TRANG PHỤ C CỦ A NGƯỜ I TAØY

Vaøi neùt veà trang phuïc

Ngay töø nhoû, moãi ngöôøi con gaùi Taøy ñeàu ñöôïc meï daïy deät thoå caåm.
Nguyeân lieäu chính cuûa thoå caåm laø sôïi boâng ñöôïc nhuoäm thaønh nhieàu
maøu khaùc nhau. Khung deät cuûa ngöôøi Taøy coù kích thöôùc lôùn nhaát vaø
phöùc taïp nhaát so vôùi caùc loaïi khung deät khaùc ñöôïc tìm thaáy ôû Vieät Nam.
Khoâng ai roõ ngheà deät thoå caåm cuûa ngöôøi Taøy coù töø bao giôø, chæ bieát
nhöõng taám vaûi thoå caåm do chính hoï deät ra töø laâu ñaõ noåi tieáng vôùi nhöõng
hoa vaên ñeïp maét.
Trang phuïc cuûa ngöôøi Taøy coù theå ñöôïc coi laø moät trong nhöõng boä trang
phuïc ñôn giaûn nhaát cuûa 54 daân toäc anh em, chæ ñoäc moät maøu chaøm, ñoàng
nhaát treân trang phuïc nam vaø nöõ cuõng nhö loái maëc aùo loùt traéng beân trong,
aùo ngoaøi maøu chaøm, ñaây khoâng phaûi laø loái taïo daùng maø laø phong caùch
myõ thuaät. Nhieàu toäc ngöôøi cuõng duøng maøu chaøm nhöõng coøn gia coâng
trang trí caùc maøu khaùc treân trang phuïc, coøn ôû ngöôøi Taøy haàu nhö caùc maøu
nguõ saéc ñöôïc duøng trong hoa vaên maët chaên hay caùc taám thoå caåm.
Ngoaøi ra, neùt ñaëc bieät treân trang phuïc daân toäc laïi theå hieän ôû chính nhöõng
maãu hoa vaên röïc rôõ treân thoå caåm cuûa hoï, vôùi ñoä töông phaûn cao, coù luùc
laïi laø söï haøo hoaø saéc traàm dòu hoaëc saùng töôi. Caùc saéc thaùi khaùc nhau
cho thaáy thoå caåm daân toäc Taøy khoâng heà goø boù trong moät quy thöùc hoaø
maøu haïn cheá naøo. Hoaï tieát ñöôïc kyû haø hoaù ñeå thích hôïp vôùi vieäc treân
khung deät, boá cuïc hoaï tieát theo phöông phaùp oâ quaû traùm coù caùc ñöôøng
vieàn xung quanh taïo thaønh caùc ñöôøng dieàm gaõy khuùc.

Trang phuïc phuï nöõ Taøy

Nếu phụ nữ ngườ i Dao, ngườ i Thaùi, ngườ i Chă m, ngườ i Mông … coù trang phuïc
khaù cầ u kỳ, nhiề u maøu saéc vaø chi tiế t thì trang phụ c truyeàn thoáng củ a phụ nữ
ngườ i Taøy laïi voâ cuøng ñôn giaûn goàm aùo caùnh, aùo daøi naêm thaân, quaàn
vaùy, thaét löng, khaên ñoäi ñaàu, haøi vaûi.
Veû ñeïp vaùy, aùo cuûa phuï nöõ Taøy coøn ñöôïc toân leân nhôø söï ñoäc ñaùo cuûa
trang söùc. Trang söùc cuûa hoï ñôn giaûn song coù ñuû caùc chuûng loaïi nhö voøng
coå, voøng tay, voøng chaân, xaø tích,… Coù nôi phuï nöõ coøn ñeo tuùi vaûi, tuùi
ñöïng traàu beân hoâng. Quan troïng nhaát laø chieác voøng coå baïc traéng to ñöôïc
ñeo voøng roäng xuoáng ¼ ngöïc laøm cho cô theå caân ñoái vaø maøu traéng cuûa
voøng baïc noåi baät treân neàn chaøm.
Trang phuïc nam giôùi Taøy
Trong dòp teát, leã, hoäi, nam giôùi maëc theâm loaïi aùo daøi naêm thaân xeû naùch
phaûi, ñôm cuùc vaûi hay cuùc ñoàng, quaán khaên chaøm treân ñaàu theo kieåu chöõ
nhaân.
