You are on page 1of 97

‫‪ 25‬رمضــــان ‪ 1443‬هـ الموافق لــ يوم الثالثاء ‪ 26‬أفريـــــل ‪2022‬‬

‫مالحظة ‪ :‬هذه المادة تعتبر من أهم المواد العلمية و المعامل لها يتحدث نحو‬
‫شعبة رياضيات { ‪ ، } 7‬شعبة تقني رياضي { ‪، } 6‬‬
‫‪ ،،‬كثيرا من االهتمام مع الصبر و اإلصرار و ت ُ ِّ‬
‫حقق االمتياز بإذن هللا ‪،،‬‬

‫‪Z‬‬ ‫الباقة تحتوي ‪:‬‬

‫مرفق بالحل‬
‫‪ 40‬تمرين ممتــاز‬

‫‪ ...‬تذكروا أن ‪:‬‬

‫من تجميع و تنظيم ‪ :‬عقبة بن نافع‬


‫‪ *1‬أيها التالميذ الشرفاء ‪ ،،‬نضع بين أيديكم هذه الباقة المعلوماتية التطبيقية ال ُمفعمة باألفكار‬
‫الطازجة والمفيدة ‪ ،‬موجهة نحو تالميذ مستوى ثالثة ثانوي شعبتي { رياضيات ‪ +‬تقني رياضي } ‪،،‬‬
‫التي تتضمن ‪ 40‬تمرين مرفق بالحل حول محور األعداد و الحساب ‪،، - Z -‬‬
‫‪ *2‬أيها التالميذ الشرفاء نحيطكم علما ً أن هذه الباقة متدرجة النسق التطبيقي ‪ ،،‬و أن التمارين‬
‫الخمسة األولى تتضمن أجزاء مستقلة للتمرن و الممارسة التطبيقية المفيدة جدا ألن أغلب المضمون‬
‫مأخوذ من الكتاب المدرسي الذي يعتبر أهم مرجع ممنهج ‪ ،،‬أما باقي التمارين متنوعة األفكار ‪،،‬‬
‫ِختاما ً بمجموعة تمارين تدمج المحاور { األعداد و الحساب مع المتتاليات ‪ ،،‬العد و االحتماالت } ‪،،‬‬
‫‪ *3‬أيها التالميذ النظاميين الشرفاء ‪ ،،‬حاولوا في السلسلة بشكل هادئ و ال تستعجلوا ‪ ،،‬و‬
‫اعلموا أن أجمل التمارين لالنطالق هي تمارين المدرسي و البكالوريات السابقة ‪ ،،‬و األجمل من‬
‫ذلك أن هذه السلسلة تتضمن جزء كبير منها ‪ ،،‬لهذا وجب االحتفاظ بها والتي سترافقكم حتى آخر‬
‫الموسم ‪ ،،‬الوقت موجود و االجتهاد مشروط ‪ ،،‬انطلقوا ‪،،‬‬
‫‪ *4‬أيها التالميذ األحرار الشرفاء ‪ ،،‬يجب أخذ العبرة مما مضى و االنطالق من هنا ‪،،‬‬
‫المحاولة ثم المحاولة ‪ِ ،،‬ختاما ً بتدوين األفكار طبعا ‪ ،،‬كما أنه يجب تخصيص وقت معتبر‬
‫بالموازنة مع برنامج الدراسة الجامعية أو مشاغل الحياة الجانبية األخرى ‪...‬‬
‫‪ *5‬بالنسبة التالميذ شعبة { تقني رياضي } ‪ ،،‬تم وضع تمارين خاصة في آخر السلسلة‬
‫مركزة جدا ‪ ،،‬ليست للتعجيز و إنما لمنحكم أفكار أكثر عمق ‪ ،،‬حاولوا فيها حسب القدرة االستيعابية‬
‫دون تذمر أو فشل ‪،،‬‬
‫* بالنسبة للتالميذ النظاميين من هذه الشعبة ‪ :‬في حالة عدم دراسة محور العد واالحتماالت‬
‫داخل القسم ‪ ،،‬ال تحاولوا في التمارين التي تتضمنها ‪ ،،‬وركزوا عن التمارين األخرى ‪،،‬‬
‫‪ *6‬بالنسبة التالميذ شعبة { رياضيات } ‪ ،،‬من المشروط اإلحاطة بكامل محتوى الباقة و‬
‫تحصيل أفكارها نظرا لقيمة المادة في هذه الشعبة و تمارينها المركزة في امتحان البكالوريا ‪،،‬‬
‫‪ ‬أيها الشرفاء ال تتجاهلوا هذا المحور ؛؛ ببساطة تذكروا أن له حصة تنقيط معتبرة في‬
‫امتحان شهادة البكالوريا ( ‪ 04‬إلى ‪ 05‬نقاط ‪ ، ) ...‬دون أن ننسى تأثير المعامل ‪ ،‬هذا ما‬
‫يمنحه تشويقا و تحفيزيا لنيل عالمتها الكاملة دون نقصان ‪.‬‬
‫‪ *7‬أيها التالميذ الشرفاء ‪ ،،‬بعد تفحص التمارين و المحاولة في أكبر قدر منها نرجو منكم تدوين‬
‫األفكار الطازجة في سجل خاص بهذا المحور ‪ ،،‬من أجل العودة ألخذها قبيل موعد كل فرض أو‬
‫اختبار أو امتحان البكالوريا في قادم الزمن ‪ ..‬تسهيال لكم و استقالال للوقت ‪،،‬‬
‫‪ * ‬أيها الشرفاء ‪ ..‬نعيد ونكرر ‪ ،‬ليس شرطا المحاولة في كل هذه التمارين ‪ ،‬بل الشرط‬
‫األساسي هو أخذ أغلب األفكار الطازجة منها بنسبة ‪ ،، %60‬هذا كافٍ و وافٍ لتحقيق‬
‫االمتياز على هذا المستوى تحديدا و اإلجمالي نحو هذه المادة ‪ ،‬فالبكالوريا إن شاء هللا‬

‫من إعداد و كتابة ‪ :‬عقبة بن نافع‬


‫‪ -1‬مقتطفات من تمارين الكتاب المدرسي ‪ -‬هدية المنصة العلمية ‪- 2022‬‬
‫‪ -2‬مقتطفات من حقيبة المواضيع الممتازة لألستاذ عاللو محمد‬
‫‪ -3‬مقتطف من باقة تمارين األستاذ بلقاسم عبد الرزاق‬
‫‪ -4‬مقتطف من باقة تمارين األستاذ بوقطوف عبد الحميد‬
‫‪ -5‬مقتطف من باقة تمارين األستاذ مصطفاي عبد العزيز‬
‫‪ -6‬مقتطف من باقة تمارين األستاذ حجـــــــاج براهيم‬
‫‪ -7‬مقتطف من بــــــــاقة مواضيع األستاذ توامــي عمـر‬
‫‪ -8‬مقتطف من باقة تمارين األستاذ بوعزة مصطفـى‬
‫‪ -9‬مقتطف من باقة تمارين األستاذ واضحي عبد الكريم‬
‫‪ -10‬مقتطف من باقة تمارين األستاذ ســــــــــــــــاعد أحمد‬
‫‪ -11‬مقتطفات من باقة التمارين المقترحة لألستاذ نور الدين عيساوي‬
‫‪ -12‬بكالوريـــــــــــات رسمية وطنية سابقة للشعب { ر ‪ ،‬ت ر }‬
‫تصحيح مفصل من مجلة الرائد األستاذين بالعبيدي محمد العربي ‪ +‬باي زواوي‬
‫‪2020‬‬
‫‪ -13‬مقتطفات من مجلة الرائد للمواضيع المقترحة‬
‫‪ -14‬مقتطفات من اختبارات فصلية و بكالوريات تجريبية وطنية سابقة‬
‫‪ -15‬مقتطفات من مجلة البكالوريات األجنبية لألستاذ شعبان أسامة‬
‫‪ { -16‬بكالوريا عادية و استدراكية للجارتين الشقيقتين ‪ :‬المغرب و تونس }‬
‫‪ -17‬مقتطفات من اختبارات إثبات المستوى ‪ -‬مؤسسات التكوين عن بعد ‪-‬‬
‫خاص بشعبتي ‪ :‬رياضيات ‪ +‬تقني رياضي‬
‫‪24‬‬ ‫‪01‬‬

‫مالحظة ‪:‬‬
‫الحلول للتمارين موجودة في الجزء ‪ 02‬بالترتيب ‪ ،،‬من أجل منح‬
‫وقت للمحاولة و عدم مالحظة الحلول و تشويش الذاكرة إال بعد المحاولة‬
‫المباشرة ‪ ،،‬نَعلم أن الفضول لرؤية الحل قبل المحاولة أو حتى أثناء‬
‫المحاولة موجود بكثرة عند أغلب التالميذ ‪ ،،،‬بالتوفيق ‪.‬‬

‫تحت شعار‬
‫الجمهورية الجزائرية الديمقراطية الشعبية‬
‫الموسم الدراسي ‪2022 / 2021 :‬‬ ‫‪01‬‬ ‫المنصة العلمية للبكالوريا ‪ -‬عقبة بن نافع ‪-‬‬
‫المستوى ‪ :‬سنة ثــالثة ثـانوي‬ ‫الشعب ‪ :‬رياضيات ‪ ،،‬تقني رياضي ‪.‬‬
‫سلسلة االمتياز لفئة ال ُّنخبة في مـــادة ‪ :‬الرياضيات‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫سلسلة االمتياز في محور األعداد و الحساب ‪- z -‬‬ ‫‪‬‬


‫‪ ‬مالحظة ‪ :‬أيها التالميذ الشرفاء استغلوا هذه الباقة و للمحاولة الكتابية فيها بشكل منظم ‪،،‬‬

