soxumis saxelmwifo universiteti

guram abesaZe

politikuri kultura:
konceptualuri modelebi da
demokratiuli tranziciis
paradigmebi

gamomcemloba `universali~
Tbilisi 2015
uak (UDC) 32 001
a – 157
naSromSi ganxilulia Tanamedrove politikur sistemaSi po-
litikuri kulturis konceptualuri modelebi, struqtura da
funqciebi; mniSvnelovani yuradReba eqceva politikuri kulturis
iseT aspeqtebs, rogoricaa politikuri cnobiereba, politikuri
ideologia, politikuri fsiqologia da politikuri moRvaweoba;
ganxilulia politikuri socializaciis modelebi da agentebi;
warmodgenilia aracnobieris fenomeni politikur kulturaSi da
misi gamovlenis Taviseburebebi politikuri tranziciis procesSi.
mniSvnelovani adgili uWiravs saqarTveloSi politikur-kultu-
ruli sivrcis demokratiuli tranziciisa da politikuri scenis
aqtorebis politikur-kulturuli TviTdamkviderebis sakiTxebisa
da paradigmebis gaazrebas. ganxilulia demokratiis stabiluro-
bis, samoqalaqo racionalurobis, politikuri pragmatizmis dam-
kvidrebisa da politikuri eris formirebis problemebi saqarTve-
loSi.
naSromi gankuTvnilia studentebis, magistrantebisa da doq-
torantebisaTvis, romlebic politikis mecnierebis problemebs
swavloben; agreTve, naSromi mniSvnelovan daxmarebas gauwevs po-
litikur aqtorebsa da mkiTxvelTa farTo wres, romlebic politi-
kaSi moRvaweoben da politikuri kulturisa da misi demokratiuli
tranziciis procesebs swavloben.

redaqtori: avTandil tukvaZe - politikis mecnierebaTa

doqtori, profesori

recenzentebi: Tamar kiknaZe - politikis mecnierebaTa

doqtori, profesori
vaJa SubiTiZe - politikis mecnierebaTa
doqtori, profesori

vuZRvni Cemi mSoblebis — giorgi (Jora)

abesaZisa da margalita gogberaSvilis
naTel xsovnas

© g. abesaZe, 2015
gamomcemloba `universali~, 2015
Tbilisi, 0179, i. WavWavaZis gamz. 19, : 2 22 36 09, 5(99) 17 22 30
E-mail: universal@internet.ge
ISBN 978-9941-22-639-7

2
 Sinaarsi

S e s a v a l i .............................................................................5

პirveli Tavi. politikuri kultura

Tanamedrove politikur sistemaSi........................22
1.1. politikuri kulturis konceptualuri modelebi
politikis TeoriaSi ................................................................22
1.2. politikuri kulturis struqtura da
funqciebi ....................................................................................34
1.3. politikuri kulturis tipebi ......................................46
1.4. politikuri subkulturebi ...........................................60

meore Tavi. politikuri kultura da politikis

cnobieri formebi ..............................................................71
2.1. politikuri kultura da politikuri
cnobiereba ..................................................................................71
2.2. politikuri kultura da politikuri
ideologia...................................................................................93
2.3. politikuri kulturis fsiqologiuri
aspeqtebi......................................................................................117
2.4. politikuri moRvaweoba — politikuri
kulturis pragmatuli da empiriuli procesi ...............143

mesame Tavi. politikuri socializacia da

politikuri kultura ......................................................161
3.1. politikuri socializaciis koncefcia da
modelebi politikis TeoriaSi.............................................161
3.2. politikuri socializaciis agentebi da
politikur-kulturuli sivrcis formireba..................179

meoTxe Tavi. politikuri kultura da

aracnobieris fenomeni ..................................................197
4.1. aracnobieri da misi sublimacia politikur
kulturaSi ..................................................................................197
4.2. aracnobieris gamovlena politikur-kulturul
sivrceSi .......................................................................................213

3
mexuTe Tavi. politikur-kulturuli sivrcis
demokratiuli modernizacia saqarTveloSi ..225
5.1. politikur-kulturuli sivrcis modernizaciis
racionaluri da iracionaluri procesebi
saqarTveloSi.............................................................................225
5.2. politikuri kulturis demokratiuli
modernizaciis paradigmebi saqarTveloSi ......................248

meeqvse Tavi. Tanamedrove qarTuli politikuri

scenis aqtorebi: politikur-kulturuli
TviTdamkvidrebis SedarebiTi analizi.............274
6.1. Tanamedrove qarTuli politikuri scenis
aqtorTa tipebi da maTi politikur-kulturuli
TviTdamkvidreba.......................................................................274
6.2. sociumis TviTdamkvidreba Tanamedrove qarTul
politikur-kulturul sivrceSi........................................293
6.3. politikuri opozicia — Tanamedrove qarTul
politikur scenaze ..................................................................307
6.4. marTlmadidebluri eklesia — Tanamedrove
qarTul politikur scenaze .................................................322

meSvide Tavi. politikuri kultura da

demokratiis stabiluroba saqarTveloSi.........339
7.1. samoqalaqo racionalurobis formireba
Tanamedrove qarTul politikur-kulturul
sivrceSi .......................................................................................339
7.2. politikuri pragmatizmis damkvidreba
Tanamedrove qarTul politikur sivrceSi .....................366
7.3. politikuri eris formireba da demokratiis
stabiluroba saqarTveloSi .................................................377
d a s k v n a ................................................................................387
r e z i u m e ................................................................................409
S U M M A R Y ..............................................................................415
g a m o y e n e b u l i l i t e r a t u r a.......................420

4
 Sesavali

Tanamedrove politikuri sistemebis struqtu-

rul-funqcionalur sivrceSi umniSvnelovanesi adgi-
li uWiravs politikur kulturas, romelic samoqala-
qo racionalurobisa da demokratiis stabilurobis
ganmsazRvrel pirobas warmoadgens. politikur siste-
maSi mimdinareobs garkveuli orientaciebisa da gan-
wyobilebebis formireba, romelsac erovnuli politi-
kuri kultura ewodeba. politikuri sistemis stabi-
luroba, legitimuroba da politikuri kursis priori-
tetebi politikuri kulturis garkveuli doniT gani-
sazRvreba. politikuri kultura politikuri siste-
mis umniSvnelovanesi elementi da adamianTa politiku-
ri monawileobisa da poziciis ganmsazRvreli faqto-
ria.1
Tanamedrove politikuri sistemebis politikur-
kulturologiuri Seswavla da misi procesualuri
komponentebis sivrciTi da droiTi parametrebiT ga-
azreba Tanamedrove politikuri tranziciis gansakuT-
rebuli moTxovnaa. politikuri kulturis koncefcii-
sa da misi konceptualuri modelebis Camoyalibebisad-
mi interesi gansakuTrebiT gaizarda gasuli saukunis
50-ian wlebSi, rodesac aSS-is politikur mecnierebaSi
erT-erT ZiriTad mimarTulebad gamoikveTa Sedarebi-
Ti politikis sakiTxebis Seswavla, romelic politiku-
ri sistemebis struqturul-funqcionalur da Sedare-
biT analizs gulisxmobda. amerikelma politologebma
g. almondma da s. verbam politikuri sistemebis struq-
turul-funqcionaluri da SedarebiTi analizisas wina
planze wamoswies kulturologiuri elementi da mniS-

1
Г. Алмонд, ДЖ. Пауэл, К. Стром, Р. Далтон. Сравнительная политоло-
гия сегодния. Мировой обзор. Учебное пособие. Аспект Пресс, М., 2002, с.
93-97

5
vnelovani wvlili Seitanes misi konceptualuri mode-
lebisa da demokratiuli tranziciis calkeuli para-
digmebis damuSavebaSi.1
Tanamedrove tranzituli politikuri sistemebis
stabiluri demokratiuli modernizacia da adamianTa
ndobis mopoveba mniSnelovanwilad damokidebulia po-
litikuri da samoqalaqo kulturis saerTo erovnul
doneze. g. almondi da s. verba aRniSnavs, rom ,,myari
politikuri ndobis ganviTareba SesaZloa politikur-
ma sistemam gansazRvros (gansakuTrebiT misi Camoyali-
bebis stadiaze) im SemTxvevaSi, Tuki mas eqneba mzaoba,
aCvenos Sedegebi, romlebic sistemis wevrTa molodins
Seesabemeba. mxolod ase SeiZleba aRmocendes, ganvi-
Tardes da SenarCunebul iqnes sistemisadmi mxaxdaWe-
ris mdgradi da dabalansebuli grZnoba”.2
Tanamedrove politikuri mecnierebis sakvlev
TematikaSi umniSvnelovanesi adgili daikava politi-
kuri kulturis kvlevam, romelic ganpirobebulia
globaluri demokratiuli cvlilebebiT. Tanamedrove
tranzitul politikur sivrceSi mimdinare politiku-
ri procesebisa da tendenciebis Rrma mecnieruli
kvleva politikuri kulturis garkveuli doneebis Se-
darebiTi analizis gareSe SeuZlebelia.
Tanamedrove qarTul politikur mecnierebaSi
gansakuTrebiT gamoikveTa politikuri kulturis Te-
oriul-konceptualuri da empiriul-situaciuri
problemebis kvleva, radganac igi politikuri sivrcis
demokratiuli RirebulebiTi orientaciebisa da gan-
wyobilebebis formirebis inteleqtualur fenomens

1
ix.: G. Almond. Comparative political systems. ,,journal of Politics Gainesville”.
1956, Vol. 18. No 3, p.391-409; G.Almond, S.Verba. The Civil Culture. Political
Attitudes and Democracy in Five Nations. Boston, 1965, p.13
2
g.almondi, s.verba. samoqalaqo kultura da demokratiis stabi-
luroba. J. ,,solidaroba”, #2(29), 2009, gv.52

6
warmoadgens.1 politikuri tranzicia moiTxovs prob-
lemur-situaciur gaazrebebsa da Sesabamisi paradig-
mebis Camoyalibebas, romelic gaxdeba demokratiuli
politikur-kulturuli Rirebulebebisa da orienta-
ciebis TandaTanobiTi damkvidrebis piroba. Tanamed-
rove qarTuli politikuri tranziciis erT-erT Ziri-
Tad mimarTulebas politikuri racionalurobisa da
demokratiuli politikuri Tanacxovrebis modelebis
damkvidreba warmoadgens. Tanamedrove politikuri
Tanacxovrebis modeli Tavis funqciur struqturaSi
gulisxmobs politikuri kulturis demokratiul
tranzicias. qarTul sinamdvileSi demokratiulma
tranzitma wina planze wamoswia kulturis fenomenis
roli da gansakuTrebuli mniSvneloba politikur pro-

1
ix: g. abesaZe. politikuri kulturis formirebis paradigmebi gar-
damaval politikur sistemaSi; J. ,,politika”, 2, 1999; g.abesaZe,
T.gogberaSvili, m.xvedeliZe. politikuri cnobierebis da demokra-
tiuli politikuri kulturis formirebis Taviseburebani. quTai-
sis universitetis gamomcemliba, 2005; g. abesaZe, T. abesaZe. poli-
tikuri kulturis formirebis paradigmebi demokratiuli tranzi-
tis pirobebSi. ,,universali”, Tb., 2007; g. abesaZe. politikuri kul-
turis demokratiuli tranzicia saqarTveloSi. J. “saistorio ver-
tikalebi”, 16, 2008; g. abesaZe. politikur-kulturuli sivrcis de-
mokratiuli tranzicia. J. “cxovreba da kanoni”, 2, 2009; g. abesaZe, a.
tukvaZe. racionalurisa da iracionaluris Tanafardoba Tanamed-
rove qarTul politikur kulturaSi. saerTaSoriso samarTlisa da
marTvis qarTul-britanuli universitetis samecniero SromaTa
krebuli. III naw. Tb., 2010; g.abesaZe. politikur-kulturuli sivrcis
demokratiuli modernizacia saqarTveloSi. quTaisis universite-
tis gamomcemloba, 2011; g.abesaZe, a.tukvaZe. politikuri subkul-
turebis Taviseburebebi saqarTveloSi. saerT. konf. masalebi. su-
xiSvilis saswavlo universiteti. ,,universali”, 2012; g.abesaZe,
a.tukvaZe. politikuri subkulturebi da maTi tipebi saqarTvelo-
Si. J. ,,mecniereba da cxovreba”, ,,mwignobari”, 2013; g.abesaZe. poli-
tikuri kulturis tipebi. saerT samec konf. masalebi. Tbilisis
saswavlo universiteti. ,,mwignobari”, 2013; a. tukvaZe, politikuri
kulturis tipologia. kr: politologiis sakiTxebi, naw. 3, Tb.,
2000; a. tukvaZe, r. tukvaZe. politikuri kulturis tipebi (Sedare-
biTi analizi). Tb., 2007; a.tukvaZe. politikuri kulturis Sedarebi-
Ti analizi. ,,universali”, Tb., 2014 da sxv.

7
cesSi, radganac mis gareSe Tanamedrove eri-saxelmwi-
fos formireba SeuZlebelia. ilia WavWavaZe ambobda,
rom ,,azri cxovrebisa imaSia, rom Seityo, Seimecno,
Jami ras iTxovs: tirilsa Tu sicilsa, ganyras Tu
Sekrebas, dumilsa Tu metyvelebas, siyvarulsa Tu
siZulvils, brZolas Tu mSvidobas da sxvaTa da sxva-
Ta amisTanaTa”.1
Cveni kvlevis procesSi ZiriTadi mizani ase gan-
vsazRvreT:
1. movaxdinoT politikuri kulturebis koncep-
tualuri modelebis SedarebiTi analizi, ganvsaz-
RvroT struqturuli elementebi da kritikulad gavi-
azroT Tanamedrove saqarTvelos politikuri kultu-
ris tipi, Sevafasod igi racionalurisa da iraciona-
luris Tanafardobis safuZvelze;
2. ganvixiloT demokratiuli politikuri kultu-
ris damkvidrebis ZiriTadi paradigmebi, ganvsazRvroT
politikur-kulturuli sivrcis aqtorTa tipebi da
SedarebiTi analizis safuZvelze movaxdinoT maTi po-
litikur-kulturuli TviTdamkvidrebis Sefaseba;
3. gaviazroT saqarTveloSi politikuri kultu-
risa da demokratiis stabilurobis ZiriTadi pirobebi,
romelic samoqalaqo racionalurobis ganviTarebas,
politikuri pragmatizmis damkvidrebasa da politiku-
ri eris formirebas gulisxmobs; miuTiToT im politi-
kur gamowvevebsa da riskebze, romlis winaSe Tanamed-
rove qarTuli saxelmwifoebrioba dgas.
warmodgenil naSromSi mniSvnelovani adgili dai-
kava Tanamedrove qarTuli politikur-kulturuli
sivrcis Seswavlam, romelmac unda uzrunvelyos poli-
tikuri sistemisa da demokratiis stabiluri funqcio-
nireba. politikuri tranziti SeuZlebelia politiku-
ri kulturis donis amaRlebisa da misi racionalur-

1
i. WavWavaZe. Txz., sr. krebuli aT tomad. t. IV, gv. 13

8
aqtivisturi formebis ganviTarebis gareSe. saxelmwi-
foebrivi erisa da erovnuli sazogadoebis formireba
adamianTa saerTo politikur-kulturul donesa da
cnobierebazea damokidebuli. vaJa-fSavela ambobda,
rom ,,me rom mkiTxavdnen, qveynis sabednierod ras
isurvebdio, me vityodi: Segnebas — meTqi. diaR, Seg-
nebas, romelic farTod unda gvesmodes. cxovrebis
av-kargi swored am Segneba-Seugneblobazea damoki-
debuli”.1
politikur-kulturuli da inteleqtualuri
tranziciis procesebi negatiur stilSi e.w. ,,vardebis
revoluciis” Semdgom periodSi ganviTarda, romelic
TandaTanobiT gafermkrTalda da dakarga Tavisi mniS-
vneloba.2es iyo qarTveli erisadmi Tavsmoxveuli mov-
lena, romelic gareSe Zalebis TanamonawileibiT gan-
xorcielda da eqsperimentis xasiaTs atarebda. kolum-
biis universitetis profesori linkoln mitCeli wers:
,,miCneulia rom feradi revoluciebis procesSi Seer-
Tebuli Statebi revolucionerebis mxares iyo. far-
Tod gavrcelebuli mosazrebis Tanaxmad aSS faqtob-
rivad saswaulebriv rols TamaSobda opoziciis orga-
nizebaSi, demokratiis gavrcelebaSi, sxvadasxva oრga-
nizaciebis dafinansebaSi da ase Semdeg... feradi revo-
luciebis Semdgomma periodma cxadyo, rom avtorita-
ruli lideris xelisuflebidan CamoSoreba gacilebiT

1
vaJa-fSavela. Txzulebani. (axlad gamovlenili nawarmoebebi).
Tsu, 1979, gv. 196
2
jon deili feradi revoluciebis ukusvla. Foreignpress.ge, 28
ivlisi, 2010 http://foreignpress.ge/analitika/2544.html?lang=ka-GE; Carlz
feinbenqsi. interviu gaz. ,,kviris palitris” korespodentTan.
,,kviris palitra”, 25 noemberi-1 dekemberi, 2011; hans van baleni.
saqarTvelo: ,,vardebis revolucia” uferuldeba. Foreignpress.ge, 11
agvisto, 2012 http://www.geworld.ge/View.php?ArtId=4157&lang=ge

9
iolia, vidre axali, stabiluri, gamWvirvale da arako-
rumpirebuli politikuri wesrigis aSeneba”.1
nacionalTa cxrawliani avtoritaruli reJimisa
da dominanturi Zalauflebis mZime memkvidreobis ga-
mosworeba garkveul periods moiTxovs da iluziuri
warmodgena ar unda Segveqmnas, rom erovnul cnobiere-
basa da saxelmwifoebriobas gaucxoebuli qarTuli sa-
zogadoeba male SeZlebs Tavisi politikur-kulturu-
li mentaluri Tvisebebis Secvlas, romelsac, bolo pe-
riodSi, ucxo RirebulebebiT gajerebul sivrceSi ux-
deboda cxovreba. Tomas de vaali ambobs, rom ,,saqar-
TveloSi mokrZalebuli molodinebis dro dadga. yve-
laze samwuxaro iluzia, romelic qarizmatulma saa-
kaSvilma daamkvidra, is iyo, rom saqarTvelos msgavsi,
axladCamoyalibebuli qveynebis problemebis mogva-
reba male SeiZleba. ver mogvardeba”.2
erT-erTi problema, romelmac ganapiroba poli-
tikuri kulturisa da misi demokratiuli tranziciis
kvlevis aucilebloba, iyo dasavleTis oficialuri xe-
lisuflebebisa da politologebis Sexedulebebi imas-
Tan dakavSirebiT, rom dasavleTis liberaluri Rire-
bulebebis trasplantacia Tavisuflad aris SesaZlebe-
li qarTul sinamdvileSi; aman ganapiroba erovnuli
TavisTavadobis ugulebelyofa da erovnuli sazoga-
doebis daknineba. qarTveli adamiani gauucxovda ucxo-
ur, agresiulad Tavsmoxveul kulturul Rirebule-
biT sivrceze agebul saxelmwifoebriobas da dakarga

1
linkoln mitCeli. CrdiloeT afrika feradi revoluciebis
prizmaSi. Foreignpress.ge, 10 Tebervali, 2011
http://www.foreignpress.ge/analitika/3016-chrdiloeth-afrika-feradi-revoluciebis-
prizmashi.html?lang=ka-GE
2
Tomas de vaali. saqarTvelos mniSvnelovani dReebi daudga.
Foreignpress.ge, 8 dekemberi, 2013 weli
http://presa.ge/new/?m=politics&AID=23653

10
TviTmyofadobis gancdis grZnoba. samarTlianad aR-
niSnavs politologi stiven jonsi, rom ,,sakuTar eko-
nomikur da demokratiul deficitebSi Cafluli evro-
kavSiri da SeerTebuli Statebi metad TavSekavebulni
unda iyvnen im politikisa da institutebis eqsporti-
rebis, romlebic xSir SemTxvevaSi, ar Seesatyviseba sa-
qarTvelos moTxovnilebebs an ver agvarebs mis prob-
lemebs”.1
naSromi miznad isaxavda Semdegi amocanebis ga-
dawyvetas:
pirveli: warmodgeniliyo Tanamedrove politi-
kuri kulturis konceptualuri modelebi, romelic
gulisxmobs misi struqturis, tipebisa da subkultu-
rebis Seswavlas; gansakuTrebuli yuradReba miqceoda
politikis cnobieri formebis zemoqmedebas politi-
kuri kulturis formirebis procesze; axleburad ga-
azrebuliyo politikuri socializaciis procesi da
warmogvedgina aracnobieris sublimaciisa da gamovle-
nis Taviseburebebi politikur-kulturul sivrceSi.
meore: ganxiluliyo saqarTveloSi politikur-
kulturuli sivrcis demokratiuli tranziciis para-
digmebi, racionaluri da iracionaluri procesebi, po-
litikur aqtorTa politikur-kulturuli TviTdam-
kvidrebis Taviseburebebi, samoqalaqo racionaluro-
bis, politikuri pragmatizmis damkvidrebis, politiku-
ri eris formirebisa da demokratiis stabilurobis
calkeuli kulturul-RirebulebiTi aspeqtebi.
naSromSi ganxilulia politikuri kulturis kon-
cefcia, misi konceptualuri modelebi, tipebi da poli-
tikur subkulturaTa Taviseburebebi, politikuri
kulturis funqciebi Tanamedrove politikur siste-
mebSi; gansakuTrebuli yuradReba eqceva axali demok-

1
stiven jonsi. demokratia saqarTveloSi. prili, 2013
http://www.cicerofoundation.org/lectures/Stephen_Jones_Georgia.pdf

11
ratiis qveynebSi politikuri kulturis tipoligizaci-
is sakiTxebs; wina planzea wamoweuli qarTuli politi-
kur-kulturuli sivrcis racionaluri da iracionalu-
ri procesebisa da misi demokratiuli tranziciis para-
digmebis ganxilva.
naSromSi axleburadaa gaazrebuli politikuri
socializaciis sakiTxebi; igi politikuri kulturis
umniSvnelovanesi procesia da misi modelebis gaazreba
politikuri tranziciis procesSi aucilebelia. am sa-
kiTxis ganxilvisas axleburad warmovadgineT Cvens mier
1996 wels gamoqveynebul monografiasa da sadoqtoro
disertaciaSi gamoTqmuli zogierTi Tvalsazrisi.1
naSromSi gansakuTrebuli yuradReba daeTmo po-
litikur-kulturuli sivrcis cnobieri formebis gan-
xilvas; axleburad aris gaazrebuli politikuri cnobi-
erebis mniSvneloba politikur kulturaSi da misi ro-
li qarTuli politikur-kulturuli Rirebulebebis
Seqmnasa da damkvidrebaSi. axleburad warmovadgineT
politikuri ideologiisa da politikuri fsiqologiis
roli politikur-kulturul sivrceSi. ideologia aris
Rirebulebebisa da orientaciebis myari sistema, rome-
lic garkveul politikur sivrceSi funqcionirebs da
orientaciis rols asrulebs; misi formireba da Seswav-
la Tanamedrove qarTuli saxelmwifos RirebulebiTi
prioritetebis gansazRvrisa da demokratiuli politi-
kuri sivrcis formirebis aucilebel pirobas warmoad-
gens. mniSvnelovan sakiTxad migvaCnda politikuri kul-
turis fsiqologiuri aspeqtebis Seswavla, radganac
tranziciis procesebs Tan axlavs masobrivi fsiqozisa
da fsiqopaTologiuri movlenebis ganviTareba, romlis
gamomwvevi konkretuli mizezebis Seswavla da Sedegebis

1
ix.: g.abesaZe. politikuri socializacia. ,,meridiani”, Tb., 1996;
g.abesaZe. politikuri socializacia. sadoqtoro disertacia
politikis mecnierebaTa doqtoris samecniero xarisxis mosapove-
blad. Tsu, 1997

12
prognozireba aucilebelia. politikuri fsiqologiis
sakiTxebis Seswavlam, romelic politikuri kulturis
formirebis aucilebeli procesualuri elementia,
Cvens naSromSi gansakuTrebuli adgili daiWira.
naSromSi axleburad gaviazreT politikuri qceve-
bisa da politikuri moRvaweobis problemebi, rogorc
politikuri kulturis pragmatuli da empiriuli pro-
cesi; politikur qcevasa da moRvaweobaSi vlindeba in-
dividis, sociumisa da politikuri aqtorebis politi-
kur-kulturuli potencialisa da inteleqtualur-
pragmatuli gaazrebebis done; amitom, politikur kul-
turaSi qceviTi da moRvaweobiTi elementis wina planze
wamoweva da misi calkeuli Teoriuli sakiTxebis axle-
buri gaazreba saWirod da aucileblad miviCnieT.
naSromSi gansakuTrebuli adgili daiWira aracno-
bieris fenomenis ganxilvam, romelic Tanamedrove po-
litikasa da politikur-kulturul sivrceSi naklebad
Seswavlilia. aracnobieris ganxilvis gareSe naSromi
namdvilad ar iqneboda srulyofili. am sakiTxis ir-
gvliv mwvave diskusia mimdinareobda da bevri sakiTxi
Seuswavleli da problemuri darCa. Cven SevecadeT,
aracnobieris gamovlenisa da sublimaciis problemebi
politikuri kulturis sferodan dagvenaxa; Tumca, po-
litikuri aracnobieris problema da misi gamovlenisa
da sublimaciis Taviseburebebi gansakuTrebul kvlevas
saWiroebs.
naSromSi mniSvnelovan sakiTxad miviCnieT ganxi-
luliyo Tanamedrove qarTul politikur scenaze po-
litikur aqtorTa tipebi da mogvexdina maTi politi-
kur-kulturuli TviTdamkvidrebis SedarebiTi anali-
zi.1 Tanamedrove qarTul politikur scenaze demokra-

1
ix.: g. abesaZe. Tanamedrove qarTuli politikuri scenis aqtorebi:
politikur-kulturuli TviTdamkvidrebis SedarebiTi analizi.

13
tiuli tranziciis metad winaaRmdegobrivi procesebi
mimdinareobs. gardamavali demokratiis qveynebSi poli-
tikuri tranziciis dinamikur process politikur
scenaze arsebuli politikur aqtorTa tipebi
gansazRvraven. Zalze mniSvnelovania am aqtorTa
politikur-kulturuli da inteleqtualuri poten-
cialis donisa da politikuri pragmatizmis gamoyenebis
unarebis Seswavla. politikur scenaze politikur
aqtorTa tipobrivi mravalferovneba miuTiTebs
demokratiul procesebze, magram maTi xSiri gadajgu-
feba arastabilur da iracionalur procesebs uwyobs
xels.
Tanamedrove politikur scenaze SeimCneva poli-
tikur aqtorTa politikur-inteleqtualuri poten-
cialisa da politikur portretTa garkveuli krizisi.
sazogadoeba axal ideebs, gaazrebebsa da midgomebs
moiTxovs, romlis unari zogierT politikur aqtors
ar aRmoaCnda. aseTi iracionaluri tendenciebi gan-
viTarda e.w. “vardebis revoluciis” Semdeg, rodesac
dominantma Zalam — “erTianma nacionalurma moZrao-
bam” Tavis xelSi moaqcia mTeli Zalaufleba da poli-
tikuri veli mTlianad avtoritarul politikur
partias daumorCila. aseTma procesebma, qarTul po-
litikur scenaze avtokratiuli politikuri reJimis
Camoyalibebas Seuwyo xeli, romelmac daTrguna ada-
mianuri Tavisuflebis yovelgvari niSnebi da Rirse-
bebi, daamkvidra sayovelTao SiSi da nihilizmi. aseT
situaciaSi, mniSvnelovani iyo politikur velze
“qarTuli ocnebis” gamoCena, romelic axal poli-
tikur aqtorad mogvevlina Tavis liderTan erTad.
2012 wlis saparlamento, 2013 wlis saprezidento
da 2014 wlis adgilobrivi TviTmarTvelobebis arCevne-

,,universali”, Tb., 2014 (es naSromi am wignSi calke Tavad

warmovadgineT da Sinaarsi ucvlelad davtoveT)

14
bis Semdeg, romelSic damajerebeli gamarjveba moipo-
va koalicia “qarTulma ocnebam”, politikur scenaze
radikalurad Seicvala situacia. sociums daubrunda
Rirseba, Tavisufleba da politikuri optimizmi; igi
politikuri procesis mniSvnelovani aqtori gaxda, ro-
melmac xeli Seuwyo konsolidirebuli demokratiis
Camoyalibebas saqarTveloSi. sociumi aqtiur monawi-
leobas iRebs erovnul-saxelmwifoebrivi prioritete-
bis gansazRvrasa da politikuri gadawyvetilebebis
pragmatizaciis procesSi.
demokratiis stabilurobis upirveles pirobas
politikuri institutebi warmoadgens, romelic Tana-
medrove qarTul politikur scenaze Zalze sustia da
funqcionalurad mdgrad xasiaTs ar atarebs; dominan-
ti politikuri Zala, romelic garkveul situaciebSi
saxelmwifoebriv partiad warmogvidgeba, avtoritaru-
li reJimis Semoqmedi xdeba da politikur scenas fsev-
do institucionalur wesrigad aqcevs. saqarTveloSi
Zalian bevri partia struqturulad da ideologiurad
aramdgradia da liderze aris orientirebuli, romel-
Ta politikuri portreti qarTul politikur scenaze
moZvelda; maTi garkveuli nawili avtoritaruli reJi-
mis pirobebSi dominanti partiis satelitad iqca; ami-
tom, mniSvnelovani iyo Seswavliliyo qarTul politi-
kur velze instituciuri wesrigis Taviseburebebi;
gansakuTrebuli yuradReba unda miqceoda politiku-
ri partiebisa da partiuli sistemebis funqcionalur
mdgradobas politikuri tranziciis procesSi.
mniSvnelovnad migvaCnda politikur scenaze
axalgazrdobis adgilisa da rolis warmoCena, rome-
lic bolo periodSi aSkarad daTrgunuli aRmoCnda;
Tumca, misma aqtiurma nawilma — studentebam princi-
puli pozicia daiWira avtoritaruli reJimisa da do-
minanti partiis mier Cadenili Zaladobisa da daSinebis
politikis winaaRmdeg. axalgazrdobisaTvis erovnuli

15
da saxelmwiforbrivi idea axlebur gaazrebebsa da si-
tuaciebs emyareba; mas politikuri reJimis Secvlis
Semdeg daubrunda imedi da politikuri optimizmi;
axalgazrdoba ver Seegueba fasads, imitaciur midgo-
mebsa da iluziur damokidebulebas politikuri pro-
cesisadmi; amitom, perspeqtiuli TvalTaxedviT, axal-
gazrdobis aqtoruli rolis gazrdis gareSe politi-
kur scenaze racionaluri cvlilebebi SeuZlebeli iq-
neba. naSromSi gansakuTrebuli yuradReba mivaqcieT
Tanamedrove pirobebSi axalgazrdobis politikur-
kulturuli da inteleqtualuri donis amaRlebis sa-
kiTxebs.
Tanamedrove qarTul politikur scenaze mniSvne-
lovan problemad rCeba opoziciuri speqtris formi-
reba, romelic Tanamedrove situaciaSi Tavis funqci-
onalur daniSnulebas ver asrulebs; xSir SemTxvevaSi,
qarTuli politikuri opozicia destruqciul Zalad
gvevlineboda da politikur scenaze metad agresiul
formebs iyenebda; samwuxarod, axlac aseTi tendencie-
bi SeiniSneba, romelic mosalodneli iyo avtoritaru-
li politikuri reJimis damarcxebis Semdeg; samar-
Tliania amerikeli politologis Tomas de vaalis Se-
niSvna, rom qarTul politikur velze Camoyalibda
ukiduresad agresiuli politikuri kultura da Rrma
polarizacia mTavrobasa da opozicias Soris,1 rome-
lic ver asaxavs saxelmwifoebrivi azrovnebisa da Ta-
namedrove politikuri eris demokratiuli ganviTare-
bis perspeqtivebs; amitom, politikur opoziciaSi ar-
sebul racionalur da iracionalur tendenciebs naS-
romSi garkveuli adgili dauTmeT.

