ευρύτερα φυσικές καταστροφές
κλπ)
} Ρόλος ΣΨ
} Διαλεκτική συμβουλευτική
} Έμμεσες συμβουλευτικές υπηρεσίες σε εκπαιδευτικούς, συλλόγους γονέων ή
άλλο εκπαιδευτικό/υποστηρικτικό προσωπικό ή φορείς σε τοπικό, εθνικό και
διεθνές επίπεδο
} Σκοπός
} Η στήριξη των ομάδων (μαθητών π.χ.) με τους οποίους δουλέυει ο
συμβουλευόμενος
} Η συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς για τον σχεδιασμό και την εφαρμογή
προγραμμάτων παρέμβαση
} Η παροχή βοήθειας προς τους συμβουλευομένους,
} Η ανάπτυξη δεξιοτήτων των συμβουλευομένων για να ανταποκριθούν σε
παρόμοια προβλήματα στο μέλλον,
} Η ενίσχυση συνεργασίας εκπαιδευτικών, γονέων & φορέων της κοινότητας
} Ρόλος ΣΨ
} Σχεδιασμός, εφαρμογή, συντονισμός και αξιολόγηση προγραμμάτων στο
μαθησιακό τομέα, στην ψυχοκοινωνική προσαρμογή, στη διαχείριση
κρίσεων, στον οργανωτικό και διοικητικό επίπεδο
} Εκπαίδευση, επιμόρφωση και ευαισθητοποίηση ατόμων και ομάδων
αναφορικά με τον μαθησιακό τομέα, τον τομέα ψυχοκοινωνικής
προσαρμογής, τη διαχείριση κρίσεων, τις οργανωτικές και διοικητικές
αλλαγές
} Έρευνα, αξιολόγηση παρεμβάσεων, - αναγκών σε συγκεκριμένα συστήματα,
} Αξιολόγηση ποτελεσματικότητας παρεμβατικών προγραμμάτων,
} Σχεδιασμό – διεξαγωγή επιδημιολογικών μελετών, παροχή νέας γνώσης σε
θέματα μάθησης και συμπεριφοράς μαθητών,
} Εποπτεία –υποστήριξη στο πλαίσιο εκπαιδευτικού –κοινωνικού συστήματος
} Η ενίσχυση συνεργασίας εκπαιδευτικών, γονέων και φορέων της
κοινότητας
Πολυπολιτισμική Σχολική Ψυχολογία
} «πολυπολιτισμικός» -- ένα σύνολο αποτελούμενο από περισσότερα των δύο

πολιτισμικά στοιχεία
} «culture» = ιδιαίτερα στοιχεία ομάδων του πληθυσμού που διαφέρουν μεταξύ
τους όχι μόνον ως προς την πολιτισμική καταγωγή αλλά και ως προς
διαστάσεις όπως το φύλο, την ηλικία, το κοινωνικοοικονομικό επίπεδο, τη
θρησκεία – κάθε μία από αυτές τις ομάδες έχει κάποια χαρακτηριστικά μια
κοινή κουλτούρα, η οποία θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη κατά τον σχεδιασμό
παρεμβάσεων από τους ειδικούς
} Ο πολιτισμός και η κουλτούρα αναφέρονται σε χαρακτηριστικά που είναι

κοινά για τα μέλη μιας ομάδας, και είναι τριών επιπέδων:
} βιολογικά και φυσικά χαρακτηριστικά
} κοινές αξίες, στόχοι, στάσεις και πεποιθήσεις
} συνήθειες (π.χ διατροφικές), αντιλήψεις και συμπεριφορές σχετικά με την
εργασία, το γάμο, την ανατροφή των παιδιών
Πολυπολιτισμική Σχολική Ψυχολογία
} σημαντικός ο ρόλος της ερεύνας για την ενημέρωση του πλαισίου -

σημαντικός ο ρόλος της παρέμβασης
} σημαντικός ο προσανατολισμός στη διαθεματικότητα (έμφαση σε
δράσεις που προωθούν την πολυπολιτισμικότητα)
} https://syllogospelargos.com/2021/03/05/διαφορετικότητα-ένα-γράμμα-προς-
τους/
} σημαντική η ευαισθητοποίηση του προσωπικού

} απαραίτητη η προραρμογή των εργαλείων στα πολιτισμικά
χαρακτηριστικά
} εμφαση στο περιβάλλον για κατανόηση/πλαισίωση της συμπεριφοράς
} επιδίωξη επάρκειας σε θέματα (από τον ΣΨ):αξιολόγησης, πρόληψης,

