NOKTALAMA İŞARETLERİ

NOKTA (.)
1. Biten cümlelerin sonuna konur:
 Okumayı çok seviyorum.
2. Kısaltmaların sonuna konur:
 Dr. Mehmet Çubukçu mesleğinde çok başarılı.
 Prof. (profesör)
 Cad. (cadde)
3. Sayılardan sonra sıra bildirmek için kullanılır:
 Türkçe testinin 3. sorusunu yanlış çözmüşüm.
 4. Levent
 7. sokak
4. Saat ve dakika gösteren sayıları birbirinden ayırmak için kullanılır:
 Çizgi film 19.45’te başlayacak.
NOT: Saatlerin yazımında noktadan başka işaret kullanılmaz.
 12.30 (doğru) 12:30 (yanlış)
5. Tarihlerde gün, ay ve yılı gösteren rakamlar arasında kullanılır:
 03.02.1979
NOT: Tarihlerde ay adları yazıyla da yazılabilir. Bu durumda ay adlarından önce ve sonra nokta
kullanılmaz.
 23 Şubat 2020 (doğru) 23. Şubat. 2020 (yanlış)
6. Matematikte çarpma işareti yerine kullanılır:
 4.5=20
7. Bibliyografik künyelerin sonuna konur.
 Cahit Sıtkı TARANCI, Otuz Beş Yaş, Can Yayınları, İstanbul, 1995.

VİRGÜL (,)
1. Birbiri ardınca sıralanan eş görevli sözcük ve sözcük grupları arasında kullanılır:
 Annem, babam, kardeşim ve ben tatile çıktık.
 Müzik dinlemek, kitap okumak ve arkadaşlarıyla gezmek en büyük eğlencesiydi.
2. Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için kullanılır:
 Hedef belirledik, plan yaptık, çalıştık ve başardık.
 Bu sabah erkenden uyandık, kardeşimle güzel bir kahvaltı yaptık.
3. Uzun cümlelerde yüklemden ayrı düşmüş özneyi vurgulamak için kullanılır:
 Serkan, yaz tatili gelince dereye balık tutmaya gidecek.
 Dostlar, her insanın hayatında çok önemli bir yere sahiptir.
1
 4. Ara sözleri ve ara cümleleri ayırmak için kullanılır:
 Babam, o temiz kalpli adam, hep bizi düşünüyor.
 Antalya’ya, en sevdiği şehre, veda ediyordu.
5. Anlama canlılık katmak için tekrarlanan sözcükler arasında kullanılır:
 Başarmak için çalıştım, çalıştım, çalıştım ve yine çalıştım.
 Masasına oturup düşünür, düşünür, düşünür; sonra yazmaya başlardı.
6. Tırnak içinde olmayan başkasının cümlesinden sonra kullanılır:
 Seni çok özledim, dedi.
 Ayağını yorganına göre uzat, demiş atalarımız.
7. Hitap sözcüklerinden sonra kullanılır:
 Sevgili arkadaşım,
 Arkadaşlar, bu meseleyi yarın tekrar görüşelim.
8. Kendisinden sonraki cümleye bağlı olarak ret, kabul ve teşvik bildiren cümlelerden sonra kullanılır:
 Olur, ben de birazdan gelirim.
 Evet, bu söylediklerinizde haksız sayılmazsınız.
9. Anlam karışıklığını önlemek için kullanılır:
 Yaşlı, kadının gözyaşlarını sildi.
 Genç, avukata bir şeyler sordu.
 Genç, doktorun odasını sordu.
10. Sayıların yazımında kesirleri ayırmak için kullanılır:
 25,44 (yirmi beş tam yüzde kırk dört)
NOT: Ve, veya, yahut, ama, de, ki, vb. bağlaçlardan önce ve sonra virgül kullanılmaz.

İKİ NOKTA (:)

1. Kendisinden sonra örnek verilecek cümlenin sonuna konur:
 En çok sevdiğim meyvelerden bazıları şunlardır: muz, elma, portakal…
 Başarmak için iki şeye ihtiyacımız var: Çalışmak ve sabretmek.
2. Kendisinden sonra açıklama yapılacak cümlelerin sonuna konur:
 Aklın ve bilimin üç büyük düşmanı vardır: fenalık, cahillik ve tembellik.
 Zamir: İsimlerin yerini tutan sözcük türüdür.
NOT: İki noktadan sonra gelen bölüm bir cümle ise cümlenin ilk harfi büyük olur.
 Zavallı kadıncağız günlerce şunu sorup durdu: Oğlum ne zaman gelecek?
 Hayatta en sevdiğim şey: dinlenmek.
3. Alıntı cümlelerden önce konur:
 Annem: ‘’ Haydi, yemek hazır!’’ diye seslendi.
 Yunus şöyle dedi: “Büyüyünce pilot olacağım.”
4. Matematikte bölme işareti olarak kullanılır:
 20:5=4