1
Tomas de vaali. saqarTvelos mniSvnelovani dReebi daudga.
Foreignpress.ge, 8 dekemberi, 2013.
http://presa.ge/new/index.php?m=politics&AID=23653

16
 naSromSi ganxilulia qarTuli marTlmadideblu-
ri eklesiisa da gansakuTrebiT sruliad saqarTvelos
kaTolikos-patriarqis ilia II-is roli mimdinare po-
litikur cvlilebebSi; qarTuli eklesia yovelTvis
gamoxatavda Tavis principul pozicias zogierTi gau-
marTlebeli reformis winaaRmdeg da politikur siv-
rceSi erovnuli Rirebulebebisa da tradiciebis Rir-
seul damcvelad gamodioda; ucxoeli politologe-
bic ki aRniSnavdnen patriarqisa da qarTuli marTlma-
didebluri eklesiis maRal reitings politikur siv-
rceSi, radganac politikuri instituciuri wesrigi
qaosur xasiaTs atarebs; amitom, gadaWarbebuli ar iq-
neba Tu vityviT, rom politikur scenaze qarTuli ek-
lesia mniSvnelovan aqtorad mogvevlina da politi-
kur tranziciaSi Tavisi pragmatuli midgomebiT Tavi
gamoiCina; igi erT-erTi aqtori aRmoCnda, romelmac
sazogadoebas erovnuli idea da qarTuli saxelmwifo-
ebrivi TviTmyofadoba SeunarCuna. qarTuli eklesia
pirdapir Tu latenturad yovelTvis gamoxatavs Tavis
principul pozicias iracionaluri tendeciebis wina-
aRmdeg da optimisturi ganwyobilebebis SenarCunebaSi
Tavisi Rirseuli wvlili Seaqvs.
qarTul politikur scenaze aqtorTa tipebisa da
maTi kulturul-inteleqtualuri TviTdamkvidrebis
sakiTxebze politikur-samecnikero sivrceSi naSrome-
bis simcire SeiniSneba, Tu ar CavTvliT Cvens mier Tana-
avtorobiT gamoqveynebul ramdenime statias.1 aris

1
ix.: g.abesaZe, a.tukvaZe. politikur aqtorTa tipebi Tanamedrove
qarTul politikur scenaze. saerTaSoriso, recenzirebadi da
referirebadi samecniero Jurnali “mecniereba da cxovreba”, # 2,
Tbilisis saswavlo universiteti. Tb., 2010, gv.88-95; g.abesaZe, n.
abesaZe. marTlmadidebluri eklesia da qarTuli saxelmwifoebrio-
ba. Tb., 2011; g.abesaZe. qarTuli eklesia—politikuri moderniza-
ciis aqtori. saerTasoriso, recenzirebadi da referirebadi
samecniero Jurnali “mecniereba da cxovreba”, # 2(4), Tbilisis
saswavlo universiteti. Tb., 2011, gv. 123-126; g.abesaZe. politikuri

17
naSromebi, romlebSic politikur aqtorTa moRvaweo-
bis calkeuli aspeqtebia gadmocemuli, Tumca Tanamed-
rove procesebis asaxva maTSi naklebad igrZnoba.
marTalia, 2012 wlis saparlamento, 20013 wlis
saprezidento da 2014 wlis adgilobrivi TviTmarTve-
lobebis arCevnebi demokratiulad Catarda, magram
memkvidreobiT miRebul politikur scenaze politi-
kur aqtorTa gadajgufebas kvlav rTuli procesebi
axlavs. amitom, am scenaze mimdinare realuri procese-
bis warmoCena da politikur aqtorTa gadajgufebisa
da garkveuli iracionaluri tendenciebis gaazreba
aucilebeli iyo, romelic unda gaxdes maTi politi-
kur—kulturuli TviTdamkvidrebis piroba politiku-
ri tranziciis procesSi.
naSromis bolo Tavi eZRvneba politikuri kultu-
risa da demokratiis stabilurobis sakiTxebs; Cven wina
planze wamovwieT samoqalaqo racionalurobis, poli-
tikuri eris formirebisa da politikuri pragmatizmis
damkvidrebis sakiTxebi; es problemebi gansakuTrebiT
mniSvnelovania Tanamedrove qarTuli politikuri sa-
zogadoebis formirebisaTvis, romelmac qarTvel ers
unda daubrunos erovnulobisa da saxelmwifoebrio-
bis gancda da uzrunvelyos demokratiis stabiluroba.
daskvnaSi SevajameT Cveni kvlevis Sedegebi, war-
movadgineT rekomendaciebi da pragmatuli xasiaTis
paradigmebi, romelic SeiZleba gamoiyenos politi-
kurma institutebma da politikurma elitam Tavis

scenis aqtorebi saqarTveloSi. suxiSvilis sawavlo universiteti.

saerT. samec. konferenciis masalebi ,,universali”, 2011, gv.97-102;
g.abesaZe, a. tukvaZe. sociumis TviTdamkvidreba qarTul poli-
tikur sivrceSi. saerTaSoriso, recenzirebadi da referirebadi
samecniero Jurnali “mecniereba da cxovreba”, # 1(9), Tbilisis
saswavlo universiteti. Tb., 2014, gv. 143-147; g.abesaZe. Tanamedrove
qarTuli politikuri scenis aqtorebi: politikur-kulturuli
TviTdamkvidrebis SedarebiTi analizi. soxumis saxelmwifo uni-
versiteti. ,,universali”, Tb., 2014

18
moRvaweobaSi; agreTve, zogierTi mosazreba SeiZleba
gamoyenebul iqnes politikis mecnierebis calkeuli
sakiTxebis Seswavlis procesSi.
Cven gulaxdilad mivuTiTeT im gamowvevebisa da
riskebis Sesaxeb, romlis winaSec Tanamedrove qarTu-
li saxelmwifo aRmoCnda. Tanamedrove periods kargad
Seefereba ilia WavWavaZis metad sayuradRebo gaf-
rTxileba: ,,ar viciT-rani vyofilvarT, ar vxedavT-
rani varT, ver gamogvisaxia-rani viqnebiT! yurebSi
bamba gvaqvs daculi da Tvalebze xeli agvifarebia.
arc arafers vxedavT, arc araferi gvesmis. uzarma-
zari Txrilia Cven, qarTvelebis, win da ainunSiac ar
mogvdis. am Txrilis piras vdgevarT da sakmaoa xeli
gvkran - da Sig gadaviCexebiT deda-budianad”.1
naSromis momzadebis procesSi ZiriTadad gamoye-
nebuli iqna qarTuli politikur-istoriuli, filoso-
fiuri da sociologiuri samecniero naSromebi, rome-
lic emyareba ilia WavWavaZisa da ivane javaxiSvilis
politikur-ideologiur Sexedulebebsa da koncefci-
ebs. naSromSi gansakuTrebuli adgili davuTmeT sru-
liad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II
epistoleebsa da qadagebebSi gamoTqmuli mosazrebebi-
sa da miTiTebebis ganxilvas, romelic qarTuli saxel-
mwifoebrivi TviTdamkvidrebisa da erovnuli cnobie-
rebis sakiTxebs exeba. didi daxmareba gagviwia Tanamed-
rove qarTveli politologebis samecniero naSromebma
da Sexedulebebma, romelic politikuri kulturis,
demokratiis, samoqalaqo sazogadoebis formirebis,
erovnuli cnobierebis, ideologiis, politikuri
tranziciisa da Tanamedrove qarTuli politikis Sefa-
sebis calkeul aspeqtebs exeba /ix.: gamoyenebuli li-
teraturis sia/. erovnuli memkvidreobis Seswavlasa

1
i. WavWavaZe. ,,ra giTraT? riT gagaxaroT?”rC. nawarmoebebi xuT
tomad. t. IV. Tb., 1987, gv.177

19
da erovnuli Rirebulebebis gaazrebaSi didi daxmare-
ba gagviwia Tanamedrove qarTveli istorikosebis, fi-
losofosebis, sociologebisa da fsiqologebis samec-
niero naSromebma da calkeulma mosazrebebma /ix.: ga-
moyenebuli literaturis sia/. naSromis momzadebis
procesSi farTod gamoviyeneT Tanamedrove dasavle-
Tis cnobili politologebisa da eqspertebis naSrome-
bi da Sefasebebi; gansakuTrebiT aRsaniSnavia Tomas de
vaalis, linkoln mitCelis, stiven jonsis, Carlz fein-
benqsis, viola fon kramonis, iujin pursos, maikl CeCi-
res, devid krameris, jon deilis, karl Tomsonis, jo-
Sua kuceras, deniel larisonisa da sxvebis naSromebi
da eqspertuli Sefasebebi, romlebic Tanamedrove sa-
qarTveloSi mimdinare politikur procesebs exeba.
calkeuli sakiTxebis gaazrebisas gamoviyeneT cnobili
rusi politologebis - prof. e. batalovis, prof. a.a.
degtiarovis, prof. a.i. melvilis, prof. r.t. muxaevis,
prof. a.i. soloviovis, l.semerenkos da sxv. samecniero
naSromebi.
naSromis momzadebisas farTod gamoviyeneT Seda-
rebiTi analizis, kontent-analizis, bihevioralistu-
li da postbihevioralistuli, struqturul-funqci-
onaluri, politikuri fsiqoanalizis, modelirebis,
hipoTezebisa da scenarebis Sedgenis, prognozirebisa
da alternativebis SemuSavebis meTodebi; zogierTi sa-
kiTxis kvlevisas gamoviyeneT konkretul-istoriuli,
empiriul-raodenobrivi, xarisxobrivi da situaciuri
analizis meTodebi. Cveni Sexedulebebi garkveul sce-
narebs, hipoTzebs, modelebsa da paradigmebs emyareba,
romelic ar gamoricxavs alternatiul Sexedulebebsa
da mosazrebebs.
wignSi gamoTqmuli Sexedulebebi da zogierTi
problemisa da procesisadmi Cveni damokidebuleba, Se-
iZleba garkveuli kategoriis adamianebisaTvis miuRe-
beli aRmoCndes an maT politikur interesebs ewinaaR-

20
mdegebodes, romelic politikis latenturobis xasia-
Tidan gamomdinare da pluralistuli demokratiis pi-
robebSi Cveulebriv movlenad unda miviCnioT. gamoCe-
nili qarTveli filosofosi da mecnieri, akad. Salva
nucubiZe ambobda, rom ,,ar mwams azri, Tu is sakamaTo
araa”,1 romelic namdvilad gamodgeba saxelmZRvanelo
principad samecniero da saswavlo procesSi. SeniSvne-
bi, romelic am wignis mimarT gamoiTqmeba, CvenTvis yo-
velTvis misaRebi iqneba da sasargeblo da argumenti-
rebul rCevebs aucileblad gaviTvaliswinebT. aseTi
midgomebi, Tanamedrove demokratiis stabilurobis,
pluralistuli politikuri kulturisa da politi-
kur-kulturuli sivrcis racionalurobis garantiebs
iZleva.

1
wignidan: q. nucubiZe. Salva nucubiZe. ,,nakaduli” Tb, 1988, gv.255

21
 pirveli Tavi.

politikuri kultura Tanamedrove

politikur sistemaSi

1.1. politikuri kulturis konceptualuri

modelebi politikis TeoriaSi
politikisa da politikuri sivrcis struqtu-
rul-funqcionalur Taviseburebebs RirebulebiTi da
normatiul-orientaciuli ganzomileba gansazRvravs.
politikuri interesebi da miznebi garkveul Rirebu-
lebebsa da orientaciebSi gamoisaxeba, romelic warmo-
Sobs politikuri cxovrebis funqcionalur models.
politikuri cxovrebis aseT models politikuri sis-
tema ewodeba, romelic Tavisebur instituciur da Ri-
rebulebiT sivrces warmoadgens. aseT sivrceSi poli-
tikuri institutebisa da sociumis TviTdamkvidrebis
mniSvnelovan SefasebiT kriteriums politikuri kul-
tura warmoadgens. politikur kulturaSi aisaxeba
adamianis sუbieqturi motivaciebi da damokidebuleba
politikur sivrceSi arsebuli Rirebulebebisa da
orientaciebisadmi. politikuri kultura Tanamedro-
ve politikuri sistemis unmiSvnelovanes elements
warmoadgens da arsebiTad gansazRvravs misi institu-
ciuri da RirebulebiTi modernizaciis Tavisebure-
bebs.
politikis TeoriaSi politikuri kulturis Ses-
wavlis ori periodi gamoiyofa:
pirveli. XX s-is 50-ani wlebidan daiwyo politi-
kuri kulturis ideebis aqtiuri damuSaveba, romelic
ganpirobebuli iyo msoflioSi mimdinare politikuri
cvlilebebiT; am drois msoflio ganviTarebis globa-
lur faqtors warmoadgenda adre pasiuri farTo mase-
bis aqtiuri politikuri moRvaweoba, romelic yovel-

22
Tvis warmatebuli ar iyo maTi dabali politikuri
kulturis gamo. dasavleTis qveynebSi gaizarda adami-
anTa interesebisa da moTxovnebis diferenciacia, ro-
melic yovelTvis efeqturad ver regulirdeboda po-
litikuri institutebis mier. amasTanave, msoflioSi
gaCnda bevri axali saxelmwifo, sadac dasavluri po-
litikuri demokratiis transplantacia masebis dabali
politikuri kulturis gamo advili ar iyo. amitom, po-
litikis TeoriaSi upirveles kvleviT problemas war-
moadgenda politikuri kulturis konceptualuri da
empiriul-situaciuri sakiTxebis damuSaveba.
meore. XX s- is 90- an wlebSi politikur mecniere-
bas sruliad axal pirobebSi mouwia politikuri kul-
turis Teoriisa da misi gamoyenebiTi aspeqtebis damu-
Saveba. aRmosavleT evropaSi antikomunisturi revo-
luciebis Sedegad warmoiSva axal saxelmwifoTa siv-
rce, sadac instituciuri demokratiuli tranzicia
mniSvnelovanwilad damokidebuli iyo adamianTa kul-
turul-inteleqtualur doneze. axali demokratiis
qveynebSi wina planze dadga demokratiuli politiku-
ri kulturis amaRlebis sakiTxebi; saWiro iyo TiToeu-
li qveynis konkretuli Taviseburebebisa da politiku-
ri Tanacxovrebis tradiciebis Seswavla da transplan-
taciis procesSi gaTvaliswineba. amasTanave, globalu-
ri masStabis demokratiulma procesebma, gansakuTre-
biT wina planze wamoswia politikuri kulturis feno-
menisa da misi calkeuli struqturuli komponentebis
funqcionaluri TavisTavadobis gaazreba.
Tanamedrove politikis TeoriaSi “politikuri
kulturis“ cnebis 50- ze meti ganmarteba arsebobs. amis
Sesaxeb pirveli koncefciebi da konceptualuri gan-
martebebi gamoCnda XX s-is 50-60-ian wlebSi. politiku-
ri kulturis calkeuli aspeqtebis Seswavla iwyeba jer
kidev konfucis, platonisa da aristoteles epoqidan.
mniSvnalovani wvlili politikuri kulturis empiri-

23
ul-funqcionalur problemaTa gaazrebaSi miuZRviT
nikolo maqiavelsa da Sarl lui monteskies.
termini “politikuri kultura” pirvelad xmare-
baSi Semotanili iqna XVIII s-Si germaneli moazrovnis
iohan herderis mier naSromSi “filosofiis ideebi ka-
cobriobis istoriaSi” (1784 w.)1 am periodSi, jer kidev
politikur kulturas ar iyenebdnen rogorc koncep-
tualur cnebas da avtonomiuri statusis mqone feno-
mens.
Tanamedrove dasavleTis politikis mecnierebeb-
Si pirvelad termini “politikuri kultura” gamoCnda
amerikeli Teoretikosis x. faieris naSromSi “evropu-
li didi saxelmwifoebis mmarTvis sistemebi” (1956). po-
litikuri kulturis sistematizirebul da konceptua-
lur kvlevaSi mniSvnelovani wvlili Seitana dasavle-
Tis politikis mecnierebis warmomadgenlebma: g. al-
mondma, s. verbam, l. paim, j. pauelma., u. rozenbaumma, d.
divainma, r. rouzma, d. kavanma, k. fonbaimem, i. inglhar-
tma, s. lipsetma, m. kroziem, m. diuverJem, J. Svarcen-
bergma da sxvebma.
politikis TeoriaSi politikuri kulturis kon-
ceptualur gagebaSi sami ZiriTadi midgoma gamoikveTa:
erTi jgufi mecnierebisa mas aigiveben mTlianad poli-
tikisa da politikuri procesis subieqtur SinaarsTan,
romelSic politikis samyaros sulieri movlenebis er-
Toblioba igulisxmeba(g. almondi, s. verba, d. divaini
da sxv.). meore jgufi mecnierebisa politikur kultu-
raSi gamosaxaven normatiul- RirebulebiT moTxov-
nebs, romelic adamianis politikaSi moqmedebis tipiu-
ri wesebis erTobliobaSi gamoixateba.(s. uaiti, j. ple-
ino, m. duglasi da sxv.); igi orientirebulia sazogado-
ebaSi yvelaze metad gavrcelebuli normebisa da Tama-
Sis wesebze, romelic politikuri qcevebis standar-

1
S. Whise. Political Culture and Soviet Politics. London, 1979, p. 2

24
tebsa da modelebSi aisaxeba. mesame jgufi macnierebisa
politikur kulturas miiCnevs saSualebad, romliTac
adamianebi Tavis RirebulebiT orintacias axorcie-
lebs praqtikul moqmedebebSi (i. Sapiro, p. Sarani, u.
rozenbaumi da sxv.). politikuri kulturis saSuale-
biT adamianebi gansazRvraven politikuri moRvaweobis
stils, Tavis politikur miznebsa da prioritetebs. ma-
Ti azriT, politikuri moRvaweobis stili politikur
kulturas warmoadgens, rogorc politikuri qcevebis
myari formebis erTobliobas.1
politikuri kulturis Tanamedrove konceptua-
luri modelis formirebaSi prioriteti ekuTvnis ame-
rikel politologs gabriel almondis, romelmac po-
litikuri sistemis analizisas misi ori done gamohyo:
1. instituciuri: politikuri institutebi da misi
funqciebi, saxelmwifoebrivi politikis firmirebis
normebi da meqanizmebi; 2. orientaciuli: orientacie-
bi, romelsac sxvadasxva formebiT gamoxatavs mosaxle-
oba politikuri obieqtebis mimarT.
g. almondisa da j. pauelis mixedviT individis po-
litikuri orientaciebi anu politikuri poziciebi sa-
mi saxis komponentebs moicavs: 1. kognitiuri anu “ Se-
fasebiTi” orientaciebi, romelic warmodgenilia po-
litikuri sistemis struqturis, misi ZiriTadi insti-
tutebis, xelisuflebis organizaciis maqanizmebis Se-
saxeb codnis saxiT.; 2. “emociuri”, romelic gamoixate-
ba adamianTa grZnobebsa da ganwyobilebebSi, rac gamow-
veulia xelisuflebiTi institutebis funqcionirebis
Sedegad; 3. “SefasebiTi”, romelic emyareba politiku-
ri movlenebis RirebulebiT kriteriumebsa da stan-
dartebs. g. almondma aseTi orientaciebis erToblio-
bas politikuri kultura uwoda, romelSic politiku-

1
Gjkbnjkjubz. Ext,ybr. / F. >. Vtkьdbkь b lh. /. V., 2011, c. 432-433

25
ri sistemis instituciuri da realuri funqcionire-
bis donea asaxuli.
Tanamedrove politikuri sistemis analizisas
mniSvnelovania misi orientaciebisa da RirebulebiTi
komponentebis Seswavla, romelSic mniSvnelovan rols
asrulebs moqalaqeTa da politikur institutTa qce-
vebsa da moRvaweobaSi. politikuri procesis dinami-
kurobasa da demokratiul modernizaciaze gansakuT-
rebul zegavlenas axdens orientaciebi, Rirebulebebi,
lokaluri miTologiebi, simboloebi, mentaluri ste-
reotipebi da a. S. igi aisaxeba erovnuli politikuri
sistemis struqturul-funqcionalur Taviseburebeb-
Si. amerikeli politologi e. heivudi aRniSnavs, rom
sasicocxlo rols asrulebs “politikuri kultura”
sazogadoebis cxovrebaSi: adamianis rwmena da Rirebu-
lebebi ayalibebs rogorc mis damokidebulebas poli-
tikuri procesebisadmi, aseve mis Tvalsazriss im reJi-
mis Taobaze, romelSic uwevs cxovreba. - anu, miaCnia
Tu ara es reJimi kanonierad, aRiarebs Tu ara mis legi-
timurobas. Sesabamisad, swored legitimuroba iTvle-
ba politikuri mdgradobis umTavres pirobad, isaa re-
Jimis arsebobisa da simtkicis wyaro.1
politikuri kulturis analizisas g. almondma ga-
moiyena funqcionaluri midgima, romlis mixedviT po-
litikuri kultura ufro metad ganxilulia, rogorc
fsiqologiuri fenomeni; man 1956 w. gamosca statia “Se-
darebiTi politikuri sistemebi”, romelSic Camoaya-
liba politikuri kulturis konceptualuri modeli
da misi ZiriTadi parametrebi. g. almondis azriT, yove-
li politikuri sistema moicavs orientaciaTa gansa-
kuTrebul nimuSebs politikur moqmedebebze, romel-
sac “politikuri kultura~ uwoda. ufro gvian s. ver-
basTan erTad gamosca wigni “samoqalaqo kultura”

1
e. heivudi. politika. Tb., 2008, gv. 273

26
(1963 w.), romelSic xuTi qveynis - aSS-is, didi britane-
Tis, germaniis, italiisa da meqsikis samoqalaqo kul-
turis istoriul - SedarebiT analizzea dafuZnebuli.
maTi azriT, politikuri kultura garkveul politi-
kur sistemaSi miuTiTebs specifikur orientaciebsa da
mrwamsze, sakuTar rolze am sistemaSi.1 g. almondi da
j. paueli ase ganmartavs politikur kulturas: “poli-
tikuri kultura aris mocemuli sistemis monawileTa
individualur mizandasaxulobaTa da orientaciaTa
erToblioba. esaa subieqturi sfero, romelic safuZ-
vlad udevs politikur moqmedebebs da aniWebs maT
mniSvnelobas”.2 politikuri kulturis ufro srulyo-
fili ganmarteba s. verbam gadmosca, romelic aRniS-
navs, rom politikuri kultura Sedgeba Rirebulebe-
bis, empiriuli ganwyobilebebisa da simboloebis er-
Tobliobisagan, romelic gansazRvravs politikur si-
tuaciasa da politikur moqmedebebs.3 am gagebiT, poli-
tikuri kultura gansazRvravs adamianTa pozicias da
gavlenas axdens socialuri aqtiurobis formebze. is
warmoadgens politikur urTierTqmedebebaTa mTavar
elements da asrulebs kontrolis funqciebs. garkve-
ul politikur sistemaSi funqcionalur doneze gamoi-
yofa konkurentuli politikuri orientaciebi da po-
ziciebi, romlebic politikur moqmedebaTa tipebs gan-
sazRvraven. politikuri kulturis dones garkveulwi-
lad politikuri orientaciebi, Rirebulebebi, pozi-
ciebi da politikur moqmedebaTa Taviseburi modelebi
da tipebi gansazRvravs.
g. almondi da s. verba aRniSnavs, rom rodesac Cven
vlaparakobT sazogadoebis politikuri kulturis Se-
saxeb, vgulisxmobT politikur sistemas, romelic in-

1
G. Almond, S. Verba. The Civic Culture. Trinceton, 1963, p. 13
2
politologiis safuZvlebi. referati.. Tb., 1992, gv. 54
3
S. Verba. Comnerative Political Cultury. Princeton, 1969, p. 513

27
toriorizirebulia mosaxleobis codnaSi, grZnobebSi
da SefasebebSi.1 dasavleTis politikur mecnierebebSi,
politikuri kultura, rogorc orientaciebis, Rire-
bulebebis, ganwyobilebebisa da mrwmasis erToblioba
rCeba ZiriTad gansazRvrebad. agreTve, arsebobs sxva
Sexeduleba romelic politikur kulturas miiCnevs
politikuri ideebisa da socialuri praqtikis erTob-
liobad.
politikis TeoriaSi miniSvnelovani aRiareba moi-
pova g. almondis ganmartebam, rom politikuri kultu-
ra aris politikur moqmedebebze orientaciaTa gansa-
kuTrebuli modeli. s. verbas azriT, es aris ganwyobi-
lebaTa sistema politikuri qcevebisa da politikuri
institutebis Sesaxeb.2
r. karri da m. bernateoni aRniSnavs, rom politi-
kuri kultura moicavs politikur ideebsa da socia-
lur praqtikas.3 r. Takeri politikuri kulturis Sina-
arsSi politikur cnobierebasTan erTad qcevis nimu-
Sebsac aRiarebs.4 J. rozenbaumis azriT, politikuri
kultura aris “politikaSi orientaciebisa da qcevebis
modeli”.5
l. pais azriT, politikuri kultura aris ganwyo-
bilebebis, mrwamsisa da grZnobebis erToblioba, rom-
liTac politikur sistemaSi politikur process eni-
Weba garkveuli wesrigi da mniSvneloba; igi moicavs po-
litikur idealebs, qcevisa da moqmedebebis wesebsa da
normebs. politikuri kultura aris politikis fsiqo-

1
ix.: G. Almond, S. Verba. The Civil Culture. Political Attitudes and Democracy in
Five Nations. Boston, 1965, p. 13
2
K. V. Ctvthtyrj. Cjdhtvtyyfz pfgflyfz gjkbnbxtcrfz yferf.
Hjcnjd-yf-Ljye, 1998, c. 167-168
3
: R. Carr, M. Bernstein. American Democracy. 8th ed. Hinsdale, 1977, p.29
4
: R. Tucjer. Political Culture and Leadership In Soviet Russia. Brighton, 1987, p.
VIII
5
W. Rosenbaum. Political Culture. N. Y. , 1978, p. 41

28
logiuri da subieqturi Sefasebis gamovlineba. d. di-
vainma Tavis wignSi “SeerTebuli Statebis politikuri
kultura”, politikuri kultura miiCnia saerTo kul-
turis nawilad.1 l. paim da s. verbam politikuri kul-
tura warmoadgines politikis subieqtur nakadad,
romlebic mniSvnel;obas aniWeben politikur gadawyve-
tilebebs, awesrigeben institutebs da individualur
moqmedebebs aZleven socialur azrs.2
g. almondisa da s. verbas koncefciis Tanaxmad, po-
litikuri kultura Sereuli kulturis saxes warmoad-
gens, romelsac “kulturuli moqalaqeobrioba” uwodes.
kulturuli moqalaqeobriobis yvelaze ufro damaxa-
siaTebel niSans warmoadgens moqalaqeTa racionaluri
qceva, romelic Seesabameba demokratiul politikur
sistemas. g almondma da s. verbam politikis SedarebiT
kvlevaSi politikuri sistemebis Sedarebisas wina plan-
ze wamoswies politikur-kulturili elementi. Sedare-
biTi empiriuli politikuri analizisas damtkicda ame-
rikuli da inglisuri politikuri kulturis modele-
bis “arasrulyofileba” da “araidealuroba”. maTi az-
riT, politikuri kulturis idealuri tipi arcerT qve-
yanaSi ar arsebobs. politikuri kulturis ZiriTad gan-
msazRvrel niSnad moqalaqeobrivi kultura aiRes, ro-
melic racionalur aqtiurobaSi gamoixateba.
g. almondma politikuri kulturebis Sedarebis
safuZvelze gamohyo politikuri sistemis oTxi tipi: 1.
anglo-amerikuli, romelsac axasiaTebs homogenuroba
da sekularizebuli politikuri kultura; 2. dasav-
leT-evropuli kontinentaluri fragmentaluri po-
litikuri kulturiT, romelic Sereuli politikuri
subkulturebisagan Sedgeba; 3. industriamdeli da na-

1
Э. <fnfkjd. Gjkbnbxtcrfz rekmnehf cjdhtvtyyjuj fvthbrfycrjuj
j,otcndj. V., 1990, c. 15
2
L. Pye, S. Verba. Political Culture and Political Development. N. Y. , 1965, p. 7

29
wilobriv industriuli tipi diferencirebuli poli-
tikuri kulturiT; 4. totalitaruli, romelic erTsa-
xovani politikuri kulturis tipiT gamoixateba.
g. almondma, d. pauelma da sxvebma politikuri
sistemebis Sedarebisas mniSvnelovani yuradReba miaq-
cies politikuri kulturis erovnuli modelis daxa-
siaTebas. erovnul politikur kulturaSi warmodgeni-
lia eris politikuri TviTmyofadobisa da politiku-
ri Tanacxovrebis wesebis TavisTavadoba, romelic
erovnul mentalobasa da RirebulebiT tradiciebs em-
yareba. maT erovnul politikur kulturaSi sami done
gamohyves: 1. politikuri sistemis done; 2. politikuri
procesis done; 3. politikuri kursis done. politiku-
ri sistemis doneSi igulisxmeba misi demokratiuloba,
politikuri Tanacxovrebis tradiciebi, erovnuli sia-
mayis grZnoba, patriotizmi; amasTanave, politikuri
procesis warmateba didad aris damokidebuli politi-
kuri sistemis legitimurobaze. legitimurobis done
maSin aris maRali, rodesac moqalaqeebi Tavis Tavs
valdebulad Tvlian daemorCilon kanons; Tu isini Si-
Sis gamo icaven kanons, maSin legitimurobis done Zal-
ze dabalia. aseT situaciaSi moqalaqeebi xSirad mimar-
Taven politikuri problemebis gadawyvetis Zaladob-
riv formebs. am TvalsazrisiT, Tanamedrove erovnuli
politikuri kulturis donis Sefaseba unda moxdes po-
litikuri sistemis legitimurobis doniT, romelic
politikuri procesisa da kursis stabilurad warmar-
Tvis safuZvelia.
politikuri kulturis meore done gulisxmobs
moqalaqeTa damokidebulebasa da monawileobas poli-
tikur procesSi; politikuri procesi rac ufro iTva-
liswinebs moqalaqeTa interesebs, miT ufro CarTulia
masSi sazogadoeba. am dones, upirveles yovlisa, mie-
kuTvneba marTvis forma. igi gansazRvravs moqalaqeTa
aqtiur an pasiur monawileobas politikur procesSi.