παρέμβασης και συμβουλευτικής
Παροχή ψυχολογικών υπηρεσιών
} στην σχολική κοινότητα

} υπηρεσίες που παρέχονται σε μαθητές και τις οικογένειές τους
στο χώρο του σχολείου – χρηματοδότηση γίνεται είτε από το
σχολείο είτε από εξωτερικούς φορείς
¨ Ειδική αγωγή, ψυχοδιαγνωστική και δοκιμασίες
} ο σκοπός είναι η παροχή κατάλληλης εκπαιδευτικής και
ψυχολογικής υποστήριξης σε ευάλωτους μαθητές (π.χ.
μαθητές που έχουν κάποια διάγνωση)
Παροχή ψυχολογικών υπηρεσιών
} από την κοινότητα

} συνεργασία των υπηρεσιών των κοινοτήτων, των δήμων και
των πανεπιστημιακών κέντρων με τα σχολεία –οι
υπηρεσίες αυτές παρέχονται σε κοινοτικά ή
πανεπιστημιακά κέντρα ή στα σχολεία
} σε πολλές χώρες έχει καταχωρηθεί νομοθετικά και
θεσμικά η συνεργασία αυτή –η υλοποίηση αυτή
βασίζεται σε μια κοινή διοικητική δομή –σύνδεση του
σχολείου με τις υπηρεσίες αυτές
} Η Ελληνική εμπειρία
Σχολική Ψυχολογία: η ελληνική εμπειρία
} ίδρυση αυτόνομων τμημάτων και προγραμμάτων σχολικής ψυχολογίας

στα πανεπιστήμια, τη νομοθεσία που συμπεριέλαβε θέσεις ψυχολόγων στα
ειδικά σχολεία και στα ΚΕΣΥ(ΚΕΔΔΥ), και τώρα ποια σε όλες τις μονάδες την
αύξηση της βιβλιογραφίας και την ανάπτυξη παροχής σχολικών
ψυχολογικών υπηρεσιών, η οποία θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη κατά τον
σχεδιασμό παρεμβάσεων από τους επαγγελματίες
} Νόμος 1566/85 – 50 οργανικές θέσεις ψυχολόγων
} Σύμφωνα με το περίγραμμα της δουλειάς ο ΣΨ:

} Αξιολογεί μαθητές των ειδικών σχολείων – προσφέρει τις υπηρεσίες του
κατελάχιστον 2 φορές το χρόνο, όταν απαιτείται κάνοντας χρήση ψυχοτεχνικών
μέσων και μεθόδων – δουλεύει αποκλειστικά σε δημόσια ειδικής αγωγής (και σε
κάποια ιδιωτικά κατά περίπτωση)
} συνεργάζεται με το προσωπικό των σχολείων καθορίζει μαζί τους τρόπους –
προγράμματα για την επιτυχή ψυχοπαιδαγωγική και ψυχοθεραπευτική αντιμετώπιση
των παιδιών ανάλογα με τις ανάγκες και τις δυνατότητες τους
} συνεργάζεται με γονείς και οικογενειακό περιβάλλον μαθητή και δίνει οδηγίες για την
υποστήριξη στο σπίτι (με τρόπο συνεπή προς την παρέμβαση στο σχολείο όταν αυτό
χρειάζεται)
} ενημερώνει τον ατομικό φάκελο του μαθητή και συζητά με το επιστημονικό προσωπικό
του σχολείου
} Νόμος 2817/2000 προβλέπει 149 θέσεις σε ΚΔΑΥ στις έδρες νομών και επαρχιων
} Ν3699/2008 αντικαθιστά τα ΚΔΑΥ με τα ΚΕΔΔΥ (τώρα ΚΕΣΥ, το 2018): παρέχουν
υπηρεσίες αξιολόγησης, διάγνωσης υποστήριξης σε μαθητές από 4-22 ετών με
αναπηρίες και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες –υπάγονται σε κατά τόπους
περιφερειακές διευθύνσεις εκπαίδευσης –απασχολούν σχολικούς ψυχολόγους
άλλες ειδικότητες ψυχολογίας και εκπαιδευτικούς
} Συμβουλευτικές-ψυχολογικές υπηρεσίες στο σχολείο παρέχονται από ορισμένα
ιατροπαιδαγωγικά κέντρα, κέντρα ψυχικής υγείας, συμβουλευτικούς σταθμούς
δήμων, ή κέντρα ψυχολογίας πανεπιστημίων
} Η διασύνδεση πανεπιστημίων, σχολείων και κοινότητας έχει διαμορφώσει ένα
μοντέλο διασύνδεσης της θεωρίας, της έρευνας και της πρακτικής εφαρμογής
με αποτέλεσμα να έχουν ιδρυθεί κέντρα σχολικής ψυχολογίας στο πανεπιστήμιο
όπου σχεδιάζονται και εφαρμόζονται συμβουλευτικά προγράμματα σε σχολεία και
ιδρύματα
} (η εκπαίδευση & η κατάρτιση των ψυχολόγων που δουλεύουν σε σχολεία έχει γίνει
στο εξωτερικό κατά κύριο λόγω σε ευρωπαϊκές χώρες ή στις ΗΠΑ – συνήθως δεν
έχουν αντικείμενο σχολική Ψ αλλά κλινική, εξελεγκτική ή συμβουλευτική)
} Η έρευνα [Μπεζεβέγκης & Γιαννίτσας 2000,] έδειξε ότι οι ψυχολόγοι που δουλεύουν σε ειδικά
σχολεία ΣΜΕΑΕ και σε ΙΚ παρέχουν υπηρεσίες σε μαθητές με ετερογενές θεωρητικό υπόβαθρο,
ενώ η διαγνωστική και θεραπευτική συμβουλευτική διαδικασία ακολουθεί το κλινικό
μοντέλο με παρεμβάσεις που επικεντρώνονται σε επίπεδα δευτερογενούς και τριτογενούς
θεραπείας και όχι πρόληψης
} χρησιμοποιούν ποικίλα ψυχομετρικά μέσα διάγνωσης, λίστες βασικών δεξιοτήτων & το WISC,
με μικρό % εξειδίκευσης στην χρήση των ψυχομετρικών εργαλείων, στα ιδιωτικά κέντρα
κάνουν χρήση δυο βασικών συστημάτων ταξινόμησης DSM or ICD ενώ στα σχολεία δεν
υπάρχουν συστήματα ταξινόμησης
Βιβλιογραφία
} Χατζηχρήστου, Χ. (2011). Σχολική Ψυχολογία. Αθήνα:

Τυποθήτω.
} Κεφάλαιο 1 (σελ. 38-88)
} Διαφάνειες μαθήματος
Ευχαριστώ
} annatouloumakos@gmail.com

ΣΨ - 2020 1-2

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ΣΨ - 2020 1-2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Θεωρία και Εφαρμογές της Σχολικής Ψυχολογίας:

Μιρκό μέρος των διαφανειών βασίζονται σε δουλειά της κ. Γιαννούλη

} Επικοινωνία μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου

} Raynolds, C.R. & Gutkin, Τ.Β. (2014). Σχολική

Ομάδα 1: Εισαγωγή και Επιστημονική Θεμελίωση της

} Μάθημα 1. Εισαγωγικά θέματα, ιστορία ΣΨ και η

} Ένας επιστημονικός και εφαρμοσμένος κλάδος της

} Ο εντοπισμός και την αντιμετώπιση δυσκολιών μάθησης,

} Αναπτυξιακή ψυχολογία και ψυχοπαθολογία

} Συνεισφορές αναπτυξιακής ψυχολογίας

} Ανάπτυξη της ακαδημαϊκής ικανότητας/ Μοντέλο Τομεακής

} Κοινωνική Ψυχολογία (κυρίως Αμερικανική Σχολή)

} Βιολογία και νευροεπιστήμες

¨ Ανάπτυξη εγκεφάλου και η επίδραση εγκεφαλικής βλάβης στην πρώιμη

¨ Μεθοδολογία μέλέτης της δομής και δραστηριότητας εγκεφάλου

¨ Εξειδικευμένες λειτουργίες των διαφόρων περιοχών του εγκεφάλου

} Ψυχολογική και Ψυχοεκπαιδευτική αξιολόγηση

} «πολυπολιτισμικός» -- ένα σύνολο αποτελούμενο από περισσότερα των δύο

} Ο πολιτισμός και η κουλτούρα αναφέρονται σε χαρακτηριστικά που είναι

} σημαντικός ο ρόλος της ερεύνας για την ενημέρωση του πλαισίου -

} σημαντική η ευαισθητοποίηση του προσωπικού

} επιδίωξη επάρκειας σε θέματα (από τον ΣΨ):αξιολόγησης, πρόληψης,

} στην σχολική κοινότητα

} από την κοινότητα

} ίδρυση αυτόνομων τμημάτων και προγραμμάτων σχολικής ψυχολογίας

} Σύμφωνα με το περίγραμμα της δουλειάς ο ΣΨ:

} Χατζηχρήστου, Χ. (2011). Σχολική Ψυχολογία. Αθήνα:

You might also like