2
NOKTALI VİRGÜL (;)
1. Virgülün ayırdığı eş görevli sözcüklerde tür-nitelik değişimi varsa farklı türe geçmeden önce noktalı
virgül kullanılır:
 Pazardan elma, çilek; ıspanak, pırasa aldım.
 Erkek çocuklara Ahmet, Osman, Mehmet; kız çocuklara ise İnci, Ayşe, Mine adları verilir.
2. Ögeleri arasında virgül bulunan sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur:
 At ölür, meydan kalır; yiğit ölür, şan kalır.
 Sevinçten, heyecandan içim içime sığmıyor; bağırmak, kahkahalar atmak, ağlamak istiyorum.
3. İçerisinde birden fazla virgül kullanılmış cümlelerde öznenin kendinden sonra gelen ögelere
karışmamasını sağlamak için konur:
 Faruk; Ahmet, Kenan ve Mustafa ile yaşıttır.

SORU İŞARETİ (?)

1. Soru bildiren cümle veya sözcüklerin sonunda kullanılır:
 Çizgi film başladı mı?
 Onu tanıyor musunuz?
2. Kesin olarak bilinmeyen yer, tarih vb. durumlar için kullanılır:
 Nasrettin Hoca (1208?-1284) Türk güldürü sanatının en önemli temsilcilerindendir.
 Selin bir ayda 2000 (?) soru çözmüş.

ÜNLEM İŞARETİ (!)

1. Sevinç, acı, korku, şaşma gibi duyguları anlatan cümlelerden sonra kullanılır:
 Yaşasın, sınavdan yüz aldım!
 Ne mutlu sizin gibilere!
2. Alay ya da küçümseme anlamı kazandırılmak istenen sözcükten sonra kullanılır:
 Beyefendi, isteseymiş onu yenermiş (!) ama yenmek istememiş (!)
 Adam, akıllı (!) olduğunu söylüyor.
3. Seslenme, hitap ve uyarı sözcüklerinden sonra kullanılır:
 Ordular! İlk hedefiniz Akdeniz’dir, ileri!
 Dikkat et! Üzerine çamur sıçramasın.
NOT: Ünlem işareti, seslenme ve hitap sözlerinden hemen sonra kullanılabileceği gibi cümlenin
sonunda da kullanılabilir.
 Derya Hanım, lütfen kızmayın!
 Derya Hanım! Lütfen kızmayın.

KESME İŞARETİ (‘)

3
 1. Özel adlara getirilen bazı ekleri ayırma görevinde kullanılır:
 Türkiye’nin coğrafi özelliklerini işliyoruz.
 Mustafa Kemal Atatürk’ü saygı, sevgi ve özlemle anıyoruz.
2. Kısaltmalara gelen ekler kesme işaretiyle ayrılır:
 RTÜK’e dilekçe yazalım.
 TDK’nin
 THY’de
3. Sayılara getirilen ekleri ayırmak için konur:
 1985’te
 2’nci kat

ÜÇ NOKTA (…)
1. Herhangi bir nedenle tamamlanmamış cümlelerin sonuna konur:
 Çocukluğumun bayramlarını düşünüyorum da…
 Çocuklarımız yanlış bir şey yaptığında hemen kızıyoruz da iyi bir şey yaptıklarında…
2. Art arda örneklerin sıralandığı cümlelerde benzer örneklerin sürdürülebileceğini ifade etmek için
cümle sonunda kullanılır:
 Pazardan çeşitli sebzeler aldık: kereviz, enginar, pırasa…
 En sevdiğim dersler: Türkçe, matematik, müzik…
3. Kaba sayıldığı için veya bir başka nedenle açıklanmak istenmeyen kelime ve bölümlerin yerine
konur.
 Bu sırrı sadece E… biliyor.

EĞİK ÇİZGİ (/)

1. Dizeler yan yana yazıldığında aralarına konur:
 Korkma! Sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak / Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son
ocak
2. Adres yazarken apartman numarası ile daire numarası arasına ve semt ile şehir arasına konur:
 No:21/6
 Muratpaşa/Antalya
3. Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları ayırmak için kullanılır:
 18/11/1969

TIRNAK İŞARETİ (‘’ ‘’)

4
 1. Başka bir kimseden veya yazıdan olduğu gibi aktarılan sözler tırnak içine alınır:
 Bana şöyle dedi: ‘’Yarın tiyatroya gidelim.’’
 Annem, sabah evden çıkarken: ‘’Hava soğuk, üzerine bir hırka al.’’ dedi.
2. Cümle içinde eserlerin ve yazıların adları ile bölüm başlıkları tırnak içine alınır:
 ‘’Yazım Kuralları’’ bölümünde bazı uyarılara yer verilmiştir.
 Bugün öğrenciler “Kendi Gök Kubbemiz” adlı şiiri incelediler.
3. Özel olarak belirtilmek istenen sözler tırnak içine alınır.
 Sınıftaki herkes onu ‘’Sarışın’’ diye çağırıyordu.
 Ağzın bir hareketiyle, bir çırpıda söylenen ses ve ses topluluklarına ‘’hece’’ denir.
NOT: Tırnak içine alınan sözlerin sonunda bulunan noktalama işaretleri, tırnak kapatılmadan önce konur.