‫‪:‬‬ ‫التمرين ‪: 01‬‬


‫‪ ‬علما َّ‬
‫أن ‪ :‬جميــع األجزاء العشر { ‪ } 10‬مستقلة عن بعضها البعض ‪،،‬‬
‫‪:‬‬ ‫الجزء األول ‪ :‬ت ‪01‬‬
‫‪ .(1 ‬عيّن األعداد الصحيحة ‪ ، n‬حيث ‪ 5n + 6 :‬يقسم العدد ‪. 34‬‬
‫‪ .(2 ‬عيّن األعداد الصحيحة ‪ ، n‬التي يكون من أجلها ‪ 5n + 6 :‬قاسما ً للعدد ‪. n + 8‬‬
‫‪.(3 ‬عيّن كل األعداد الصحيحة ‪ ، n‬التي يكون من أجلها ‪:‬‬
‫العدد ‪ 13‬قاسما ً للعدد ‪ n + 4‬و 𝟐𝟐 ≤ |𝒎| ‪.‬‬

‫‪:‬‬ ‫الجزء الثاني ‪ :‬ت ‪01‬‬


‫‪ .(1 ‬عيّن باقي القسمة اإلقليدية للعدد 𝒂 على ‪ b‬في كل حالة من الحاالت التالية ‪:‬‬
‫و ‪. b= 7‬‬ ‫ب‪= 152𝒂 /‬‬ ‫و ‪. b= 5‬‬ ‫أ‪= 118𝒂 /‬‬

‫‪ .(2‬مــا هو بــاقي قسمة كل من األعداد اآلتية على العدد ‪: 3‬‬ ‫‪‬‬

‫‪. (4111)1830 ، 42007 ، 21954‬‬

‫‪ .(3‬مــا هو بــاقي القسمة اإلقليدية على العدد ‪ 7‬لكل من العددين اآلتيين ‪:‬‬
‫‪. (863)1800 × (8030)1260 ، (19)522 × (23)987‬‬

‫‪:‬‬ ‫الجزء الثالث ‪ :‬ت ‪01‬‬


‫‪ .(1‬عيّن األعداد الطبيعية ‪ n‬األصغر من ‪ ، 100‬التي يكون باقي قسمتها على ‪ 41‬هو ‪. 5‬‬
‫‪َ 𝒂 .(2‬و ‪ b‬عددان طبيعيان غير معدومين حيث ‪:‬‬
‫‪ -‬عيّن 𝒂 َو ‪. b‬‬ ‫𝒂‪ + b = 416‬و باقي القسمة اإلقليدية ِلـ 𝒂 على ‪ b‬هو ‪. 61‬‬
‫‪ .(3‬علما أنه يوجد عدد حقيقي ‪ k‬حيث ‪ . 100100 = 13k + 35 :‬عيّن باقي قسمة ‪ 100100‬على ‪.13‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫الصفحة ‪ 1‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫الجزء الرابع ‪ :‬ت ‪01‬‬
‫‪ .(1 ‬أدرس تبعا لقيم العدد الطبيعي ‪ n‬بواقي قسمة العدد ‪ 5n‬على ‪. 7‬‬
‫‪ .(2 ‬عيّن باقي القسمة اإلقليدية للعدد ‪ 62n‬على ‪. 7‬‬
‫‪ .(3‬عيّن قيم العدد الطبيعي ‪ n‬التي يكون من أجلها العدد )‪ (5n + 62n + 3‬قابال للقسمة على ‪.7‬‬

‫‪:‬‬ ‫الجزء الخامس ‪ :‬ت ‪01‬‬


‫‪ .(1 ‬عيّن حسب قيم العدد الطبيعي ‪ n‬بواقي قسمة العدد ‪ 4n‬على ‪. 11‬‬
‫‪ .(2 ‬عيّن مجموعة األعداد الطبيعية ‪ n‬حيث ‪:‬‬
‫العدد ) ‪ ( 6×1995n + 2610n+ 2 + 7‬يقبل القسمة على العدد ‪. 11‬‬

‫‪:‬‬ ‫الجزء السادس ‪ :‬ت ‪01‬‬


‫‪ .(1 ‬أدرس حسب قيم العدد الطبيعي ‪ n‬بواقي قسمة العدد ‪ 5n‬على ‪. 7‬‬
‫‪ .(2 ‬أثبت أنَّه من أجل كل عدد طبيعي ‪: n‬‬
‫العدد ) ‪ ( 266n+ 5 + 2×4712n+ 2 + 3‬يقبل القسمة على العدد ‪. 7‬‬
‫‪ . (3 ‬عيّن قيم العدد الطبيعي ‪ n‬التي يكون من أجلها ‪:‬‬
‫العدد ) ‪ ( 266n+ 5 + 2×4712n+ 2 + 5n‬قابال للقسمة على ‪.7‬‬

‫‪:‬‬ ‫الجزء السابع ‪ :‬ت ‪01‬‬


‫ليكن ‪ n‬عدداً طبيعيا ً ‪:‬‬
‫‪ -/1 ‬برهن َّ‬
‫أن العددين ‪ n2 + 3n + 2 ، n2 + 5n + 4 :‬يقبالن القسمة على )‪. (n+1‬‬
‫‪ -/2 ‬عيّن قيم ‪ n‬حتى يقبل العدد ‪ 3 + 15n + 19 :‬القسمة على )‪. (n+1‬‬
‫‪2‬‬

‫‪ -/3 ‬استنتج من أجل كل عدد طبيعي ‪: n‬‬


‫العدد ‪ 32 + 15n + 19‬ال يقبل القسمة على ‪. n2 + 3n + 2‬‬

‫‪:‬‬ ‫الجزء الثامن ‪ :‬ت ‪01‬‬


‫‪ -/1 ‬عيّن األعداد الطبيعية التي مربعاتها تقسم العدد ‪. 584‬‬
‫𝟐𝟑 = 𝒃 ‪𝒂 +‬‬
‫{‬ ‫‪ -/2 ‬عيّن العددين 𝒂 َو ‪ b‬حيث ‪ 𝒃 > 𝑎 :‬اللذين يحققان ‪:‬‬
‫𝟒𝟖𝟓 = 𝟐𝐛 ‪𝐚𝟐 +‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬


‫الصفحة ‪ 2‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫الجزء التاسع ‪ :‬ت ‪01‬‬

‫‪ -/1 ‬أثبت أنَّه من أجل كل عدد طبيعي ‪ n‬يكون ‪. 10  1 37  :‬‬


‫‪3n‬‬

‫‪ -/2 ‬ثم استنتج باقي قسمة العدد ‪ 10  10  10 :‬على ‪. 37‬‬


‫‪10‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪30‬‬

‫‪:‬‬ ‫الجزء العاشر ‪ :‬ت ‪01‬‬

‫على ‪. 9‬‬ ‫‪ .(1‬أدرس حسب قيم العدد الطبيعي ‪ n‬باقي قسمة ‪7n‬‬
‫‪  56212 ‬على ‪. 9‬‬
‫‪1954‬‬
‫‪ .(2‬ما هو باقي قسمة العدد‬
‫‪ .(3‬عين األعداد الطبيعية ‪ n‬التي يكون من أجلها ‪:‬‬
‫‪163 n  16n  2  0  9‬‬

‫‪:‬‬ ‫التمرين ‪: 02‬‬


‫‪ ‬علما َّ‬
‫أن ‪ :‬جميــع األجزاء العشر { ‪ } 10‬مستقلة عن بعضها البعض ‪،،‬‬
‫‪:‬‬ ‫الجزء األول ‪ :‬ت ‪02‬‬
‫‪ ‬عين قيم العدد الصحيح ‪ x‬في كل حالة مما يلي ‪:‬‬
‫‪ x  3  5‬‬
‫‪3) ‬‬ ‫‪1) 3 x  4  7  2) x  3 x  4  0 7‬‬
‫‪2‬‬

‫‪ x  1 6 ‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬

‫‪:‬‬ ‫الجزء الثاني ‪ :‬ت ‪02‬‬

‫‪ -/1 ‬برهن أنه من أجل كل عدد طبيعي ‪َّ n‬‬


‫فإن ‪:‬‬
‫)‪1‬‬ ‫‪n7  n  7 ‬‬ ‫‪،‬‬ ‫‪2) n  n2  1  0  3‬‬

‫‪3) 3  52 n1  23 n1  0 17 ‬‬ ‫‪،‬‬ ‫‪4) 32 n 2  2n1  0 7‬‬

‫بحيث ‪n 2  3n  12  0  n  2 :‬‬ ‫‪ -/2 ‬عين قيم العدد الطبيعي ‪n‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫الصفحة ‪ 3‬من ‪91‬‬


‫‪:‬‬ ‫الجزء الثالث ‪ :‬ت ‪02‬‬

‫‪ -/1 ‬عيّن باقي قسمة العدد ‪ - 4329‬على ‪.113‬‬


‫‪ -/2 ‬عيّن ‪ E‬مجموعة األعداد الصحيحة ‪ x‬حيث ‪. x + 4 ≡ 𝟏 [𝟕] :‬‬
‫‪ -/3 ‬عيّن '‪ E‬مجموعة األعداد الصحيحة ‪ x‬حيث ‪. 2x ≡ 𝟑 [𝟕] :‬‬

‫‪:‬‬ ‫الجزء الرابع ‪ :‬ت ‪02‬‬

‫‪َ 𝒂.(1‬و ‪ b‬عددان طبيعيان غير معدومين ‪ ،‬علما ً َّ‬


‫أن مجموعة القواسم المشتركة للعددين 𝒂 َو ‪b‬‬
‫هي نفسها مجموعة القواسم للعدد )‪: PGCD(𝒂;b‬‬
‫‪ ‬عيّن كل القواسم المشتركة للعددين ‪َ 456‬و ‪. 792‬‬
‫‪ .(2‬عيّن بطريقتين مختلفتين القاسم المشترك األكبر للعددين ‪َ 112 :‬و ‪. 416‬‬

‫‪:‬‬ ‫الجزء الخامس ‪ :‬ت ‪02‬‬

‫‪.(1‬‬
‫‪ ‬عيّن القاسم المشترك األكبر للعددين ‪َ 150 :‬و ‪. 108‬‬
‫‪ ‬أوجد ثنائية ‪  x ; y ‬من األعداد الصحيحة حيث َّ‬
‫أن ‪. 𝟏𝟓𝟎𝐱 + 𝟏𝟎𝟖𝒚 = 𝟔 :‬‬
‫‪.(2‬‬
‫‪ ‬عيّن )‪. PGCD(𝟏𝟖𝟐;126‬‬
‫‪ ‬باستعمال خوارزمية إقليدس ‪ ،‬جد عددين صحيحين ‪َ ‬و ‪ β‬يُحققان‪.182  +126 β = 6 :‬‬