30
 politikuri kulturis mesame done gulisxmobs
imas, Tu rogor aris sazogadoeba mowyobili, ramdenad
ereva xelisufleba sazogadoebis cxovrebasa da eko-
nomikaSi. politikuri kursis doneSi igulisxmeba: po-
litikuri RonisZiebebi, xelisuflebis funqcionire-
bis formebi, keTildReobisa da usafrTxoebis miRweva
da sxv. am TvalsazrisiT, mniSvnelovania sazogadoebis
mxardaWera politikuri kursisadmi.1
g. almondis “idealuri tipebis” Teoria ganaviTara
amerikelma politologma v. rozenbaumma, romelic gan-
sakuTrebul yuradRebas amaxvilebs sazogadoebaSi ar-
sebuli politikuri orientaciebis sxvadsxvaobaze, ro-
melic subkulturebis saxiT gamovlindeba; masSi ki igu-
lisxmeba politikuri kulturebis gansakuTrebuli ti-
pebi, romelic mosaxleobis sxvadasxva jgufebSi gamov-
lindeba. is gamohyofs orientaciaTa ramdenime jgufs:
1. saxelmwifoebrivi marTvis organoebisadmi da-
mokidebuleba moicavs: individis mier saxelisuflebo
institutebis moRvaweobis Sefasebasa da masze reaqci-
as, saxelmwifosa da oficialuri pirebis normatiuli
aqtebisa da xelisuflebis mier miRebuli gadawyveti-
lebebis Sefasebas.
2. politikuri sistemis SigniT sxvadasxva jgufeb-
Tan damokidebuleba: politikuri identifikacia, gar-
kveuli jgufisadmi mikuTnebis gacnobiereba, politi-
kuri loialuroba sxva aqtorebisadmi da maTTan Tanam-
Sromlobis aucilebloba, politikuri wesrigis gan-
msazRvreli normebisadmi damokidebuleba, aqtorTa
urTierTdamokidebulebis wesebi.
3.Tavisi sakuTari moRvaweobisadmi damokidebu-
leba, romelic gulisxmobs: politikur kompetentu-
robasa da politikis subieqtis pasuxismgeblobas.

1
U. Fkvjyl, L;. Gfetk, R. Cnhjv, H. Lfknjy. Chfdybntkyfz
gjkbnjkjubz. V. , 2002, c. 94-102

31
 politikuri kulturis konceptualuri modele-
bis ganxilvis Sedegad ZiriTadad ori Tvalsazrisi ga-
moiyofa: 1. avtorTa erTi nawili garkveul upirateso-
bas aniWebs politikur orientaciebsa da aqtorTa po-
litikur pozicias; wina planzea wamoweuli kognitiuri,
afeqturi da SefasebiTi elementebi; mniSvnelovani yu-
radReba eqceva individisa da sociumis ganwyobilebas
politikuri procesisadmi. 2. avtorTa meore nawili
garkveul mniSvnelobas aniWebs politikur qcevebsa da
moqmedebebs; politikuri kulturis ZiriTad SefasebiT
kritiriumad miaCniaT politikur qcevaTa da moqmedeba-
Ta tipebi da modelebi, arsebiTi yuradReba eqceva indi-
vidisa da sociumis racionalur da iracionalur saq-
mnianobas politikur sivrceSi. am SemTxvevaSi gaazrebu-
lia aqtorTa politikur situaciebSi aqtiuri da pasiu-
ri moRvaweobiTi aspeqtebi da politikuri gadawyveti-
lebebis procesSi maTi monawileobis formebi.
Tanamedrove politikuri kulturis modeli da
misi Sinaarsobrivi ganzomileba ganisazRvreba: 1. ori-
entaciebisa da poziciebis erTobliobiT, romelSic
gamoisaxeba aqtorTa prioritetuli RirebulebiTi da-
mokidebuleba; 2. politikuri moRvaweobiTa da moqme-
debebiT, romelSic politikis subieqtTa TviTdam-
kvidrebis procesi warmogvidgeba. amitom, politikuri
kulturis erovnul-politikuri modeli sinTezirebu-
lad moicavs orientaciaTa, poziciaTa da politikur
moqmedebaTa erTobliobas, romelic arsebuli poli-
tikuri sivrcis stabilurobis maCvenebelia.
Cveni ganmartebiT, politikuri kultura aris
individisa da sociumis mier garkveul politikur
sistemaSi interiorizirebuli politikuri Rirebu-
lebebis, normebis, orientaciebis, Sefasebebis, po-
ziciebis, simboloebis, politikuri warmodgenebis,
ganwyobilebebis, grZnobebis, politikuri azrebisa
da politikuri moqmedebis modelebisa da nimuSebis

32
erToblioba, romliTac gansazRvrul politikur
sivrceSi uzrunvelyofilia saxelmwifoebriv-po-
litikuri wesrigi da politikuri struqturebis
stabiluri funqcionireba.1
politikuri kultura Tanamedrove politikuri
sistemisa da politikuri sivrcis stabiluri funqcio-
nirebis umniSvnelovanesi elementia. igi gansazRvravs
politikuri sistemis struqturul-funqcionalur
Taviseburebebs, legitimurobisa da politikuri sta-
bilurobis formebs. politikuri kultura realurad
gamovlindeba politikuri scenis aqtorTa politikur
cnobierebasa da ideologiaSi, moRvaweobisa da poli-
tikuri monawileobis sxvadasxva tipebsa da modelebSi.
politikuri kultura Tanamedrove politikuri
sistemebis yvelaze mobiluri elementia da misi Sinaar-
sobrivi ganzomileba yovel konkretul politikur siv-
rceSi Taviseburi formebiT warmogvidgeba. Tanamedro-
ve politikur sistemasa da politikur kulturas Soris
urTierTdamokidebuleba ase warmogvidgenia:
1. politikuri sistemis garkveuli tipi gansaz-
Rvravs politikuri kulturis konkretul models, mis
Sinaarss, struqturasa da komponentebs.
2. politikuri kulturis garkveuli modeli, Ta-
vis mxriv, politikuri sistemis TandaTanobiT modifi-
cirebas an Secvlas axdens.
SeiZleba vTqvaT, rom politikuri kultura poli-
tikis aqtorebis orientaciaTa, poziciaTa da moqmede-
baTa iseTi wesrigia, romelic uzrunvelyofs politi-
kuri sivrcis mdgrad moderniziciasa da demokratiis
stabilurobas. politikuri kultura politikur siv-
rceSi aqtorTa Tanacxovrebis wesi da Tanaarsebobis
modelia, romelic ganapirobebs maT politikur TviT-

1
g. abesaZe. politikuri kulturis formirebis paradigmebi
gardamaval politikur sistemaSi. J. “politika”, 2, 1999, gv. 67

33
damkvidrebasa da TviTrealizacias. politikuri kul-
tura procesualurad RirebulebaTa da orientaciaTa
sinTezirebul sistemas warmoadgens, romelic Rrmad
aris dakavSirebuli eris tradiciul da genetikur men-
talur TanacxovrebasTan. amitom, misi demokratiuli
modernizacia Zalze rTulia da garkveul periods sa-
Wiroebs.

1.2. politikuri kulturis struqtura da funqciebi

politikuri kulturis garkveul tips Tavisi

struqtura gaaCnia, romelic gansazRvravs mis Tavis-
Tavadobasa da funqcionalur mdgradobas. politikur
sivrceSi politikuri kulturis struqturis funqci-
onaluri elementebis Taviseburebebsa da mis ganlage-
bas politikuri sistemisa da reJimis tipi gansaz-
Rvravs. amitom, politikuri kulturis struqturul-
funqcionaluri elementebis daxasiaTebisas Zalze
mniSvnelovania maTi politikur sivrceSi pragmatiza-
ciis SesaZleblobebi da pirobebi.
politikuri kulturis struqtura rTuli movle-
naa da sxvadasxva doneze gamovlindeba. zogadad, poli-
tikuri kulturis Sinaarsis daxasiaTebisas, gamoyofen
sam ZiriTad elements: 1. politikuri cnobierebis kul-
tura; 2. politikur moqmedebaTa da qcevaTa kultura; 3.
politikuri institutebis funqcionirebis kultura.
politikuri cnobierebis kulturaSi igulisxmeba:
1. politikuri subieqtis politikisa da politikuri
procesisadmi interesi da kompetenturobis done; 2.
politikur aqtorTa politikur- inteleqtualuri
done da TviTrealizaciis unari; 3. damokidebuleba
arsebuli politikuri reJimisa da politikur sivrce-
Si funqcionirebadi institutebisadmi; 4. politikuri
procesis sxva monawileebisadmi damokidebulebis

34
principebi da saSualebebi; 5. politikur aqciebSi mo-
nawileoba da politikuri situaciis Sefasebis unari;
6. “politikuri TamaSis wesebis” codna da masSi sakuTa-
ri adgilis gaazreba; 7. damokidebuleba konstituciu-
ri wesrigisa da kanonisadmi; 8. politikur-ideologiu-
ri TviTidentifikaciis xasiaTi; 9. politikuri rito-
rika da ena; 10. politikuri scenarebisa da modelebis
Sedgenis unari.
politikuri moqmedebebisa da qcevebis kultura-
Si igulisxmeba: 1. politikur procesSi monawileobis
formebi da xarisxi (mitingebi, demonstraciebi, poli-
tikuri gaficvebi, piketireba, partiuli moRvaweoba
da sxv.); 2. saxelmwifoebriv institutebTan damokide-
bulebis formebi da xarisxi ( konfrontacia an Tanam-
Sromloba); 3. politikuri procesis sxva aqtorebTan
damokidebulebis formebi da teqnologiebi (politi-
kur partiebTan da moZraobebTan urTierTobis princi-
pebi); 4. eleqtoraluri qcevis tipi; 5. racionaluri
politikuri monawileobis unari.
politikuri institutebis funqcionirebis kul-
turaSi igulisxmeba:
1. politikuri procesisa da politikuri sistemis
marTvis meTodebi da saSualebebi ( demokratiuli, avto-
ritaruli, totalitaruli, Sereuli da sxv.); 2. politi-
kur gadawyvetilebaTa miRebis da ganxorcielebis meTo-
debi da procedirebi; 3. politikur aqtorebs Soris ur-
TierTdamokidebulebis formebi; 4. politikuri kon-
fliqtebisa da krizisuli situaciebis marTvis unari; 5.
eleqtoraluri procesebis menejmenti (arCevnebisa da
legitimaciis sxva formebis organizaciis unari); 6. po-
litikur-marketinguli moRvaweobis warmarTvis forme-
bi da teqnologiebi; 7. erovnul-saxelmwifoebrivi inte-
resebis dacva da usafrTxoebis uzrunvelyofa.

35
 politikur sivrceSi politikuri cnobiereba da
azrovneba gansazRvravs politikuri kulturis racio-
nalurobis dones, amitom socializaciis procesSi misi
formireba politikur agentTa upirvelesi amocana un-
da iyos; igi moicavs: individisa da sociumis politi-
kur-inteleqtualur potencials, erovnul-saxelmwi-
foebrivi ideologiis ganviTarebis dones, politikur-
fsiqologiur procesebs, politikur Rirebulebebs,
orientaciebsa da Sefasebebs.
politikuri kulturis pragmatuli mxare poli-
tikur moRvaweobasa da moqmedebebSi gamovlindeba. po-
litikuri reJimi amkvidrebs politikur moqmedebaTa
da qcevaTa garkveul tipebsa da modelebs, konstitu-
ciuri wesrigis normebsa da RirebulebiT stereoti-
pebs, romelic politikuri kulturis garkveul mo-
delSi realizdeba. amitom, politikuri kulturis
struqturis realuri Sinaarsis ganmsazRvrelia poli-
tikur moqmedebaTa da qcevaTa garkveuli modelebi da
tipebi.
politikuri sistemis upirvelesi funqcionaluri
aqtoria politikuri institutebi. politikuri insti-
tutebis siZliere didad aris damokidebuli saerTo
erovnul-saxelmwifoebriv kulturaze. rac ufro ma-
Ralia saxelmwifoebrivi azrovnebis kultura da eris
politikuri TviTrealizaciis potenciali, miT ufro
maRalia instituciuri stabilurobis done. amitom,
axal demokratiul sivrceSi umniSvnelovanesia insti-
tuciuri kulturuli TanamSromlobis damkvidreba.
instituciuri kulturuli sivrce amkvidrebs konsen-
sualur demokratias, romelic legitimurobisa da
stabiluri modernizaciis garantia.
politikis TeoriaSi politikuri kulturis upir-
veles struqturul elementad miCneulia orientacie-
bi, romelic mimarTulia arsebuli politikuri siste-
mis, reJimisa da politikuri sivrcis aqtorebis mi-

36
marT. g. almondma individis politikuri oroentacie-
bis struqturireba moaxdina da Semdegi doneebi gamoh-
yo: kognitiuri anu SemecnebiTi, emociuri da Sefasebi-
Ti. v.rozenbaumi miiCnevs, rom orientaciebi aris “po-
litikuri kulturis sabaziso komponentebi”; igi gvTa-
vazobs orientaciebis Semdeg blokad dayofas: 1. sa-
xelmwifo institutebisadmi damokidebuleba (reJimi,
normebi, simboloebi, oficialur pirTa moqmedebebi,
xelisuflebis sxvadsxva moTxovnilebaTa Sefaseba, mi-
si gadawyvetilebebis efeqturoba); 2. damokidebuleba
politikis samyarosadmi, TviTidentifikacia (eris, sa-
xelmwifos, partiisadmi mikuTvnebulobis gaazreba),
politikuri mrwamsi, arsebuli politikuri TamaSis we-
sebisa da dominirebadi wesrigis Sefaseba; 3. damokide-
buleba Tavisi aqtiurobisa da kompetenturobisadmi
(TviTSesaZleblobaSi darwmuneba, rom realurad moax-
dens gavlenas xelisuflebis institutebze).
politikuri kulturis struqturaSi politikuri
orientaciebis ori ZiriTadi tipi SeiZleba gamoiyos: 1.
politikuri orientaciebi, romlebic saerTo erov-
nul-saxelmwifoebrivi TviTdamkvidrebis ZiriTad Si-
naarss gansazRvraven da RirebulebiT mimarTulebas
aZleven politikur procesebs; 2. politikuri orien-
taciebi, romlebic gansazRvraven individis politi-
kur TviTidentifikaciasa da politikuri aqtorebisa
da sociumis politikur scenaze moRvaweobis Sinaarss.
gardamaval politikur kulturaSi politikur
orientaciaTa damkvidreba da gamovlineba gansakuTre-
buli winaaRmdegobrivi formebiT mimdinareobs. tota-
litaruli mentaluri politikur-kulturuli sivrce
Tavisebur orientaciur wesrigs moicavs, romlis
transformacia garkveul konfliqtur situaciebTan
aris dakavSirebuli. procesis konsensualur tran-
sformacias arTulebs isic, rom avtoritarul stilSi
mimdinareobs axali orientaciebis damkvidreba. ami-

37
tom, gardamaval periodSi mniSvnelovania politikur
aqtorTa saerTo politikur-inteleqtualuri done da
moRvaweobis konsensualuri stili.
politikuri kulturis umniSvnelovanesi struq-
truli elementia — Rirebulebebi, romelSic sinTezi-
rebulad aris warmodgenili politikuri moqmedebebis
Teoriuli da empiriuli modelebi.politikuri Rire-
bulebebi aris eris politikuri Tanacxovrebisa da
TviTdamkvidrebis mentaluri sivrciTi wesrigi, ro-
melsac gaaCnia Tavisi konkretul-istoriuli formebi.
politikuri Rirebulebebi aniWeben kanonzomier xasi-
aTs politikur tranzicias da gansazRvraven politi-
kur aqtorTa orientaciul prioritetebs. Rirebule-
bebi myari politikuri wesrigisa da demokratiuli po-
litikuri TamaSis wesebis safuZvelia, romelic gar-
kveul politikur sivrcesa da droSi prioritetul mi-
marTulebebSi koncentrirdeba.
politikuri kulturis myar struqturul ele-
ments erovnuli politikuri Rirebeulebebi warmoad-
gens, romelic emyareba eris tradiciuli Tanacxovre-
bis wesebsa da mentalur Taviseburebebs; igi Tavisebur
asaxvas hpovebs erovnul cnobierebasa da TviTcnobie-
rebaSi. erovnuli Rirebulebebis dacva da misi Senar-
Cuneba eris politikur-sivrciTi arsebobis aucilebe-
li pirobaa; eri politikur memkvidreobas Rirebule-
bebis formiT gadascems da eri-saxelmwifos sicoc-
xlisunarioanobis gansazRvrul faqtors warmoadgens.
politikuri kulturis umniSvnelovanes struq-
turul elements warmoadgens p o l i t i k u r i p o z i
c i a. politikuri kultura Tavisi arsiT politikuri
poziciis sworad gansazRvrasa da SerCevas gulis-
xmobs. pozicia aris politikuri aqtiurobis an pasiu-
robis maCvenebeli; igi politikuri procesisadmi Se-
moqmedebiT da pragmatul damokidebulebas gulis-
xmobs. pozicia aris mzadyofna garkveul politikur

38
situaciaSi realuri politikuri moqmedebisaTvis; igi
gulisxmobs gaazrebul da mizanmimarTul zemoqmede-
bas politikur cvlilebebze. politikuri pozicia
aris winaswar SemuSavebuli nimuSebiTa da modelebiT
politikur procesebSi monawileobis unari da SesaZ-
lebloba.
gardamaval politikur kulturebSi gansakuTre-
biT gamovlindeba individebisa da politikuri aqto-
rebis mier politikuri poziciis mocemul politikur
viTarebaSi sworad SerCevis kultura, romelic rea-
lurad gansazRvravs tranziciis RirebulebiT prio-
ritetebs. politikuri tranziciis pirobebSi gamo-
ricxuli ar aris politikur poziciaTa winaaRmdegoba
da dapirispireba. am SemTxvevaSi mniSvnelovania ramde-
nad pragmatul pozicias daikavebs saxelisuflebo aq-
torebi. maT politikur poziciasa da alRozea damoki-
debuli konsensusis miRweva da realuri politikuri
gadawyvetilebebis miReba.
politikuri kulturis struqturaSi mniSvnelo-
vani adgili uWiravs S e f a s e b e b s, romelic garkve-
ul politikur-inteleqtualur donesa da informire-
bulobas moiTxovs. politikuri Sefasebebi politiku-
ri Semecnebisa da politikuri saqmianobis safuZvelze
gamomuSavdeba. igi SeiZleba iyos pozitiuri an negati-
uri da damokidebulia arsebul politikur reJimze,
romlis pirobebSic yalibdeba es Sefasebebi. poziti-
urSi igulisxmeba politikur aqtorTa mizanmimarTu-
li moRvaweoba politikuri sistemis etapobriv moder-
nizaciasa da demokratizaciaSi. demokratiul politi-
kur-kulturul sivrceSi pozitiuri Sefasebebi indi-
vidisa da sociumis aqtiurobis ganmsazRvrel faqto-
rad gvevlineba. negatiuri politikuri Sefasebebi in-
dividisa da sociumis pasiur politikur moqmedebebSi
gamovlindeba.; igi ZiriTadad winaaRmdegobriv da to-
talitarul politikur sistemebs axasiaTebs. Tumca,

39
politikuri Sefasebebis pozitiuri an negatiuri for-
mebi yoveli politikuri sistemisaTvis aris damaxasia-
Tebeli; isini gansazRvraven politikuri kulturis in-
teleqtualur Sinaarssa da moqalaqeTa qcevis mode-
lebs.
politikuri kultura politikuri sivrcis
mdgradobas politikuri normebiTa da samarTlebriv-
saxelmwifoebrivi normativebis safuZvelze axorcie-
lebs. normebi da normatiuli aqtebi aris politikuri
Tanacxovrebis wesebi, Cvevebi, standartebi da stereo-
tipebi, romliTac garantirebulia stabiluroba da
politikuri wesrigi. politikuri normebi politikuri
kulturis elementTa TviTdamkvidrebisa da TviTrea-
lizaciis, stabilurobisa da procesualurobis mom-
wesrigebeli komponentia.
politikuri normebi awesrigeben urTierTobebs da
warmoadgenen aqtorTa funqcionalur damkvidrebul
wesebs; isini garkveul politikur situaciebSi moqmede-
bis stereotipebad da standartebad iqcevian. politi-
kur-kulturuli normebi SemoqmedebiT damokidebule-
bas moiTxovs da misi Secvla an transformacia politi-
kur sivrceSi mimdinare proceszea damokidebuli.
politikuri kultura politikuri cxovrebis aS-
kara da faruli elementebis istoriulad Camoyalibe-
buli sistemaa, romelSic realurad gamovlindeba po-
litikuri qcevebisa da moqmedebebis nimuSebi, wesebi da
modelebi; amitom, isini politikuri kulturis struq-
turul elements warmoadgenen. politikuri moqmede-
bis nimuSebi, wesebi da modelebi ZiriTadad politiku-
ri socializaciis procesSi yalibdeba da realur si-
namdviled politikuri kulturis funqcionirebisas
gadaiqceva.
politikuri kulturis struqturaSi mniSvnelo-
vani adgili uWiravs afeqtur aspeqtebs, romelsac emo-
ciur elementad moixsenieben. yoveli politikuri siv-

40
rce Tavisebur emociur-SefasebiT aspeqtebs moicavs
da garkveuli fsiqologiuri komponentebis saxiT war-
mogvidgebian. masSi igulisxmeba: warmodgenebi, ganwyo-
bilebebi, grZnobebi, emociebi; isini subieqturi warmo-
naqmnia, magram warmoSobilia obieqturi politikuri
procesebiT. maTi dajgufeba SeiZleba ori mimarTule-
biT movaxdinoT-racionalur da iracionalur forme-
bad. racionaluri formebi ufro demokratiul da aq-
tiur moqalaqeobriv kulturebSi vlindeba, iraciona-
luri - totalitartul da zogjer, gardamaval poli-
tikur reJimebSi. Tumca, racionaluri da iracionalu-
ri politikuri warmodgenebis, ganwyobilebebis,
grZnobebisa da emociebis Tanafardoba yovelgvari ti-
pis politikur kulturaSi arsebobs.
politikis TeoriaSi politikuri kulturis
struqturis or urTierTsawinaaRmdego elements ga-
moyofen: racionalur da iracionalur elementebs. de-
mokratiul politikur sistemaSi politikuri kultu-
ris racionaluri elementi ufro wamyvania da dinami-
kuri procesebis maCvenebelia; masSi naTlad Cans sazo-
gadoebis konsensualurobis, politikuri struqture-
bis legitimurobis, admianTa Tavisuflebisa da poli-
tikuri uflebebis principebi da done. racionaluroba
etyoba politikuri scenis aqtorebis moRvaweobasa da
saerTo saxelmwifoebrivi politikuri gadawyvetile-
bebis pragmatulobas.
iracionaluri politikuri procesebi ufro me-
tad vlindeba totalitarul da avtoritarul poli-
tikur reJimebSi; politikuri tranziciis procesSi
gansakuTrebuli mniSvneloba eniWeba iracionaluri
elementebis daZlevas. zogjer, gardamaval politi-
kur sistemebSi iracionalizmi politikur aqtorTa
damaxasiaTebali niSani xdeba. politikuri stabiluro-
bis dacvis mizniT, politikuri elita da avtokrati
liderebi garkveul situaciebSi mimarTaven iraciona-

41
lur meTodebs. aseT situaciebSi, mniSvnelovania avto-
ritetuli da inteleqtualuri liderebis SerCeva,
romlebsac kompetenturad SeeZlebaT Seafason poli-
tikuri situacia da miiRon racionaluri gadawyveti-
lebebi.
politikur kulturaSi iracionaluri elementebi
vlindeba iseTi saxiT, rogoricaa: adamianis Rirsebis
Selaxva da misi individualobis daTrgunva, SiSis sin-
dromi da politikur scenaze mtris xatis Seqmna, fasa-
duri demokratiis damkvidreba, warumateblobis war-
matebad warmoCena, sazogadoebis gaTiSva da urTier-
Tdapirispirebis provocireba, nihilizmisa da pesimiz-
mis damkvidreba, avtokratiuli gadawyvetilebebis
gaZliereba da sociumis azris ugulebelyofa. axali
demokratiis qveynebSi gansakuTrebiT saSiSia iseTi
elementebis gavrceleba, romelic xels uwyobs sayo-
velTao nihilizmisa da SiSis damkvidrebas. aseT situa-
ciaSi, adamianTa sazogadoebriv-politikuri aqtiu-
roba daTrgunulia, rac xels uSlis da aferxebs poli-
tikur-kulturul racionalurobas. sayovelTao Za-
ladobasa da daTrgunvaze damyarebuli reJimi garkve-
ul situaciebSi inarCunebs Zalauflebas, magram maTi
dasasruli demokratiuli procesebis kvalobaze gar-
dauvalia.
yoveli erisa da saxelmwifos sociokulturuli
da politikuri erTobis formirebis nawilia erovnul-
saxelmwifoebrivi simboloebi da idealebi (religiuri
jvari, droSa, gerbi, sasaxle, himni da sxva) erovnuli
politikuri kultura unda ganvixiloT, rogorc sim-
boloebis erToblioba; simboloebi ganasaxierebs eri-
saxelmwifos formirebis processa da saxes. simbolo
warmoadgens ideur anu ideur-saxovan struqturas,
romelic Tavis TavSi moicavs politikuri ganviTare-
bis latentur momentebsac.