Trang phuïc nhoùm ngöôøi Nam Ñaûo
Trang phuïc cuûa ngöôøi Chaêm
Vaøi neùt veà trang phuïc:
Daân toäc Chaêm soáng theo nhöõng nhoùm ñòa phöông khaùc nhau, hoï taäp trung
chuû yeáu ôû hai tænh Ninh Thuaän vaø Bình Thuaän. Moät soá nôi khaùc nhö An
Giang, Taây Ninh, Ñoàng Nai, thaønh phoá Hoà Chí Minh cuõng coù moät phaàn
daân cö laø ngöôøi Chaêm.
Cho ñeán baây giôø, caùc nhaø nghieân cöùu vaãn chöa xaùc ñònh ñöôïc ngheà deät
thoå caåm Chaêm hình thaønh vaø phaùt trieån nhö theá naøo trong quaù trình hình
thaønh lòch söû, chæ bieát raèng ngheà deät thoå caåm Chaêm ñaõ coù töø raát sôùm
vaø phaùt trieån ñeán möùc tinh xaûo. Trang phuïc daân toäc Chaêm raát ña daïng,
phong phuù veà hoa vaên, maøu saéc, coù loái taïo daùng vaø trang trí rieâng khoù
laãn vôùi caùc toäc ngöôøi trong nhoùm ngoân ngöõ hoaëc khu vöïc.
Ngöôøi Chaêm chuû yeáu söû duïng chaát lieäu saün coù trong thieân nhieân nhö
boâng, tô taèm,… Ñeå deät ñöôïc moät taám vaûi laø caû moät quy trình khaù phöùc
taïp vaø coâng phu. Ngoaøi ra, ngheä thuaät trang trí treân trang phuïc cuûa ngöôøi
Chaêm raát ñoäc ñaùo, ñaëc bieät laø ngheä thuaät phoái maøu rieâng treân neàn vaûi,
khoâng pha troän baát cöù maøu naøo khaùc vôùi nhau.
Maøu saéc treân trang phuïc Chaêm, ngoaøi muïc ñích trang trí, dieãn taû caùi ñeïp
cuûa thieân nhieân, con ngöôøi, tín ngöôõng phoàn thöïc ñöôïc theå hieän roõ thoâng
qua hai maûng maøu ñoái laäp, traùi ngöôïc giöõa maøu laïnh vaø maøu noùng. Trang
phuïc Chaêm, töø aùo maëc haøng ngaøy thöôøng coù gam maøu noùng nhö ñoû, xanh
vaøng,… Trang phuïc cuûa caùc chöùc saéc toân giaùo, thaày cuùng, caùc cuï giaø,
hoaëc trong caùc tang leã thöôøng laø maøu traéng.
Ngheà deät cuûa ngöôøi Chaêm khoâng chæ höôùng tôùi nhu caàu laøm ñeïp maø
coøn gaén lieàn vôùi tín ngöôõng vaø nhöõng ñieàu kieâng kî. Ngoaøi vieäc luoân
thôø cuùng vò toå sö ngheà deät, hoï coøn coù moät soá kieâng kî khi deät vaûi vaø
may maëc, bao goàm caû tuïc may caùc loaïi quaàn aùo chuaån bò cho ngöôøi cheát
ñeå saün trong nhaø.,
Ngoaøi y phuïc, phaûi keå ñeán trang söùc Chaêm, hoï ñeán ngaøy nay vaãn thích ñeo
khuyeân tai ñính tua vaûi maøu ñoû, coå ñeo xaâu chuoãi, tay ñeo voøng vaø nhaãn.
Haàu heát caùc di chæ naèm treân ñòa baøn cö truù cuûa ngöôøi Chaêm, khi ñieàu tra
khaûo coå hoïc ñeàu tìm thaáy nhieàu ñoà trang söùc, trong ñoù phoå bieán laø
khuyeân tai, xaâu chuoãi, voøng tay vaø nhaãn,.. moät soá ñoà trang söùc kieåu loaïi
aáy ñaõ bieán maát, moät soá kieåu loaïi coøn löu laïi ñeán nay nhöng ñôn giaûn hôn.
Ñaëc bieät, nhaãn mö ta ñaõ trôû thaønh bieåu töôïng ñaëc tröng cuûa coäng ñoàng,
phaûn aùnh taâm hoàn vaø baûn saéc daân toäc Chaêm.