‫‪:‬‬ ‫الجزء السادس ‪ :‬ت ‪02‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫الصفحة ‪ 4‬من ‪91‬‬


‫‪:‬‬ ‫الجزء السابع ‪ :‬ت ‪02‬‬

‫‪:‬‬ ‫الجزء الثامن ‪ :‬ت ‪02‬‬


‫‪ .(1‬أدرس بواقي قسمة ‪ 4n‬على ‪. 7‬‬
‫‪ .(2‬يكتب العدد ‪ N‬على الشكل ‪ 13321 :‬في نظام التعداد الذي أساسه ‪. 4‬‬
‫ما هو باقي قسمة ‪ N‬على ‪. 7‬‬ ‫‪‬‬
‫‪:‬‬ ‫الجزء التاسع ‪ :‬ت ‪02‬‬

‫‪ ./1‬نعتبر العدد ‪ A‬الذي يكتب في نظام التعداد الذي أساسه ‪ 7‬على الشكل ‪A  63 x 4 :‬‬
‫‪ ‬عين العدد الطبيعي 𝑥 بحيث يكون ‪ A‬قابالً للقسمة على ‪. 6‬‬
‫‪ ./2‬العدد ‪ N‬يكتب في نظام التعداد الذي أساسه ‪ 17‬على الشكل ‪N  342 x :‬‬
‫‪ ‬عين العدد 𝑥 بحيث يكون ‪ N‬قابالً للقسمة على ‪. 12‬‬

‫‪:‬‬ ‫الجزء العاشر ‪ :‬ت ‪02‬‬

‫̅̅̅̅̅̅̅ مكتوبان في النظام ذي األساس 𝑥 ‪.‬‬


‫̅̅̅̅̅̅̅ َو ‪1035‬‬
‫‪ ./1‬العددان ‪2306‬‬
‫أ‪ -‬ما هي أصغر قيمة ممكنة للعدد 𝑥 ؟ ‪.‬‬
‫ب‪ -‬أنشر العددين وفق األساس 𝑥 ‪.‬‬
‫‪َ 𝑨 = 302‬و ̅̅̅̅̅‬
‫‪𝑩 = 402‬‬ ‫‪ ./2‬يكتب العددان ‪َ A‬و ‪ B‬في نظام مجهول على الشكل ‪̅̅̅̅̅ :‬‬
‫و يكتب العدد ‪ A  B‬في نظام التعداد الذي أساسه ‪ 9‬على الشكل ‪̅̅̅̅̅̅̅̅̅ :‬‬
‫‪75583‬‬
‫‪ ‬ما هو أساس نظام التعداد األول ‪.‬‬
‫‪ ./3‬في أي نظام تعداد لدينا المساواة ‪. 122  103  13121 :‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪ 132 ‬‬ ‫‪ ./4‬في أي نظام تعداد يكون لدينا ‪:‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ 21054‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬


‫الصفحة ‪ 5‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫التمرين ‪: 03‬‬
‫‪ ‬علما َّ‬
‫أن ‪ :‬جميــع األجزاء الخمس { ‪ } 5‬مستقلة عن بعضها البعض ‪،،‬‬
‫‪:‬‬ ‫الجزء األول ‪ :‬ت ‪03‬‬
‫‪ .(1 ‬تحقَّق أن العدد ‪َّ 173‬أولي ‪.‬‬
‫‪ .(2 ‬عيّن كل الثنائيات ‪  x ; y ‬من األعداد الطبيعية حيث ‪. 𝐱 𝟐 + 𝒚 𝟐 = 𝟏𝟕𝟑 :‬‬
‫‪ p .(2 ‬عدد طبيعي َّأولي فردي ‪ .‬عيّن كل الثنائيات ‪  x ; y ‬من األعداد الطبيعية حيث ‪:‬‬
‫𝐩 = 𝟐 𝒚 ‪. 𝐱𝟐 +‬‬
‫‪:‬‬ ‫الجزء الثاني ‪ :‬ت ‪03‬‬

‫‪:‬‬ ‫الجزء الثالث ‪ :‬ت ‪03‬‬

‫‪:‬‬ ‫الجزء الرابع ‪ :‬ت ‪03‬‬

‫‪:‬‬ ‫الجزء الخامس ‪ :‬ت ‪03‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫الصفحة ‪ 6‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫التمرين ‪: 04‬‬
‫‪ ‬علما َّ‬
‫أن ‪ :‬جميــع األجزاء الثالث { ‪ } 3‬مستقلة عن بعضها البعض ‪،،‬‬

‫‪:‬‬ ‫الجزء األول ‪ :‬ت ‪04‬‬

‫‪:‬‬ ‫الجزء الثاني ‪ :‬ت ‪04‬‬

‫‪ .(1 ‬حلّل إلى جداء عوامل أولية العدد ‪. 120‬‬


‫‪  .(2 ‬و ‪ ‬عددان طبيعيان ‪ .‬نضع ‪ a    4 :‬و ‪. b  2  7‬‬
‫أن ‪. PGCD  ;    PGCD  a ; b  :‬‬‫بيّن َّ‬
‫بحيث ‪:‬‬ ‫‪ .(3 ‬عين العددين 𝑥 و 𝑦 من ‪Z‬‬

‫‪ ،‬حيث ‪ ‬هو ‪. PPCM  x ; y ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ x  4 y  2 x  7 y   5880‬‬


‫‪xy  7 ‬‬

‫‪:‬‬ ‫الجزء الثالث ‪ :‬ت ‪04‬‬


‫‪ .(1‬حل في ‪ Z2‬المعادلة ‪. 52 x  44 y  92 :‬‬ ‫‪‬‬
‫أن ‪ . PGCD  x; y    :‬ما هي القيم الممكنة للعدد ‪. ‬‬ ‫‪ .(2‬نفرض َّ‬ ‫‪‬‬
‫‪ .(3‬عين الثنائيات ‪  x ; y ‬حلول المعادلة بحيث ‪.   23 :‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ .(4‬عين الثنائيات ‪  x ; y ‬حلول المعادلة بحيث ‪. 10  x  40‬‬ ‫‪‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫الصفحة ‪ 7‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫التمرين ‪: 05‬‬
‫‪ ‬علما َّ‬
‫أن ‪ :‬جميــع األجزاء الثالث { ‪ } 3‬مستقلة عن بعضها البعض ‪،،‬‬
‫‪:‬‬ ‫الجزء األول ‪ :‬ت ‪05‬‬

‫‪ .)1‬أحسب ‪. PGCD  765 ; 459 ;1683 ‬‬

‫‪ .)2‬حل في مجموعة األعداد الصحيحة ‪ Z‬المعادلة ‪. 765 x  459 y  1683 :‬‬

‫‪ .)3‬عيّن الحلول ‪  x ; y ‬للمعادلة السابقة بحيث ‪. x  y  10 :‬‬

‫‪:‬‬ ‫الجزء الثاني ‪ :‬ت ‪05‬‬


‫نعتبر المعادلة ‪ ، (1) . . . 43 x  13 y   :‬حيث ‪  , y , x‬أعداد صحيحة ‪.‬‬
‫أن ‪  3 ;  10  :‬حل للمعادلة (‪ - . )1‬ث ّم عيّن كل الحلول ‪.  x; y ‬‬
‫‪ .)1‬تحقَّق َّ‬
‫‪ N .)2‬عدد طبيعي يكتب ‪  :‬في نظام تعداد أساسه ‪6‬‬
‫و يكتب ‪  0 :‬في نظام تعداد أساسه ‪. 5‬‬
‫أن ‪  :‬و ‪ ‬و ‪ ‬تحقق ‪. 43  13   :‬‬ ‫‪ ‬بيّن َّ‬
‫‪ ‬عيّن كل من ‪  :‬و ‪ ‬و ‪ - . ‬ث ّم أكتب ‪ N‬في النظام العشري ‪.‬‬

‫‪:‬‬ ‫الجزء الثالث ‪ :‬ت ‪05‬‬


‫‪ .)1‬أثبت َّ‬
‫أن العددين ‪ 993‬و ‪ 170‬أوليان فيما بينهما ‪.‬‬
‫‪ .)2‬لتكن المعادلة ‪ (1) . . . 993 x  170 y  143 :‬حيث ‪ 𝛘 :‬و ‪ y‬عددان صحيحان ‪.‬‬
‫‪ ‬أ‪ -‬عين الحل الخاص ‪  x0 ; y0 ‬للمعادلة (‪ )1‬بحيث ‪. x0  y0  6 :‬‬
‫‪ ‬ب‪ -‬عين كل الحلول ‪  x ; y ‬للمعادلة (‪. )1‬‬
‫‪ .)3‬جد أصغر عدد طبيعي ‪ ، ‬بحيث يكون باقي قسمة العدد ‪ a  1‬على كل من‬
‫العددين ‪ 1986‬و ‪ 340‬هو ‪ 14‬و ‪ 300‬على الترتيب ‪.‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫الصفحة ‪ 8‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫التمرين ‪: 06‬‬

‫‪:‬‬ ‫التمرين ‪: 07‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬


‫الصفحة ‪ 9‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫التمرين ‪: 08‬‬

‫‪:‬‬ ‫التمرين ‪: 09‬‬

‫‪:‬‬ ‫التمرين ‪: 10‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬


‫الصفحة ‪ 10‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫التمرين ‪: 11‬‬

‫‪:‬‬ ‫التمرين ‪: 12‬‬

‫‪:‬‬ ‫التمرين ‪: 13‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬


‫الصفحة ‪ 11‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫التمرين ‪: 14‬‬

‫‪:‬‬ ‫التمرين ‪: 15‬‬

‫‪:‬‬ ‫التمرين ‪: 16‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬


‫الصفحة ‪ 12‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫التمرين ‪: 17‬‬

‫‪:‬‬ ‫التمرين ‪: 18‬‬

‫‪:‬‬ ‫التمرين ‪: 19‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬


‫الصفحة ‪ 13‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫التمرين ‪: 20‬‬

‫‪:‬‬ ‫التمرين ‪: 21‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬


‫الصفحة ‪ 14‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫التمرين ‪: 22‬‬