42
 simboloebs Soris gansakuTrebuli adgili uWi-
ravs droSasa da himns, romlebic oficialurad eri-sa-
xelmwifos saxes warmoadgenen. isini xels uwyoben
erovnuli konsolidaciis, optimizmisa da sayovelTao
idealebis formirebas. erovnul-saxelmwifoebrivi
simboloebi da idealebi mWidrod arian dakavSirebul-
ni erTmaneTTan, isini urTierTs gansazRvraven da avse-
ben. ideali simboloebSi aisaxeba da gamoixateba.
politikur-kulturul sivrceSi Tavisebur rols
asrulebs “politikis enis” terminebi, simboloebi da
stereotipebi. politikuri kulturis yoveli loka-
luri sistema Tavisi enobrivi cnebebiT gamoirCeva. po-
litikuri kulturis enaSi gulisxmoben im enobrivi
cnebebisa da sityvebis erTobliobas, romelic mocemu-
li eris politikur leqsikonSia aRiarebuli da gav-
rcelebuli. ilia WavWavaZe aRniSnavda, rom “erToba
enisa moaswavebs erTobas kulturisas”;1 saxelmwifoeb-
rivad TviTmyofadi eri qmnis Tavis sakuTar politi-
kur enas, romelic politikuri kulturis umniSvnelo-
vanesi elementi xdeba.
politikuri kulturis enobrivi terminebisa da
teqstebis ganmsazRvrelia politikuri sistema, rom-
lis modernizaciac politikur sivrceSic iwvevs Tavi-
sebur cvlilebebs. aseTi procesebia damaxasiaTebeli
axali demokratiis qveynebisaTvis, sadac TandaTano-
biT xmarebaSi Semodis iseTi politikuri erovnuli
cnebebi da teqstebi, romlebic demokratiuli reJime-
bisaTvis aris damaxasiaTebeli. TavisTavad, enobrivi
politikuri terminologiis Secvla xels uwyobs de-
mokratiuli politikuri kulturis formirebas. ami-
tom, gardamaval politikur kulturebSi gansakuTre-
buli mniSvneloba unda mieniWos enobrivi da teqstob-

1
i. WavWavaZe. Txz., sr. krebuli, t. 4, gv. 30

43
rivi politikuri terminologiis TandaTanobiT Sec-
vlas.
erovnuli politikuri kulturis modeli, Sedge-
ba ra subkulturaTa mravalferovani tipebisagan, Se-
iZleba gamoirCeodes Tavisi politikuri enobrivi mra-
valferovnebiTac. politikuri enobrivi regionaluri
cnebebi da niSnebi garkveulad asaxavs konkretuli
subkulturis Taviseburebebs, misi ganviTarebis ten-
denciebs. amitom, demokratiuli modernizaciis pro-
cesSi, politikuri subkulturebis enobrivi cnebebisa
da teqstebis srulyofas garkveuli yuradReba unda
mieqces.
politikuri kultura politikur sivrceSi gar-
kveul funqciebs asrulebs, romlis ZiriTad kriteri-
umad politikuri monawileobisa da saerTo stabilu-
robis done unda miviCnioT. politikuri kultura sa-
erTo kulturisa da politikuri procesis umniSvne-
lovanesi elementia da misi funqcionaluri datvir-
Tvac am komponentebTan aris dakavSirebuli. politi-
kur sivrceSi misi upirvelesi daniSnulebaa gamoavli-
nos individisa da sociumis politikuri aqtiurobis
SesaZleblobebi da unari, gardaqmnas politikuri Ta-
nacxovreba garkveuli mimarTulebiT da Seqmnas aq-
torTa stabiluri funqcionirebis garantiebi. poli-
tikuri kulturis mdgradi modeli uxrunvelyofs po-
litikuri TamaSis wesebisa da konsensualuri Tanam-
Sromlobis principebis damkvidrebas. amitom, politi-
kuri kulturis done mniSvnelovnad gansazRvravs po-
litikuri tranziciis tempsa da RirebulebiT priori-
tetebs.
politikurma kulturam politikur sistemaSi Se-
iZleba Seasrulos Semdegi funqciebi:
- identifikaciis, romliTac individsa da sociums
SeuZlia gamoavlinos Tavisi SesaZleblobebi, potenci-
ali da gansazRvros politikuri monawileobis forme-

44
bi; igi politikur-kulturuli TviTdamkvidrebisa da
TviTrealizaciis aucilebeli elementia;
- orientaciis, romliTac adamiansa da politikur
aqtorebs SeuZliaT gansazRvron politikuri moRvawe-
obis prioritetuli Rirebulebebi; maT unda Seamci-
ron politikuri sivrcis iracionaluri procesebi da
daikavon aqtiuri pozicia politikur situaciebSi;
- adaptaciis, romelic gansazRvravs adamianis
moTxovnilebebisa da orientaciebis Sesabamisobas cva-
lebad politikur sivrcesTan; politikur sivrceSi
arsebuli politikur-kulturuli Rirebulebebi ada-
mianis inteleqtualur da qceviT potencials gardaq-
mnis Tavis Sesabamisad da mis moRvaweobas aqcevs arse-
buli politikuri reJimis misaReb formad;
- socializaciis, romelic adamianSi axdens poli-
tikur sivrceSi arsebuli Rirebulebebis, normebisa da
Cvevebis interiorizacias, rac mas SesaZleblobas aZ-
levs gamoiyenos samoqalaqo moRvaweobaSi da daikmayo-
filos Tavisi politikuri interesebi; politikur-
kulturul sivrceSi arsebuli politikuri sociali-
zaciis modeli adamians gardaqmnis garkveuli politi-
kuri tipis subieqtad, romelic misaRebia arsebuli po-
litikur-RirebulebiTi sivrcisTvis;
- integraciis, romelic SesaZleblobas aZlevs
sxvadsxva politikur jgufebsa da subieqtebs iTanam-
Sromlon garkveul politikur sivrceSi, miaRwion po-
litikur Tanxmobasa da konsensuss politikuri ganvi-
Tarebis calkeul sakiTxebze; integraciuli procese-
bi xels uwyobs politikur-kulturuli sivrcis stabi-
lurobisa da mTlianobis SenarCunebas; gamoricxuli
ar aris, rom garkveul situaciebSi politikuri kul-
turis dabalma donem dezintegraciuri procesebi ga-
moiwvios;
- komunikaciis, romelic uzrunvelyofs politi-
kuri sivrcis yvela subieqtisa da institutis urTier-

45
TTanamSromlobasa da informirebulobas sayovelTa-
od miRebuli terminebis, simboloebis, stereotipebisa
da saurTierTo enis safuZvelze; politikur-kultu-
rul sivrceSi uzrunvelyofili unda iyos informaci-
isa da komunikaciis Tanamedrove saSualebebis Tavi-
suflad gamoyenebis SesaZlebloba;
- prognozirebis, romelmac unda uzrunvelyos
politikuri procesebis ganviTarebis prognozirebis,
sxvadasxva modelebisa da scenarebis gamomuSaveba; po-
litikuri prognozireba politikuri procesis poli-
tikur-kulturuli marTvis aucilebeli elementia da
mniSvnelovan rols asrulebs politikuri moderniza-
ciis procesSi.
politikuri tranziciis konkretul-istoriul si-
tuaciebSi SeiZleba politikuri kulturis zogierTi
funqcia negatiurad gamovlindes an saerTod dakargos
Tavisi daniSnuleba. aseTi procesebi SeiZleba warmoiS-
vas axali demokratiis qveynebSi, sadac politikuri xe-
lisufleba, zogjer avtokratiuli mmarTvelobis stils
mimarTavs, romlis Sedegadac politikuri kulturis ar-
sebuli tipi kargavs adaptaciis, komunikaciis, progno-
zirebis da a. S. funqcias; miuxedavad aseTi procesebisa,
politikuri kulturis TandaTanobiTi racionalizacia
da demokratiuli srulyofa, sabolood mainc, sociumis
interesebidan gamomdinare, moaxdens politikuri pro-
cesebis demokratiul modernizacias.

ტიპები
1.3. politikuri kulturis tipebi

politikuri ganviTarebis konkretul-istoriuli

sivrce politikuri kulturis Tavisebur tips warmo-
Sobs, romelic gamoixateba moqalaqeTa politikur
qcevasa da RirebulebiT orientaciebSi; politikuri
reJimis garkveuli modeli amkvidrebs politikur-

46
kulturuli sivrcis garkveul tips, romelic funqci-
onalurad Rirebulebebisa da stereotipebis Tavise-
bur struqturul sistemas warmoadgens. moqalaqeob-
rivi TvalsazrisiT politikur-kulturuli Tavisebu-
rebebi garkveul qcevebsa da moRvaweobiT standarteb-
Si aisaxeba.
politikuri kulturis garkveul tipze zemoqme-
debas axdens erovnul-saxelmwifoebrivi ganviTarebis
Taviseburebebi, politikur-kulturuli TviTdamkvid-
rebis tempi, erovnul-kulturuli TviTmyofadobisa da
demokratiuli tranziciis racionalurobis done. po-
litikuri kulturis garkveuli tipis Sefasebisas didi
mniSvneloba eniWeba eris saxelmwifoebrivi da moqala-
qeobrivi poziciis gamovlenasa da individualuri
TviTrealizaciis SesaZleblobebs. politikuri kultu-
ris konkretuli tipis formirebaze did zegavlenas ax-
dens geopolitikuri mdebareoba da regionaluri siv-
rcis kulturul-RirebulebiTi Taviseburebebi. ilia
WavWavaZe aRniSnavda, rom “yovel ers Tavisi sakuTari
saxe aqvs, Tavisi sakuTari gulisTqma, Tavisi wadilebi,
Tavisi sulTaswrafva, Tavisi Rirseba.”1
politikuri kulturis klasifikaciaSi mniSvne-
lovani wvlili Seitana g. almondma da s. verbam, rom-
lebmac gamoaqveynes wigni “samoqalaqo kultura”
(1963); maT moaxdines xuTi qveynis - inglisis, italiis,
gfr-is, aSS-is da meqsikis politikuri sistemebis Seda-
rebiTi analizi da wina planze wamoawies politikur-
kulturuli elementi; samarTlianad miiCnies politi-
kuri kultura garkveuli politikuri sistemis umniS-
vnelovanes funqcionalur elmentad, romelic konkre-
tul politikur sivrceSi moqalaqeobrivi kulturis
saxiT gamovlindeba. g. almondma da s. verbam XX s-is 60-
ian wlebSi politikuri sistemebis Sedarebisas zogadi

1
i. WavWavaZe. Txz., sr. krebuli, t. 8, gv. 97

47
formiT politikuri kulturis sami tipi gamoyves: pat-
riarqaluri, qveSevrdomiTi anu morCilebiTi da mona-
wileobiTi politikuri kultura.1 konkretul poli-
tikur sivrceSi SeiZleba romelime maTgani dominireb-
des da arsebiTad gansazRvravdes moqalaqeobrivi
kulturis funqcionalur Taviseburebebs.
patriarqaluri anu kuTxuri politikuri kultu-
ra arqaul da provincialur RirebulebiT sivrceSi ga-
movlindeba; igi garkveuli klasis an eTnosis intere-
sebsa orientaciebs emyareba, sadac individi daTrgu-
nulia da mas ar aqvs gaazrebuli Tavisi qcevis motive-
bi; politika ar aris gamoyofili sazogadoebrivi
cxovrebis sxva sferoebisagan da adamiani sociumSia
gaTqvefili. adamianebi RirebulebiT orientaciebs
moklebulia da ar gaaCniaT raime RirsebiTi priorite-
tebi. aseTi politikuri kulturis tipi SesaZlebelia
demokratiul politikur kulturaSic gamovlindes da
sazogadoebis integrirebulobaze garkveuli gavlena
moaxdinos.
qveSevrdomuli anu morCilebiTi politikuri
kulturis tipi ZiriTadad orientirebulia politi-
kur sistemaze da xasiaTdeba moqalaqeTa susti aqtiu-
robiT; sociumi da individi dominanti politikuri in-
stitutebis mier daTrgunulia da TviTrealizacias
moklebulia; saxelmwifos marTvis sistema ar iTvalis-
winebs sazogadoebisa da individis azrs; iqmneba moCve-
nebiTi demokratiulobis sindromi da mkvidrdeba fa-
saduri Rirebulebebi; sazogadoebis demokratiuli
transformaciis SesaZleblobebi SezRudulia da po-
litikuri elita Zalismieri meTodebiTa da gayalbebu-
li arCevnebiT inarCunebs Zalauflebas; aseTi tipis
politikur kulturaSi individi ar warmoadgens fun-

1
G. Almond., S. Verba. The Civil Culture. Political Attitudes and Democracy in
Five Countris. Ptinceton, 1963, p. 14 -16

48
qcionalur moqalaqes, romelic garkveuli Rirebule-
bebis sistemaSi eqceva; aseTi RirebulebiTi sivrce, da-
maxasiaTebelia totalitaruli da tranzituli poli-
tikuri reJimisTvis, sadac avtokrati an adamanTa gar-
kveuli jgufi iRebs gadawyvetilebebs da warmaTavs
politikur process. morCilebiTi politikuri kul-
turis modeli amkvidrebs mesianizms, fanatizmsa da
kerpTayvanismcemlobas; mesia warmodgenilia beladis
saxiT, romelic sazogadoebaSi sayovelTao fanatizms
uwyobs xels.
monawileobiTi anu participatoruli (ing.
Participation – monawileoba) politikuri kulturis tipi
warmoadgens demokratiul politikur sistemaze ori-
entirebul RirebulebiT models; igi garkveul poli-
tikur sivrceSi funqcionalurad instituciuri wes-
rigis ganmsazRvrelia da emyareba individisa da soci-
umis maRal moqalaqeobriv kulturas; individi moRva-
weobiT sivrceSi Tavisufalia da aqtiur monawileobas
iRebs RirebulebiTi orientaciebis gansazRvraSi; mo-
nawilebiTi sazRvrebi SezRuduli ar aris da individe-
bi TviTon wyveten misaRebi politikuri reJimis Rire-
bulebiT da orientaciul prioritetebs. individi da
sociumi Tavis monawileobiT kulturas instituciu-
rad mowesrigebul sivrceSi gamoxatavs da legitimaci-
is formebic stabilur xasiaTs inarCunebs; politiku-
ri Tanacxovrebis upirvelesi Rirebulebaa individi
da misi socializaciac demokratiul principebs emya-
reba; demokratiuli politikuri normebi da qceviTi
standartebi aqtiur moqalaqeobriv kulturaSi gamoi-
xateba. politikuri scena individualizirebulia da
aqtoruli moRvaweobac instituciurad mowesrigebu-
lia. aseTi tipis politikur kulturaSi politikuri
cxovreba da Tanaarseboba racionalizirebulia, rome-
lic TviTmyofad politikur-inteleqtualur sivrces
warmoadgens. monawileobiTi politikur-kulturuli

49
reJimi TviTrealizaciis demokratiul procesebs em-
yareba, sadac srulad gamovlindeba sociumis politi-
kur-kulturuli potenciali.
g. almondi da s. verba miiCnevdnen, rom funqciona-
lurad gansxvavebuli politikuri sistemebi arseboben
da aqedan gamomdinare, politikuri kulturis sufTa
tipi arcerT modelSi ar gvxvdeba; dasaxlebuli poli-
tikuri kulturis samive tipi garkveul politikur
sivrceSi met-naklebiTi TanafrdobiT gamovlindeba;
maT monawileobiTi politikuri kultura demokratiis
idealTan yvelaze ufro miaxloebul variantad miiCni-
es, magram “samoqalaqo kultura” samive tipis nazavad
aqvT gaazrebuli. maTi azriT, demokratiis mdgradobas
imgvari politikuri kultura ganamtkicebs, rasac mo-
qalaqeTa mxridan aqtiurobisa da pasiurobis narevi
axasiaTebs. g. almondi da s. verba wers, rom “samoqala-
qo kultura Sereuli politikuri kulturaa. mis saz-
RvrebSi mraval moqalaqes SeuZlia politikurad aqti-
uri iyos, magram mravali sxva qveSevrdomis rols asru-
lebs. kidev ufro mniSvnelovania, rom aqtiuri samoqa-
laqo rolis SemsrulebelTac mrevlisa da qveSevrdo-
mis Tvisebebi sruliad ar daukargavT. monawilis ro-
li, ubralod, avsebs am or rols. es imas niSnavs, rom aq-
tiuri moqalaqe misTvis tradiciul, arapolitikur
kavSirebsac inarCunebs da verc qveSevrdomis ufro pa-
siur rols eleva”.1 maTi azriT, samoqalaqo kulturas
yvelaze metad did britaneTSi miuaxlovdnen, sadac
rogorc monawileobis, aseve qveSevrdomobis mkveTrad
gamoxatuli tendenciebi SeiniSneboda. britanelebs
sjerodaT, rom SeeZloT zegavlena moexdinaT xeli-
suflebaze da amave dros, misi morCilebis aSkara sur-
vilsac amJRavnebdnen. maRali Sefaseba daimsaxura ame-

1
g. almondi, s. verba. samoqalaqo kultura da demokratiis
stabiluroba. J. “solidaroba”, 2 (29), 2009, gv. 38

50
rikis SeerTebulma Statebmac, Tumca aq erTgvari si-
suste gamovlinda - ”monawileobis” xarisxi aq aSkarad
aRemateboda “qveSevrdomobisas”, magram amerikelebi
gansakuTrebuli kanonmorCilebiT ver daikvexnidnen;
das. germaniasa da italiaSi sakmaod garTulda samoqa-
laqo sazogadoebis Seqmna Tu aRdgena; faSizmis damar-
cxebis Semdeg am qveynebSi ar arsebobda Zlieri monawi-
leobiTi politikuri kultura. aq ufro qveSevrdomi-
saken ixrebodnen, italiaSi ki kvlav Zlieri xdeboda
kuTxurobis gavlena.1
g. almondisa da s. verbas “samoqalaqo kulturis”
koncefcia Tanamedrove demokratiebis stabilurobi-
saTvis Zalze mniSvnelovania, radganac masSi srulyo-
filad aris warmodgenili balansirebuli Tanafardo-
ba aqtiur da pasiur monawileobas Soris. samoqalaqo
kulturis struqturaSi realurad aris gaazrebuli
winaaRmdegobrivi momentebi, racionaluri da iracio-
naluri procesebi, romelic politikur Zalebs Soris
konsensusis miRwevis aucilebel pirobas warmoadgens.
axali demokratiis qveynebSi demokratiuli da samoqa-
laqo kulturis Rirebulebebis transplantaciis pro-
cesi, mniSvnelovnad aris damokidebuli politikur Za-
lebs Soris konsensualur TanamSromlobasa da poli-
tikur sivrceSi moqalaqeTa aqtiur da pasiur pozicia-
Ta Tanafardobaze.
politikis TeoriaSi gamoyofen konsensualur da
konfliqtur politikur kulturaTa tips. konsensua-
luri politikuri kulturis modeli agebulia moqa-
laqeTa sayovelTao Tanxmobaze, romlis Sedegadac mii-
Reba yvelasaTvis misaRebi gadawyvetilebebi; aseT
kulturebSi aqtorTa mravalferovani speqtri arse-
bobs, romlebic politikuri wesrigis garkveul nor-
mebsa da erovnul-saxelmwifoebrivi ganviTarebis aRi-

1
e. heivudi. politika. Tb., 2008, gv. 275

51
arebul Rirebulebebs emyarebian. konfliqtur poli-
tikur kulturebSi politikuri speqtri dapirispire-
bulia da politikuri reJimi arastabiluria; moqala-
qeTa Soris ar aris Tanxmoba politikuri reJimis legi-
timurobis aRiarebis TvalsazrisiT, romlis safuZ-
vlaTac, garkveul situaciebSi, politikuri xelisuf-
lebis mier damkvidrebuli “mtris xatis” sindromi war-
moadgens; politikuri kulturis aseTi modelebi gav-
rcelebulia totalur da avtoritarul politikur
reJimebSi; agreTve, politikuri kulturis konfliq-
turi modeli garkveul periodSi SenarCunebulia axa-
li demokratiis qveynebSic, sadac jer kidev formire-
bis procesSia instituciuri wesrigi.
politikur literaturaSi, agreTve gamoyofen
“fragmentalur” da “integrirebul” politikur kul-
turul tips. fragmentaluri politikuri kulturis
modeli ZiriTadad avtoritarul reJimebSi gamovlin-
deba da misi Sinaarsi urTierTdapirispirebazea agebu-
li; aseTi politikur-kulturuli sivrce instituciu-
rad mouwesrigebelia da iracionaluri procesebiT
warmogvidgeba. integrirebuli politikur-kulturu-
li sivrce demokratiul politikur reJimebs axasia-
Tebs da mowesrigebul instituciur wesebs emorCile-
ba. sazogadoebis integrireba konsensualur politi-
kur pluralizmzea agebuli da racionalurobis maRa-
li done axasiaTebs.
politikuri kulturebis klasifikacia SeiZleba
moxdes politikuri reJimis tipis mixedviTac: libera-
lur-demokratiuli, avtoritaruli, totalitaruli
da gardamavali politikur-kulturuli sivrce. libe-
ralur - demokratiuli politikuri kultura indivi-
dis Tavisuflebasa da Tanasworobazea agebuli; mas
axasiaTebs samarTlianoba, Tanasworoba, individisa da
sociumis maRali politikuri da moqalaqeobrivi kul-
tura, politikuri organizebuloba, instituciuri

52
wesrigi, mdgradi RirebulebiTi sivrce da stabiluri
orientaciebi, politikuri struqturebis legitimu-
roba, politikuri pluralizmi da konsensuri, poli-
tikuri azrovnebisa da moqmedebebis Tavisufleba,
erovnul-saxelmwifoebrivi ideologiuri Tanxmoba,
saxelmwifoebrivi interesebis upiratesoba, politi-
kuri ganviTarebis etapobrivi modernizaciis demokra-
tiuli pirobebi da inteleqtualurobis maRali SesaZ-
leblobebi.
avtoritaruli politikuri kulturis tipi gar-
kveuli azriT, SeiZleba miviCnioT demokratiul poli-
tikur kulturaze gardamaval safexurad; masSi Senar-
Culebulia: politikuri struqturebis funqcionire-
bis mbrZaneblur-administraciuli formebi, ideolo-
giuri monizmi, politikuri azrovnebis stereotipebi
da moqmedebaTa standartebi, politikur-Semoqmedebi-
Ti potenciali SezRudulia, uaryofilia politikuri
procesebis marTvis legitimurobis principebi, ugu-
lebelyofilia sazogadoebrivi azri da SenarCunebu-
lia kontroli politikur institutebze.
totalitaruli politikuri kulturis tipi ze-
centralizebul politikur-ideologiur Rirebule-
bebs emyareba; masSi yovelgvari Tavisufali da damou-
kidebeli azrovneba da Semoqmedeba mkacrad regla-
mentirebulia, individisa da sociumis politikur-
kulturuli ganviTareba mxolod erTi ideis mimarTu-
lebiT mimdinareobs, romelic politikuri struqtu-
rebis mier mkacrad kontroldeba; politikuri proce-
sebis RirebulebiT orientaciebs gansazRvravs beladi
an garkveuli tipis avtokratiuli lideri, romelic
qarizmatuli TvisebebiT gamoirCeva da aqvs unari ra-
dikalur situaciebSi zemoqmedeba moaxdinos socium-
ze; totalitarul politikur-kulturul sivrces in-
dividi degradaciamde mihyavs da SemoqmedebiT Tavis-
Tavadobas akargvinebs.

53
 politikuri tranziciis procesSi myofi qveynebi
xasiaTdebian gardamavali anu marginaluri politiku-
ri kulturis tipiT, romelsac konkretul erovnul-
saxelmwifoebriv sivrceSi mTeli rigi winaaRmdegob-
rivi procesebi axasiaTebs; marginaluri politikuri
kulturis modeli jer kidev gaurkveveli da cvaleba-
di politikur-kulturuli RirebulebiTi da institu-
ciuri sivrcea, romelic tranzitul politikur sis-
temebs axasiaTebs.
axal demokratiul sivrciSi jer kidev SenarCune-
bulia politikuri marTvis avtoritaruli stili da me-
Todebi, kulturul-RirebulebiT sivrceSi aqtorTa
potenciali srulyofilad ar aris gamovlenili da po-
litikuri procesi instituciurad mouwesrigebelia.
aseT situaciebSi, didi roli akisria politikur eli-
tasa da liders, radganac demokratiuli transforma-
cia damokidebulia maT RirebulebiT orientaciebsa da
politikur-inteleqtualur potencialze. individisa
da sociumis aqtiuri moqalaqeobrivi pozicia da TviT-
damkvidreba mniSvnelovnad aris damokidebuli saxel-
mwifoebrivi institutebis politikur nebaze.
politikis TeoriaSi politikuri kulturis or
idealur tips gamoyofen: tradiciuls da sekularize-
buls anu saeros. tradiciuli politikuri kultura
emyareba politikuri TanamSromlobis mkacrad gansaz-
Rvrul normebsa da stereotipebs; saero politikuri
kultura xasiaTdeba pragmatizmiT, gamokveTili poli-
tikuri orientaciebiT, politikur moqmedebaTa da
qcevaTa mobilobiT; amasTan, politikur procesebSi
aqtiurdebian specializirebuli politikuri struq-
turebi: politikuri partiebi da moZraobebi, interes-
Ta da zewolis jgufebi, arasamTavrobo organizaciebi
da sxv.
Cveni azriT, erovnuli politikuri kultura ram-
denime tips moicavs: zogad erovnul-saxelmwifoebriv

54
politikur kulturas, sociumisa da individis poli-
tikur kulturas; isini erTmaneTs gansazRvraven da
formirebis procesSi erTmaneTze zemoqmedeben. gar-
damaval periodSi, TiToeuli politikuri kulturis
TaviseburebaTa Seswavla gansakuTrebiT saWiro da au-
cilebelia, radganac politikur- kulturuli moder-
nizacia da cvlilebaTa dinamikurobis procesi am mo-
delebis Rrma analizis gareSe SeuZlebelia. gardamava-
li dinamikurobis pirobebSi, zogadi, erovnul-saxel-
mwifiebrivi politikuri kultura jer kidev diferen-
cirebulia, rasac ganapirobebs RirebulebiTi orien-
taciebisa da interesebis sxvadasxvaoba da politikuri
cvlilebisadmi mravalferovani midgomebi. winaaRmde-
gobrivad mimdinareobs sociumis TviTdamkvidrebisa
da politikuri cvlilebisadmi adaptaciis procesi;
zogjer, sociumi gaucxoebulia politikuri cvlile-
bebisadmi, romelic garkveul situaciebSi politiku-
ri apaTiis saxiT gamovlindeba. winaaRmdegobrivad mim-
dinareobs individis socializaciisa da funqcionalu-
ri TviTdamkvidrebis procesi. SeiZleba gamovlindes
iseTi iracionaluri procesebi, rogoric aris poli-
tikuri pesimizmi, indeferentuloba, cinizmi da pasiu-
ri politikuri pozicia.
politikuri kulturis lokalur sistemebSi mi-
zanSewonolia gamovyoT e l i t a r u l i da m a s o b ri v
i politikuri kulturis tipi. elitaruli politikuri
kulturis tipi garkveuli doniTa da funqcionaluri
roliT yovel konkretul sistemebSi arsebobs. damok-
ratiul politikur sivrceSi igi wamyvan rolsa da po-
litikuri procesis marTvis racionalur funqciebs
asrulebs; totalitarul da avtoritarul politikur
kulturebSi misi struqtura Sinaganad dapirispirebu-
li da konfliqturia; misi garkveuli nawili, romelic
latenturi moRvaweobiT gamoirCeva, garkveul situa-

55
ciebSi, zemoqmedebas axdens politikur reJimze da
xels uwyobs demokratiuli procesebis ganviTarebas.
elitarul politikur kulturas didi roli akis-
ria gardamaval periodSi, radganac man unda moaxdinos
politikuri tranziciis prioritetebisa da orienta-
ciebis sworad gansazRvra. eliturma politikurma
kulturam unda SeimuSaos politikuri procesis raci-
onalizaciisa da modernizaciis ZiriTadi principebi
da teqnologiebi, konkretul situaciebSi gamoyos Ri-
rebulebiTi prioritetebi da xeli Seuwyos konsensua-
luri demokratiuli reJimis damkvidrebas. amitom,
gardamaval periodSi didi mniSvneloba eniWeba elita-
ruli politikuri kulturis formirebis process,
romlis upirvelesi kriteriumebi unda iyos: profesi-
onalizmi, kompetenturoba, gawonasworebuloba, maRa-
li politikur-inteleqtualuri potenciali, intui-
ciisa da situaciuri analizis unari, krizisul situa-
ciebSi racionaluri moqmedebebisa da movlenebis
prognozirebis potenciali.
erovnul-saxelmwifoebrivi politikuri kultu-
ris modelSi gamoiyofa m d g r a d i da g a r d a m a v a
l i formebi. politikuri kulturis mdgradi tipi da-
maxasiaTebelia stabiluri politikuri sistemisa da
demokratiisaTvis, sadac politikuri institutebi da
struqturebi garkveuli normebis, Rirebulebebisa da
stereotipebis pirobebSi funqcionireben. demokrati-
uli politikuri sistemisaTvis mdgradi politikuri
kulturis tipi ufro mobiluri, konsensualuri da ra-
cionaluria. totalitaruli politikuri sistemis po-
litikuri kultura, garkveul periodSi, mdgradia,
magram Sinaganad metad winaaRmdegobrivi da iraciona-
luria, romelic politikur situaciebSi latenturad
gamovlindeba. politikuri kulturis gardamavali ti-
pic ar aris erTgvarovani, marginaluria da Sinaganad
diferencirebulia; kulturul-RirebulebaTa cvli-

