Professional Documents
Culture Documents
Κείμενο Εργασίας 1
Samir Amin
Η Κατάρρευση του Ευρωπαϊκού Συστήματος
Samir Amin: Γαλλο-αιγύπτιος μαρξιστής οικονομολόγος, διευθυντής του Φόρουμ του Τρίτου Κόσμου
(Forum du Tiers Monde) και του Παγκόσμιου Εναλλακτικού Φόρουμ (World Forum for Alternatives).
Ο Samir Amin γεννήθηκε στις 3 Σεπτεμβρίου του 1931 στο Κάιρο. Γόνος Αιγύπτιου πατέρα και Γαλλίδας
μητέρας (και οι δύο γιατροί στο επάγγελμα) σπούδασε στο Παρίσι από το 1947 έως το 1957 και
εξασφάλισε πτυχίο στις Πολιτικές Επιστήμες (1952) στη Στατιστική (1956) και στα Οικονομικά (1957).
Με την άφιξη του στο Παρίσι, ο Σαμίρ Αμίν έγινε μέλος του Γαλλικoύ Κομμουνιστικoύ Κόμματος (PCF),
αλλά αργότερα αποστασιοποιήθηκε.
Το 1957 παρουσίασε τη διατριβή του, μια θεωρητική μελέτη του μηχανισμού που δημιουργεί τις
λεγόμενες υπανάπτυκτες οικονομίες και ακολούθως πήγε πίσω στο Κάιρο, όπου εργάστηκε μεταξύ 1957
- 1960, ως ερευνητής στο “Ίδρυμα Οικονομικής Διαχείρισης” της κυβέρνησης.
Υπήρξε Καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Πουατιέ, του Ντακάρ και στο Παρίσι στο Πανεπιστήμιο Paris
VIII, Vincennes.
Το 1970 έγινε διευθυντής του IDEP (African Institute for Economic Development and Planning) μέχρι το
1980. Το 1980 έγινε διευθυντής του Τρίτου Παγκόσμιου Φόρουμ στο Ντακάρ
Ο Samir Amin έγραψε περισσότερα από 30 βιβλία συμπεριλαμβανομένου των:
• Imperialism & Unequal Development,
• Specters of Capitalism: A Critique of Current Intellectual Fashions,
• Obsolescent Capitalism: Contemporary Politics and Global Disorder
• The Liberal Virus.
Το παρόν άρθρο αποτελεί πρώτη δημοσίευση της ελληνικής μετάφρασης του άρθρου του Samir
Amin που πρωτοδημοσιεύτηκε στα γαλλικά στον προσωπικό του διαδικτυακό ιστότοπο Collectif polex
(http://www.collectif-communiste-polex.org/const_europe/amin_europe.htm) με τίτλο “‘L’ Europe vue
de l’extérieur“ και ακολούθως στα αγγλικά, στο Review of the Month, με τίτλο “Implosion of the European
System”.
Τα Κείμενα Εργασίας που εκδίδει το Ινστιτούτο Ερευνών ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ αποτελούν νέες δημοσιεύσεις,
ή επαναδημοσιεύσεις σε ελληνική μετάφραση άρθρων ακαδημαϊκών που συνεργάζονται με το ΙΝΕΠ.
Το περιεχόμενο των κειμένων αποτελεί προσωπική άποψη του συγγραφέα και δεν δεσμεύει
καθ’ οιονδήποτε τρόπο το Ινστιτούτο.
τηλ. 22432111
φαξ.22432112
www.inep.org.cy
info@inep.org.cy
SAMIR AMIN
Η ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗ
ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ
NAFTA που έχει προσαρτήσει το υποτελές Μεξικό στη μεγάλη αγορά της
Βόρειας Αμερικής – δεν αμφισβητεί θεσμικά την πολιτική κυριαρχία του
Μεξικού. Αυτή δεν είναι καθόλου αφελής παρατήρηση. Κατανοώ ότι δεν
υπάρχουν στεγανά που να διαχωρίζουν τα οικονομικά μέσα από τα μέσα
που εφαρμόζονται σε πολιτικό επίπεδο. Οι δυνάμεις που αντιπολιτεύονται
τον ΟΑΚ (Οργανισμός Αμερικανικών Κρατών) στη Λατινική Αμερική, ορθώς
τον θεωρούν ως «το Υπουργείο Αποικιών των Ηνωμένων Πολιτειών,»
γεγονός που αποδεικνύεται από τον μακρύ κατάλογο των επεμβάσεων των
ΗΠΑ, είτε στη μορφή στρατιωτικών επεμβάσεων (όπως στην περίπτωση της
Καραϊβικής) είτε στη μορφή οργανωμένης υποστήριξης σε πραξικοπήματα.
Η θεσμοθετημένη μορφή των σχέσεων μεταξύ των κρατών μελών της
Ευρωπαϊκής Ένωσης απορρέει από μια ευρύτερη και πιο περίπλοκη λογική.