Nhìn chung, trang phuïc Chaêm khoâng chæ ñaùp öùng nhu caàu che thaân, laøm
ñeïp, theå hieän caûm xuùc thaåm myõ, maø coøn chöùa ñöïng nhieàu yeáu toá vaên
hoaù tinh thaàn vaø vaên hoaù xaõ hoäi. Thoâng qua trang phuïc Chaêm, coù theå
phaân bieät caùc taàng lôùp xaõ hoäi, caùc ñaúng caáp, caùc chöùc saéc toân giaùo,
phaân bieät ngöôøi giaøu, keû ngheøo, ñaøn oâng vaø ñaøn baø. Caùc loaïi hoa vaên
vaø caùch thöùc theå hieän hoa vaên treân trang phuïc cuûa ngöôøi Chaêm cuõng
tuaân theo quy taéc nhaát ñònh, theå hieän thaåm myõ, phong tuïc, taäp quaùn, giôùi
tính, tín ngöôõng, toân giaùo trong xaõ hoäi Chaêm.
Ngöôøi daân laø cö daân coù tín ngöôõng ña thaàn, thôø thaàn Maët trôøi, neân ngoaøi
ra, trang phuïc Chaêm coøn haøm chöùa moät soá giaù trò, ghi daáu aán vaên hoaù ôû
nhieàu bình dieän khaùc nhau. Ñoù laø daáu aán cuûa nhoùm ngöôøi Chaêm – chuû
nhaân cuûa neàn vaên hoaù ôû daûi ñaát mieàn Trung. Töø caùch may maëc ñeán hoa
vaên trang trí cuûa nhoùm ngöôøi naøy cho thaáy ngöôøi Chaêm sinh soáng baèng
ngheà troàng ngheà luùa nöôùc, bieåu hieän qua hoa vaên quaû traùm, haït luùa, hình
dích daéc, raêng cöa, trang phuïc maøu traéng coù hoa vaên moû neo, hoa vaên maéc
löôùi töôïng tröng cho nuùi, cho soâng nöôùc vaø ngheà ñi bieån.
Ngaøy nay, trang phuïc Chaêm cho nhieàu bieán ñoåi, trang phuïc truyeàn thoáng cuûa
vua chuùa, giai caáp quyù toäc ñaõ bieán maát, chæ coøn moät soá ít ñöôïc söû duïng
trong caùc leã tuïc cuùng teá, nhöng noù ñaõ chòu aûnh höôûng trang phuïc cuûa vua
chuùa Trung Hoa vaø Vieät Nam. Trang phuïc truyeàn thoáng chæ coøn thaáy ôû caùc
cuï giaø vaø caùc vò chöùc saéc toân giaùo, tín ngöôõng, trang phuïc giôùi treû ngöôøi
Chaêm hieän nay ñang daàn chòu aûnh höôûng cuûa trang phuïc phöông Taây, hoï
chæ söû duïng trang phuïc truyeàn thoáng trong caùc dòp leã hoäi.
Noùi chung, trang phuïc truyeàn thoáng Chaêm ña daïng trong saéc thaùi bieåu hieän.
Ñeán nay, maëc duø coù nhieàu söï bieán ñoåi, taùc ñoäng, aûnh höôûng töø beân
ngoaøi, nhöng trang phuïc Chaêm vaãn coøn löu giöõ moät phong caùch rieâng, goùp
phaàn quan troïng hình thaønh neân baûn saéc vaên hoaù Chaêm maø khoâng hoaø
laãn vôùi caùc daân toäc khaùc.
Trang phụ c phụ nữ Chă m
Trang phụ c phụ nữ Chă m là sự kế hợ p hà i hoà củ a nhiều yếu tố từ nhữ ng tua sợ i
vả i mà u đỏ là m đẹp cho đô i tai, nhữ ng hạ t cườ m ó ng á nh đượ c xâ u thà nh chuỗ i tô
điểm cho nét duyên vù ng cổ đến nhữ ng dâ y thắ t lưng rự c rỡ hoa văn giú p nhữ ng
đườ ng cong thiếu nữ thêm duyên dá ng, gợ i cả m.
