PSYCHOLOGIA KLINICZNA

pgr Paulina Gołda-Wozowczyk

ZAKŁÓCENIA PROCESÓW
EMOCJONALNYCH

Typy zaburzonego nastroju

Dynamika stanów uczuciowych

Wysycenie uczuciami innych przeszyć

ZAKŁÓCENIE PROCESÓW
EMOCJONALNYCH - OBNIŻONY NASTRÓJ

utrzymujący się ujemny ton emocjonalny i ujemne zabarwienie uczuciowe

wszystkich przeżyć

Nastrój depresyjną-
Nastrój depresyjny Nastrój dystyniczny
dysforyczny
Rozpacz, smutek, przygnębienie, Żal, rozżalenie, zniechęcenie, Termin wieloznaczny
niemożność i bezsilność, niezdolność rozdrażnienie, a nawet złość
do odczuwania radości i przyjemności

- Niska samoocena - ujemna ocena swojej pozycji Przewlekła subdepresja

- Niska ocena własnej przyszłości - ujemna ocena poprzedzających
- Niska ocena przyszłości wydarzenie
- ujemna ocena sytuacji możliwości
jej rozwiązania
ZAKŁÓCENIA PROCESÓW EMOCJONALNYCH
- PODWYŻSZENIE NASTROJU

wybitnie dodatni ton i zabarwienie emocjonalne wszystkich przeżyć

Nastrój i Nastrój Nastroje

Nastrój maniakalny
euforyczny moriatyczny ekstatyczny

Równomierne wzmożenie
podwyższonego nastroju z
odczuciami uniesienia, radości
- ekspansywny, utrzymujący się
- Zawyżenie samooceny
- Zawężenie przyszłości
- Zawyżenie przeszłości
Płytkie wzmożenie nastroju, z
dominowaniem wesołości,
pogody ducha, szczęścia i
samozadowolenia (np.
skłonność do ratowania)
Odmiana euforii ze szczególnie
nasiloną wesołkowatością si
tendencją do dowcipkowania,
własną błaznowania i
niewyrafinowanych żartów
Wzmożenie nastroju z
odcieniem ekstazy, odczucia
podniosłości w sytuacji i
wydarzeń oraz własnego w
nich udziału
ZAKŁÓCEŃ PROCESÓW
EMOCJONALNYCH - LĘK

nastrój, w którym dominuje odczucie silnego zagrożenia lub zatrważającej

zmiany, wywodzących się z nieznanego, nierealnego źródła

Wzbudzenie Wzbudzenie Wzbudzenie Wyobrażenia

psychiczne ruchowe wegetatywne poznawcze

Trudność skupienia, rozluźnienia, Wzmożone napięcie mięśni, Tachykardia, hipertonia,
zaśnięcia, wzmożona czujność, niepokój, drżenie, dygotanie, zasłabnięcie, zawroty głowy,
drażliwość „miękkie nogi” trudności przełykania, suchość
śluzówek, nudności, parcie na
mocz i stolec, pocenie się,
mrowienie, uderzenia gorąca
Dotyczące przeżywanego
zagrożenia (bliskość śmierci,
choroba, psychiczne rozpad, utrata
kontroli nad świadomością lub
zachowanie)
Dotyczące zmiany (niejasna,
zaskakująca, przerażająca- własnej
osoby, otoczenia)
ZAKŁÓCENIA PROCESÓW
EMOCJONALNYCH - LĘK
Nastrój, w którym dominuje odczucie silnego zagrożenia lub zatrważającej zmiany, wywodzących się z
nieznanego, nierealnego źródła

Przejawy dezadaptacyjnego (nawet destrukcyjnego) lęku:

Lęk uogólniony - długotrwałe utrzymujące się napięcie lękowe o różnej, lecz mało zmieniającej się
intensywności

Lęk napadowy - krótkotrwałe, powtarzające się epizody o bardzo dużym nasileniu przeżywanego lęku

Lęk w postaci fobii - nawykowe unikanie sytuacji lękorodnych, kojarzonych z obawą występowania
objawów nasilonego lęku (lęk antycypacji)