‫‪:‬‬ ‫التمرين ‪: 23‬‬

‫‪:‬‬ ‫التمرين ‪: 24‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬


‫الصفحة ‪ 15‬من ‪91‬‬
‫مالحظة هــــامة ‪:‬‬

‫‪ ‬هذه المجموعة من التمارين فيها دمج محور األعداد و الحساب مع المتتاليات العددية‬
‫‪ ...‬باإلضافة إلى وجود دمج بين األعداد و الحساب مع العد و االحتماالت ‪،،‬‬

‫‪ ،،‬التمارين من ‪ 25‬إلى ‪،، 40‬‬

‫‪:‬‬ ‫التمرين ‪: 25‬‬

‫‪:‬‬ ‫التمرين ‪: 26‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬


‫الصفحة ‪ 16‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫التمرين ‪: 27‬‬

‫‪:‬‬ ‫التمرين ‪: 28‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬


‫الصفحة ‪ 17‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫التمرين ‪: 29‬‬

‫‪:‬‬ ‫التمرين ‪: 30‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬


‫الصفحة ‪ 18‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫التمرين ‪: 31‬‬

‫‪:‬‬ ‫التمرين ‪: 32‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬


‫الصفحة ‪ 19‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫التمرين ‪: 33‬‬

‫‪:‬‬ ‫التمرين ‪: 34‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬


‫الصفحة ‪ 20‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫التمرين ‪: 35‬‬
‫‪ ‬علما َّ‬
‫أن ‪ :‬جميــع األجزاء الثالث { ‪ } 03‬مستقلة عن بعضها البعض ‪،،‬‬
‫‪:‬‬ ‫الجزء األول ‪ :‬ت ‪35‬‬

‫‪:‬‬ ‫الجزء الثاني ‪ :‬ت ‪35‬‬

‫‪:‬‬ ‫الجزء الثالث ‪ :‬ت ‪35‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬


‫الصفحة ‪ 21‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫التمرين ‪: 36‬‬

‫‪:‬‬ ‫التمرين ‪: 37‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬


‫الصفحة ‪ 22‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫التمرين ‪: 38‬‬

‫‪:‬‬ ‫التمرين ‪: 39‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬


‫الصفحة ‪ 23‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫التمرين ‪: 40‬‬

‫‪ ...‬انتهى الجزء األول الخاص بالتمارين { ‪،، } 40‬‬


‫‪ ،،‬نحو الجزء الثاني الخاص بالحلول ‪،،‬‬

‫لحظة تأمل وهدوء‬

‫قد يتركك هللا تنادي طويال ظنا َّ منك أن صوتكَ ال صدى له عنده‬
‫‪ِّ ...‬ل تطيـــــــــــــــــــــــــــل ا ّل ّنِّداء ‪ ،‬فيزداد الدُّعاء ‪ ...‬فيَعظم العطـــــــاء‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫الصفحة ‪ 24‬من ‪91‬‬
‫خاص بشعبتي ‪ :‬رياضيات ‪ +‬تقني رياضي‬
‫‪91‬‬ ‫‪25‬‬

‫تحت شعار‬
‫الجمهورية الجزائرية الديمقراطية الشعبية‬
‫الموسم الدراسي ‪2022 / 2021 :‬‬ ‫المنصة العلمية للبكالوريا ‪ -‬عقبة بن نافع ‪-‬‬ ‫‪02‬‬
‫المستوى ‪ :‬سنة ثــالثة ثـانوي‬ ‫الشعب ‪ :‬رياضيات ‪ ،،‬تقني رياضي ‪.‬‬
‫تصحيح سلسلة االمتياز لفئة ال ُّنخبة في مـــادة ‪ :‬الرياضيات‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫حلول سلسلة االمتياز في محور األعداد و الحساب ‪- z -‬‬ ‫‪‬‬


‫‪ ‬مالحظة ‪ :‬أيها التالميذ الشرفاء خذوا من هذه الباقة األفكار الطازجة بعد تفحص الحلول ‪،،‬‬

‫‪:‬‬ ‫حل التمرين ‪: 01‬‬


‫‪:‬‬ ‫حل الجزء األول ‪ :‬ت ‪01‬‬

‫‪.(3 ‬‬

‫‪:‬‬ ‫حل الجزء الثاني ‪ :‬ت ‪01‬‬


‫‪.(1 ‬‬

‫تعيين بواقي القسمة على ‪: 3‬‬ ‫‪.(2 ‬‬


‫‪ - ‬لدينا‪ 21954   22  :‬و منه ‪21954  4977 :‬‬
‫‪977‬‬

‫لكن ‪ 4  1 3 :‬و عليه ‪ 4977  1 3 :‬ومنه ‪21954  1 3 :‬‬


‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫الصفحة ‪ 25‬من ‪91‬‬
‫‪ 4‬‬
‫‪2007‬‬
‫‪  1‬‬
‫‪2007‬‬
‫‪ - ‬لدينا ‪ 4  1 3 :‬و عليه ‪ 3 :‬‬
‫إذن ‪42007  1 3 :‬‬

‫‪ 4111‬‬
‫‪1830‬‬
‫‪  1‬‬
‫‪1830‬‬
‫‪ - ‬لدينا ‪ 4111  1 3‬و منه ‪ 3‬‬
‫و عليه ‪ 4111  1 3 :‬‬
‫‪1830‬‬

‫‪ .(3‬تعيين بواقي القسمة على ‪: 7‬‬

‫‪19‬‬
‫‪522‬‬
‫‪  2 ‬‬
‫‪522‬‬
‫‪ - ‬لدينا ‪ 19   2   7‬و عليه ‪ 7 :‬‬
‫أي أن ‪  19   8174  7‬لكن ‪8  1 7  :‬‬
‫‪522‬‬

‫‪(1)...  19 ‬‬ ‫و عليه ‪ 1 7 :‬‬


‫‪522‬‬

‫‪ 23 ‬‬ ‫و لدينا ‪ 23  2  7  :‬و عليه ‪ 2987  7 :‬‬


‫‪987‬‬

‫‪ 23 ‬‬ ‫‪  23 ‬و عليه ‪ 8329  7 :‬‬ ‫‪  23 ‬‬ ‫ومنه ‪ 7 :‬‬
‫‪987‬‬ ‫‪987‬‬ ‫‪329‬‬

‫‪(2)...  23 ‬‬ ‫لكن ‪ 8  1 7  :‬و عليه ‪ 1 7 :‬‬


‫‪987‬‬

‫‪19‬‬ ‫‪  23 ‬‬ ‫من (‪ )1‬و (‪ 1 7 : )2‬‬


‫‪522‬‬ ‫‪987‬‬

‫‪ 8030‬‬ ‫‪ - ‬لدينا ‪ 8030  1 7  :‬و منه ‪ 1 7 :‬‬


‫‪1260‬‬

‫‪ 863‬‬ ‫‪ 863  2  7 ‬و منه ‪ 21800  7 :‬‬


‫‪1800‬‬

‫‪ 863‬‬ ‫‪  863 ‬أي ‪ 8600  7 :‬‬ ‫‪  23 ‬‬ ‫إذن ‪ 7 :‬‬
‫‪1800‬‬ ‫‪1800‬‬ ‫‪600‬‬

‫ألن ‪8  1 7  :‬‬ ‫‪ 863‬‬ ‫و عليه ‪ 1 7 :‬‬


‫‪1800‬‬

‫‪ 863‬‬ ‫‪  8030 ‬‬ ‫و بالتالي‪ 1 7 :‬‬


‫‪1800‬‬ ‫‪1260‬‬

‫‪:‬‬ ‫حل الجزء الثالث ‪ :‬ت ‪01‬‬


‫‪.(1‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫الصفحة ‪ 26‬من ‪91‬‬
‫‪.(2‬‬

‫‪. (3‬‬

‫‪:‬‬ ‫حل الجزء الرابع ‪ :‬ت ‪01‬‬

‫‪:‬‬ ‫حل الجزء الخامس ‪ :‬ت ‪01‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫الصفحة ‪ 27‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫حل الجزء السادس ‪ :‬ت ‪01‬‬

‫‪:‬‬ ‫حل الجزء السابع ‪ :‬ت ‪01‬‬

‫‪:‬‬ ‫حل الجزء الثامن ‪ :‬ت ‪01‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬


‫الصفحة ‪ 28‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫حل الجزء التاسع ‪ :‬ت ‪01‬‬
‫‪ -‬إثبات أن ‪: 103 n  1 37‬‬
‫لدينا ‪ 103 n   103   37  :‬أي ‪103 n   1000   37 :‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬

‫لكن ‪ 1000  1 37 :‬و منه ‪103 n  1n  37  :‬‬

‫أي ‪103 n  1 37  :‬‬

‫‪ -‬استنتاج باقي قسمة ‪ 1010  1020  1030‬على ‪: 37‬‬


‫‪1010  1020  1030  1010  1  102  103  -‬‬
‫‪ -‬لدينا ‪ 103  1 37 :‬و ‪1010  10331  37 ‬‬
‫‪ -‬و منه ‪ 1010  1033  10  37  :‬و عليه ‪1010  10  37  :‬‬
‫‪ -‬و منه ‪1010  1020  1030  10  1  102  1  37  :‬‬
‫‪ -‬أي ‪1010  1020  1030  10  1  103  10   37  :‬‬
‫‪ -‬و بالتالي‪ 1010  1020  1030  21 37  :‬ألن ‪103  1 37 :‬‬

‫‪:‬‬ ‫حل الجزء العاشر ‪ :‬ت ‪01‬‬


‫‪ - .(1‬دراسة بواقي قسمة ‪ 7n‬على ‪: 9‬‬
‫‪70  1 9 , 71  7  9 , 7 2  4  9 , 7 3  1 9‬‬

‫بما أن ‪ 7 3  1 9 :‬فإن ‪ 7 3 k  1 9 :‬من أجل كل عدد طبيعي ‪k‬‬

‫و عليه ‪ 7 3 k .7  1.7  9 :‬أي ‪7 3 k 1  7  9 :‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬


‫الصفحة ‪ 29‬من ‪91‬‬
‫و كذلك ‪ 7 3 k1.7  7  7  9‬و منه ‪7 3 k  2  4  9 :‬‬

‫إذن بواقي قسمة ‪ 7n‬على ‪ 9‬هي ‪. 4،7،1:‬‬


‫لما ‪ n  3k‬الباقي هو ‪1 :‬‬
‫لما ‪ n  3k  1‬الباقي هو ‪7 :‬‬
‫لما ‪ n  3k  2‬الباقي هو ‪4 :‬‬
‫‪  56212 ‬على ‪: 9‬‬ ‫‪ - .(2‬تعيين باقي قسمة‬
‫‪1954‬‬

‫‪ 56212‬‬ ‫لدينا ‪ 56212  7  9 :‬و منه ‪ 71954  9 :‬‬


‫‪1954‬‬

‫لكن ‪ 1954  3  651  1 :‬و عليه ‪71954  7  9 :‬‬

‫‪ 56212‬‬ ‫و عليه ‪ 7  9 :‬‬


‫‪1954‬‬

‫‪ - .(3‬تعيين ‪ n‬بحيث ‪163 n  16n  2  0  9 :‬‬

‫لدينا ‪ 16  7  9 :‬و منه ‪7 3 n  7 n  2  0  9 :‬‬

‫لكن ‪ 7 3 n  1 9 :‬و عليه ‪ 7 n  1  0  9 :‬إذن ‪7 n  1 9 :‬‬

‫و عليه‪ n  3k :‬حيث ‪k ∈ 𝐍 :‬‬

‫‪:‬‬ ‫حل التمرين ‪: 02‬‬


‫‪:‬‬ ‫حل الجزء األول ‪ :‬ت ‪02‬‬
‫‪ )1‬تعيين ‪ x‬بحيث ‪3 x  4  7  :‬‬
‫لدينا ‪ 4  3  7  :‬و عليه ‪3 x  3  7  :‬‬

‫و بالتالي ‪3  x  1  0  7  :‬‬ ‫و منه ‪3 x  3  0  7  :‬‬

‫و منه ‪ x  1  0 7 :‬ألن ‪ 3 :‬و ‪ 7‬أوليان فيما بينهما ‪.‬‬


‫أي ‪x  6  7  :‬‬ ‫إذن ‪x  1 7  :‬‬

‫و عليه ‪ x  7  6 :‬مع 𝒁 ∈ 𝜶 ‪.‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬


‫الصفحة ‪ 30‬من ‪91‬‬
‫لكن ‪3  4  7  :‬‬ ‫‪ )2‬لدينا ‪x 2  3 x  4  0  7  :‬‬

‫و عليه ‪ x 2  3 x  4  0  7  :‬تكافئ ‪x 2  4 x  4  0  7  :‬‬

‫و منه ‪  x  2   0 7 :‬و بالتالي ‪x  2  0  7  :‬‬


‫‪2‬‬

‫إذن ‪ x  2  7  :‬و عليه ‪x  5  7  :‬‬

‫إذن ‪ x  7  5 :‬و 𝒁 ∈ 𝜶 ‪.‬‬


‫)‪ x  3 5 ...(1‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ )3‬لدينا ‪:‬‬
‫)‪ x  1 6 ...(2‬‬

‫من (‪َ x  5  3 : )1‬و 𝒁 ∈ 𝜶 بالتعويض في (‪ )2‬نجد ‪ 5  3  1 6 :‬و عليه ‪:‬‬


‫‪5   2  6 ‬‬

‫لكن ‪ 5  1 7  :‬و منه ‪5    6 :‬‬

‫و عليه ‪   2 6 :‬أي أن ‪  2  6 :‬‬

‫و منه ‪   6  2 :‬و بالتالي ‪x  5  6  2   3 :‬‬

‫إذن‪𝛃 ∈ 𝒁 ، x  30  13 :‬‬

‫‪:‬‬ ‫حل الجزء الثاني ‪ :‬ت ‪02‬‬


‫نبرهن أن ‪: n7  n  7 ‬‬ ‫‪- 1 - /1‬‬

‫‪ -‬من أجل ‪ n  0  7 ‬فإن ‪ n7  0 7  :‬و عليه ‪n7  n  7  :‬‬

‫‪ -‬من أجل ‪ n  1 7 ‬فإن ‪ n7  1 7  :‬و عليه ‪n7  n  7  :‬‬

‫‪ -‬من أجل ‪ n  2  7 ‬فإن ‪ n7  27  7  :‬و عليه ‪n7  n  7  :‬‬

‫‪ -‬من أجل ‪ n  3  7 ‬فإن ‪ n7  37  7  :‬و عليه ‪n7  n  7  :‬‬

‫‪ -‬من أجل ‪ n  4  7 ‬فإن ‪ n7  47  7  :‬و عليه ‪:‬‬


‫‪ n7  16384  7 ‬أي أن ‪ n7  4 7  :‬إذن ‪n7  n  7  :‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬


‫الصفحة ‪ 31‬من ‪91‬‬
‫من أجل ‪ n  5  7 ‬فإن ‪ n7  57  7  :‬و عليه ‪:‬‬
‫‪ n7  78125  7 ‬و منه ‪ n7  5 7 :‬و عليه ‪n7  n  7  :‬‬

‫من أجل ‪ n  6  7 ‬فإن ‪n7  67  7  :‬‬

‫و عليه ‪ n7  279936 7  :‬و منه ‪n7  6 7 :‬‬

‫و عليه ‪n7  n  7  :‬‬

‫و منه من أجل كل عدد طبيعي ‪ n‬فإن ‪n7  n  7 ‬‬

‫‪ )2‬نبرهن أن ‪: n  n2  1  0  3 :‬‬

‫‪ -‬من أجل ‪ n2  0  3 : n  0  3‬و منه ‪n2  1  1 3 :‬‬

‫و عليه ‪n  n2  1  0  3 :‬‬

‫‪ -‬من أجل ‪ n2  1 3 : n  1 3‬و منه ‪n2  1  0  3 :‬‬

‫و عليه ‪n  n2  1  0  3 :‬‬

‫‪ -‬من أجل ‪ n2  1 3 : n  2  3‬و منه ‪n2  1  0  3 :‬‬

‫و عليه ‪n  n2  1  0  3 :‬‬

‫و بالتالي من أجل كل عدد طبيعي ‪ n‬فإن ‪n  n2  1  0  3 :‬‬

‫‪ )3‬نبرهن أن ‪3  52 n1  23 n1  0 17  :‬‬

‫لدينا ‪ 23 n1  23 n.2 :‬و عليه ‪23 n1   23   2 :‬‬


‫‪n‬‬

‫إذن ‪ 23 n1  8n  2 :‬و عليه ‪(1)...23 n1  2  8n 17  :‬‬

‫‪3  5 2 n 1  3  5 2 n  5‬‬ ‫و لدينا ‪:‬‬

‫‪ 15   52   15   25 ‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬

‫بما أن ‪ 15  2 17  :‬و ‪ 25  8 17 ‬فإن ‪(2)...3  52 n1  2  8n 17  :‬‬

‫من (‪ )1‬و (‪3  52 n1  23 n1  0 17  : )2‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬


‫الصفحة ‪ 32‬من ‪91‬‬
‫‪ )4‬نبرهن أن ‪32 n 2  2n1  0  7  :‬‬

‫لدينا ‪ 32n 2  32 n  32 :‬و منه ‪32 n 2   32   9 :‬‬


‫‪n‬‬

‫إذن ‪ 32n 2  9n  9 :‬أي ‪32 n 2  9n1 :‬‬


‫‪ ،‬و منه ‪32 n 2  2n1  0  7  :‬‬ ‫لكن ‪ 9  2  7  :‬و عليه ‪32 n 2  2n1  7  :‬‬

‫‪ -/2‬تعيين ‪ n‬بحيث ‪n2  3n  12  0  n  2 :‬‬

‫‪n2  3n  12  n2  2n  n  12‬‬ ‫لدينا ‪:‬‬


‫‪ n  n  2   n  2  10‬‬

‫‪ n  n  2    n  2   10‬‬

‫‪  n  1 n  2   10‬‬

‫لكن ‪ n  1 n  2   0 n  2 :‬‬


‫و عليه ‪n2  3n  12  10  n  2 :‬‬

‫لكن ‪ n2  3n  12  0  n  2 :‬و عليه ‪10  0  n  2 :‬‬

‫إذن ‪ n  2 :‬تقسم ‪ . 10‬و عليه ‪n  2  1 ; 2 ; 5 ; 10 :‬‬

‫إذن‪n 3 ; 4 ; 7 ; 12 :‬‬

‫‪:‬‬ ‫حل الجزء الثالث ‪ :‬ت ‪02‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫الصفحة ‪ 33‬من ‪91‬‬


‫‪:‬‬ ‫حل الجزء الرابع ‪ :‬ت ‪02‬‬

‫‪.(1‬‬

‫‪ .(2‬تعيين بطريقتين مختلفتين القاسم المشترك األكبر للعددين ‪َ 112 :‬و ‪. 416‬‬

‫‪:‬‬ ‫حل الجزء الخامس ‪ :‬ت ‪02‬‬

‫‪.(1‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫الصفحة ‪ 34‬من ‪91‬‬


‫‪.(2‬‬

‫‪:‬‬ ‫حل الجزء السادس ‪ :‬ت ‪02‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫الصفحة ‪ 35‬من ‪91‬‬


‫‪:‬‬ ‫حل الجزء السابع ‪ :‬ت ‪02‬‬

‫‪:‬‬ ‫حل الجزء الثامن ‪ :‬ت ‪02‬‬


‫‪ -1‬دراسة بواقي قسمة ‪ 4n‬على ‪: 7‬‬
‫‪40  1 7  ; 41  4  7  ; 42  2  7  ; 43  1 7 ‬‬

‫و منه‪ 43   1 7  :‬و عليه ‪ 43 1  4  7  :‬و ‪43 2  2 7 ‬‬

‫‪ – 2‬تعيين باقي قسمة ‪ N‬على ‪: 7‬‬


‫‪N  1.40  2.41  3.42  3.43  1.44‬‬ ‫لدينا ‪:‬‬
‫ومنه ‪N  1  2  4   3  2   3  1   4   7  :‬‬

‫أي ‪ N  22  7  :‬إذن ‪ . N  1 7  :‬و منه باقي القسمة هو ‪. 1‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫الصفحة ‪ 36‬من ‪91‬‬