Nhìn chung, aùo daøi truyeàn thoáng Chaêm ngaøy xöa laø nhöõng taám vaûi gheùp
laïi quaây troøn thaønh hình oáng ñeå boù thaân ngöôøi maëc, khi caùc coâ gaùi maëc
aùo daøi truyeàn thoáng, hoï thöôøng ñeo caùc loaïi daây thaét löng theâu hoa vaên
tröôùc ngöïc vaø buoäc xung quanh löng goïi laø “taley kabak”.
Khi ôû nhaø, phuï nöõ Chaêm thöôøng ñoäi nhöõng chieác khaên ñôn giaûn, ít maøu
saéc. Nhöng khi ñi döï tieäc hay ñaùm cöôùi, hoï thöôøng ñoäi nhöõng chieác khaên
coù maøu saùng loäng laãy.
Trong ngaøy leã hoäi, phuï nöõ Chaêm thöôøng ñeo hoa tai coù ñính tua vaûi maøu
ñoû hình naám, hình troøn,.. laøm baèng vaøng, ñoàng thau, ñeo nhieàu coøng tay,
nhaãn vaøng, ñoàng thôøi choaøng leân vai, vaét cheùo ngang ngöïc vaø löng moät
daûi baêng ngang deät hoa vaên ñeïp maét, goùp phaàn laøm taêng theâm veû ñeïp
ñoäc ñaùo cuûa aùo daøi Chaêm.
Trang phuïc nam giôùi Chaêm
Ñaøn oâng Chaêm thöôøng ôû traàn moãi khi trôøi noùng. Y phuïc cuûa ngöôøi
Chaêm Islam ñaëc tröng ôû loái maëc aùo, ñoäi muõ vaø vaän sarong. Trong lao
ñoäng laøm vieäc, vieäc maëc sarong raát tieän ñeå khi caàn hoï veùn leân, thoaûi
maùi trong caùc thao taùc treân soâng nöôùc. Ñaøn oâng Chaêm thöôøng maëc sarong
trong caùc buoåi caàu nguyeän, thaêm vieáng laãn nhau, ñaây laø moät neùt ñeïp
truyeàn thoáng trong trang phuïc cuûa ngöôøi Chaêm.
Ngoaøi ra, ñaøn oâng Chaêm Islam coøn söû duïng nhieàu loaïi khaên vaán ñaàu,
nhöng ñöôïc duøng phoå bieán nhaát laø khaên haji vaø kal. Caùch ñoäi khaên cuûa
ñaøn oâng Chaêm laø quaán voøng leân ñaàu töø phía sau ra tröôùc, thaû hai meùp
gaäp laïi, buoäc chuøm xuoáng gaàn hai tai. Nam thanh nieân khoâng ñoäi khaên, chæ
vaét cheùo qua vai. Ngaøy nay, vieäc ñoäi khaên truyeàn thoáng chæ thaáy ôû ñaøn
oâng cao tuoåi, coøn thanh nieân thöôøng ñoäi muõ, hoï chæ ñoäi khaên truyeàn
thoáng trong caùc dòp leã hoäi.
Trang söùc cuûa ñaøn oâng Chaêm raát ñôn giaûn, Hoï chæ ñeo nhaãn troøn, maët
nhaãn coù ñính hoät ñen, bao quanh baèng hình hoa taùm caùnh maø hoï thöôøng goïi
laø nhaãn mö ta, ñaây laø daáu hieäu nhaän bieát ñoàng toäc Chaêm. Vì vaäy, khi
ngöôøi Chaêm cheát ñi, ngoaøi trang y phuïc, hoï coøn mang theo chieác nhaãn mö ta
naøy. Loaïi nhaãn coøn ñöôïc duøng trong caùc nghi leã tang, tieãn ñöa linh hoàn cho
ngöôøi cheát veà theá giôùi khaùc.
So vôùi ngaøy tröôùc thì trang phuïc leã hoäi cuûa ñaøn oâng Chaêm luoân môùi vaø
nhieàu maøu saéc saëc sôõ hôn, moät soá coøn ñöôïc caét may khaùc vôùi trang phuïc
haøng ngaøy.
Ngaøy nay, trang phuïc daân toäc Chaêm ñaõ ñöôïc caùch taân khaù nhieàu nhöng
nhìn chung, trang phuïc cuûa ngöôøi Chaêm vöøa ñaûm baûo tính thích öùng, vöøa
mang tính thaåm myõ, ñoàng thôøi laø nôi hoï saùng taïo vaø löu truyeàn nhöõng giaù
trò vaên hoaù toäc ngöôøi.