STAN LĘKU Nie równa się LĘKLIWOŚĆ


ZAKŁÓCENIA PROCESÓW
EMOCJONALNYCH - ZŁOŚĆ (DYSFORIA)

Nastrój, w którym dominuje negatywnie przeżywane, wzbudzenie związane z

poczuciem ograniczenia lub zablokowania (frustracji) możliwości realizacji
własnych celów

Wzbudzenie
Wzbudzenie ruchowe Przekonanie
wegetatywne

Drżenie, napięcie, niepokój lub Bladość, suchość śluzówek, tachykardia, - O pokrzywdzeni

pobudzenie, wrogie odgłosy i gesty wzrost ciśnienia, przyspieszenie - O upokorzeniu
oddechu

Agresja i autoagresja
ZAKŁÓCENIA PROCESÓW
EMOCJONALNYCH - ZŁOŚĆ (DYSFORIA)

Nastrój, w którym dominuje negatywnie przeżywanie wzbudzenie związane z poczuciem

ograniczenia lub zablokowania (frustracji) możliwości realizacji własnych celów

Przejawy dezadaptacyjnej (destrukcyjnej) złości:

Złość uogólniona - długotrwale utrzymujący się nastrój nacechowany złością, drażliwością,

rozżaleniem z mniej jaskrawymi przejawami agresji, raczej werbalnymi niż czynnymi. Często
łączy się z przygnębieniem i bezradnością (nastrój dysforyczno-depresyjny)

Wybuchy złości - gwałtowne, intensywne, krótkotrwałe wyładowania złości z czynną agresją

lub autoagresją

Zachowania uprzedzające reakcje ze strony otoczenia np. wymuszenie krępowania lub izolowania,
stereotypie ruchowe (uderzenie głową, stukanie palcami), czasem związane z samouszkodzeniem
ZAKŁÓCENIA PROCESÓW EMOCJONALNYCH
- DYNAMIKA PROCESÓW UCZUCIOWYCH

Ilościowe ograniczenie lub brak przeżywania uczuć (otępienie, zaburzenia

schizofreniczne - NIE neurastenia i depresja)
Zobojętnienie (apatia,
stępienie)

Zatracenie intensywności, amplitudy, modulacji, zabarwienie reakcji

emocjonalnej na wydarzenia, wypowiedzi, osoby i okoliczności (zaburzenia
Spłycenie (sztywność, schizofreniczne)
bladość)

Uzyskiwanie względnej przewagi bardziej elementarnych uczuć związanych

zaspokajaniem potrzeb biologicznych nad uczuciami bardziej złożonymi
Zubożenie (uproszczenie, wysublimowanymi, związanymi z zaspokojeniem potrzeb społecznych
(schizofrenia, zespoły organiczne)
prymitywizacja)
ZAKŁÓCENIA PROCESÓW EMOCJONALNYCH
- DYNAMIKA PROCESÓW UCZUCIOWYCH

Tendencja do długotrwałego utrzymywania się

Zaleganie stanów uczuciowych małej lub niezmienionej
postaci

Niemożność oderwanie się od uczuć, przejście nad

Lepkość
nimi do porządku (np. padaczka)

Nadmierna zmienność, niestałość, nietrwałość

Chwiejność
nastroju (zmiany organiczne)

Tendencja do wyzwalania gwałtownych i

Nietrzymanie intensywnych reakcji uczuciowych pod wpływem
błahych bodźców
ZAKŁÓCENIA PROCESÓW EMOCJONALNYCH
- WYSYCENIE UCZUCIAMI INNYCH PRZEŻYĆ

Oznacza proporcjonalność, spójność, zbieżność przeżywanych zachowań z

towarzyszącymi im emocjami (w stanie zdrowia i w stanie zaburzeń
Syntymia psychicznych)

Tendencja do ekspresji uczuciowej o cechach przesady, nadmiaru, zbytni

intensywności (stan podwyższonego nastroju, niektóre zaburzenia
Hipertymia osobowości, wpływ substancji psychoaktywnych)