KISA ÇİZGİ (-)

1. Satıra sığmayan kelimeler bölünürken satır sonuna konur:
 Soğuktan mı titriyorum, üzüntüden mi bil-
miyorum.
2. Heceleri göstermek için kullanılır:
 Ku-yum-cu-luk
3. Kelimeleri ek ve köklere ayırırken kullanılır:
 Dur-ak
 Ka-lem-lik
4. Ara sözleri ve ara cümleleri ayırmak için kullanılır:
 Vatanını -Türkiye’yi- çok özlemişti.
5. Matematikte çıkarma işareti olarak kullanılır.
 10-2=8
6. Anlam ilgisi bulunan sözcüklerin arasına konur.
 Galatasaray-Beşiktaş maçı gelecek hafta yapılacakmış.
 Aydın-İzmir yolunda bakım ve onarım çalışması varmış.

YAY AYRAÇ ()
1. Cümlede ek olarak verilmesi gereken bilgiler ve açıklamalar parantez içinde yazılır:
 Marmara Bölgesi, Türkiye’deki çektik (pirinç) üretiminde birinci sırada yer almaktadır.
 İsimlerin yerini tutan sözcüklere zamir (adıl) denir.
2. Tiyatro eserlerinde konuşanın hareketlerini, durumunu açıklamak ve göstermek için kullanılır:
 İhtiyar (Yavaş yavaş Kaymakam’a yaklaşır.) – Ne oluyor beyefendi? Allah rızası için bana da
anlatın.
 Karagöz (Hacivat’ın ensesine patlatarak) – Hoş geldin Hacivat!
3. Yabancı sözcüklerin okunuşu yay ayraç içerisinde gösterilir.
 Shakespeare (Şekspir) tiyatro yazarıdır.
UZUN ÇİZGİ (—)
5
 1. Yazıda satır başına alınan konuşmaları göstermek için kullanılır. Buna konuşma çizgisi de denir.
 —Eskişehir’i gezdin mi?

KÖŞELİ AYRAÇ ( [ ] )
1. Bazen parantez içinde verilen bilgilerin başka parantez içinde yazılması gerektiği durumlar olur. Bu
durumda iç içe parantez kullanılır:
 Mustafa Kemal Atatürk [Atatürk (1881-1938)] büyük bir liderdir.

Noktalama İşaretleri Etkinlik

1. Tamamlanmamış cümlelerin sonunda ……………………………………………… kullanılır.
2. Saat ve dakika gösteren sayıların arasında ………………………………………….. kullanılır.
3. Kendisinden sonra açıklama yapılacak cümlenin sonunda …………………………… kullanılır.
4. Bazı kısaltmaların sonunda ……………………………………………… kullanılır.
5. Ögeleri arasında virgül bulunan sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için ……………………………………….
kullanılır.
6. Uzun cümlelerde yüklemden uzak düşmüş olan ögeyi belirtmek için ………………………. kullanılır.
7. Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için ………………..……………..
veya ………………..……………………………. kullanılır.
8. Anlam ilişkisi bulunan kelimeler arasında …………………………………………. kullanılır.
9. Yabancı sözcüklerin okunuşu……………………………………. içinde kullanılır.
10. Özel olarak belirtilmek istenen sözler için ………………………………………………… kullanılır.
11. Soru bildiren cümle veya sözlerin sonunda ……………………………………………….. kullanılır.
12. Sayılara getirilen ekleri ayırmada ……………………………….…………………… kullanılır.
13. Sevinç, kıvanç, korku, acı ve şaşırma gibi duyguları anlatan cümlelerin sonunda ………………….
……………..….. kullanılır.
14. Söylenmek istenmeyen kaba, kötü söz ve isimlerin yerine ……………..………………… kullanılır.
15. Yan yana yazılması gereken dizeler arasında ……………………..……..….…………. kullanılır.
16. Başka bir kimseden veya yazıdan olduğu gibi aktarılan sözlerde ……………..………..……………. kullanılır.
17. Ara sözlerin başında ve sonunda ……………………… ya da …………………..….……….….. kullanılır.
18. Emin olunmayan bilgiler için parantez içinde ………………………………………………. kullanılır.
19. Alay, kinaye ve küçümseme anlamı taşıyan cümlelerde parantez içinde .....................………………..…..
kullanılır.
20. Tiyatro eserlerinde hareket ve durumları belirtmek için ………………………..…… kullanılır.
21. Satıra sığmayan kelimeleri ayırmak için ……………………………………………….…… kullanılır.
22. Konuşma çizgisidir ………………………………………………
23. Kelimelerin eş anlamlıları ……………………………..………….. içinde kullanılır.
24. Benzer örneklerin sürdüğünü göstermek için ……………………………………..……. kullanılır.
25. Eserlerin kime ait olduğu ………………………………….…… içinde yazılır.