‫‪:‬‬ ‫حل الجزء التاسع ‪ :‬ت ‪02‬‬

‫‪7‬‬
‫‪A  63 x4‬‬ ‫‪ ./1‬تعيين ‪: x‬‬
‫و منه ‪0  x  6 :‬‬

‫و بالتالي ‪ A‬يكتب ‪A  4.70  x.71  3.72  6.73 :‬‬

‫‪A  4  x.7  3.72  6.72‬‬ ‫و عليه ‪:‬‬


‫لدينا ‪ 7  1 6 :‬و منه ‪ 7 2  1 6 :‬و ‪7 3  1 6‬‬

‫و بالتالي ‪ A  4  x  3  6  6 :‬أي ‪A  1  x  6 :‬‬

‫بما أن‪ A  0 6 :‬فإن ‪1  x  0  6 :‬‬

‫ألن ‪1  5  6 :‬‬ ‫أي ‪x  5  6 :‬‬ ‫و عليه ‪x  1 6 :‬‬

‫و عليه ‪ x  5 :‬ألن ‪. 0  x  6 :‬‬

‫‪17‬‬
‫‪N  342 x‬‬ ‫‪ ./2‬تعيين ‪: x‬‬
‫و بالتالي ‪ N‬يكتب ‪N  x.170  2.171  4.172  3.173 :‬‬

‫إذن ‪ 0  x  16 :‬و ‪N  x  2.171  4.172  3.173‬‬


‫لدينا ‪ 17  5 12 :‬و منه ‪17 2  55 12 :‬‬

‫‪17 3  5 12‬‬ ‫إذن ‪ 172  112 :‬و عليه ‪:‬‬

‫‪:‬‬ ‫حل الجزء العاشر ‪ :‬ت ‪02‬‬


‫‪./1‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫الصفحة ‪ 37‬من ‪91‬‬


‫‪ ./2‬نفرض ‪ x‬هو أساس هذا النظام ‪A  2. x 0  0. x1  3. x 2  2  3 x 2 :‬‬

‫حيث ‪x  5 :‬‬ ‫‪B  2. x 0  0. x1  4. x 2  2  4 x 2‬‬

‫لدينا من جهة ‪AB   2  3 x 2  2  4 x 2  :‬‬

‫‪AB  4  8 x 2  6 x 2  12 x 4‬‬ ‫أي‪:‬‬


‫‪AB  4  14 x 2  12 x 4‬‬
‫و من جهة أخرى ‪:‬‬
‫‪AB  3.90  8.91  5.92  5.93  7.94‬‬
‫‪AB  3  72  405  3645  45927‬‬

‫‪AB  50052‬‬

‫و منه ‪12 x 4  14 x 2  4  50052 :‬‬

‫‪12 x 4  14 x 2  50048  0‬‬


‫بوضع ‪ x 2  y :‬نجد ‪12 y 2  14 y  50048  0 :‬‬

‫‪  600625   775 ‬‬ ‫لدينا ‪    7   50048  12 :‬أي‪:‬‬


‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪7  775 782‬‬


‫‪ ( y1 ‬مرفوض )‬ ‫‪‬‬ ‫للمعادلة حلين ‪:‬‬
‫‪12‬‬ ‫‪12‬‬
‫‪7  775‬‬
‫‪ . y2 ‬و منه ‪y  64 :‬‬ ‫‪ 64‬‬
‫‪12‬‬
‫و منه ‪ x 2  64 :‬و عليه ‪. x  8 :‬‬

‫‪ ./3 -‬نفرض ‪ x‬هو أساس هذا النظام فيكون ‪:‬‬


‫‪  1. x  2. x  1. x  3. x  1. x‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪  2. x‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪ 2. x1  1. x 2    3. x 0  0. x 1  1. x 2 ‬‬

‫‪ 2  2 x  x  3  x    1  2 x  x‬‬‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬


‫حيث ‪ x  4 :‬و عليه ‪ 3 x 3  x 4  :‬‬

‫وعليه ‪6  2 x 2  6 x  2 x 3  3 x 2  x 4  1  2 x  x 2  3 x 3  x 4 :‬‬

‫و بالتالي ‪ x 3  4 x 2  4 x  5  0 :‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫الصفحة ‪ 38‬من ‪91‬‬


‫نالحظ أن ‪ 5‬حل خاص و عليه المعادلة تكافئ ‪:‬‬
‫أو ‪ x 2  x  1  0 :‬‬ ‫‪ ،‬و منه إما ‪x  5  0 :‬‬ ‫‪ x  5    x 2  x  1  0‬‬
‫حل المعادلة ‪ x 2  x  1  0 :‬‬
‫إذن ‪. x  5 :‬‬ ‫لدينا ‪   3 :‬و منه ليس للمعادلة حل ‪.‬‬
‫‪ ./4‬نفرض ‪ x‬هو أساس هذا النظام فيكون ‪:‬‬
‫‪ 2  3. x  1. x ‬‬ ‫‪2 2‬‬
‫‪ 4  5 x  0. x 2  1. x 3  2. x 4‬‬

‫‪x‬‬ ‫‪ 3 x  2  4  5 x  x 3  2 x4‬‬


‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪x 4  6 x 3  13 x 2  12 x  4  4  5 x  x 3  2 x 4‬‬

‫و منه ‪ ،،  x 4  5 x 3  13 x 2  7 x  0 :‬أي ‪x   x 3  5 x 2  13 x  7   0 :‬‬

‫إذن ‪  x 3  5 x 2  13 x  7  0 :‬ألن ‪ ،، x  6 :‬نجد ‪ 7‬حل خاص و منه المعادلة‬


‫تكافئ ‪:‬‬
‫‪ x  7    x 2  2 x  1  0‬‬
‫أو ‪ x 2  2 x  1  0 :‬‬ ‫و منه إما ‪x  7  0 :‬‬

‫نحل المعادلة ‪ x 2  2 x  1  0 :‬‬


‫و عليه ‪x  7 :‬‬ ‫لدينا ‪   0 :‬و منه للمعادلة حل مضاعف ‪ x0  1‬مرفوض ‪.‬‬

‫‪:‬‬ ‫حل التمرين ‪: 03‬‬


‫‪:‬‬ ‫حل الجزء األول ‪ :‬ت ‪03‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬


‫الصفحة ‪ 39‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫حل الجزء الثاني ‪ :‬ت ‪03‬‬

‫‪:‬‬ ‫حل الجزء الثالث ‪ :‬ت ‪03‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫الصفحة ‪ 40‬من ‪91‬‬


‫‪:‬‬ ‫حل الجزء الرابع ‪ :‬ت ‪03‬‬

‫‪:‬‬ ‫حل الجزء الخامس ‪ :‬ت ‪03‬‬

‫‪:‬‬ ‫حل التمرين ‪: 04‬‬


‫‪:‬‬ ‫حل الجزء األول ‪ :‬ت ‪04‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬


‫الصفحة ‪ 41‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫حل الجزء الثاني ‪ :‬ت ‪04‬‬
‫‪120  23  3  5‬‬ ‫إذن ‪:‬‬ ‫‪ )1‬التحليل ‪ :‬لدينا ‪120  12  10  22  3  2  5 :‬‬

‫‪ )2‬نبين أن ‪PGCD   ;    PGCD  a;b  :‬‬

‫و ‪PGCD  a;b    2‬‬ ‫نفرض ‪PGCD   ;   1 :‬‬

‫لدينا ‪  1 :‬يقسم كل من ‪ ‬و ‪ ‬وعليه ‪  1 :‬يقسم كل من ‪   4‬و ‪ 2  7‬وعليه ‪ 1‬‬


‫يقسم ‪ a‬و ‪ b‬وبالتالي ‪  1‬يقسم ‪. (1) . . .  2‬‬
‫ولدينا ‪  2 :‬يقسم كل من ‪ a‬و ‪ b‬وعليه ‪  2 :‬يقسم كل من ‪   4‬و ‪. 2  7‬‬
‫إذن ‪  2‬يقسم ‪ 2    4 ‬و ‪ . 2  7‬أي ‪  2‬يقسم ‪ 2  8‬و ‪. 2  7‬‬
‫إذن ‪  2‬يقسم ‪ .  2  7    2  8 ‬وعليه ‪  2‬يقسم ‪ ‬وعليه ‪  2‬يقسم ‪. ‬‬

‫وكذلك لدينا ‪  2‬يقسم ‪ 7    4 ‬و ‪ ،، 4  2  7 ‬إذن ‪  2‬يقسم ‪ 7  28‬و ‪8  28‬‬

‫وعليه ‪  2‬يقسم ‪  8  28    7  28 ‬وعليه ‪  2‬يقسم ‪. ‬‬


‫إذن ‪  2‬يقسم ‪ ‬و ‪ ‬وعليه ‪  2‬يقسم ‪. (2) . . . 1‬‬
‫من (‪ )1‬و (‪  1 : )2‬يقسم ‪  2‬و ‪  2‬يقسم ‪  1‬وعليه ‪. 1   2 :‬‬
‫وعليه ‪. PGCD   ;   PGCD  a;b  :‬‬
‫‪ x  4 y  2x  7 y   580‬‬
‫‪5880‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ )3‬تعيين ‪ x‬و ‪: y‬‬
‫‪‬‬ ‫‪x  y  7‬‬