Ograniczenie lub brak ekspresji uczuciowej (zaburzenia depresyjne, stany

wyczerpania, zaburzenia organiczne)
Hipotymia, atymia
Rozmijanie się ujawnianej i oczekiwanej ekspresji uczuciowej - jest
niedostosowana do sytuacji i wzbudza odczucie niezrozumienia, niezwykłości
Paratymia lub dziwaczności (schizofrenia)

Życzeniowe przekształcenie się przeżyć lub zachowań pod wpływem

Katatymia nastawień emocjonalnych (oczekiwań, nadziei, obaw)
JEDEN PRZYPADEK - WIELE TEORII

Przypadek Danielle

Umiarkowany lęk, depresja i fobie prosto w ujęciu różnych

orientacji psychologicznych

Opis przypadku zaczerpnięto z: Meyer, R. (2003). Psychopatologia.

Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne
OPIS PRZYPADKU DANIELLE
1. Charakterystyka ogólna: kobieta, 26 lat, zamężna, pracuję w dziale marketingu w znanej firmie, mieszkam w
dużym mieście oddalonym 480 km od jej rodzinnego miasta

2. Problemy zgłaszane przez pacjentkę: problemy zawodowe i małżeńskie oraz brak zadowolenia z życia

3. Dane biograficzne, dzieciństwo:

Poród bez powikłań

Brak dramatycznych wydarzeń

Najstarsza z rodzeństwa (2 braci)

Epizody depresji matki

Wysokie wymagania ojca (dobre wyniki w szkole i na gruncie towarzyskim)

Stosowanie kary oraz emocjonalnego dystansu w sytuacji niepowodzenia

OPIS W PRZYPADKU DANIELLE
3. Dane biograficzne c.d.; edukacja i praca zawodowa:

W szkole podstawowej i średniej ponadprzeciętne oceny

Pogorszenie wyników nauczania na studiach, Ale uzyskanie tytułu magistra,

Rozpoczęcie studiów MBA, ale ostatecznie rezygnacja

Obecnie zatrudniona zgodnie ze zdobytym wykształceniem

Sytuacja małżeńska:

Zawarcie związku małżeńskiego po 4 miesiącach intensywnej znajomości (obecnie dwuletni

staż małżeński)

Ograniczenie wzajemnych kontaktów (także seksualnych) do minimum

OPIS PRZYPADKU DANIELLE

3. Dane biograficzne c.d.

Interpretacja kliniczna:

Pierwsze sympyomy arachnofobii i ofidiofobii w dzieciństwie oraz

klaustrofobię w szkole średniej

Objawy lęku uogólnionego

Objawy depresji, ich nasilenie w okresie studiów, wówczas

pojawienie się myśli samobójczych (wówczas zgłoszenie się do
poradni i rezygnację z terapii po ustąpieniu objawów)
PODEJŚCIE PSYCHODYNAMICZNE

- problemy pacjentki (lęk uogólniony) to wynik nieprawidłowo rozwiązanego

konfliktów
- Depresja - teorie wyjaśniające
S.Arieti, J. L. Silverman, J.
K. Abraham
Autor Bemporand Weinberger,
1916
1978 1985
Osoby dotknięte depresja są Przeżycie w dzieciństwie w Silna potrzeba powrotu do
niezdolna do miłości przenoszą poważnej straty - np. pierwsze symbiotycznej jedności z „ dobrą
Przyczyna swoje frustracje i wrogość na innych
Faza oralna (utrata apetytu i inne
dziecko po urodzeniu się
rodzeństwa (por. Danielle)
matką z wczesnego dzieciństwa”

objawy) - introjekcja

Poczucie odrzucenia i Rekompensowanie strat w postaci Poszukiwanie zaspokojenia tego

znienawidzenia Przypodobania się innym - życzenia
Skutek Samooskarżanie się (kara za
introjekcję)
zaniżeniem poczucie własnej
wartości
PODEJŚCIE
PSYCHODYNAMICZNE
Głównym celem psychoterapii jest zmianach w wewnętrznych strukturach osobowości pacjenta:

Uwolnienie tłumionych uczuć

Wgląd

Nabycie zdolności do odróżnienia fantazji od rzeczywistości

Zmiana interpersonalnych interakcji utrwalonych w relacjach z opiekunami w dzieciństwie

Techniki psychoterapeutyczne:

Swobodne skojarzenia i analiza snów

Klaryfikacje i konfrontacje

Interpretacje

Analiza i interpretacja oporu

Przepracowanie

Przedmiot pracy psychoterapeutycznej:

Konflikty wewnątrzpsychiczne - lęk - mechanizmy obronne

Konfrontacja fantazji pacjenta z rzeczywistością (relacje z innymi ludźmi)

PODEJŚCIE BEHAWIORALNE
Reakcje lękowe i fobie pojawiają się w wyniku modelowanie i bezpośredniego uczenia się,
a następnie są wzmacniane przez powtarzanie ich myślach i w zachowaniu (reakcja matki
na widok pająka; kary za nieposłuszeństwo - zamykanie w szafie wnękowej przez kilka
godzin)

Depresja (Ferster, 1965), przyczyny:

Wydarzenia krytyczne - zmniejszenie liczby pozytywnych wzmocnień (zerwanie z

chłopakiem w czasie studiów). Wzmocnienie pozytywne: każda konsekwencja
zachowania, która powoduje zwiększenie się prawdopodobieństwa powtórzenia tego
zachowania w przyszłości.

Stosowanie zachowań opartych na unikaniu. Wzmocnienie negatywne: takie

wykonanie reakcji, która pozwala uniknąć przykrych, awersyjnych konsekwencji, co
powoduje zwiększenie się prawdopodobieństwa powtórzenia tej reakcji w przyszłości
PODEJŚCIE POZNAWCZE
Poznań jest głównym czynnikiem odpowiedzialnym za rozwój lęku (przekonania, np. Ellias)

Depresja jest wynikiem osobistych przekonań (Beck, 1953):

Minimalizowanie jakiegokolwiek pozytywnego osiągnięcia

Wyolbrzymianie problemów

Polaryzowanie zagadnień

Zbytnie uogólnienie, dochodzenie do pochopnych wniosków opartych na niewielu danych. Wyuczona bezradność:
przekonanie o tym, że nie jest się wstanie zrobić nic, by kontrolować swoje życie lub je zmienić:

Niskie poczucie własnej wartości

Zmniejszona aktywność

Zły nastrój

Karanie siebie
PSYCHOTERAPIA
BEHAWIORALNO-POZNAWCZA
Głównym celem psychoterapii jest zmiana w następujących aspektach zachowanie jednostki:

Usuwanie nieadekwatnych reakcji na bodźce i uczenie pożądane (adekwatnych) reakcji i nawyków

Zmiana niewłaściwych wzorców myśleniowych

Rozwijanie umiejętności, które ułatwiają pacjentowi przystosowanie się do różnych sytuacji życiowych (rola własnej percepcji)

Integrowali wszystkich elementów ludzkiego funkcjonowania: poznawania, przeżywania, działania i wpływów środowiska

Techniki psychoterapeutyczne:

Trening relaksacyjny, systematyczna desensytyzacja, techniki ekspozycyjne, awersyjnego przewarunkowania i modelowania, trening asertywności

Techniki restrukturalizowania poznawczego

Techniki nastawiona na radzenie sobie z trudnymi sytuacjami

Przedmiot pracy psychoterapeutycznej:

Nie adekwatne reakcje - lęk -zaburzenia

Struktury osobowościowe: przekonanie, schematy poznawcze, znaczenia osobiste, umiejętności i wiedza o sobie
PODEJŚCIE HUMANISTYCZNO-
EGZYSTENCJALNE
Lęk i depresja to wynik oddziaływania struktur społecznych i
kulturowych, które utrudniają pełną ekspresję osobowości

Zaabsorbowanie lękiem i depresją to ucieczka od

odpowiedzialności za dokonany wybór (np. Niewyjaśniona
sytuacja w małżeństwie)

Neurotyczne poczucie winy - doświadczenie lęku i depresji z

powodu sytuacji, na które nie miało się wpływu (np. restrykcyjne
metody wychowawcze rodziców we wczesnym dzieciństwie)
PSYCHOTERAPIA HUMANISTYCZNO-
EGZYSTENCJALNA
Głównym celem psychoterapii jest zmiana osobowość albo zmiana sensu życia pacjenta:

Uwolnienie naturalnych tendencję do samorozwoju i zwiększenie samoświadomości

Wzrost samoakceptacji, zrozumienia i akceptacji innych

Poszukiwanie sensu życia, którego najpełniejszym wyrazem jest realizację takich wartości jak odpowiedzialność i miłość

Techniki psychoterapeutyczne:

Relacja terapeutyczna: empatia, bezwarunkowa akceptacja, autentyzm

Psychoterapia Gestalt, np. kontinuum świadomości, technika pustego krzesła, przełożeni metafory na działanie

Psychoterapii egzystencjalne - wykorzystywanie rozmaitych metod w celu odkrycia sensu życia

Przedmiot pracy psychoterapeutycznej:

Przeżycia pacjenta (wzbudzenie uczuć)

Odpowiedzialność pacjenta za jego wyborem (wynikający z tego niepokój), koncentracja na teraźniejszości, rozpoznanie potrzeb
PODEJŚCIE SYSTEMOWE

Zaburzenia emocjonalne stanowią uniwersalne ludzkie

doświadczenie

Na formę i doświadczenie zaburzenia emocjonalnego wpływa

liczba i rodzaj informacji, które otrzymuje z otoczenia

Dysfunkcjonalne porozumiewanie się

Konflikt pomiędzy potrzebą autonomii (opuszczenie rodzinnej

miejscowości i szybkie zamążpójście) a potrzeba zależności
emocjonalnej od innych ludzi (problemy z wykonywaniem pracy)
ZDROWIE PSYCHICZNE A
KIERUNKI PSYCHOLOGII
Definiowanie Źródło Diagnoza Mechanizmy
Obszar różnic
zdrowia zdrowia zdrowia rozwojowe
Orientacja psycho- Integralność ego, autonomia Zasada psychicznego Diagnoza genetyczna Zasada rzeczywistości,
ego, dojrzała obrony determinizmu relacja z matką w
dynamiczna (wyparcie, tłumienie, dzieciństwie jako podstawa
racjonalizacja) rozwoju reprezentacji self

Orientacja Przystosowawcze Środowiskowość - człowiek Analiza zachowań, Różne formy uczenia się oraz
umiejętności, racjonalne kształtuje się pod wpływem czynników oraz praw kształtowanie zdolności do
behawioralno- przekonani i zdolność oddziaływań zewnętrznych uczenia się - podejście samoregulacji w oparciu o
poznawcza samoregulacji empiryczne wiedzę, kompetencje, poczucie
tożsamości i autonomii

Orientacja Samorealizacja polega na Pozostawanie w kontakcie z Podejście holistycznej i Świadomość własnego

rozpoznawaniu i własnym doświadczeniem subiektywistyczne doświadczenia
humanistyczno- urzeczywistnianiu wartości
egzystencjalna

Orientacja systemowa System rodzinny z cyklu Stałość reguł - tożsamość Diagnoza systemu z Zasady efektywnej
życia podlega zmianom, rodziny, a jednocześnie uwzględnieniem założenia o komunikacji, hierarchia
które są równoważone rozwój każdego członka cyrkularności interakcji rodzinna, rozwojowy
siecią nowych relacji charakter związków
międzypokoleniowych
PSYCHOTERAPIA SYSTEMOWA
Przedmiotem zmiany nie jest zmiana właściwości indywidualnych jednostki, ale zmiana w zakresie:

Struktury systemu rodzinnego

Zasad regulujących funkcjonowanie systemu i komunikację między członkami rodziny

Relacji emocjonalnych między członkami rodziny

Techniki psychoterapeutyczne:

Przeformułowania, pytanie cyrkularne, odtwarzanie interakcji rodzinnych, zmiana struktury rodziny

Techniki paradoksalne

Analiza genogramów (wgląd)

Przedmiot pracy psychoterapeutycznej:

Koncentrowanie się na systemie rodzinnym ( teraźniejszości) - przygotowanie i wprowadzenie zmiany

Zachowania zakłócające funkcjonowanie rodziny oraz zalecenie zachowań nowych lub sposobów hamujących dotychczasowe
zachowania dysfunkcjonalne