56
leba sazogadoebis garkveul nawilSi nihilizmsa da ag-
resiulobas iwvevs, rac faruli Tu aSkara winaaRmde-
gobebis saxiT gamovlindeba. aseT situaciebSi mniSvne-
lovania politikur aqtorTa roli, romlebmac poli-
tikur scenaze unda uzrunvelyon politikuri TamaSis
wesebis demokratizaciisa da mdgradi konsensualuri
TanamSromlobis damkvidreba.
politikis TeoriaSi konkretul-istoriuli da
struqturul-funqcionaluri analizis safuZvelze
gamoyofen politikuri kulturis or tips: dasavluri
da aRmosavluri politikuri kulturis tips. dasav-
luri politikuri kulturis tipi garkveul civiliza-
ciur wyobasa da konkretul-istoriul pirobebs emya-
reba; misi RirebulebiTi sivrciT gansazRvrulia ev-
ropuli civilizacia da garkveuli tradiciul-kul-
turuli areali; amJamad, dasavleTis politikuri
kulturis sivrciTi sazRvrebis lokalizacia Zalian
Znelia, magram misi RirebulebiTi da orientaciuli
gavlena da gavrceleba msoflios nebismier kuTxeSi
mimdinareobs; e.i dasavluri politikur-kulturuli
tipi aris garkveul RirebulebaTa, normaTa, tradicia-
Ta da orientaciaTa erToblioba, romelic emyareba
humanizms, adamianis Tavisuflebas, azrTa pluraliz-
msa da mrwamss; misi safuZvelia individualizmi, rom-
lis absoluturi prioritetia adamianis TviTrealiza-
cia da TviTSefaseba, Tavisufleba da avtonomiuroba,
Tavisi keTildReobisaTvis pasuxismgebloba da saxel-
mwifos winaSe movaleobis maRali grZnoba; aseTi kul-
turisaTvis damaxasiaTebelia sayovelTao legitima-
cia da saxelmwifo xelisuflebis maRali pasuxismgeb-
lobis grZnoba sazogadoebis winaSe; mniSvnelovania sa-
moqalaqo sazogadoebisa da sxvadasxva asociaciebis
roli, romlebic ideologiuri da politikuri plura-
lizmis farTo qsels qmnian. dasavluri politikuri
kulturis tipi orientirebulia institucionalur

57
wesrigsa da politikis racionalur organizaciaze; sa-
zogadoebrivi konsensusi emyareba politikur dia-
logs, kompromissa da partnioris pativiscemas. kul-
turis aseTi tipi amkvidrebs erovnul-saxelmwifoeb-
riv iseT sivrces, sadac miRweulia interesTa pragma-
tuli Tanxmoba da struqturul-instituciuri stabi-
luroba. dasavleTis politikur-kulturul sivrceSi
saxelmwifo gagebulia adamianis uflebebisa da Tavi-
suflebebis damcvel institutad, romliTac miRweu-
lia sociumis konsolidacia da politikuri demokra-
tiis stabiluroba.
aRmosavluri politikur-kulturuli normebi da
tradiciebi gansazRvruli iyo aziis agraruli struq-
turuli Temebis cxovrebiseuli moRvaweobis Tavise-
burebebiT, romelzec arabul-muslimanuri, konfucia-
nuri da indo-budisturi kulturebi zemoqmedebda.
msoflios am nawilSi adamianTa sabaziso orientaciebi
emyareboda sazogadoebaze xelisuflebis iZulebiTi
zemoqmedebis formebs, romlis Sedegadac daTrgunuli
iyo idividualuroba da TviTrealizacia. am politi-
kur-kulturul sivrceSi gansakuTrebuli priorite-
tuloba mieniWa religiur doqtrinebsa da koncefci-
ebs, romelmac didi gavlena moaxdina moralze, samar-
Talze, socialur da politikur procesebze. aRmosav-
lur politikur kulturebSi garkveul rols asru-
lebs patriarqalur-klanuri struqturebi da loka-
luri elementebi., romlebic wina planze ayeneben ara
samarTals, aramed wes-Cveulebebsa da tradiciebs; po-
litikuri kulturis aseT tipSi politikuri elitis
funqciebi ganusazRvrelia da misi uflebebi SezRudu-
li ar aris samoqalaqo sazogadoebis mier; amasTanave,
politikuri institutebisa da struqturebis sayovel-
Tao legitimaciis principebi darRveulia; SenarCune-
bulia mesianizmi, fanatizmi, kerpTayvanismcemloba da
beladizmi. aseTi mentaluri sivrce xels uwyobs avto-

58
ritaruli tendenciebis gaZlierebasa da politikuri
elitis diqtatis xangrZliv funqcionirebas. Tumca,
amJamad, globaluri masStabiT SeimCneva demokratiu-
li procesebis gaRrmaveba, romelic radikalurad cvlis
situacias msoflios am regionebSi.
postsabWoTa sivrceSi SeimCneva dasavleTisa da aR-
mosavleTis politikur-kulturuli Rirebulebebis er-
Tgvari sinTezi, romelic calkeul saxelmwifoebSi lo-
kaluri TaviseburebebiT xasiaTdebian. postsabWouri sa-
xelmwifoebi Tavisi erovnul-tradiciuli mentalobiT,
kulturul-inteleqtualuri doniTa da ideologiur-
religiuri TaviseburebebiT Zalze gansxvavebuli iyo.; am
xalxebis konkretul-istoriul sivrceSi Tanacxovrebam
kulturaTa Taviseburi sinTezireba moaxdina, Tumca
Zirfesvianad ver Secvala erovnuli tradiciebi da re-
ligiuri niSnebi; amitom, am saxelmwifoebSi politikuri
tranziciis ori mimarTuleba gamoikveTa: 1. erovnul Ri-
rebulebaTa da tradiciaTa aRdgena, romelic ugule-
belyofili iyo politikuri reJimis mier da 2. politi-
kuri demokratiuli Rirebulebebisa da normebis dam-
kvidreba, romlis dinamikurobis procesi lokalur tra-
diciul-religiur da ideologiur Tanacxovrebazea da-
mokidebuli. aseTi saxelmwifoebisaTvis, agreTve damaxa-
siaTebelia segmentirebuli anu gayofili politikuri
kulturis tipebi, romlis trnsformaciis Sedegad mim-
dinareobs erovnul-saxelmwifoebrivi TviTdamkvidre-
bisa da sociumis konsolidaciis procesi.
adamianTa politikuri qcevebis universaluri
niSnebis mixedviT politikuri kulturis or tips ga-
moyofen: sabazro, sadac politika gagebulia biznesis
saxesxvaobad da warmodgenilia moqalaqeTa Tavisufa-
li moRvaweobisa da TviTrealizaciis aqtad; etatis-
turi anu saxelmwifoebrivi politikur kultura, rom-
lis pirobebSic ganmsazRvrel rols asrulebs saxel-

59
mwifo institutebi; isini SeimuSaveben individis mona-
wileobiT procedurebsa da principebs.
samecniero literaturaSi gvxvdeba politikuri
kulturis Semdeg tipebad dayofa: tradiciuli, rome-
lic Seesabameba sazogadoebis ganviTarebis agrarul
etaps; modernistuli, romelic Seesabameba industri-
uli sazogadoebis tradiciebsa da Rirebulebebs; pos-
tmodernistuli, romelic Camoyalibda Tanamedrove
informaciuli teqnologiebis pirobebSi da did zegav-
lenas axdens Tanamedrove adamianis kulturul-inte-
leqtualur transformaciaze.1

1. 4. politikuri subkulturebi

politikuri sistemis yoveli konkretuli tipi

funqcionalurad Tavis Sesabamis politikuri kultu-
ris models warmoSobs, romlis RirebulebiTi orien-
taciebi da politikuri qcevis wesebi damokidebulia
adamianTa socialur, eTnikur, demografiul, terito-
riul, konfesiur, elitarul an eleqtoralur da sxva
kuTvnilebasTan. erovnul-saxelmwifoebriv politi-
kur-kulturul sivrceSi gamoiyofa politikur kul-
turaTa calkeuli qvetipebi, romlebic asaxavs poli-
tikuri Tanaarsebobisa da samoqalaqo Tanacxovrebis
Taviseburebebsa da mravalferovan aspeqts. e. i. gar-
kveuli funqcionaluri politikur-kulturuli siv-
rcis Taviseburebebis ganmsazRvrelia subkulturaTa
tipebi, romelic gavlenas axdens demokratiuli mo-
dernizaciis procesze. prof. a. tukvaZe aRniSnavs, rom
,,samecniero literaturaSi subkultura ganixileba,
rogorc gamokveTili politikuri da kulturuli
orientaciebis sistema, romelic gansxvavdeba saerTo

1
Gjkbnjkjubz. ( F. >. Vtkьdbkm b lh. ) V., 2011 c. 445

60
politikuiri kulturis maxasiaTeblebisagan. politi-
kur subkulturaze SegviZlia vilaparakoT maSin, roca
sazogadoebis romelime jgufis mizandasaxulobebi da
Rirebulebebi mniSvnelovnad gansxvavdeba sxvebisgan
da garkveuli azriT struqturul avtonomiur warmo-
naqmns warmoadgens”.1
politikuri subkulturis cneba orgvari mniSvne-
lobiT gamoiyeneba:
viwro gagebiT, yoveli eris politikuri kultu-
ra, garkveuli doniT, subkulturaTa Taviseburebebi-
Ta da mravalferovnebiT gamoirCeva, romelic ganpi-
robebulia mocemuli xalxis istoriuli, erovnuli,
politikuri, kulturuli, religiuri, geopolitikuri
ganviTarebis specifikurobiT; Tanamedrove globa-
lur sivrceSi, sufTa saxiTa da erTgvarovani niSnebiT
arcerTi politikuri kultura ar xasiaTdeba; politi-
kur subkulturaTa mravalferovneba Tanamedrove po-
litikuri erebisa da saxlemwifoebis TviTdamkvidre-
bis arsebiTi niSani gaxda.
farTo gagebiT, Tanamedrove globaluri sivrce
erebis politikuri kulturebis Taviseburi sinTezia,
romelic ganpirobebulia TiToeuli eris saxelmwifo-
ebrivi da politikuri Tanacxovrebis normebiTa da
qcevis wesebiT; TiToeuli erovnuli politikuri kul-
tura garkveul geopolitikur da konkretul-istori-
ul sivrceSi formirdeba, romelic politikur-kul-
turuli Tanacxovrebis garkveul stereotipebsa da
RirebulebiT normebs gamoimuSavebs; am gagebiT, yove-
li eris politikuri kultura globalur sivrceSi
subkulturul tips warmoadgens.2

1
a. tukvaZe. politikuri kulturis SedarebiTi analizi.
,,universali”, Tb., 2014, gv.92
2
a. tukvaZe, r. tukvaZe. politikuri kulturis tipebi. (SedarebiTi
analizi). Tb., 2007, gv. 67-68

61
 politikur subkulturaTa myar sistemas warmo-
adgens politikuri kulturis erovnuli modeli.
erovnuli politikuri kultura, TavisTavad, gulis-
xmobs erovnuli RirebulebiTi orientaciebis, tradi-
ciuli da genetikuri cnobierebis realur da funqci-
onalur memkvidreobiT momentebs. politikuri kul-
turis erovnuli tipi sinTezirebulad asaxavs poli-
tikuri TviTcnobierebisa da Tanacxovrebis erovnul-
TviTmyofad gamocdilebas.
erovnuli politikuri kulturis modeli TiToe-
uli eris politikuri TviTcnobierebis Tavisebur Se-
degs warmoadgens, romelic globalur sivrceSi Tavisi
lokaluri niSnebiT gamoirCeva. erovnuli politikur-
kulturuli TviTcnobiereba erovnuli sulis kultu-
rul-inteleqtualuri ganviTarebis maRal dones gu-
lisxmobs; misi mizania erovnul-politikuri kultu-
ruli TavisTavadobis SenarCuneba, globalur da geo-
politikur sivrceSi erovnul-saxelmwifoebrivi
TviTdamkvidreba.
erovnuli politikuri kulturebis subkultu-
rul sivrciT Taviseburebebze did zegavlenas axdens
globaluri da geopolitikuri faqtorebi; eris poli-
tikur subkulturul tipebs garkveulad ayalibebs re-
gionaluri politikuri da religiuri sivrce; es siv-
rce gavlenas axdens politikuri erebis lokalur sub-
kulturaTa formirebaze; am TvalsazrisiT, SeiZleba
iTqvas, rom erovnuli politikur-kulturuli siv-
rcis subkulturuli Taviseburebebis Seswavla SesaZ-
lebelia mxolod geopolitikuri da regionaluri mde-
bareobis safuZvelze. e.i. politikur-kulturul sub-
kulturaTa tipobriv mravalferovnebaze, erovnul-
tradiciul Tanacxovrebis formebze mniSvnelovan
gavlenas axdens geopolitikuri mdebareoba da globa-
lur sivrceSi saxelmwifoebrivi TviTdamkvidrebis
procesi.

62
 erovnuli politikuri kulturis modelSi gamoi-
yofa subkulturaTa ramdenime tipi:
1. regionaluri politikuri subkultura, rome-
lic ganpirobebulia qveynis calkeuli regionebis lo-
kalur-bunebrivi da ekologiuri TaviseburebebiT; po-
litikur-kulturul sivrceSi gamoiyofa lokalur-
regionaluri subkultura, romelic ganisazRvreba am
regionis cxovrebis wesiTa da ekonomikuri gansxvave-
biT. regionaluri bunebrivi pirobebi Taviseburad
moqmedebs adamianTa socialuri tipebis formirebaze,
romelic aisaxeba politikur-kulturul Tanaarsebo-
baze.
qarTul politikur-kulturul sivrceSi regio-
naluri bunebrivi pirobebi Tavisebur zemoqmedebas ax-
denda lokaluri subkulturebis formirebaze, rome-
lic gamovlindeba xasiaTis, nebisyofis, temperamenti-
sa da socialuri sxvadasxva formebis saxiT; qarTul
politikur sivrceSi konkretul-istoriul Tanacxov-
rebaze yovelTvis did zegavlenas axdenda regionalu-
ri geografiul-klimaturi pirobebi da ekonomikuri
ganviTarebis Taviseburebebi.
2. socialur-ekonomikuri subkultura, romelic
gamoirCeva gansxvavebuli cxovrebis wesiTa da stiliT;
ekonomikuri ganviTarebis Taviseburebebi garkveul
zegavlenas axdens adamianTa Tanacxovrebis wesebze,
interesTa sferoebze da a. S. socialur-ekonomikuri
cxovrebis wesi mniSvnelovan zegavlenas axdens poli-
tikur interesebze, romelic funqcionalurad poli-
tikuri subkulturis garkveul tipSi gamovlindeba.
qarTul sivrceSi, istoriulad, socialur-ekono-
mikuri Taviseburebebis mxriv, sxvadasxva regioni gamo-
iyofoda, romelic ekonomikuri Tanacxovrebis garkve-
ul wesebs emorCileboda; am TvalsazrisiT, calkeul
regionebs garkveuli politikur-RirebulebiTi ori-

63
entaciebi gamoumuSavda, romelic Tavisebur politi-
kur-kulturul moTxovnebs emyareba.
3. eTnolingvisturi subkulturis tipi, romelic
dakavSirebulia eTnikur da enobriv TaviseburebebTan;
eTnikuri umciresobebis subkulturebi axasiaTebT
mravalerovnul saxelmwifoebs, romelic Tavisi eTni-
kuri kulturul-avtonomiuri TaviseburebebiT gamo-
irCevian. politikur-kulturuli stabiluroba moiT-
xovs eTnikuri subkulturuli Taviseburebebis gaTva-
liswinebasa da iracionaluri procesebis droul ga-
daWras. enobrivi Taviseburebebi es aris adamianTa gar-
kveuli lingvisturi jgufis azrovnebis wesi, romelic
gavlenas axdens adamianTa politikur cnobierebasa da
saqmianobis stilze. amitom, politikurma aqtorebma
yovelTvis unda gaiTvaliswinon eTnolingvisturi
subkulturuli jgufebis moTxovnebi da interesebi.
qarTuli politikur- kulturuli sivrce Zalze
gamorCeulia Tavisi eTnikuri da lingvisturi Tavise-
burebebiT; politikuri procesebis dinamikuroba di-
dad aris damokidebuli am eTnikuri da lingvisturi
jgufebis TanamSromlobasa da integraciuli procese-
bis gaZlierebaze. polieTnikurobis pirobebSi demok-
ratiis stabiluroba da mdgradi politikuri moderni-
zacia mniSvnelovnad aris damokidebuli samoqalaqo
integraciis procesis racionalurad warmarTvaze.
amitom, qarTveli politikuri eris TviTdamkvidreba
eTnikur subkulturaTa ganviTarebasa da samoqalaqo
integraciis procesis gaZlierebasac moiTxovs.
4. religiuri politikuri subkultura, romelic
damaxasiaTebelia iseTi politikuri reJimisTvis, sa-
dac religiuri faqtori did gavlenas axdens Rirebu-
lebiTi orientaciebisa da politikuri qcevis wesebis
formirebaze; religia xels unda uwyobdes erovnul-
saxelmwifoebriv stabilurobasa da integracias; Tum-
ca, religiuri mravalferovneba politikuri ganviTa-

64
rebis TvalsazrisiT, zogjer negatiur tendenciebs
uwyobs xels; zogierTi religiuri organizacia da seq-
ta gansakuTrebuli agresiulobiT gamoirCeva da maTi
politikur-kulturuli qcevebic eqstremizmzea age-
buli. amitom, iseT politikur sivrceSi, sadac religi-
uri mravalferovneba arsebobs, gansakuTrebul sif-
rTxilesa da konsensualuri TanamSromlobis princi-
pebis ganxorcielebas moiTxovs.
Tanamedrove qarTul politikur sivrceSi mniS-
vnelovania marTlmadidebeli eklesiis roli, radga-
nac igi dominanti religiuri Zalaa, romelic ganmsaz-
Rvrel rols asrulebs RirebulebiTi prioritetebis
formirebasa da erovnul TviTmyofadobis SenarCune-
baSi; Tanamedrove tranzitis pirobebSi politikur
velze SeimCneva instituciuri vakuumi, ramac ganapi-
roba qarTuli marTlmadidebluri eklesiis rolis
zrda da aqtiur subieqtad gadaqceva. amasTanave, sxva
religiuri subkulturuli sivrce, tipobrivi Tval-
sazrisiT, Zalze mravalferovania da arsebiTad gan-
sazRvravs qarTuli saxelmwifos politikur-Rirebu-
lebiTi TviTdamkvidrebis process.
5. asakobrivi subkultura, romelic axalgazrdu-
li subkulturiT warmogvidgeba; erovnul politikur
kulturaSi gansakuTrebiT mniSvnelovania axalgaz-
rduli subkultura, romelic gamoirCeva Tavisi men-
talobiT, siaxlisadmi damokidebulebiT, Rirebulebi-
Ti TaviseburebebiT, emociuri da inteleqtualuri po-
tencialiT. axalgazrdoba yovelTvis iyo politikur-
kulturuli transformaciis aqtori da Rirebulebi-
Ti cvlilebebis Semoqmedi. transformaciis pirobebSi
Zalze mniSvnelovania studenti-axalgazrdobis adgi-
li da roli, romlis politikur orientaciebs yovel-
Tvis iTvaliswinebda funqcionaluri politikuri eli-
ta da politikuri sivrcis sxva aqtorebi. studentobas
Tavisi subkulturuli Tvisebebi axasiaTebs, romelic

65
radikaluri cvlilebebis periodSi gadamwyvet fun-
qciur rols asrulebs.
Tavisi subkulturuli potencialiT xasiaTdeba
ufrosi Taoba, romelsac ufro racionalizirebuli
politikuri qcevebi axasiaTebs; amitom, erovnul po-
litikur kulturaSi mniSvnelovan rols asrulebs uf-
rosi Taobis kulturul-inteleqtualuri potencia-
li. ufros Taobas SeuZlia racionalurad gaiazros
politikuri cvlilebebis Sedegianoba da Rirebulebi-
Ti prioritetebi, miiRos adeqvaturi politikuri ga-
dawyvetilebebi.
Tanamedrove saqarTvelos axalgazrdobas poli-
tikuri tranziciis pirobebSi uwevs cxovreba da moR-
vaweoba, romelmac erovnul-politikur moZraobasa da
saxelmwifoebrivi damoukideblobis aRdgenaSi gansa-
kuTrebuli roli Seasrula. Tumca, Tanamedrove piro-
bebSi misi kulturul-inteleqtualuri potenciali
sruliad ar aris gamoyenebuli; vfiqrobT, maT ufro
meti politikuri iniciativa unda gamoiCinon demokra-
tiuli modernizaciis procesSi da gadamwyveti pozi-
cia daiWiron RirebulebiTi da erovnul-saxelmwifo-
ebrivi prioritetebis gansazRvraSi.
Tanamedrove qarTul politikur sivrceSi saTana-
dod ar aris Sefasebuli ufrosi Taobis kulturul-
iteleqtualuri potenciali; politikuri tranziciis
procesSi maTi kompetenturoba da profesionaluroba
srulyofilad unda iyos gamoyenebuli; Tumca, Sesam-
Cnevia negatiuri tendenciebi, rodesac garkveul sfe-
roebSi uaryofilia ufrosi Taobis inteleqtualur-
profesionaluri potenciali; saxezea TaobaTa Soris
urTierTobebSi garkveuli vakuumi, romelic kultu-
rul-inteleqtualuri cvlilebebiT aris gamowveuli
da arsebiT gavlenas axdens politikuri modernizaci-
is tempze. vfiqrobT, ufrosi Taobis kulturul-inte-
leqtualuri potenciali srulad unda iyos gamoyene-

66
buli, romelsac daemyareba axalgazrduli TviTmyofa-
di subkulturuli tipi; mxolod aseT situaciaSi SeiZ-
leba iyos miRweuli konsensualuri damokratiis dam-
kvidreba da politikur-kulturuli sivrcis raciona-
lizacia.
6. politikuri rolebis subkulturuli tipi, ro-
melsac gansazRvravs politikur sivrceSi aqtoruli
da monawileobiTi funqciebi; diferencirebulad po-
litikur scenaze SeiZleba gamoiyos elitaruli, opo-
ziciuri da eleqtoraluri subkulturuli tipebi. am
subkulturaTa ganmasxvavebeli niSania politikuri
rolebi, romelsac isini asruleben politikur scena-
ze. politikuri elita Tavisi kulturul-inteleqtua-
luri potencialiT asrulebs politikuri gadawyveti-
lebebisa da misi realizaciis funqciebs; politikur
elitazea damokidebuli erovnul-saxelmwifoebrivi
stabiluroba da demokratiis mdgradi funqcionireba;
mas unda gaaCndes kompetenturobisa da profesiona-
lurobis maRali potenciali, romelic ganapirobebs
politikur situaciebSi racionaluri politikuri ga-
dawyvetilebebis miRebas. politikur scenaze arsebiT
rols asrulebs kontrelitis anu opoziciis politi-
kuri kultura, romelic Tavisi interesebidan gamom-
dinare qmnis subkulturis gansakuTrbul tips; opozi-
ciuri subkulturuli tipi gamoirCeva Tavisi Rirebu-
lebiTi, inteleqtualuri da funqcionaluri Tavise-
burebebiT, romlis qcevis wesebs politikuri dro da
situacia gansazRvravs.
politikur sivrceSi mniSvnelovan rols asru-
lebs eleqtoraluri subkultura, romelsac monawi-
leobiTi funqcia akisria; politikuri legitimuroba
eleqtoralur racionalur kulturas moiTxovs, ro-
melic politikur sivrceSi mniSvnelovnad gansaz-
Rvravs instituciuri wesrigis damkvidrebas. amitom,
politikur-kulturuli sivrcis modernizaciis pro-

67
cesSi gaTvaliswinebuli unda iyos eleqtoraluri
subkulturis Taviseburebebi, racionalurobis po-
tenciali da RirebulebiTi prioritetebi.
Tanamedrove qarTul politikur sivrceSi elita-
ruli, opoziciuri da eleqtoraluri subkulturuli
tipebi formirebis procesSia, romelsac politikuri
tranziciis Taviseburebebi gansazRvravs. qarTuli po-
litikuri elitaruli subkultura mniSvnelovan rols
asrulebs politikur modernizaciaSi, magram, maTi
kulturul-inteleqtualuri potenciali garkveul
sferoebSi ver akmayofilebs drois moTxovnebs. qar-
Tuli politikuri opozicia diferencirebulia da
naklebad gamoxatavs erovnul-saxelmwifoebriv inte-
resebs; zogierTi jgufi fsevdoopoziciur rols as-
rulebs da moRvaweobiT stilSi fasadur xasiaTs ata-
rebs, romelic pirad keTildReobazea agebuli da sa-
xelmwifoebriv interesebs naklebad iTvaliswinebs.
7. kriminaluri politikuri subkultura, rome-
lic gardamavali demokratiis qveynebisaTvis aris da-
maxasiaTebeli; aseTi tipis subkultura gavrcelebu-
lia iseT politikur reJimebSi, romlebic instituci-
ur da RirebulebiT cvlilebebs ganicdian da klanuri
TaviseburebebiT xasiaTdebian. politikur sivrceSi
klanuri elementebis gaZliereba xels uwyobs politi-
kis kriminalizacias. politikur velze dominanti Za-
lebi asruleben gadamwyvet rols, romlebic Tavisi
gavlenis dakargvis SiSiT axdenen Zaladobrivi meTo-
debis universalizacias; Zaladobrivi meTodebi Tavis-
Tavad Zalauflebis kriminalizacias warmoSobs, rom-
lisTvisac racionaluroba da konsensualuri Tanam-
Sromloba miuRebelia. amasTanave, garkveul situaci-
ebSi, Zalauflebis matarebeli klanebi TanamSromlo-
bas iwyeben damnaSave elementebTan da iyeneben maT po-
litikuri interesebis dakmayofilebis procesSi. pos-
tsabWour politikur reJimebSi aseTi tendenciebi

68
Zalze SesamCnevi gaxda, romelic xels uSlis stabilur
modernizaciasa da demokratiul legitimacias.
saqarTvelos politikur cxovrebaSi kriminaluri
elementebis gamoyeneba da masTan TanamSromloba sa-
xelmwifoebrivi damoukideblobis aRdgenis Semdgom
periodSi Zalze SesamCnevi gaxda; politikuri elitis
garkveul segmentebSic ki SeimCneoda kriminaluri
elementebis momZlavreba, romlebic gadamwuvet rols
asrulebdnen politikuri gadawyvetilebebis miRebaSi.
amasTanave zogierTi lideri iyenebda krminalur ele-
mentebs sakuTari Zalauflebis gansamtkiceblad; kri-
minalurma subkulturam gadamwyveti roli Seasrula
samoqalaqo omis provocirebaSi, romelmac qarTul sa-
xelmwifoebriobas TviTdamkvidrebis procesSi didi
sirTuleebi Seuqmna. Tanamedrove qarTuli politiku-
ri modernizaciis erT-erT mniSvnelovan miRwevad un-
da miviCnioT politikur procesSi kriminaluri ele-
mentebis sruli ignorireba da daTrgunva.
Tanamedrove globaluri politikuri kulturis
subkulturuli elementia erovnul-politikur siv-
rceSi arsebuli politikurad TviTmyofadi tipi, ro-
melzedac did zemoqmedebas axdens Tanamedrove glo-
balizaciis procesi. globalizacia Tanamedrove
msoflio wesrigis kanonzomiereba da Seuqcevadi pro-
cesi gaxda; man garkveuli gavlena moaxdina politi-
kur-kulturul tranziciaze, romelmac TandaTano-
biT globaluri politikuri kulturuli tipi daam-
kvidra.
globalur sivrceSi politikur-kulturuli mra-
valferovneba warmoSobs erovnul-politikur kultu-
raTa TanamSromlobisa da integraciis axal formebs,
romelic ar upirispirdeba erovnul TviTmyofad kul-
turul elementebs; globalizaciam da Tanamedrove
msoflio wesrigma mniSvnelovanwilad ganapiroba glo-
baluri demokratiuli procesebi, romelic Tanamed-

69
rove politikur-kulturuli TanamSromlobis umniS-
vnelovanesi piroba gaxda.
Tanamedrove globaluri politikuri kulturis
ZiriTadi da ganmsazRvreli procesualuri Tviseba
gaxda demokratiuli tranzicia, romelic TiTqmis po-
litikuri procesis yvela sferos exeba. liberalurma
demokratizaciam, romelic globalur sivrceSi wina-
aRmdegobebis gareSe ar mimdinareobs, politikur-
kulturuli TanamSromloba Sinaarsobrivad radika-
lurad Secvala. globaluri politikur-kulturuli
tranzicia mniSvnelovan zegavlenas axdens lokalur
erovnul-saxelmwifoebriv subkulturul tipebsa da
maT demokratiul modernizaciaze.1
msoflioSi arsebuli avtoritaruli politikuri
reJimebi garkveul gavlenas ganicdian globaluri po-
litikur-kulturuli procesebisagan; amitom, Tana-
medrove msoflio wesrigis umniSvnelovanesi procesi
gaxda demokratizacia da politikuri Tanacxovrebis
liberalizacia, humanizacia da adamianis uflebebis
dacva, Tanasworoba da sanarTlianoba. amJamad, msof-
lioSi mimdinare demokratiuli transformaciebi Se-
uqcevadi procesia da avtoritaruli reJimebis sruli
kraxiT unda damTavrdes.