‫‪PGCD  x; y   ‬‬ ‫حيث ‪:‬‬ ‫بما أن ‪x  y     :‬‬

‫ومنه ‪   7 :‬وعليه ‪ x  7 x :‬و ‪ . y  7 y‬مع ‪ x‬و ‪ y‬أوليان فيما بينهما ‪.‬‬


‫وعليه ‪ .  7 x  4  7 y  2  7 x  7  7 y   5880 :‬إذن ‪:‬‬
‫‪7  x  4 y   7  2 x  7 y   5880‬‬
‫وعليه ‪ x  4 y  2 x  7 y   120 :‬‬
‫وبما أن ‪ x‬و ‪ y‬أوليان فيما بينهما فإن ‪ 2 x  7 y‬و ‪ x  4 y‬أوليان فيما بينهما ‪.‬‬
‫من السؤال ‪ . PGCD  x ; y   PGCD  x  4 y ; 2 x  7 y  : 2‬ولدينا ‪:‬‬
‫‪x   4 y  2 x   7 y‬‬
‫* ‪ x  4 y  1‬و ‪ . 2 x  7 y  120‬وعليه ‪ 2 x  8 y  2 :‬و ‪2 x  7 y  120‬‬
‫بالجمع نجد ‪  y  118 :‬مرفوض ‪.‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــ‬
‫الصفحة ‪ 42‬من ‪91‬‬
‫* ‪ x  4 y  3‬و ‪2 x  7 y  40‬‬
‫وعليه ‪ 2 x  8 y  6 :‬و ‪2 x  7 y  40‬‬
‫بالجمع نجد ‪  y  34 :‬مرفوض ‪.‬‬
‫* ‪ x  4 y  5‬و ‪2 x  7 y  24‬‬
‫وعليه ‪ 2 x  8 y  10 :‬و ‪2 x  7 y  24‬‬
‫بالجمع نجد ‪  y  14 :‬مرفوض ‪.‬‬
‫* ‪ x  4 y  8‬و ‪2 x  7 y  15‬‬
‫ومنه ‪ 2 x  8 y  16 :‬و ‪2 x  7 y  15‬‬
‫بالجمع نجد ‪  y  1 :‬أي ‪y  1 :‬‬
‫وعليه ‪ x  4 :‬ومنه ‪َ x  28 :‬و ‪y  7‬‬

‫‪:‬‬ ‫حل الجزء الثالث ‪ :‬ت ‪04‬‬

‫‪ )1‬حل المعادلة ‪52 x  44 y  92 :‬‬


‫* نحسب ‪: PGCD  52 ; 44 ; 92 ‬‬
‫‪52  2 2 13‬‬
‫‪44  22  11‬‬
‫‪92  22  23‬‬
‫وعليه ‪PGCD  52 ; 44 ; 92   22  4 :‬‬
‫وبقسمة طرفي المعادلة على ‪ 4‬نجد ‪13 x  11 y  23 :‬‬
‫نالحظ أن ‪  6 ; 5 ‬حل خاص ومنه ‪13 x  11 y  13  6  11  5 :‬‬
‫ومنه ‪ . 13 x  13  6  11 y  11  5 :‬إذن ‪13  x  6   11  y  5  :‬‬
‫لدينا ‪ 11‬يقسم ‪ 13  x  6 ‬و ‪ 11‬أولي مع ‪ 13‬وعليه ‪ 11‬يقسم ‪x  6‬‬
‫أي يوجد عدد صحيح ‪ k‬بحيث ‪x  6  11k :‬‬
‫ومنه ‪ x  11k  6 :‬إذن ‪13  11k  11  y  5  :‬‬
‫وعليه ‪y  13k  5‬‬ ‫ومنه ‪y  5  13k :‬‬

‫الحلول هي ‪  11k  6 ;13k  5  :‬مع 𝒁 ∈ 𝒌‬


‫‪ )2‬تعيين القيم الممكنة للعدد ‪: ‬‬
‫لدينا ‪ ‬يقسم ‪ x‬و ‪ ‬يقسم ‪ y‬ومنه ‪ ‬يقسم ‪ 13x‬و ‪11y‬‬
‫وعليه ‪ ‬يقسم ‪ 13 x  11 y‬إذن ‪ ‬يقسم ‪ . 23‬ومنه قيم ‪ ‬الممكنة هي ‪ 1‬و ‪. 23‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــ‬
‫الصفحة ‪ 43‬من ‪91‬‬
‫‪ )3‬تعيين الحلول ‪  x; y ‬بحيث ‪:   23‬‬
‫إذن ‪ x  23 x :‬و ‪ y  23 y‬و ‪ x‬و ‪ y‬أوليان فيما بينهما ‪.‬‬
‫وبالتالي ‪ . 13  23 x  11  23 y  23 :‬وعليه ‪13 x  11 y  1 :‬‬
‫نالحظ أن ‪  6 ; 7 ‬حل خاص ومنه ‪13 x  11 y  13  6  11  7 :‬‬
‫وعليه ‪13 x  13  6  11 y  11  7 :‬‬
‫و منه ‪13  x  6   11  y  7  :‬‬
‫لدينا ‪ 13‬يقسم ‪ 11 y  7 ‬و ‪ 13‬أولي مع ‪ 11‬وعليه ‪ 13‬يقسم ‪ y  7 ‬‬
‫ومنه ‪ y  7  13 :‬إذن ‪y  13  7 :‬‬
‫وعليه ‪ 13  x  6   11  13 :‬ومنه ‪x  6  11 :‬‬
‫وبالتالي ‪x  23  11  6  :‬‬ ‫إذن ‪x  11  6 :‬‬
‫‪x  253  138‬‬
‫ومنه ‪y  299  161 :‬‬ ‫‪y  23  13  7 ‬‬
‫الحلول هي ‪  253  138 ; 299  161 :‬مع 𝒁 ∈ 𝜶 ‪.‬‬

‫‪ )4‬تعيين الحلول ‪  x; y ‬بحيث ‪10  x  40 :‬‬


‫إذن ‪10  11k  6  40 :‬‬
‫‪16  11k  34‬‬
‫‪16‬‬ ‫‪34‬‬
‫أي ‪1,45  k  3 ,09 :‬‬ ‫‪k‬‬ ‫ومنه ‪:‬‬
‫‪11‬‬ ‫‪11‬‬
‫إذن قيم ‪ k‬هي ‪ -1 ، 0 ، 1 ، 2 ، 3 :‬ومنه الحلول هي ‪:‬‬
‫‪.  17 ;18  ,  6 ; 5  ,  5 ; 8  ,  39; 44  ,  28; 31‬‬

‫‪:‬‬ ‫حل التمرين ‪: 05‬‬


‫‪:‬‬ ‫حل الجزء األول ‪ :‬ت ‪05‬‬

‫‪ .)1‬حساب ‪ : PGCD  765 ; 459 ;1683 ‬نستعمل خوارزمية إقليدس ‪:‬‬

‫* حساب ‪: PGCD  765 ; 459 ‬‬


‫‪765  459  1  306‬‬
‫‪459  306  1  153‬‬
‫‪306  153  2  0‬‬
‫ومنه ‪. PGCD  765 ; 459   153 :‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــ‬
‫الصفحة ‪ 44‬من ‪91‬‬
‫* حساب ‪1683  153  11  0 : PGCD  153 ;1683 ‬‬
‫ومنه ‪ . PGCD  153 ;1683   153 :‬إذن ‪. PGCD  765 ; 459 ;1683   153 :‬‬

‫‪ .)2‬حل المعادلة ‪ . 765 x  459 y  1683 :‬بقسمة الطرفين على ‪ 153‬نجد ‪5 x  3 y  11 :‬‬
‫نالحظ أن ‪  4 ;3  :‬حل خاص وعليه ‪5 x  3 y  5  4  3  3  :‬‬
‫إذن ‪5 x  5  4  3 y  3  3  :‬‬
‫‪5  x  4  3   y  3‬‬
‫لدينا ‪ 3‬يقسم ‪ 5  x  4 ‬و ‪ 3‬أولي مع ‪ 5‬وعليه ‪ 3‬يقسم ‪ x  4‬أي يوجد عدد صحيح ‪ k‬بحيث ‪:‬‬
‫‪ x  4  3k‬ومنه ‪x  3k  4 :‬‬
‫وعليه ‪ 5  3k  3   y  3  :‬وعليه ‪  y  3  5k :‬ومنه ‪. y  5k  3 :‬الحلول هي‬
‫‪  3k  4 ; 5k  3 ‬مع 𝑍 ∈ 𝑘 ‪.‬‬

‫إذن ‪3k  4  5k  3  10 :‬‬ ‫‪ .)3‬تعيين الحلول ‪  x; y ‬بحيث ‪x  y  10 :‬‬


‫نزيل القيمة المطلقة للعبارة ‪P  x   3k  4  5k  3 :‬‬

‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪k‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪3k  4‬‬ ‫‪3 k  4‬‬ ‫‪3k  4‬‬ ‫‪3k  4‬‬
‫‪5 k  3‬‬ ‫‪5 k  3‬‬ ‫‪5 k  3‬‬ ‫‪5k  3‬‬
‫‪P  x‬‬ ‫‪8 k  7‬‬ ‫‪2k  1‬‬ ‫‪8k  7‬‬
‫نحل المتراجحة ‪ : P  x   10‬مع 𝑍 ∈ 𝑥‬

‫‪‬‬ ‫‪4 ‬‬


‫* لما ‪: k    ; ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪ 17 4 ‬‬ ‫‪17‬‬


‫‪k‬‬ ‫‪ k ‬وبالتالي ‪ 𝑘 ∈ 𝑍 :‬و ‪; ‬‬ ‫‪ 8k  7  10‬وعليه ‪ 8k  17 :‬ومنه ‪:‬‬
‫‪ 8 3‬‬ ‫‪8‬‬

‫وعليه ‪k  2 :‬‬ ‫ومنه ‪ x; y    2 ; 7  :‬‬


‫‪9‬‬ ‫‪ 4 3 ‬‬
‫‪k‬‬ ‫* لما ‪ k   ; ‬و 𝑍 ∈ 𝑘 ‪ 2k  1  10 :‬وعليه ‪ 2k  9 :‬ومنه ‪:‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪ 3 5‬‬
‫وعليه ‪ k  1 :‬ومنه ‪ x; y   1; 2  :‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪ 3‬‬ ‫‪‬‬
‫‪k‬‬ ‫* لما ‪ k   ;  ‬و 𝑍 ∈ 𝑘 ‪ 8k  7  10 :‬وعليه ‪ 8k  3 :‬ومنه ‪:‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪ 5‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ 3 3 ‬‬
‫وبالتالي ‪ k   ;  :‬و 𝑍 ∈ 𝑘 ‪ .‬وعليه ‪ k  0 :‬ومنه ‪.  x; y    4 ; 3  :‬‬
‫‪ 5 8‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــ‬
‫الصفحة ‪ 45‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫حل الجزء الثاني ‪ :‬ت ‪05‬‬