Υπάρχει όντως, ένα είδος «Δόγματος Μονρόε» στη Δυτική Ευρώπη («η
Ανατολική Ευρώπη αποτελεί μέρος της Δυτικής Ευρώπης»). Αλλά υπάρχει
και κάτι περισσότερο από αυτό. Η Ευρώπη δεν είναι πλέον μόνο μια «κοινή
αγορά», όπως ήταν αρχικά όπου περιοριζόταν σε έξι χώρες πριν αρχίσει
να επεκτείνεται σε άλλες χώρες της Δυτικής Ευρώπης. Με τη Συνθήκη
του Μάαστριχτ έχει πλέον καταστεί ένα πολιτικό εγχείρημα. Όντως, αυτό
το πολιτικό εγχείρημα σχεδιάστηκε για να εξυπηρετήσει τη διαχείριση των
κοινωνιών που επηρεάζονται από τα γενικευμένα μονοπώλια. Αλλά μπορεί
ταυτόχρονα να μετατραπεί σε αρένα συγκρούσεων και αμφισβήτησης
αυτού του εγχειρήματος και των καθιερωμένων μεθόδων εφαρμογής
του. Τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα υποτίθεται ότι έχουν το καθήκον να
ενώσουν τους λαούς της Ένωσης και να προωθήσουν τρόπους επίτευξης
του στόχου αυτού, όπως η εκπροσώπηση των κρατών στο Ευρωπαϊκό
Κοινοβούλιο με βάση τον πληθυσμό και όχι με βάση το ΑΕΠ. Ως απόρροια
αυτού, η επικρατούσα άποψη στην Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης της
πλειοψηφίας των αριστερών που επικρίνουν την παρούσα κατάσταση των
θεσμικών οργάνων, διατηρεί την ελπίδα ότι «Μια Άλλη Ευρώπη Είναι Εφικτή».
Προτού συζητήσουμε τις θέσεις και τις υποθέσεις για τις πιθανές
εναλλακτικές μελλοντικών προοπτικών οικοδόμησης της Ευρώπης,
είναι αναγκαίο να κάνουμε μια παρένθεση για να συζητήσουμε, από τη
μία πλευρά, τον Ατλαντισμό και τον ιμπεριαλισμό, και από την άλλη, την
Ευρωπαϊκή ταυτότητα.
‘εξωτερική πολιτική’ της ΕΕ αλλά ούτε και των κρατών της. Τα γεγονότα
καταδεικνύουν ότι υπάρχει μόνο μία πραγματικότητα: ευθυγράμμιση με τις
θέσεις που αποφασίζει μόνη της η Ουάσιγκτον (ίσως σε συμφωνία με
το Λονδίνο). Ιδωμένο από την οπτική του Νότου, η Ευρώπη θεωρείται ως
μια, άνευ όρων, σύμμαχος των Ηνωμένων Πολιτειών. Και παρόλο που στη
Λατινική Αμερική εξακολουθούν να διατηρούνται κάποιες ψευδαισθήσεις
γι’ αυτό το συμμαχικό σχέδιο - ίσως επειδή η ηγεμονία ασκείται με βάναυσο
τρόπο αποκλειστικά από τις Ηνωμένες Πολιτείες και όχι τους υποδεέστερους
ευρωπαίους συμμάχους τους - αυτό δεν συμβαίνει στην Ασία και την
Αφρική. Όσοι κατέχουν την εξουσία στις αναδυόμενες χώρες το γνωρίζουν:
όσοι ηγούνται των άλλων χωρών των δύο ηπείρων αποδέχονται τη θέση
τους ως υποτακτικοί υπηρέτες του διεθνούς καπιταλισμού (compradors).
Αυτό που είναι σημαντικό για όλους είναι η Ουάσιγκτον και όχι η Ευρώπη,
της οποίας η ύπαρξη στο τέλος της ημέρας δεν κάνει καμία διαφορά.
Η ερώτησή δεν είναι κατά πόσο «ένα» ευρωπαϊκό σχέδιο (ποιό σχέδιο;
για ποιο πράγμα;) είναι εφικτό (η απάντησή είναι προφανώς θετική), αλλά
κατά πόσο το υφιστάμενο σχέδιο είναι βιώσιμο, ή αν στο μέλλον θα μπορούσε
να μετασχηματιστεί με τέτοιο τρόπο που να καταστεί βιώσιμο. Αφήνω κατά
μέρος τους δεξιούς «ευρωπαϊστές», δηλαδή αυτούς που υποτάσσονται
στις απαιτήσεις του μονοπωλιακού γενικευμένου καπιταλισμού, που
12 Ινστιτούτο Ερευνών ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ, Κείμενο Εργασίας 1
Παραπομπές
Στα πιο κάτω άρθρα μου γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στις έννοιες
των γενικευμένων μονοπωλίων του καπιταλισμού, του συλλογικού
ιμπεριαλισμού της τριάδας, του ιστορικού καπιταλισμού και στα ιδιαίτερα
χαρακτηριστικά του - τη συσσώρευση μέσω αποστέρησης από τους λαούς,
καθώς επίσης και στις έννοιες δικλείδες ασφαλείας για τη μετανάστευση
στις Αμερικάνικες ηπείρους που επέτρεψε την ανάπτυξη του ιστορικού
καπιταλισμού, στην υπεραξία στον μονοπωλιακό καπιταλισμό και στα
ιμπεριαλιστικά κέρδη των πολυεθνικών, στις δύο μεγάλες διαρθρωτικές
κρίσεις του μονοπωλιακού καπιταλισμού και των απαντήσεων που
δόθηκαν στην κάθε μια, στη σύγκρουση Βορρά-Νότου και τη σύγκρουση
μεταξύ των αναδυόμενων χώρων και της ιμπεριαλιστικής τριάδας, στα
δύο μεγάλα κύματα αντι-ιμπεριαλιστικών (η αφύπνιση του Νότου) και αντι-
καπιταλιστικών (οι σοσιαλιστικές επαναστάσεις) αγώνων και συγκρούσεων
που πραγματοποιήθηκαν στον εικοστό αιώνα και βρίσκονται σε εξέλιξη στο
εικοστό πρώτο:
Η παραπομπή στη μελέτη για την κοινή γνώμη στη Ρουμανία στηρίχθηκε σε
προφορική αναφορά ενός συμμετέχοντα από τη Ρουμανία στο Βαλκανικό
Κοινωνικό Φόρουμ (Ζαγκρέπ, Μάιος 2012).
Εκδόσεις Ινστιτούτο Ερευνών Προμηθέας
Νοέμβριος, 2012