1
g. abesaZe, T. abesaZe. globalizacia da saqarTvelos satranzito
funqciis Taviseburebebi. Tb., 2011, gv. 10-74

70
 meore Tavi.

politikuri kultura da politikis cnobieri

formebi

2.1. politikuri kultura da politikuri

cnobiereba

Tanamedrove saqarTvelos politikur-kulturu-

li sivrcis demokratiuli tranziciis umniSvnelova-
nesi faqtoria politikuri cnobiereba. politikuri
demokratiis stabiluroba individisa da sociumis po-
litikur aqtiurobasa da racionalur politikur az-
rovnebazea damokidebuli. politikuri cnobiereba
adamianis mizanmimarTuli Teoriuli da empiriuli Se-
moqmedebis Sedegia. masSi aisaxeba is realobebi, rome-
lic gare samyarosaTvis aris damaxasiaTebeli. cnobie-
reba adamianis azrovnebis procesTan aris dakavSire-
buli da misi sulieri Semoqmedebis Sedegia. cnobiere-
ba warmoadgens Semecnebis, azrovnebis, codnis, urTi-
erTobebis, Sefasebebisa da saerTod adaminis sulieri
moRvaweobis rezultatsa da erTian sistemas. misi Sina-
aarsi sazogadoebrivi sulieri procesebiT ganisaz-
Rvreba, romlis subieqtebad gvevlinebian: individebi,
sociumi, eri, institutebi, organizaciebi da moZrao-
bebi da a.S.
cnobierebis ramdenime saxes gamoyofen: sazoga-
doebrivs, erovnuls, individualurs, regionalurs,
socialuri jgufis, organizaciis an moZraobis da sxva.
isini Tavs iyrian da erTiandebian saerTo erovnul-sa-
zogadoebriv cnobierebaSi. sazogadoebrivi cnobiere-
ba konkretizirdeba da diferencirebulad gamovlin-
deba individTa calkeul socialur gaerTianebaTa
cnobierebaSi.

71
 sazogadoebrivi cnobiereba aris Semecnebisa da
TviTSemecnebis Sedegad warmoSobili codnisa da Sexe-
dulebebis garkveuli maragis, azris, azrovnebis, idee-
bis, Sefasebebisa da orientaciebis erTgvari Teoriu-
li sistema, romelic individualizirdeba da personi-
ficirebulad gamovlindeba adamianTa socialur moR-
vaweobaSi.
cnobierebis struqturaSi Tavisi gansakuTrebu-
li da damoukidebeli adgili uWiravs politikur cno-
bierebas; politikuri cnobiereba individis politi-
kuri struqturis formirebis aqtiuri da Semoqmedebi-
Ti elementia; misi saSualebiT politizirdeba da gar-
daiqmneba adamianis Sinagani sulieri samyaro, formir-
deba garkveuli politikur-kulturuli sivrce.
samecniero-politikur literaturaSi politiku-
ri cnobierebis definicia gasxvavebulia; erTni mas
Tvlian politikuri urTierTobebis, sazogadoebis po-
litikuri cxovrebis asaxvad, xolo meoreni ukavSire-
ben politikur xelisuflebas. ZiriTadad, mas ganmar-
taven, rogorc politikuri ideebis, Sexedulebebis,
ganwyobilebebisa da orientaciebis erTobliobad, ro-
melSic Zireuli interesebia asaxuli. politikur mec-
nierebaSi politikuri cnobiereba politikuri siste-
mis komponentad aris miCneuli.polotikuri cnobiere-
ba SeiZleba ganisazRvros, rogorc ideebis, Teoriuli
koncefciebis, Sexedulebebis, warmodgenebis, azrebis,
SefasebiTi msjelobebis, politikuri urTierTobebis
subieqtebis emociuri mdgomareobis kompleqsi. poli-
tikuri cnobiereba warmoadgens politikuri moRvawe-
obisa da qcevebis bunebriv subieqtur komponents.1
politikuri cnobiereba xasiaTdeba Tavisi struq-
turuli TaviseburebebiT, dinamikurobiT da permanen-
tuli cvlilebebiT, ganvixilavT ra mas politikuri

1
Общая и прикладная политология. М., 1997, с. 660

72
TvalsazrisiT, misi subieqti SeiZleba iyos: individi,
sociumi, eri, socialuri jgufi, politikuri organi-
zacia an moZraoba, politikuri aqtorebi, interesTa
jgufebi an arasamTavrobo organisaciebi, romlebic
qmnian politikuri cnobierebis erTian struqturul-
ierarqiul sistemas. SeiZleba vilaparakoT politiku-
ri cnobierebis sxvadasxva specifikur tipebze-eTni-
kurze, regionalurze, lokalurze da sxva. politiku-
ri cnobierebis tipobrivi modelebi SeiZleba erTmane-
Tisgan gansxvavdebodnen qveynebis, regionebis, jgufe-
bis, organizaciebisa da individebis mixedviT.
politikuri cnobiereba individisa da sociumis
azrobrivi politikuri Semoqmedebis garkveuli Teo-
riuli sistemaa; masSi aisaxeba konkretul politikur
sistemaSi arsebuli politikuri codnis garkveuli ma-
ragi, politikuri ideebi, politikuri Sefasebebi, gan-
wyobilebebi, azrovnebis procesis Taviseburebebi,
TviTSemecnebisa da TviTgaazrebis unari da SesaZleb-
lobebi; igi sazogadoebis politikuri Rirebulebebisa
da Sefasebebis gaazrebisa da gaTavisebis ZiriTadi sa-
Sualebaa. politikuri cnobiereba politikuri Semec-
nebisa da politikuri procesebis marTvis mizanmimar-
Tuli da mizanSemoqmedebiTi formaa.
samecniero-politikur literaturaSi politiku-
ri cnobierebis or ZiriTad saxes gamoyofen: 1) Cvev-
lebriv-praqtikuls da 2) ideologiur-Teoriuls.
Cvevlebrivi cnobiereba stiqiurad, yoveldRiuri dak-
virvebiTa da praqtikuli moRvaweobiT yalibdeba, xo-
lo ideologiur-Teoriuli SemuSavdeba im politiku-
ri interesebis, miznebisa da Sefasebebis Sesabamisad,
romelic individs, politikur aqtorebs an sociums ga-
aCnia. Cveni TvalsazrisiT, ufro marTebulia poloti-
kur-kulturul sivrceSi politikuri cnobierebis

73
Semdegi ori saxe gamoiyos: 1) Teoriuli azrovneba da 2)
pragmatul-empiriuli dakvirveba.1
Teoriul politikuri cnobiereba konkretul-is-
toriuli politikuri gamocdilebisa da azrovnebis
procesis Sedegia; igi ZiriTadad moicavs politikuri
urTierTobebis, politikuri procesebisa da movlene-
bis, politikuri viTarebis Semecnebisa da gaazrebis
Sedegad Seqmnili Sexedulebebis erTobliobas; masSi
Zireuli politikuri interesebi, miznebi da orienta-
ciebi Teoriul formebSia gaazrebuli da warmodgeni-
li. politikuri cnobierebis Teoriuli sfero konkre-
tul-istoriuli epoqis politikuri subieqtebis Se-
moqmedebaa da damyarebulia politikuri codnis gar-
kveul maragze.
Tanamedrove Teoriuli politikuri cnobiereba
da azrovneba ZiriTadad damyarebulia or faqtorze: 1)
politikuri codnis garkveul maragze, romelic Tana-
medrove politikuri Teoriuli azrovnebisa da Semoq-
medebis Sedegad aris Seqmnili da 2) Tanamedrove poli-
tikuri azrovnebis Taviseburebebze, stilze, xasiaTze,
politikuri movlenebisa da konkretuli situaciis Se-
mecnebisa da TviTSemecnebis formebze da paradigmeb-
ze. Teoriuli politikuri cnobierebisa da azrovnebis
xasiaTi ZiriTadad damokidebulia politikuri siste-
misa da politikuri reJimis tipze, misi Sesabamisi po-
litikur-kulturuli sivrcis modelze; igi arsebiTad
ganisazRvreba politikur RirebulebaTa Semecnebisa
da TviTgaazrebis principebiTa da formebiT; masSi re-
alizdeba da aisaxeba politikuri sistemisa da poli-
tikuri aqtorebis funqcionaluri Taviseburebebi.
politikuri kulturis formirebis procesSi po-
litikuri codnis garkveuli maragis aTviseba aucile-

1
g. abesaZe. politikuri socializacia. ,,meridiani”, Tb.,1996, gv. 65

74
beli da ganmsazRvreli faqtoria, romlis saSualebi-
Tac individi da politikuri subieqtebi iqcevian sazo-
gadoebis aqtiur inteleqtualur politikur moRvawe-
ebad. politikuri interiorizaciisa da politizaciis
procesi TavisTavad gulisxmobs politikur Semecneba-
sa da TviTSemecnebas, politikur gaazrebas, romelic
konkretizirebulia politikuri sistemisa da politi-
kuri reJimis mier damkvidrebuli politikuri azrov-
nebis stilSi, formebsa da legalizaciis miRebul nor-
mebSi.
Teoriuli politikuri Sexedulebebi ZiriTadad
gadmocemuli da gaformebulia pragmatul dokumen-
tebSi, ideur-politikur koncefciebsa da doqtrineb-
Si, politikur ideebSi, deklarciebSi, gancxadebebSi,
konstituciaSi, samarTlebriv-saxelmwifoebriv doku-
mentebSi, specialur gamokvlevebSi. Teoriul-politi-
kur dokumentebSi realirad Cans politikuri cnobie-
rebisa da politikuri azrovnebis xasiaTi, Sinaarsi,
stili, formebi da saSualebebi da saerTod, politiku-
ri codnis inteleqtualuri done da arsi. isini Zire-
ul zegavlenas axdenen adamianisa da politikuri subi-
eqtebis politikur aqtiurobasa da politikur pro-
cesebSi monawileobaze.
Tanamedrove Teoriuli politikuri cnobierebis
ZiriTadi SemoqmedebiTi faqtorebia: saxelmwifoebri-
vi politikuri struqturebi, polotikuri aqtorebi,
politikuri institutebi, politikuri moRvaweebi,
garkveuli jgufebi da samecniero-kvleviTi dawesebu-
lebebi. Tanamedrove viTarebaSi gansakuTrebuli mniS-
vneloba SeiZina politikuri movlenebisa da procese-
bis Semecnebisa da Seswavlis institutizirebulma
formebma; igi Teoriul aspeqtSi sworad asaxavs poli-
tikuri procesebis xasiaTs da iZleva prognozirebis
realur SesaZleblobebs.

75
 politikur-kulturul sivrceSi Teoriuli po-
litikuri azrovneba politikuri procesebis gaazre-
bisa da Semecnebis Sedegia, romelic garkveul situa-
ciaSi da etapze dasrulebuli politikuri azris saxes
iRebs. politikuri azrovneba gansjisa da Sexedulebe-
bis Camoyalibebis procesualuri formaa; igi politi-
kuri msjelobebis procesia, romelic Taviseburi sti-
liTa da wesebiT xasiaTdeba da ganisazRvreba politi-
kuri sistemis funqcionaluri TavisTavadobiT. poli-
tikuri azri ki dasrulebuli, garkveuli Tvalsazri-
siT ukve Camoyalibebuli politikuri Teoriuli az-
rovnebaa. politikuri azri politikuri cnobierebis
TavisTavadi Sinagani procesualuri komponentia; misi
konkretizirebuli saxe warmogvidgeba Teoriul poli-
tikur cnobierebaSi.
Teoriuli politikuri cnobiereba adamianis cno-
bierebis gansjis, misi inteleqtualuri azrovnebisa da
prifesionalur-politikuri Semoqmedebis Sedegia;
masSi aisaxeba adamianis politikur TanacxovrebaSi
damkvidrebuli politikuri Rirebulebebisa da tra-
diciebis, polotikuri procesebis marTvis konkre-
tul-pragmatuli Sedegebi; igi politikuri sistemis
Teoriul-politikur bazas warmoadgens.
politikuri institutebi da samecniero-kvleviTi
struqturebi gansakuTrebuli SemoqmedebiTi inteleq-
tualuri Zalebia, romlebic arsebiT rols asruleben
demokratiuli Teoriuli politikuri cnobierebisa
da azrovnebis formirebaSi; isini ganekuTvnebian sazo-
gadoebis inteleqtualur-politikur elitas, romlis
ZiriTadi amocanaa politikuri situaciisa da viTare-
bis realuri gaazreba, saTanado Teoriuli da pragma-
tuli xasiaTis daskvnebisa da rekomendaciebis SemuSa-
veba. Teoriuli politikuri cnobierebis SemuSavebaSi
gansakuTrebuli mniSvneloba aqvs inteleqtualur-

76
polotikur fenomens, romelic saTanado instituciur
bazas emyareba.
politikuri cnobierebis pragmatul-empiriuli
sfero yoveldRiuri dakvirvebiTa da politikuri saq-
mianobiT yalibdeba; masSi gamovlindeba individisa da
sociumis arsebuli politikuri Rirebulebebisadmi
konkretuli damokidebulobis xasiaTi; igi warmoad-
gens cxovrebiseul politikur gamocdilebas, rome-
lic emyareba garkveul dakvirvebebs, Cvevebs, warmod-
genebs, tradiciebs, Sefasebebs da vlindeba konkretul
politikur qcevebsa da moqmedebebSi.
politikis subieqtebi da politikuri sivrcis aq-
torebi politikur procesebsa da movlenebSi monawi-
leobiT iReben garkveul politikur gamocdilebasa da
codnas, romelsac pragmatul-empiriuli cnobiereba
ewodeba; misi Taviseburebebi da struqtura politiku-
ri sistemis tipiTa da politikuri situaciis konkre-
tuli procesebiT ganisazRvreba da zogjer, aRiqmeba
rogorc sazogadoebriv-politikuri ganwyobileba.
pragmatul-empiriuli politikuri cnobiereba
politikuri sinamdvilis asaxvaa; igi calkeuli Sefase-
bebis, ideebis, Sexedulebebisa da warmodgenebis for-
maa, romelic ekuTvnis adamiansa da sociums; masSi rea-
lurad gamovlindeba Teoriuli politikuri cnobie-
rebisa da azris aTvisebis done, politikuri azrovne-
bis unari da saerTod sazogadoebis kulturizaciis
procesi.
pragmatul-empiriuli politikuri cnobierebis
erT-erT saxed unda miviCnioT Cvevlebrivi, yoveldRi-
uri politikuri cnobiereba, romlis formirebis um-
niSvnelovanesi faqtoria politikuri viTarebis ste-
reotipuli gaazrebis stili. politikuri stereotipi
yoveldRiur politikur cnobierebaSi warmodgenilia
iseT Cveulebad, romliTac fasdeba esa Tu is faqti an
movlena; zogjer, aq did rols asrulebs emociuri mxa-

77
re da misTvis damaxasiaTebeli konservatizmi, sqema-
tizmi, mdgradoba. Cvevlebrivi, yoveldRiuri cnobie-
reba formirdeba adamianTa politikur-kulturuli
Tanacxovrebis procesSi, praqtikuli gamocdilebiT.
empiriul-Cvevlebrivi politikuri cnobierebi-
saTvis damaxasiaTebelia politikuri realobis subieq-
turi asaxva da Sefaseba; zogjer, mas aigiveben sazoga-
doebriv-politikur masobriv cnobierebasTan, rac
arasworia. Cvevlebrivi, yoveldRiuri politikuri
cnobiereba konkretuli da individualuria da gamom-
dinareobs mxolod sakuTari sulieri samyarodan xed-
viT, analiziT, gaazrebiT. sazogadoebriv-politikuri
cnobiereba politikur urTierTobaTa da procesTa
sayovelTao Semecnebisa da gaazrebis safuZvelze war-
moiSoba; misi formireba saerTo erovnul-saxelmwifo-
ebriv doneze mimdinareobs da sayovelTao moTxovneb-
sa da interesebs unda emsaxurebodes.
Tanamedrove politikur cnobierebaSi ZiriTadad
SeiZleba ori forma gamoiyos: 1) sazogadoebriv-poli-
tikuri cnobiereba da 2) individualuri polotikuri
cnobiereba. maTi formirebisa da konkretizaciis Ziri-
Tadi mimarTulebaa politikuri socializacia da gar-
kveul politikur-kulturul sivrceSi adaptacia; igi
arsebul da damkvidrebul politikur RirebulebaTa
sistemaSi qmnis sazogadoebrivi politikuri cnobiere-
bisa da individualuri politikuri cnobierebis gar-
kveul tips anu models.
Tanamedrove sazogadoebrivi politikuri cnobi-
ereba emyareba im polotikur Rirebulebebsa da Sefa-
sebebs rac SemuSavebuli da miRebulia politikuri
sistemisa da misi struqturebis mier. misi formireba
erovnul-saxelmwifoebriv doneze mimdinareobs da ga-
nisazRvreba politikuri struqturebis mier damkvid-
rebuli politikuri Tanacxovrebis formebiT, mimar-
TulebebiTa da orientaciebiT. sazogadoebriv-poli-

78
tikuri cnobierebiT gardaiqmneba individis Sinagani
politikuri sulieri samyaro da Camoyalibdeba poli-
tikuri azrovnebis Taviseburi stili; igi aregulirebs
politikur procesebs, konfliqtur situaciebs, gan-
sazRvravs prioritetebsa da politikuri moqmedebis
legitimur formebs.
sazogadoebrivi politikuri cnobiereba stabi-
lur politikur-kulturul sivrceSi srulad asaxavs
da srulyofilad iTvaliswinebs sazogadoebis yvela
politikuri Zalis interesebsa da miznebs. stabilur
politikur situaciaSi politikuri cnobiereba Tavis
funqcionalur rols ufro srulyofilad asrulebs
da emsaxureba saerTo erovnul-saxelmwifoebriv inte-
resebs, SeimuSavebs sazogadoebis politikuri marTvis
principebsa da meTodebs.
sazogadoebrivi politikuri cnobierebis obieq-
tia politikuri sinamdvile Tavisi politikuri
struqturebiTa da procesebiT; misi Sinaarsi da Ziri-
Tadi komponentebi obieqturi politikuri situaciiT
ganisazRvreba. sazogadoebrivi politikuri cnobiere-
bis subieqtia: individi, sociumi, politikuri organi-
zacia an jgufi. TiToeuli maTganis politikuri cno-
bierebis struqtura Taviseburia, magram zogadad sa-
erTo gagebasa da formebSi, mimarTulebebsa da saxel-
mwifoebriv RirebulebiT orientaciebSi erTmaneTs em-
Txvevian, romlis gareSec ar arsebobs maTi funqciona-
luri TavisTavadoba.
individualuri politikuri cnobiereba sazoga-
doebrivi politikuri cnobierebis nawilia, Tumca, mas
Tavisi specifikuri niSnebi da Tvisebebi axasiaTebs.
demokratiul politikur sivrceSi sazogadoebrivi
politikuri cnobiereba individualur politikur Se-
xedulebaTa mTlianobaa, romliTac daculia erovnu-
li politikuri interesebi.

79
 individualuri politikuri cnobiereba indivi-
dis sakuTari da ganumeorebeli politikuri Tvalsaz-
risia, romelic demokratiul da stabilur politikur
sistemaSi ar unda ewinaagmdegebodes sazogadoebriv-
politikur cnobierebas; masSi aisaxeba adamianis poli-
tikuri struqturis individualuri Taviseburebebi,
politikuri kulturizaciis konkretuloba da gansa-
kuTrebuloba, sakuTari politikuri pozicia da Sefa-
sebebi, Semecnebisa da TviTSemecnebis sakuTari stili.
Tanamedrove sazogadoebriv-politikuri cnobie-
rebis sistemaSi mniSvnelovani adgili uWiravs erov-
nul politikur cnobierebas. erovnuli politikuri
cnobiereba da TviTcnobiereba eris socialur-kul-
turuli da politikuri ganviTarebis garkveul safe-
xurze warmoiSoba; misi Taviseburebebi konkretuli
erovnul-istoriuli pirobebiT ganisazRvreba; masSi
ZiriTadad asaxulia: erovnuli politikuri kulturis
TviTmyofadoba da misi erovnul-tradiciuli forme-
bi; erovnuli politikuri Tanacxovrobis normebi da
wesebi, erovnuli politikuri xasiaTi da stereotipe-
bi; erovnul-fsiqikuri da erovnul-genetikuri Tavi-
seburebebi; globalur politikur cnobierebasTan
erovnuli cnobierebis Sesabamisobis done.
erovnuli politikuri cnobierebis umaRles sa-
fexurze iwyeba erovnuli TviTdamkvidrebisa da Tavis-
Tavadobis gacnobiereba, rasac erovnul-politikur
TviTcnobierebas uwodebaen. erovnuli politikuri
TviTcnobiereba, erovnuli erTobis politikuri gac-
nobierebis iseTi procesia, rodesac iwyeba sakuTari
TviTgamorkveva da TviTSemecneba; misi umniSvnelova-
nesi Tvisebaa TviTidentifikacia da politikuri TviT-
Segnebis gamomuSaveba. erovnuli politikuri TviTSe-
mecneba aris politikuri srulyofis procesi, erovnu-
li TviTgamorkvevisa da TviTSegnebis damkvidreba. po-
litikuri TviTgarkveuloba da TviTSegneba erovnuli

80
TavisTavadobis aRiarebisa da TviTdamkvidrebis gar-
kveuli formaa; masSi vlindeba erovnuli politikuri
sulis TavisTavadoba da Taviseburebebi, erovnuli po-
litikuri TviTmyofadoba, politikuri xasiaTi da
erovnul-politikuri RirebulebiTi prioritetebi.
politikuri tranziciis procesSi erovnuli po-
litikuri cnobiereba da TviTcnobiereba unda gamodi-
odes individTa politikuri SekavSirebis, integraci-
is, erovnuli politikuri sulieri konsolidaciis, sa-
erTo interesebisa da miznebisaTvis politikuri mobi-
lizaciis, erovnuli srulyofilebis, politikuri
stabilurobis faqtorad; igi gvevlineba Sidaerovnu-
li politikuri konfliqtebis daZlevis umniSvnelova-
nes pirobad, romelic SeiZleba warmoiSvas politiku-
ri tranziciis garkveul etapze.
politikuri cnobierebis ganviTarebis garkveul
safexurze warmoiSoba politikuri TviTcnobiereba..
politikuri TviTcnobiereba politikuri cnobierebis
kulturizaciis, TviTgacnobierebis umaRlesi safexu-
ria; masSi gamovlindeba individualuri da sazogado-
ebrivi TviTSemecnebisa da TviTSegnebis, TviTdamkvid-
rebisa da TviTgaazrebis done. igi asaxavs politikuri
Tanacxovrebis inteleqtualur-kulturul niSnebs,
sazogadoebis politikuri TviTsrulyofis Tavisebu-
rebebs.
politikuri TviTSemecneba gulisxmobs:
1. individisa da politikuri subieqtebis mier Si-
dapolitikuri sulieri potencialis TviTSemecnebasa
da TviTgaazrebas;
2. politikur TviTdamkvidrebas, politikuri Ri-
rebulebebis TviTrealizaciis process;
3. politikur situaciaSi sakuTari unarisa da Se-
saZleblobebis realurad gaazrebas;

81
 4. politikuri procesebis Sefasebasa da progno-
zirebas, politikuri movlenebis ganviTarebis scena-
rebisa da pragmatuli modelebis gaazrebas;
5. politikuri tranziciis procesSi aqtoruli
rolis gansazRvrasa da ganxorcielebas.
politikur TviTcnobierebaSi gansakuTrebiT
mniSvnelovani procesia stereotipizacia. stereoti-
pizacia aris individisa da politikuri subieqtebis mi-
er Teoriul-empiriuli racionaluri TviTSemoqmede-
bisa da garkveuli politikuri gamocdilebis simboli-
zacia da standartizacia; igi TviTSemecnebisa da
TviTgamocdilebis Sedegad dagrovili da aRiarebuli
nimuSebis erTobliobaa. swored isini gansazRvraven
politikur procesSi individis adaptaciis Tavisebu-
rebebs, politikur urTierTobaTa da moqmedebaTa pir-
velsawyisebs. politikuri stereotipizacia politi-
kuri cnobierebisa da TviTcnobierebis sistemaSi as-
rulebs struqturul-funqcionaluri procesebis
marTvisa da misi garkveuli mimarTulebiT warmarTvis
funqcias. amitom, igi politikur-kulturul sivrceSi
individisa da sociumis aqtivizaciis erT-erTi ZiriTa-
di saSualebaa.
Cven unda ganvsazRvroT sazogadoebriv-politi-
kuri TviTcnobierebisa da individualuri politiku-
ri TviTcnobierebis arsi. sazogadoebrivi politikuri
TviTcnobiereba adamianTa erTobis sulieri da inte-
leqtualuri ganviTarebis iseTi safexuria, rodesac
iwyeba politikur interesTa da politikur Rirebule-
baTa saerTo gaazrebisa da TviTSemecnebis procesi;
masSi vlindeba sazogadoebis wevrTa mier sakuTar po-
litikur RirebulebaTa TviTdamkvidrebis unari; igi
sazogadoebis wevrTa integraciisa da saerTo politi-
kuri stabilurobis mniSvnelovani faqtori xdeba.
individualuri politikuri TviTcnobiereba sa-
kuTari TavisTavadobisa da poziciis, daniSnulebisa

82
da Sefasebis, TviTSemecnebisa da TviTgansazRvris
procesia. igi aris individis Tavis TavTan urTierTo-
bis specifikuri forma, romlis asaxvisa da Semecnebis
obieqts politikuri procesi warmoadgens; individua-
luri politikuri cnobiereba politikuri TviTrea-
lizaciis demokratiuli modelis damkvidrebis auci-
lebeli faqtori xdeba da kulturul-inteleqtualur
pirobebSi ganicdis Tavis srulyofilebas. demokrati-
ul politikur sistemaSi Tavisi zogadi niSnebiTa da
TvisebebiT individualuri politikuri TviTcnobie-
reba sazogadoebrivi politikuri TviTcnobierebis
politikur-struqturul Rirebulebebzea agebuli da
misi SinaarsiT ganisazRvreba.
Tanamedrove politikur-kulturul sivrceSi Ta-
visTavadi adgili uWiravs da mis tranziciaze mniSvne-
lovan zegavlenas axdens politikuri cnobierebis ise-
Ti forma, rogoricaa masobrivi politikuri cnobiere-
ba; igi sazogadoebrivi da erovnuli politikuri cno-
bierebis nawilia da warmoadgens sazogadoebrivi cno-
bierebis gansakuTrebul da specifikur tips; masSi ga-
moxatulia masis politikuri cnobierebis Tavisebure-
bebi da gansakuTrebuli xasiaTi.1
masa adamianTa didi masobriv-socialuri gaerTia-
nebaa, romelic gamoirCeva Tavisi politikur-fsiqo-
logiuri xasiaTiTa da gaazrebaTa TavisTavadi sti-
liT. masis politikuri cnobiereba da azrovneba zog-
jer stiqiurad da empiriuli dakvirvebiT warmoiSoba,
romelic garkveul momentsa da situaciaSi gamoric-
xavs RirebulebaTa inteleqtualur gaazrebas. masob-
rivi adamianis politikuri cnobiereba ganisazRvreba
masis mier aRiarebuli politikuri normebiTa da Sefa-
sebebiT, stereotipebiTa da standartebiT. masobrivi
politikuri cnobiereba zogjer totalitaruli da av-

1
g. abesaZe.politikuri socializacia. ,,meridiani”, Tb., 1996. gv. 74

83
toritaruli politikuri sistemis dasayrdeni poli-
tikur-fsiqologiuri faqtori xdeba.
masobrivi politikuri cnobiereba aris socia-
lur-istoriuli movlena; igi moicavs ideebs, koncef-
ciebs, Sexedulebebs, warmodgenebs, grZnobebs, ganwyo-
bilebebs, iluziebs, tradiciebs, wes-Cveulebebs da a.S.
masSi, upirveles yovlisa, aisaxeba politikuri siste-
mis struqturul-funqcionaluri politikur-empiri-
uli Sedegebi.
masobrivi politikuri cnobierebis erT-erT sa-
xesxvaobas warmoadgens brbos politikuri cnobiereba,
romelsac sulieri politikuri arsebobis ukiduresad
TavisTavadi stili da formebi axasiaTebs. xose ortega
i gaseti ambobda, rom “...brboebi, Cvevlebriv, adamiane-
bisagan yalibdebian, romlebsac sawyisi survilebi,
ideebi da cxovrebis saerTo wesi aqvT. SeiZleba iTqvas,
rom es movlena saerToa nebismieri sazogadoebrivi
jgufisaTvis, ranairi gulmodginebiTac ar unda xde-
bodes misi wevrebis SerCeva.”1
brbos politikuri cnobiereba arastabilur po-
litikur situaciaSi aqtiurdeba; mas axasiaTebs iseTi
niSnebi, rogoricaa: agresiuloba, emociuroba, zedme-
ti mgrZnobiaroba, gaRizianebuloba, impulsuroba,
iracionaluri qcevebi, gaazrebisa da gacnobierebis
uunaroba. brboSi Semavali adamianebi ZiriTadad arac-
nobieris fenomeniT xelmZRvaneloben; maT ar gaaCniaT
winaswar gaazrebisa da kritikulobis unari; brbo Ta-
visi cnobierebiT primitiulia da gulubryvilo; igi ar
dauSvebs, rom vinme aRudges win misi interesebisa da
miznebis realizaacias; misTvis SeuZlebeli ar arse-
bobs. brboSi ikargeba individualuri TavisTavadoba,
radganac mis mier damkvidrebuli yoveli Tviseba da
moqmedeba gadamdebia.

1
xose ortega i gaseti. masebis amboxi. Tb., 1993, gv. 6.