‫‪ .)1‬التحقق من أن ‪  3 ; 10  :‬حل للمعادلة (‪: )1‬‬


‫‪ 43  3   13  10   129  130  ‬ومنه هو حل ‪.‬‬
‫‪ -‬تعيين كل الحلول ‪ x ; y  :‬‬
‫لدينا ‪43 x  13  43  3   13  10  :‬‬
‫ومنه ‪43 x  43  3   13 y  13  10  :‬‬
‫‪43  x  3   13  y  10 ‬‬
‫‪x  3  13k‬‬ ‫لدينا ‪ 13 :‬يقسم ‪ 43  x  3 ‬و ‪ 13‬أولي مع ‪ . 43‬ومنه ‪ 13 :‬يقسم ‪ x  3‬إذن ‪:‬‬
‫وعليه ‪ x  13k  3 :‬ومنه ‪43  13k  13  y  10  :‬‬
‫إذن ‪ y  10  43k :‬وعليه ‪y  43k  10 :‬‬
‫الحلول هي ‪k  ,  13k  3 ; 43k  10  :‬‬
‫‪ .)2‬نبين أن ‪43  13   :‬‬
‫لدينا ‪N   60    61   62    63   64 :‬‬
‫حيث ‪ 1    5 :‬و ‪ . 0    5‬ومنه ‪N  1333  222 . . . (1) :‬‬
‫ولدينا ‪N    50    51    52  0  53    54 :‬‬
‫إذن ‪ . N  625  31 . . . (2) :‬حيث ‪ 0    4 :‬و ‪1    4‬‬
‫وعليه من (‪ )1‬و (‪1333  222  625  31 : )2‬‬
‫‪1333  403  31‬‬
‫‪43  13  ‬‬ ‫بالقسمة على ‪ 31‬نجد ‪:‬‬
‫‪ ‬تعيين ‪ ‬و ‪ ‬و ‪: ‬‬
‫مما سبق حلول هذه المعادلة معطاة في (‪ )1‬كما يلي ‪:‬‬
‫‪   13k  3‬و ‪  43k  10‬‬
‫‪   43k‬مرفوض ‪.‬‬ ‫* من أجل ‪   13k :   0‬و‬
‫* من أجل ‪   13k  3 :   1‬و ‪  43k  10‬‬
‫مرفوض من أجل جميع قيم ‪. k‬‬
‫* من أجل ‪   13k  6 :   2‬و ‪  43k  20‬‬
‫مرفوض من أجل جميع قيم ‪. k‬‬
‫* من أجل ‪   13k  9 :   3‬و ‪  43k  30‬‬
‫مرفوض من أجل جميع قيم ‪. k‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــ‬
‫الصفحة ‪ 46‬من ‪91‬‬
‫* من أجل ‪   13k  12 :   4‬و ‪  43k  40‬‬
‫وهي صحيحة من أجل ‪ k  1‬فنجد ‪   1 :‬و ‪  3‬‬
‫وبالتالي ‪N  1333  1  222  3  = N  1999 :‬‬

‫‪:‬‬ ‫حل الجزء الثالث ‪ :‬ت ‪05‬‬


‫‪ .)1‬إثبات أن ‪ 993‬و ‪ 170‬أوليان فيما بينهما ‪:‬‬
‫‪993 = 170 × 5 + 143‬‬
‫‪170 = 143 × 1 + 27‬‬
‫‪143 = 27 × 5 + 8‬‬
‫‪27 = 8 × 3 + 3‬‬
‫‪8=3×2+2‬‬
‫‪3=2×1+1‬‬
‫‪2=1×1+0‬‬
‫وعليه ‪PGCD  993 ;170   1 :‬‬
‫‪ .)2‬أ) تعيين الحل الخاص ‪:‬‬
‫‪ y 0  6  x0‬‬ ‫‪ x0  y 0  6‬‬
‫‪‬‬ ‫ومنه ‪:‬‬ ‫‪‬‬ ‫لدينا ‪:‬‬
‫‪993x 0  170  6  x 0   143‬‬ ‫‪ 993x 0  170 y 0  143‬‬

‫‪x 1‬‬ ‫‪ y  6 x‬‬


‫إذن ‪  1; 5 ‬حل خاص ‪.‬‬ ‫‪  0‬أي ‪:‬‬ ‫‪0‬‬
‫وعليه ‪:‬‬ ‫‪.  0‬‬
‫‪1163 x0  1163‬‬ ‫‪ y0  5‬‬
‫ب) حل المعادلة ‪:‬‬
‫لدينا ‪ . 993 x  170 y  993  1  170  5 :‬ومنه ‪993  x  1  170  y  5  :‬‬
‫لدينا ‪ 993‬يقسم ‪ 170  y  5 ‬و ‪ 993‬أولي مع ‪ 170‬وعليه ‪ 993‬يقسم ‪ y  5‬وعليه‬
‫‪ y  5  993k‬أي أن ‪y  993k  5‬‬
‫وعليه ‪ 993  x  1  170  993k :‬ومنه ‪x  1  170k :‬‬
‫إذن ‪ . x  170k  1 :‬الحلول هي ‪  170k  1; 993k  5  :‬مع 𝒁 ∈ 𝒌 ‪.‬‬
‫‪ )3‬تعيين ‪: a‬‬
‫‪ a  151986‬‬ ‫‪ a  1  14 1986‬‬
‫‪‬‬ ‫‪:‬‬ ‫ومنه‬ ‫‪‬‬ ‫لدينا ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪301‬‬‫‪‬‬ ‫‪340‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪300‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪340‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ a  15  1986‬‬ ‫‪ a  15  1986‬‬
‫‪‬‬ ‫‪:‬‬ ‫وعليه‬ ‫‪‬‬ ‫إذن ‪:‬‬
‫‪ a  301  340‬‬ ‫‪ a  301  340‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــ‬
‫الصفحة ‪ 47‬من ‪91‬‬
‫إذن ‪15  1986  301  340 :‬‬
‫إذن ‪1986  340  286 :‬‬
‫بالقسمة على ‪ 2‬نجد ‪993  170  143 :‬‬
‫ومنه حسب (‪   170k  1 : )2‬و ‪  993k  5‬‬
‫ومنه ‪ a  15  1986  170k  1 :‬أي ‪a  337620k  2001 :‬‬
‫ومنه أصغر قيمة للعدد ‪ a‬هي ‪ 2001‬من أجل ‪ k  0‬إذن ‪. a  2001‬‬

‫‪:‬‬ ‫حل التمرين ‪: 06‬‬

‫‪:‬‬ ‫حل التمرين ‪: 07‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬


‫الصفحة ‪ 48‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫حل التمرين ‪: 08‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬


‫الصفحة ‪ 49‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫حل التمرين ‪: 09‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬


‫الصفحة ‪ 50‬من ‪91‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫الصفحة ‪ 51‬من ‪91‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫الصفحة ‪ 52‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫حل التمرين ‪: 10‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬


‫الصفحة ‪ 53‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫حل التمرين ‪: 11‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫الصفحة ‪ 54‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫حل التمرين ‪: 12‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫الصفحة ‪ 55‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫حل التمرين ‪: 13‬‬

‫‪:‬‬ ‫حل التمرين ‪: 14‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫الصفحة ‪ 56‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫حل التمرين ‪: 15‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫الصفحة ‪ 57‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫حل التمرين ‪: 16‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫الصفحة ‪ 58‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫حل التمرين ‪: 17‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫الصفحة ‪ 59‬من ‪91‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫الصفحة ‪ 60‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫حل التمرين ‪: 18‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫الصفحة ‪ 61‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫حل التمرين ‪: 19‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫الصفحة ‪ 62‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫حل التمرين ‪: 20‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫الصفحة ‪ 63‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫حل التمرين ‪: 21‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫الصفحة ‪ 64‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫حل التمرين ‪: 22‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫الصفحة ‪ 65‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫حل التمرين ‪: 23‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫الصفحة ‪ 66‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫حل التمرين ‪: 24‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫الصفحة ‪ 67‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫حل التمرين ‪: 25‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬


‫الصفحة ‪ 68‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫حل التمرين ‪: 26‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬


‫الصفحة ‪ 69‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫حل التمرين ‪: 27‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬


‫الصفحة ‪ 70‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫حل التمرين ‪: 28‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬


‫الصفحة ‪ 71‬من ‪91‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫الصفحة ‪ 72‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫حل التمرين ‪: 29‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬


‫الصفحة ‪ 73‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫حل التمرين ‪: 30‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬


‫الصفحة ‪ 74‬من ‪91‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫الصفحة ‪ 75‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫حل التمرين ‪: 31‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬


‫الصفحة ‪ 76‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫حل التمرين ‪: 32‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬


‫الصفحة ‪ 77‬من ‪91‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫الصفحة ‪ 78‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫حل التمرين ‪: 33‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬


‫الصفحة ‪ 79‬من ‪91‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫الصفحة ‪ 80‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫حل التمرين ‪: 34‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬


‫الصفحة ‪ 81‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫حل التمرين ‪: 35‬‬
‫‪:‬‬ ‫حل الجزء األول ‪ :‬ت ‪35‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬


‫الصفحة ‪ 82‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫حل الجزء الثاني ‪ :‬ت ‪35‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬


‫الصفحة ‪ 83‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫حل الجزء الثالث ‪ :‬ت ‪35‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬


‫الصفحة ‪ 84‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫حل التمرين ‪: 36‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬


‫الصفحة ‪ 85‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫حل التمرين ‪: 37‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬


‫الصفحة ‪ 86‬من ‪91‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫الصفحة ‪ 87‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫حل التمرين ‪: 38‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬


‫الصفحة ‪ 88‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫حل التمرين ‪: 39‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬


‫الصفحة ‪ 89‬من ‪91‬‬
‫‪:‬‬ ‫حل التمرين ‪: 40‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬


‫الصفحة ‪ 90‬من ‪91‬‬
‫‪ ،،‬انتهى الجزء الثاني الذي يتضمن التصحيح المقترح للتمارين { ‪،، } 40‬‬
‫‪ ،،‬نتمنى أن تستفيدوا بذلك القدر الذي نريده منكم ‪.‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫الصفحة ‪ 91‬من ‪91‬‬
‫‪ -‬شعار العمل في الموسم ‪-‬‬

You might also like