84
 brbos politikuri cnobierebis gamoyeneba gansa-
kuTrebiT Zlierdeba totalitaruli politikuri re-
Jimis pirobebSi, rodesac politikuri xelisufleba aZ-
lierebs represiebs sazogadoebis inteleqtualuri na-
wilis winaaRmdeg, romlis azrovnebis SemoqmedebiTi
stili misTvis miuRebelia. totalitaruli polotiku-
ri sistema Tavis legitimacias brbos politikuri aqti-
vizaciis pirobebSi aRwevs; politikuri xelisufleba
advilad axdens brbos politikuri cnobierebis manipu-
lirebas; misi neba emTxveva brbos politikur nebas.
Tanamedrove politikur-kulturuli sivrcis
tranziciis procesSi gansakuTrebuli roli akisria sa-
xelmwifoebriv politikur cnobierebasa da azrovnebas,
romelsac ZiriTadad politikuri struqturebi da in-
stitutebi gamoimuSaveben da gansazRvraven. saxelmwi-
foebrivi politikuri cnobiereba anu azrovneba gulis-
xmobs: politikuri Rirebulebebis Tanabar ganawilebas
sazogadoebaSi; saxelmwifoebrivi politikuri intere-
sebis gaazrebasa da prioritetebis gansazRvras; poli-
tikuri procesebisa da movlenebis saxelmwifoebriv-
politikur Sefasebas; politikuri tranziciisa da po-
litikuri procesis ideologizacias; demokratiul-po-
litikur RirebulebaTa damkvidrebis institutizaci-
as; politikuri orientaciebis gamokveTasa da TviTgan-
sazRvras.
Cveni gansazRvrebiT, Tanamedrove saxelmwifoeb-
rivi politikuri cnobiereba aris sulier Rirebuleba-
Ta da SexedulebaTa garkveuli sistema, romelSic aRia-
rebulia politikuri ganviTarebis orientaciebi, Sefa-
sebebi, prioritetebi da gansazRvrulia politikuri
sivrcis stabiluri funqcionirebis ZiriTadi mimarTu-
lebebi; igi aris politikuri azrisa da Sexedulebebis
inteleqtualuri da instituciuri sistema, romelic
aregulirebs Sidapolitikur da globalur politikur
urTierTobebs.

85
 tranzitul anu gardamaval sazogadoebebSi legi-
timuri politikuri struqturebis upirvelesi amocana
unda iyos saxelmwifoebrivi politikuri azrovnebis
damkvidreba, romelic politikur pragmatizmze iqneba
damyarebuli. Tanamedrove saxelmwifoebriv-politiku-
ri cnobiereba xels unda uwyobdes: politikuri Sexedu-
lebebis pluralizaciasa da integracias., politikuri
marTvis institutizaciasa da profesionalizacias, sa-
xelmwifoebriv-politikur stabilizaciasa da konso-
lidacias, politikur ZalTa saerTo interesis gamokve-
Tas, saxelmwifoebrivi da erovnul-politikuri prio-
ritetebis upiratesobaTa aRiarebasa da politikur
sivrceSi maT pragmatizacias.
politikuri cnobierebis Taviseburi formebi axa-
siaTebs tranzitul politikur sistemas. gardamavali
periodis politikuri cnobiereba aramdgradia da xasi-
aTdeba politikur gaazrebaTa da SexedulebaTa winaaR-
mdegobrivi procesebiT; misi Sidapolitikuri realuri
procesebi gadafasebaTa da RirebulebaTa Rrma winaaR-
mdegobebiT xasiaTdeba, mimdinareobs politikur ori-
entaciaTa da prioritetTa gamokveTis procesi, rac
zogjer, politikur aqtorTa azrovnebis mkveTri dapi-
rispirebis pirobebSi xdeba. gardamaval periodSi gar-
kveuli xasiaTis winaaRmdegoba warmoiSoba erovnul-
politikur cnobierebasa da saxelmwifoebriv-politi-
kur cnobierebas Soris; maT Soris, jer kidev arsebobs
gansxvaveba politikuri ganviTarebisa da Rirebulebi-
Ti orientaciebis sakiTxebze.
gardamaval periodSi demokratiuli politikuri
Rirebulebebis damkvidreba Sesabamis cvlilebebs iw-
vevs individTa da politikur aqtorTa politikur cno-
bierebaSi. sazogadoebis garkveuli nawilis adaptireba
politikuri cvlilebebisadmi ufro swrafad xdeba da
Tavisi aqtiurobiTa da politikuri gaazrebiT realuri
wvlili Seaqvs mis ganxorcielebaSi. garkveul nawilSi

86
ki adaptirebis procesi ufro neli tempiT mimdinare-
obs, rac mis pasiur moqmedebebSi vlindeba. am SemTxveva-
Si, ganmsazRvrel rols politikuri cnobierebisa da
azrovnebis Secvla asrulebs, romelic xangrZliv peri-
ods saWiroebs.
gardamavali periodis politikuri cnobiereba Ri-
rebulebaTa dapirispirebis pirobebSi formirdeba; mis
ganxorcielebaSi gansakuTrebuli roli akisriaT sa-
xelmwifoebriv-politikur struqturebsa da politi-
kur elitas. maT unda SeimuSavon saxelwifoebrivi po-
litikuri cnobierebisa da azrovnebis ZiriTadi mimar-
Tulebebi da demokratiuli politikuri institutebis
funqcionirebis legitimaciis formebi. demokratiuli
politikuri cnobierebis modeli unda emyarebodes sa-
xelwifoebriv-politikur azrovnebas. gardamaval pe-
riodSi, Tu saxelmwifoebrivi politikuri azrovneba
ar arsebobs, maSin demokratiuli procesebi Zalian ne-
li tempiT viTardeba, rac avtoritaruli sivrcis for-
mirebas uwyobs xels.
gardamaval periodSi garkveul fenebsa da jgufeb-
Si jer kidev gabatonebulia konservatiuli politiku-
ri cnobiereba, romelic Tavisi Sinagani procesebiT me-
tad winaaRmdegobriv xaisaTs atarebs. konservatiuli
politikuri cnobiereba garkveuli politikuri Zale-
bis politikuri Sexedulebebisa da azrovnebis erTob-
liobaa, romelic Tavisi gagebiTa da SefasebebiT upi-
rispirdeba axlebur procesebsa da Rirebulebebs.
tranzitul periodSi gansakuTrebiT damaxasiaTe-
beli gaxda radikaluri da eqstremistuli politikuri
cnobiereba, romelic sxvadasxva formiT vlindeba. ra-
dikaluri politikuri cnobiereba Tavisi formiTa da
SinaarsiT mTliani ar aris da Sinaganad xasiaTdeba ori-
entaciaTa da SefasebaTa urTierTdapirispirebiT; isini
ZiriTadSi demokratiuli politikuri procesebis daC-
qarebas moiTxoven, riTac ar iTvaliswneben politikur

87
realobas, sazogadoebriv-politikuri cnobierebis Ta-
viseburebebs; maT ara aqvT saTanadod gaazrebuli, Tu
ra ukuSedegebi SeiZleba gamoiwvios politikuri tran-
ziciis pirobebSi radikalurma moqmedebam.
politikuri radikalizmi da ukiduresi politiku-
ri azri, romlis pragmatizebuli saxea politikuri eq-
stremizmi, metad saSiSia politikaSi da politikuri
cnobierebis struqturaSi. man SeiZleba gamoiwvios po-
litikur ZalTa mkveTri dapirispireba, politikuri si-
tuaciis gauareseba, demokratiuli procesebis negati-
uri mimarTulebiT Semobruneba. politikuri eqstre-
mizmi iracionaluri politikuri cnobierebis ukidure-
si gamovlinebaa da politikur-kulturul sivrceSi
movlenebis ganviTarebis radikalizacias uwyobs xels.
gardamaval periodSi Tavisi aqtiurobiT gamoirCe-
va opoziciuri politikuri cnobiereba da azrovneba;
igi opoziciuri politikuri organizaciebisa da Zale-
bis politikuri cnobierebaa, romelic demokratiul
politikur procesebSi pozitiur rols asrulebs; opo-
ziciuri politikuri cnobiereba azrTa pluralizmis
gamoxatulebaa da politikuri Tanacxovrebis demokra-
tiuli modelis damkvidrebis aucilebeli faqtoria; mi-
si saSualebiT iqmneba myari garantiebi demokratiuli
Rirebulebebis funqcionirebisaTvis. Tumca, zogjer
adgili aqvs fasaduri da imitaciuri stilis politiku-
ri cnobierebis damkvidrebas politikuri elitis mier;
moCverebiToba da warumateblobis warmatebad warmoCi-
neba amaxinjebs politikur cnobierebas da aSorebs mas
realobas.
politikuri tranziciis Tanamedrove modeli iT-
valiswinebs saerTaSoriso faqtorebs, globalur po-
litikur Rirebulebebs, Tanamedrove msoflios poli-
tikuri Tanaarsebobis wesebsa da normebs, romelic
globalur anu planetarul cnobierebaSi aisaxeba. glo-
baluri politikuri cnobiereba Tanamedrove saerTaSo-

88
riso politikuri urTierTobebis ZiriTad Sinaars gan-
sazRvravs; misi sfero da areali Tanamedrove integra-
ciuli procesebis gaZlierebisa da Tanamedrove msof-
lio wesrigis transformaciis kvalobaze TandaTanobiT
kidev ufro farTovdeba.
globaluri anu planetaruli politokuri cnobi-
ereba Sidasaxelmwifoebrivi politikuri cnobierebisa
da Sidapolitikuri mowyobis aucilebeli faqtori gax-
da. misi zemoqmedebiT xorcieldeba demokratiuli gar-
daqmnebi axali demokratiis qveynebSi. civilizebuli
saxelmwifoebrivi da demokratiuli politikulri cno-
biereba globaluri politikuri cnobierebis nawili
gaxda.
amrigad, Tanamedrove politikuri cnobiereba aris
politikuri Sexedulebebis, azrebis, azrovnebis wesebi-
sa da formebis, ideebis, orientaciebis., Sefasebebisa da
prioritetebis erToblioba, romelSic obieqturi po-
litikuri realoba aisaxeba. misi konkretuli formebi
da tipebi ZiriTadad damokidebulia SemecnebiT, TviT-
SemecnebiT, TviTgaazrebiT da TviTSemoqmedebiT poli-
tikur procesebze, romelsac gansazRvravs politiku-
ri aqtorebis funqcionaluri pragmatuloba da kultu-
rul-inteleqtualuri potenciali; igi garkveul sis-
temur xasiaTs atarebs da racionalur-Teoriuli for-
miT aisaxeba politikur dokumentebSi, romelic saxel-
mwifoebriv-politikuri cnobierebis safuZveli xdeba.
politikuri cnobiereba ZiriTadad Teoriuli da prag-
matul-empiriuli formiT yalibdeba, romelsac Tavise-
burad gansazRvravs Tanamedrove globaluri politi-
kuri cnobiereba.
politikuri cnobiereba tranziciis pirobebSi or
funqcias asrulebs: 1) SemecnebiTs da 2) maregulire-
bels. SemecnebiTSi vgulisxmobT politikuri codnis
garkveul maragze dayrdnobiT individisa da sociumis
mier politikuri procesebis gaazrebas, gacnobiereba-

89
sa da gaTavisebas; masSi gamomuSavdeba sakuTari Sefase-
bebi, pozicia, orientacia da politikuri Rirebulebi-
Ti prioritetebi. maregulirebel funqciaSi vgulis-
xmobT-politikuri procesebisa da movlenebis marTvas,
politikur RirebulebaTa Tanabar ganawilebas, demok-
ratiuli politikuri Tanacxovrebis normebis damkvid-
rebas, politikuri sistemis legitimaciis uzrunvel-
yofas, individisa da sociumis samoqalaqo racionalu-
robis damkvidrebas.
politikuri cnobiereba Tanamedrove politikur-
kulturuli sivrcis procesualuri da RirebelebiTi
komponentia. jer erTi, igi gamomuSavdeba politikuri
sistemis instituciuri elementebis mier, romelsac
konkretulad aqvs Tavisi politikuri cnobiereba da Se-
xedulebaTa Taviseburi sistema, specifikuri daniSnu-
leba da meore mxriv, politikuri cnobiereba politi-
kuri sistemis elementebs Soris urTierTTanamSrob-
lobisa da Tanaarsebobis Teoriuli da pragmatul-empi-
riuli moqmedebebis saSualebaa; masSi aisaxeba da gamov-
lindeba politikuri sistemis struqturul-funqcio-
naluri cnobieri da analitikur SemoqmedebiTi poten-
ciali. politikuri cnobiereba da misi zogaderovnuli
da zogadsaxelmwifoebrivi formebi politikur siste-
maSi Tavisebur integraciul-gaazrebiT funqciebs as-
ruleben, romlis gareSec ar arsebobs saxelwifoebrivi
politikuri azrovneba da politikuri struqturebisa
da institutebis pragmatul-SemoqmedebiTi saqmianoba.
politikuri cnobiereba politikuri sistemis
funqcionirebis sulier-RirebulebiTi struqturuli
formaa; igi mxolod individis Sinagan azrovnebiT pro-
cess ar gulisxmobs. politikuri cnobierebis zogadi
formebi, mimarTulebebi da niSnebi politikur sistema-
Si yalibdeba. politikuri sistema Tavisi cnobierebis
formebiT zegavlenas axdens individze, politikur aq-

90
torebze, sociumze da ayalibebs maT Sinagan politikur
sulier samyaros.
Tanamedrove saqarTvelos politikuri cnobiereba
da azrovneba kanonzomierad asaxavs politikur sinam-
dvileSi mimdinare winaaRmdegobriv procesebs; igi gvev-
lineba demokratiuli politikuri sistemisa da poli-
tikuri kulturis damkvidrebis umniSvnelovanes faq-
torad; misi srulyofa da inteleqtualizacia politi-
kuri tranziciis ZiriTadi pirobaa.
qarTul tradiciul politikur cnobierebasa da
azrovnebaSi erovnuli da globaluri politikuri in-
teresebi da miznebi garkveuli formebiT Sexamebuli
iyo; igi emyareboda erovnuli da saxelmwifoebrivi
cnobierebis myar Tanafardobas. erovnuli cnobiereba
garkveul pirobebSi arasodes ar upirispirdeboda zo-
gadsaxelwifoebriv politikur cnobierebas. qarTveli
xalxis Sidasaxelmwifoebrivi politikuri cnobiereba
realurad emyreboda sagareo politikur urTierToba-
Ta racionalur da pragmatul gaazrebas. qarTuli
erovnuli politikuri TviTcnobiereba da TviTSemec-
neba iyo qarTuli saxelmwifoebriobis Seqmnisa da misi
Semdgomi mTlianobis SenarCunebis umniSvnelovanesi
faqtori.
Tanamedrove qarTuli saxelmwifoebriobis TviT-
damkvidrebisa da misi politikur-kulturuli tranzi-
ciis umniSvnelovanesi safuZvelia “saerTo niadagis”
Teoria. ilia WavWavaZes miaCnda, rom nebismieri erisa da
qveynis da saerTod, kacobriobis mTeli istoriuli gan-
viTareba bunebriv-istoriuli procesis saxiT mimdina-
reobs da ara Cveni neba-surviliT. adamianTa movaleoba
mxolod isaa, rom rac SeiZleba Rrmad da srulyofilad
Caswvdnen sakacobrio ganviTarebis am bunebriv-istori-
ul process da mis magistralur gzas. mxolod am safuZ-

91
velze SeiZleba politikuri sistemis SemuSaveba da
qveynis efeqturi marTva.1
qarTul erovnul-saxelmwifoebriv politikur
cnobierebas imperiul-totalitaruli politikuri
sistemis pirobebSic ar daukargavs Tavisi ZiriTadi
idea — saxelmwifoebrivi damoukideblobisa da suvere-
nitetis idea. qarTul erovnul politikur sulSi yo-
velTvis iyo sakuTari Tavis, TviTmyofadobisa da TviT-
SenarCunebis idea; mas Tavisi erovnuli saxelmwifo da
erovnul-politikuri suli warmodgenili hqonda msof-
lio civilizaciisa da kulturis nawilad. istoriulma
kanonzomierebam daamsxvria imperiul-totalitaruli
politikuri cnobiereba da azrovneba da gza gaexsna de-
mokratizaciis politikur procesebs.
Tanamedrove qarTuli erovnul-saxelmwifoebrivi
politikuri cnobiereba Tavisi SinaarsiT mravalfero-
vani da zogjer winaaRmdegobrivia. erTi mxriv, Tanda-
TanobiT Zlierdeba demokratiuli politikur kultu-
ruli cnobierebisa da azrovnebis niSnebi, politikuri
struqturebis legitimaciis Teoriuli da empiriuli
safuZvlebi, aRorZinebasa da ganmtkicebas ganicdis
qarTuli inteleqtualuri fenomenebi da qarTuli
erovnuli politikuri cnobiereba. meore mxriv, tran-
ziciis garkveul etapebze gamoikveTa avtoritaruli
stereotipuli politikuri cnobierebisa da azrovne-
bis tendenciebi, romelic erovnul TavisTavadobasa da
damoukideblobas garkveul saSiSroebas uqmnida.
Tanamedrove qarTul politikur cnobierebas axa-
siaTebs Semdegi ZiriTadi Taviseburebebi:
- erovnuli politikuri cnobierebis saxelmwi-
foebriv-politikur cnobierebasTan TandaTanobiTi
daaxloebis procesi;

1
e. batiaSvili. ilia da saqarTvelo. Tb., 1998, gv. 90_91.

92
 - individualuri politikuri cnobierebisa da az-
rovnebis axali, Ria tipis formireba;
- sazogadoebrivi politikuri cnobierebisa da
azrovnebis pluralizmi, romelsac garkveulwilad sa-
xelmwifoebrivi interesebi gansazRvravs;
- saxelmwifoebrivi politikuri cnobierebis pri-
oritetul RirebulebaTa formireba da misi erovnuli
legitimacia;
- politikur aqtorTa politikuri cnobierebisa
da azrovnebis formirebis TavisTavadi xasiaTi da
TviTdamkvidrebis gansakuTrebuli pirobebi;
- individualuri da erovnul-politikuri TviT-
cnobierebisa da TviTSegnebis TandaTanobiTi inte-
leqtualizacia da erovnuli ideis garkveuli mniSvne-
lobiT reabilitacia;
- qarTuli erovnul-saxelmwifoebrivi politiku-
ri cnobierebisa da azrovnebis Sesabamisoba globalur
politikur cnobierebasa da azrovnebasTan.
Tanamedrove qarTuli politikuri cnobierebi-
saTvis sul ufro metad xdeba damaxasiaTebeli racio-
naluri TavisTavadoba, TviTmyofadoba da pragmatu-
loba; qarTuli erovnul-saxelwifoebrivi cnobiereba
da azrovneba globaluri demokratiuli politikuri
cnobierebisa da azrovnebis nawili gaxda.

2.2. politikuri kultura da politikuri

ideologia

termini ”ideologia” pirvelad gamoiyenes XVIII sa-

ukunis bolos da XIX saukunis dasawyisSi; igi xmarebaSi
Semoitana frangma filosofosma da ekonomistma des-
tiud de trasim /1754-1836/, romelmac 1801-1815 wlebSi
gamosca Tavisi fundamentaluri naSromis-”ideologi-
is elementebi”-is oTxtomeuli. mas ideologia miaCnda

93
mecnierebad ideebis warmoSobisa da adamianis azrovne-
bis kanonebis Sesaxeb, romlebic politikis myar safuZ-
vlebs qmnis.1
ideologizacia adamianis politikuri cxovrebi-
seuli moRvaweobiT aris ganpirobebuli; igi ayalibebs
sociumisa da politikuri aqtorebis politikuri Sexe-
dulebebisa da azrovnebis mwyobr sistemasa da wesrigs,
romlis safuZvelzec organizebuli xasiaTi eniWeba
politikur moqmedebebs da sazogadoebis politikuri
kulturis formirebis process. igi gulisxmobs mizan-
mimarTuli saqmianobis Teoriul gaazrebaTa sistema-
tizacias; masSi politikuri moTxovnilebebi, miznebi,
RirebulebiTi orientaciebi da Sefasebebia asaxuli,
romelic cnobierebis, azrovnebisa da moqmedebebis
sistematurobasa da Tanmimdevrobas gulisxmobs. po-
litikuri cnobierebis ideologizacia sociumisa da
politikuri aqtorebis aqtiurobis umniSvnelovanesi
faqtori da maTi politikuri kulturis formirebis
aucilebeli pirobaa.2 amerikeli politologi e. heivu-
di ase ganmartavs ideologias: ,,ideologia qmedebaze
orientirebuli azrovnebis sistemaa. amgvari ganmarte-
bis Semdeg is aRaraa kargi an cudi, WeSmariti an mcda-
ri, Ria an Caketili, gamaTavisuflebeli an mCagvreli —
ideologia yvelaferi SeiZleba iyos... ideologia idea-
Ta met-naklebad mwyobri sistemaa, romelic safuZvels
uqmnis organizebul politikur qmedebas, sulerTia,
ra mizans emsaxureba is: arsebuli sistemis an Zalauf-
lebis SenarCunebas, saxecvlasa Tu damxobas”.3
ideologiur struqturebSi gamoisaxeba indivi-
dualuri da saerTo saxelmwifoebrivi politikuri Se-
xedulebebi da ideebi, Sefasebebi da prioritetebi;

1
Р.Т. Мухаев. Теория политики. М., 2005. с. 277-278.
2
Политология. Учебник (А. Ю. Мельвиль и др.) М., 2008. с. 459-512.
3
e. heivudi. politikuri ideologiebi. Sesavali kursi. ,,logos
presi”, Tb., 2008, gv. 13-14

94
isini qveyanaSi qmnian politikur urTierTobaTa stabi-
lur wesrigs, politikuri sistemis funqcionalur
Tanmimdevrobas da amkvidreben kulturul-inteleq-
tualuri Tanacxovrebis Tavisebur demokratiul mo-
dels, romelic politikur kulturaSi gamovlindeba.
individisa da politikuri aqtorebis politikur
procesebSi aqtiuroba saWiroebs garkveul ideologi-
ur sistemas; igi aris maTi Sinagani sulieri mTlianobi-
sa da organizebulobis saSualeba, romliTac xel-
mZRvaneloben praqtikul saqmianobaSi da mimarTule-
bas aZleven eleqtoratis politikur qcevebs; ayalibe-
ben maT nebas, miswrafebebs, iwveven masebis mobiliza-
ciasa da sociumis sayovelTao integracias. politiku-
ri aqtorebi qmnian politikur SexedulebaTa sistema-
tizirebul Teoriul formas, romelSic maTi moTxov-
nilebebi, interesebi da miznebia asaxuli.
politikuri ideologia politikuri cnobierebis
Teoriuli nawilis ZiriTadi elementia da axasiaTebs
Semdegi niSnebi: 1) Teoriul-programuli xasiaTi; 2)
sistemuroba da Tanmimdevroba; 3) gamokveTili orien-
taciebi da Sefasebebi; 4) pragmatuli prioritetebi; 5)
politikuri movlenebis prognozireba; 6) politikuri
miznebisa da interesebis latenturi xasiaTi da gansaz-
Rvrul moqmedebaTa utilitaruli mniSvneloba. poli-
tikuri ideologia Teoriul-programuli dokumente-
bis safuZvelze mizanmimarTul da mowesrigebul xasi-
aTs aZlevs politikur procesebs.1
politikuri kulturis struqturaSi ideologia
da ideologiuri urTierTobebi adamianis Semoqmedebi-
Ti moRvaweobis Sedegia da sazogadoebis sulieri
cxovrebis produqts warmoadgens. sulieri urTier-
Tobebi ufro farTo cnebaa da TavisTavad moicavs ide-

1
g. abesaZe. politikuri ideologia Tanamedrove politikur
sistemaSi. J. “parlamentis uwyebani”, 44, 1997, gv. 34

95
ologiur urTierTobebs. ideologiuri urTierTobebi
sulieri urTierTobebis safuZvelze warmoiSoba da
warmoadgens socialuri aqtorebis Zireuli interese-
bis sistematizirebul formebs.
Cveni azriT, adamianTa da socialur aqtorTa su-
lier moRvaweobasa da pragmatul saqmianobas mowesri-
gebul xasiaTs ideologiuri faqtorebi aniWebs; masSi
mimdinareobs sulieri procesebisa da elementebis da-
lageba, romelic Semdeg empiriulad mowmdeba socia-
luri institutebisa da politikuri aqtorebis urTi-
erTobasa da saqmianobaSi.
t. parsonma warmoadgina ideologiis gafarToebu-
li interpretacia, romelmac igi ganixila funqciona-
luri midgomis konteqstiT; man yuradRebis aqcentire-
ba gaakeTa ara ideologiis bunebasa da specifikaze,
aramed mis sazogadoebaSi daniSnulebaze, amitom, ide-
ologia miaCnda konkretuli sazogadoebis Rirebule-
baTa sistemad, romelic gamodis socialuri moRvaweo-
bis orientirad.1 politologi Jan-mari denkeni ideo-
logiis Sesaxeb aRniSnavs: ,,masSi igulisxmeba rTuli,
struqturuli, inteleqtualuri konstruqciebi, ro-
melic erTi an ramdenime avtoris Semoqmedebis nayo-
fia.”2
Cveni ganmartebiT, ideologia aris sulieri Sexe-
dulebebis, normebis, ideebis, koncefciebis, ideale-
bis, Teoriuli gaazrebebis, Sefasebebis, prioritetu-
li orientaciebis myari sistema; igi SemuSavdeba da Zi-
riTadad formirdeba Teoriul-empiriul gaazrebaTa
da SemecnebaTa Sedegad da emsaxureba garkveuli mizne-
bisa da interesebis realizacias. ideologiuri Rire-
bulebebi or ZiriTad process gulisxmobs: 1) Teoriul
gaazrebaTa da SemecnebaTa sistematizacias, Sefasebi-

1
Р.Т.Мухаев. Теория Политики. М., 2005. с. 27
2
Jan-mari denkeni.politikuri mecniereba. Tb., 2007, gv. 114

96
Ti Rirebulebebisa da prioritetuli orientaciebis
gansazRvras da 2) empiriul-SemoqmedebiTi moRvaweo-
bis safuZvelze Teoriuli modelebisa da saprogramo
dokumentebis Seqmnas.
ideologia individisa da sociumis politikuri
kulturis umniSvnelovanesi sistematizirebuli cno-
bieri formaa; igi aris garkveul SexedulebaTa da Ri-
rebulebaTa myari sistema, romlis aTvisebisa da gaTa-
visebis procesi mxolod socializaciiTaa SesaZlebe-
li; socializaciis procesSi mimdinareobs politikur
RirebulebaTa permanentuli Secvla, romelic axle-
bur ideologiur da inteleqtualur gaazrebebs unda
emyarebodes. e. heivudi aRniSnavs, rom ,,...ideologia
SeiZleba aRviqvaT im principTa, doqtrinaTa da Teori-
aTa erTobliobad, romlebic inteleqtualuri kvle-
vis procesis struqturirebaSi gvexmareba. sinamdvi-
leSi igi qmnis CarCos, romlis SigniTac politikuri
codnis — politikuri diskursis enis — Zieba mimdina-
reobs... ideologiis rogorc inteleqtualuri CarCos
an politikuri enis gageba, aseve mniSvnelovania, rad-
gan is warmoaCens siRrmes, romliTac ideologia adami-
anuri gagebis struqturirebas axdens”.1
ideologiis sistemaSi Tavisi gansakuTrebuli ad-
gili uWiravs plitikur ideologias. igi gansazRvravs
ZiriTadad sazogadoebis ideologiur urTierTobaTa
Taviseburebebs, maT formebs. masSi aisaxeba politiku-
ri struqturebis funqvcionaluri TavisTavadoba da
konkretuli politikuri procesebisaTvis damaxasia-
Tebeli Sinaarsi.2
politologi endriu heivudi wers: “cnobierad Tu
aracnobierad, yvela adamiani politikur mrwamsTa da
1
e. heivudi. politikuri ideologiebi. Sesavali kursi. ,,logos
presi”, Tb., 2008, gv. 14-15
2
g. abesZe. politikuri ideologia Tanamedrove politikur
sistemaSi. J.”parlamentis uwyebani.” 44. 1997; gv. 34.

97
RirebulebaTa garkveuli erTobliobis mimdevari xde-
ba, romelic mis qcevaze zemoqmedebs da warmarTavs. am-
gvarad, politikuri ideebi da ideologiebi saxavs amo-
canebs, romlebic politikur aqtivobas ganapiro-
bebs”1. politikuri ideologia politikuri cnobiere-
bis erT-erTi umniSvnelovanesi formaa, romelic aqti-
ur zemoqmedebas axdens da garkveulwilad gansaz-
Rvravs eleqtoratis politikuri monawileobis for-
mebs, xelisuflebis xasiaTsa da misi moRvaweobis
stils.
samecniero-politikur literaturaSi politiku-
ri ideologiis struqturas ori mimarTulebiT ganixi-
laven: gnoseologiuri da sociologiuri aspeqtebiT.
gnoseologiuri gulisxmobs SemecnebiT procesebs,
romliTac ganisazRvreba politikuri ideologiis Se-
moqmedebiTi xasiaTi; sociologiuri aspeqti miuTi-
Tebs politikuri ideologiis aqtiur rols sazogado-
ebriv cxovrebaSi. sociologiuri mxare ufro metad aC-
venebs politikuri ideologiis praqtikul-Rirebule-
biT Tvisebebs.
espaneli politologis l. sanistebanis azriT, po-
litikur ideologias ori aspeqti aqvs: SemecnebiTi da
pragmatuli. ufro met upiratesobas igi pragmatul
mxares aniWebs. misi azriT, ideologia aris inteleqtu-
aluri iaraRi, garkveuli socialuri wesrigis gamar-
Tlebis an SecvlisaTvis. l. sanistebanis SexedulebiT,
politikur ideologias Semdegi ZiriTadi funqciebi
aqvs: orientaciisa da garkveuli politikuri wesrigis
gamarTlebis an Secvlis, romelsac inteleqtualebi
SeimuSaveben.2

1
e. heivudi. politikuri ideologiebi. Sesavali kursi. ,,logos
presi”, Tb., 2004;, gv. 3, 5, 14
2
Л.С. Санистебан. Основи политической науки. М., 1992, с. 62-66

98
 politikuri ideologiis asaxvis obieqti SeiZleba
iyos: politikuri urTierTobebi da politikuri pro-
cesis Taviseburebebi, politikuri sistemis mier dam-
kvidrebuli politikuri cxovrebis modeli; masSi aisa-
xeba politikur moqmedebaTa tipiuri TavisTavadoba,
politikuri cnobierebisa da TviTcnobierebis miRweu-
li done, politikuri procesebisa da movlenebis Se-
mecnebisa da Sefasebis stili da formebi.
politikuri ideologia warmoadgens politikuri
cnobierebis Teoriul-sistemur nawils; misi Sinaarsi
politikuri cnobierebisa da TviTcnobierebis Tavise-
burebebiT ganisazRvreba; politikuri ideologia uf-
ro axlos politikur TvicnobierebasTan dgas, radga-
nac igi sakuTari miznebisa da interesebis, sakuTari
adgilisa da rolis gaTviTcnobierebisa da gaTavise-
bis process gulisxmobs. politikuri ideologia po-
litikuri TviTcnobierebis Teoriul-azrobrivi
TviTrealizaciis sistemuri saSualebaa; igi aris saku-
Tari SesaZleblobebis Semecnebis politikur-inte-
leqtualuri sistemuri forma.
politikuri ideologiis subieqti SeiZleba iyos:
individi, sociumi, socialuri jgufi, eri, saxelmwifo,
politikuri organizacia, politikuri instituti da
sxva. demokratiul politikur sistemaSi SeiZleba ga-
movyoT sami saxis politikuri ideologia: individua-
luri, politikuri organizaciisa da erovnul-saxel-
mwifoebrivi. ideologia dayofilia sam jgufad: anti-
samTavrobo ideologia, memarjvene ideologia da me-
marcxene ideologia. terminebi memarjvene da memar-
cxene warmoiSva evropuli saparlamento tradiciis mi-
xedviT, ganeTavsebinaT socialuri da politikuri
cvlilebebis momxre partiebi marcxena mxares, xolo
cvlilebebis mowinaaRmdegeebi (an mmarTvelobis wina
formis aRdgenis mxardamWeri partiebi) - marjvniv;
cxadia, yvela politikuri Tvalsazrisi sruliad ver

99
Tavsdeba am or kategoriaSi. es gansakuTrebiT exeba eq-
stremistul ideologiebs.1 yvela ideologia, miuxeda-
vad misi mimarTulebisa dafuZnebulia politikuri
sistemis garkveul koncefciebsa da komponentebis
aRiarebaze an uaryofaze, moqmedi politikuri insti-
tutebis qmediTunarianobis Sefasebaze.2
individualuri politikuri ideologia indivi-
dis garkveul politikur SexedulebaTa da warmodge-
naTa myari sistemaa; igi yalibdeba politikuri siste-
misa da politikuri institutebis kanonzomieri zemoq-
medebis Sedegad. individualuri politikuri ideolo-
gia individis politikuri cnobierebis iseTi myari
struqturebisa da azrovnebis sistemaa, romelSic rea-
lirad Cans subieqtis konkretuli pozicia da orien-
tacia, misi damokidebuleba politikuri procesebi-
sadmi. individis politikuri samyaros birTvi politi-
kuri ideologiaa; igi gansazRvravs politikur siste-
maSi adamianis aqtiur, Tu pasiur pozicias.
individis politikuri ideologia warmoadgens
politikuri socializaciisa da kulturizaciis pro-
cesis Sedegs; igi individis politikur struqturaSi
ZiriTadad or funqcias asrulebs: 1) politikuri ide-
ologia garkveul mimarTulebas aZlevs politikur
process, gamoyofs ZiriTad orientaciebs, romlis sa-
fuZvelzec adamians gamoumuSavdeba sakuTari pozicia
da 2) politikuri ideologiis pirobebSi individi wi-
naswar gansazRvravs politikuri moqmedebis orienti-
rebs, realurad gamokveTavs Tavis politikur Rirebu-
lebebsa da Sefasebebs, sakuTar moRvaweobas aZlevs ra-
cionalur xasiaTs.
politikuri organizaciis an institutis politi-
kuri ideologia aris maTi miznebisa da interesebis re-

1
Tomas m. magStadti. gavigoT politika. Tb., 2010, gv; 423.
2
o. gogiaSvili. ilia dRes. Tb., 2008, gv.98

100
alizaciis Teoriul-azrobrivi myari sistema, rome-
lic aisaxeba saprogramo dokumentebSi, sxvadasxva xa-
siaTis manifestebsa da gancxadebebSi; igi individua-
lur politikur ideologiasTan SedarebiT ufro gan-
zogadoebulia da indiviTa garkveuli jgufis mier mi-
zanmimarTuli saqmianobis myar gaazrebul procesebs
gulisxmobs. politikurma organizaciam an institutma
rom miaRwios Tavis mizans aucileblad unda SeimuSa-
vos Tavisi Sexedulebebisa da warmodgenebis ideolo-
gizirebuli sistema.
politikuri organizacia an gaerTianeba ideolo-
giuri struqturebiT ufro realurad amarTlebs Ta-
vis daniSnulebas da garkveil zegavlenas axdens adami-
anTa farTo masebze. sociumze politikuri organiza-
ciis SexedulebaTa ideologizacia ar niSnavs azrTa da
SexedulebaTa Sinagan SezRudulobas. politikuri or-
ganizacia xom politikuri da ideologiuri Tanxmobisa
da TanamSromlobis safuZvelze iqmneba, rac ar gamo-
ricxavs maT politikur mosazrebaTa Tavisuflebasa
da TavisTavadobas. ideologiuri pluralizmis piro-
bebSi gamomuSavdeba da gamovlindeba saerTo organi-
zaciuli ideologiuri prioritetebi.
erovnul-saxelmwifoebrivi politikuri ideolo-
gia Zalze rTuli fenomenia da moicavs individisa da
politikuri აქტორების ideologiur sistemebs; masSi ai-
saxeba erovnul-saxelmwifoebrivi miznebi da interese-
bi, politikuri cxovrebis TviTmyofadoba, gansakuTre-
buloba da TavisTavadoba, lokaluri politikuri pro-
cesebis Taviseburebebi. romlebic erovnul-saxelmwi-
foebriv politikur ideologiaSi sinTezirdeba. erov-
nul-saxelmwifoebrivi politikuri ideologia ori
ideologiuri komponentis erovnuli da saxelmwifoeb-
rivi ideologiis erTobliobaa. erovnuli politikuri
ideologia da saxelmwifoebrivi politikuri ideolo-

101
gia yovelTvis ar emTxveva erTmaneTs; isini erTmaneTs
ganapirobeben da urTierTs avseben, magram politikuri
ganviTarebis garkveul etapebze SeiZleba maT Soris wa-
roiSvas Taviseburi xasiaTis winaaRmdegoba.
erovnuli politikuri ideologia erovnuli po-
litikuri cnobierebis gamsazRvreli da misi TviTmyo-
fadobis maCvenebelia; igi eris istoriuli ganviTare-
bis garkveul etapze aRorZinebas ganicdis da gansa-
kuTrebiT gamovlindeba maSin, rodesac erovnul-po-
litikuri moZraoba aRmavlobis periodSia. erovnuli
politikuri ideologia erovnuli politikuri sulis
warmarTvelia da ganisazRvreba im konkretuli poli-
tikuri viTarebiTa da situaciiT romelSic ers uxdeba
cxovreba.1
saxelmwifoebrivi politikuri ideologia saxel-
mwifoebrivi politikuri cnobierebisa da azrovnebis
sistemuri mTlianobaa; masSi aisaxeba saxelmwifoebri-
vi legitimuri politikuri struqturebis Sidasaxel-
mwifoebrivi da sagareo politikuri ganviTarebis Zi-
riTadi mimarTulebebi da orientaciebi; misi niSnebia:
qveyanaSi stabilurobis, politikuri wesrigisa da sa-
xelmwifoebrivi usafrTxoebis ideologiuri uzrun-
velyofa; sociumze politikur-ideologiuri zemoqme-
deba; sazogadoebis miznebisa da interesebis gamoxatva
da misi realizaciisaTvis pirobebis Seqmna; politikur
aqtorebsa da struqturebs Soris stabiluri ideolo-
giuri TanamSromlobis uzrunvelyofa; politikuri
procesebis marTvis myari inteleqtualur-ideologi-
uri safuZvlebis Seqmna; politikuri prognozireba da
modelireba.
erovnul-politikur ideologiaSi sistematizir-
deba: 1) erovnuli interesebi, Rirebulebi, erovnuli

1
g. abesaZe. politikuri ideologia Tanamedrove politikur
sistemaSi. J. “parlamentis uwyebani.” 44. Tb., 1997, gv; 35.

102
TviTmyofadoba, erovnuli politikuri aRmavlobisa
da TviTgadareCenis Taviseburebebi; 2) erovnuli po-
litikuri sulis gansakuTrebuloba da TavisTavadoba;
3) erovnuli politikuri Tanacxovrebis Taviseburebe-
bi, formebi, tradiciebi; 4) erovnuli demokratiuli
politkuri kulturis Rirebulebebi, Sefasebebi, ori-
entaciebi; 5) erovnuli ganviTarebis prioritetuli
mimarTulebebi.
prf. o.gogiaSvili aRniSnavs, rom `ideologia, zo-
gadad da kerZod erovnuli ideologia, sazogadoebaSi
erTdroulad TamaSobs ormag rols - SemakavSirebels
da gamyofs; erTi mxriv, mas SeuZlia SeakavSiros, gaaer-
Tianos mosaxleobis garkveuli nawilis Zalisxmeva
garkveuli politikuri jgufis (partiis garSemo). ama-
ve dros, is aris garkveuli gamyofi sxva politikur
mimdinareobebTan da maTi ideologiuri principebis
gamomxatvel partiebTan. ideologia, rac SeiZleba me-
ti socialuri fenis da jgufis gaerTianebas uwyobs
xels, romelSic minimumamdea dayvanili “ganyofis Tes-
li”.(ilia), romelic kravs erTi miznisken eris jansaR
nawils da naklebad konfrontaciulia, romelic arbi-
lebs da arigebs obieqturad arsebul winaagmdegobebs
sazogaoebaSi, qveynisa da erisaTvis ufro misaRebia.”1
erovnuli politikuri ideologia gansakuTre-
bul rols asrulebs erovnul-politikuri moZraobis
aRmavlobis periodSi; igi unda emyarebodes realur
politikur situacias, etapobrivad gansazRvravdes
politikuri miznebis pragmatizaciis formebsa da sa-
Sualebebs; man konkretulad unda gaiTvaliswinos
erovnuli politikuri Zalebis SesaZlebobebi, unari
da masTan erTad sagareo politikuri faqtorebi;
erovnulma politikurma ideologiam politikuri
cvlilebebisa da erovnuli moZraobis aRmavlobis pe-

1
o. gogiaSvili. ilia dRes. Tb., 2010, gv; 98

103
riodSi SeiZleba Seasrulos rogorc pozitiuri ise ne-
gatiuri roli.
erovnuli politikuri ideologiis sistemaSi gan-
sakuTrebuli mniSvneloba aqvs imas, Tu ra Zalebi udga-
nan mis SemuSavebas saTaveSi da ra formebs iyeneben isi-
ni სოციუმზე zemoqmedebisTvis; erovnuli politikuri
moZraobis elitis saerTo inteleqtualuri done da
politikur situaciaSi maTi moqmedebis potenciali,
politikuri procesebis gaazrebis unari didad gansaz-
Rvravs erovnuli politikuri ideologiis Sinaarssa
da misi zemoqmedebis masStabebs. SesaZlebelia erov-
nul-politikuri moZraobis elitis zemoqmedebis Se-
degad erovnul sulSi gabatonebuli mdgomareoba dai-
kavos eqstremistulma ideologiam, romelic garkveul
winaaRmdegobebs warmoSobs qveynis SigniT da qveynis
gareT.
radikaluri da eqstremistul-nacionalisturi
ideologia erovnuli politikuri ideologiis struq-
turaSi garkveul etapze met-naklebi siZlieriT gamov-
lindeba; aseT situaciaSi didi roli akisriaT erov-
nul inteleqtualur elitas da maTi სოციუმზე zemoq-
medebis ideologiur masStabebs. eqstremistul-nacio-
nalisturma ideologiam SeiZleba saSiSroeba Seuqmnas
qveynis politikur stabilurobas, gaamwvavos saerTa-
Soriso politikuri urTierTobebi, warmoSvas poli-
tikuri da eTnikuri konfliqtebi; man SeiZleba gamoiw-
vios erovnuli ideologiis SigniT dapirispireba da
politikur Zalebs Soris winaaRmdegobaTa mkveTri gam-
wvaveba da erovnuli farTomasStabiani politikuri
konfliqti.
erovnul-politikuri ideologia da saxelmwifo-
ebrivi politikuri ideologia politikuri ganviTare-
bis gansakuTrebul rTul monakveTebSi da gardamaval
politikur procesebSi SeiZleba erTmnaneTs daupiris-

104
pirdes an urTierTwinaaRmdegobaSi aRmoCndnen. erov-
nul politikur ideologiaSi, gansakuTrebiT erov-
nul-politikuri moZraobis aRmavlobis periodSi Se-
saZlebelia ufro metad gamovlindes emociur-fsiqo-
logiuri momentebi, istoriuli warsulis nihilistu-
ri uaryofa, gaucnobierebeli procesebi; saxelmwifo-
ebrivi ideologia ki SemuSavdeba legitimuri politi-
kuri struqturebisa da institutebis mier; mis SemuSa-
vebaSi gansakuTrebuli roli unda Seasrulos politi-
kurma inteleqtualurma elitam da politikurma li-
derebma; Tumca, Tavisi Sinagani winaaRmdegobebi saxel-
mwifoebriv-politikur ideologiasac aqvs, gansakuT-
rebiT politikuri tranziciis periodSi; misi formi-
rebis procesi garkveul istoriul periods saWiroebs
da damokidebulia politikuri procesebis mimdinare-
obaze. erovnul da saxelmwifoebriv politikur ideo-
logias Soris arsebuli winaaRmdegoba aucileblad
daZleuli iqneba da maTi struqturul-ideologiuri
TavisTavadoba, Tavisi Sinagani procesebiT erTian po-
litikur ideologiur sistemad Camoyalibdeba.
politikuri kulturis struqturaSi erovnul-
saxelmwifoebrivi ideologiis funqciebia:
1.erovnul-saxelmwifoebrivi interesebis Rire-
bulebiTi orientaciebisa da pragmatuli politikuri
prioritetebis ideologiuri uzrunvelyofa da saer-
To erovnuli Tanxmobisa da stabilurobis miRweva;
2.erovnuli da saxelmwifoebrivi ganviTarebis Se-
sabamisoba, erovnuli politikuri cnobierebis mTlia-
nobis SenarCuneba da saxelmwifoebrivi ganviTarebis
saerTo amocanebis sistematizacia;
3.erovnul-saxelmwifoebrivi politikuri Rire-
bulebebis realuri damkvidreba da maTi Tanabari gana-
wileba sazogadoebaSi;

105
 4.saxelmwifoSi garkveuli ideologiuri wesrigis
damyareba, erovnul-politikuri ideologiuri plu-
ralizmis damkvidreba;
5.erovnul-saxelmwifoebrivi da globaluri ide-
ologiuri da sulieri Rirebulebebis garkveuli Sesa-
bamisoba da erovnul sinamdvileSi lokaluri procese-
bis gaTvaliswinebiT maTi gamoyeneba.
politikuri ideologia warmoadgens politikuri
kulturis aucilebel da damoukidebel struqturul
elements. masSi aisaxeba Teoriuli da praqtikuli po-
litika. Teoriuli politika praqtikul politikad
mxolod ideologiis saSualebiT gardaiqmneba. masSi
sistematizirdeba Teoriuli da praqtikuli politi-
kis ZiriTadi da ganmsazRvreli momentebi. ideologia
politikuri kulturis RirebulebiTi sistemaa; es Ri-
rebulebaTa sistema gansazRvravs politikuri kultu-
ris demokratizaciis process.
politikური ideologiis ZiriTadi komponentia
politikuri Teoria; igi aris politikuri ideologiis
struqturul-funqcionaluri Taviseburebebis gan-
msazRvreli sulier-azrobrivi faqtori. politikur
TeoriaSi sistematizirdeba da aisaxeba individisa da
politikuri subieqtebis, sociumis saerTo politiku-
ri miznebi da interesebi; masSi gamovlindeba politi-
kuri aqtorebis Sinagani inteleqtualuri gaazrebis
unari da SesaZleblobebi,, gamoikveTeba sakuTari po-
zicia da RirebulebiT-inteleqtualuri potenciali.
politikuri Teoria ideologiad gadaiqceva mxo-
lod maSin, rodesac misi moqmedebaSi gamoyeneba rea-
lurad dgeba; igi unda gadaiqces moqmedebis priorite-
tad maSin, rodesac politikuri sivrce modernizirde-
ba; amisTvis saWiroa, rom politikur Teorias hqondes
mecnieruli xasiaTi da zustad asaxavdes politikuri
realobis kanonzomierebebs, iTvaliswinebs politiku-

106
ri procesebis ganviTarebis Taviseburebebs. mecnieru-
li politikuri Teoria garkveul periodSi yovelTvis
iqceva WeSmarit politikur ideologiad. politikuri
ideologia unda eyrdnobodes Rrma mecnierul Teori-
ul azrovnebas da axdenდეს garkveul situaciaSi mis
sistematizacias. politikuri ideologia Teoriuli
gaazrebebis safuZvelze mecnieruli unda iyos.
politikuri Teoria yovelTvis unda ivsebodes
axali debulebebiT, axleburi gaazrebebiT; axali Teo-
riuli gaazrebebi gansakuTrebiT saWiroa gardamaval
periodSi, rodesac erTi politikuri sistema icvleba
meorით; magram es srulebiTac ar niSnavs Teoriuli
memkvidreobis uaryofas. axali Teoria permanentulad
Zvelis safuZvelze iqmneba, romelsac politikuri
tranzicia axal Sinaarss aZlevs.
ganaxlebuli politikuri Teoria ideologiis da-
sayrdeni xdeba maSin, Tu is win uswrebs movlenebs, swo-
rad gaiazrebs mosalodnel procesebs, SeimuSavebs sa-
momavlo ganviTarebis modelebs. politikuri Teoriis
mecnieruli arsi imaSia, rom igi sworad unda iZleodes
politikuri progresis mimarTulebebs da unda iTva-
liswinebdes politikuri moqmedebis realur Sedegebs.
politikuri ცვლილებები da modernizireba yovelTvis
saWiroebs ideologiur-Teoriul dasayrdens, romlis
aucilebeli pirobaa - politikuri Teoriis Semoqmede-
biTi ganviTareba.
politikuri Teoriis SemoqmedebiT ganviTarebaSi
saxelmwifoebriv-politikur institutebTan da
struqturebTan erTad mniSvnelovani wvlili Seaqvs
politikის mecnierebას; is warmoadgenს politikuri
procesebisa da movlenebis inteleqtualur Semfa-
sebელსა da analitikoსს. gansakuTrebiT saWiroa garda-
maval anu tranzitul sazogadoebebSi politikuri Te-
oriis mecnierul-SemoqmedebiTi ganviTareba. poli-

107
tikის mecnierebam realuri politikuri procesebis
Sesabamisad unda SeiZinos Rrmad Teoriuli pragma-
tul-gamoyenebiTi xasiaTi, rom iqces saxelmwifoebri-
vi politikuri ideologiis dasayrdenad. politikis
mecniereba saxelmwifoebrivi politikuri Teoriis
struqturul ZiriTad elementad unda gadaiqces, ro-
melic unda warmoadgendes politikuri tranxiciis
mniSvnelovan ideologiur komponents.
politikuri ideologiis mniSvnelovani struqtu-
ruli komponentia politikuri ideebi. politikuri
Teoria ara marto gansazRvravs konkretul amocanebs,
miznebsa da analizs ukeTebs saerTo politikur situa-
cias, aramed wamoayenebs garkveul politikur ideebs,
mosazrebebs, problemaTa gadawyvetis axlebur for-
mebsa da gansazRvravs prioritetul Rirebulebebs.
politikuri ideebi politikuri ideologiis sis-
temaSi konceptualuri gaazrebis Sedegia da uSualod
axali Teoriis Semqmnelad gvevlineba. politikuri
ideebis Semoqmedeba axleburi da demokratiuli az-
rovnebis Sedegia; igi politikuri ideologiis siste-
maSi Semdeg funqciebs asrulebs: politikur proceseb-
ze realuri politikuri codnis Seqmna; axali politi-
kuri modelebisa da paradigmebis SemuSaveba; Rirebu-
lebiTi orientaciebis formireba; saxelwifoebrivi da
globaluri politikuri ganviTarebis prognozireba.
gardamaval anu cvalebad politikur sistemaSi
politikuri ideebis ganviTarebam axali Sinaarsi unda
SeiZinos; mas axasiaTebs mravalvariantuloba da mra-
valmxrivoba, Sinagani winaaRmdegobebi da urTierTda-
pirispireba. politikuri ideebis pluralizmi demok-
ratiouli politikuri sazogadoebis funqcionirebis
aucilebeli elementia, magram politikuir sistemis
reformirebis periodSi misi Camoyalibebis procesi
gansakuTrebuli winaaRmdegobebiT xasiaTdeba. Cven

108
vgulisxmobT, politikuri ganviTarebis ZiriTadi ori-
entaciebis Ziebis procesebs, romlebic kanonzomierad
axlebur ideebs saWiroeben; ZiebiTi procesi ar gamo-
ricxavs ideologiur winaaRmdegobaTa gamwvavebas,
garkveul ideaTa dapirispirebas.
politikuri ideebi mniSvnelovan rols asruleben
politikuri sistemis funqcionirebaSi; gansakuTrebiT
maszea damokidebuli politikuri subieqtebis Rirebu-
lebiTi orientaciebis formireba; politikuri idea
aris individisa da sociumis politikuri miznis rea-
lurad ganxorcielebis Teoriuli konstruqcia; misi
saSualebiT gardamaval politikur sistemaSi pragma-
tizirdeba politikuri tranziciis prioritetebi.
politikuri ideologiis sistemaSi arsebiTi adgi-
li uWiravs politikur ideals, romelSic unda Candes
dasaxuli miznis azri da pragmatuloba. ideali ideo-
logiis sistemaSi momavlis modeli anu proeqtia; igi
cxovrebis azris formaa, romlis Sinaarsi ZiriTadad
ganisazRvreba sazogadoebaSi arsebuli Rirebulebe-
biT. politikuri ideali ideologiis sistemaSi gansaz-
Rvravs adamianTa da politikur aqtorTa politikur
cxovrebiseul RirebulebaTa sistemas.
politikuri ideali ideologiis sistemaSi umaR-
lesi miznis nimuSia, romliskenac iswrafvis individi
da politikuri organizaciebi. igi politikur insti-
tutTa da moZraobaTa იდეოლოგიურ კონცეფციათა um-
niSvnelovanesi komponentia, romelic gansazRvravs
maT moqmedebaTa Sinaarss da realizdeba politikur
normebSi, politikuri Tanacxovrebis wesebSi. politi-
kuri ideali mniSvnelovnad ganapirobebs Teoriul da
empiriul politikur SemecnebiT da TviTSemecnebiT
procesebs; misi saSualebiT xorcieldeba garkveuli
miznis idealizacia. politikuri idealizacia politi-

109
kuri idealis realur miznad da miswrafebad gadaqce-
vis aucilebeli pirobaa.
politikuri idealis struqturaSi gansakuTre-
bul rols akuTvneben politikur utopiur Teoriebs.
politikuri utopiuri Teoriis Sinaarsi mocemul si-
tuaciaSi ararealuria, magram garkveuli istoriuli
periodis Semdeg misi zogierTi azri SesaZlebelia rea-
luri gaxdes. politikuri utopia did rols asrulebs
individTa da gansakuTrebiT ki sociumis garkveul po-
litikur situaciaSi saerTo mobilizebis saqmeSi; igi
Tavisebur azrs aniWebs adamianTa masis sazogadoebriv
SemoqmedebiT saqmianobas. utopiuri elementi politi-
kuri idealis Tanmxlebia da masTan erTad yovelTvis
warmoiSoba. arc erTi sazogadoeba ar aris politikuri
utopiuri Teoriebisagan dazRveuli, romelsac gar-
kveul istoriul periodSi aqvs rogorc pozitiuri,
ise negatiuri Sedegebi. politikur ideals gansakuT-
rebul da Tavisebur politikur situaciebSi nawilob-
riv gansazRvravs politikuri utopiuri elementebi,
romlebic momavalSi SesaZlebelia realur politikur
procesebad iqces.
politikuri ideologiis struqturuli elemen-
tebia politikuri ganviTarebis koncefciebi; politi-
kuri koncefciebi politikuri ganviTarebis inteleq-
tualurad gaazrebuli garkveuli midelebi anu proeq-
tebia. igi moicavs politikuri aqtorebis Teoriul mo-
sazrebaTa da myar politikur SexedulebaTa erTobli-
obas. politikuri koncefciebi politikuri idealisa
da ideis garkveuli politikuri azrobrivi da realu-
rad ganxorcielebis SesaZleblobis dasabuTebaa.
politikuri ideologia calkeuli koncefciebis
saxiT gadmoicema; masSi sistematizirdeba Teoriul-
azrobrivi politikuri Sexedulebebi da realurad
gadmoicema szvadasxva saprogramo dokumentebSi. igi
iqmneba sxvadasxva doneze: individualur, erovnil, sa-

110
xelmwifoebriv, politikuri organizaciis an sociumis
doneze; politikur koncefciaTa pluralizmi demok-
ratiuli politikuri sistemis niSan-Tvisebaa, rome-
lic ideologiuri politikuri pluralizmis gamoxa-
tulebaa; misi mizania erovnul-saxelmwifoebrivi po-
litikuri ganviTarebis prioritetuli orientaciebi-
sa da modelebis dasabuTeba.
politikur ideologiaSi unda Candes politikuri
aqtorebis realuri politikuri pozicia da Rirebu-
lebiTi orientaciebi. politikuri pozicia da Rirebu-
lebiTi orientacia gansazRvravs politikuri miznis
pragmatulobas, mimarTulebebs aZlevs politikur
moqmedebebs. igi garkveul politikur situaciaSi an
momentSi, realur politikur principebze dgomas niS-
navs da gamovlindeba Sesabamis moRvaweobaSi.
politikuri ideologiis ZiriTadi Teoriuli na-
wili gadmoicema politikur dokumentebSi. politikur
programebSi aisaxeba etapobrivi da perspeqtiuli miz-
nebi, misi ganxorcielebis ZiriTadi mimarTulebebi,
formebi da saSualebebi. politikuri programa poli-
tikuri aqtorebisa da sociumis pეrspeqtiuli amocane-
bis ganxorcielebis politikuri dokumentia; mis sa-
fuZvelze xdeba konkretuli gadawyvetilebebis miReba
da realizacia. swori politikuri programis SemuSave-
ba politikuri institutebisa da saxelmwifoebrivi
politikuri struqturebis Teoriul-SemecnebiTi
moRvaweobis umniSvnelovanesi procesia.
politikuri programis SemuSavebis rTuli proce-
sebiT xasiaTdeba gardamavali anu cvalebadi politi-
kuri struqturebi. am periodSi legitimuri politi-
kuri institutebis amocana unda iyos:
- sworad gansazRvron politikur programebSi
erovnul-saxelmwifoebrivi prioritetuli mimarTu-
lebebi;

111
 - SeimuSavon politikur cvlilebaTa TandaTano-
biTi da etapobrivi modernizaciis paradigmebi;
- zustad gansazRvron da mecnierulad gaanali-
zon politikuri ganviTarebis modelebi, romelsac sa-
fuZvlad daedeba konkretuli istoriuli pirobebi da
tradiciebi, erovnul-lokaluri politikuri Tavise-
burebebi;
- gamokveTon axali RirebulebiTi orientaciebi
da misi damkvidrebis formebi da saSualebebi;
- realurad Seafason saerTaSoriso politikuri
situacia, sagareo politikuri faqtorebi da erov-
nul-saxelmwipoebrivi interesebis Sesabamisad gansaz-
Rvron masSi monawileobis orientaciebi.
samecniero-politikur literaturaSi politiku-
ri ideologiis struqturas ori mimarTulebiT ganixi-
laven: gnoseologiuri da sociologiuri aspeqtebiT.
gnoseologiuri gulisxmobs SemecnebiT procesebs,
romliTac ganisazRvreba politikuri ideologiis Se-
moqmedebiTi xasiaTi; sociologiuri aspeqti miuTi-
Tebs politikuri ideologiis aqtiur rols sazogado-
ebriv cxovrebaSi. sociologiuri mxare ufro metad aC-
venebs politikuri ideologiis praqtikul-Rirebule-
biT Tvisebebs.
espaneli politologis l. sanistebanis azriT, po-
litikur ideologias ori aspeqti aqvs: SemecnebiTi da
pragmatuli. ufro met upiratesobas igi pragmatul
mxares aniWebs. misi azriT, ideologia aris inteleqtu-
aluri iaraRi, garkveili socialuri wesrigis gamar-
Tlebis an SecvlisaTvis. l. sanistebanis SexedulebiT,
politikur ideologias Semdegi ZiriTadi funqciebi
aqvs: orientaciisa da garkveuli politikuri wesrigis
gamarTlebis an Secvlis, romelsac inteleqtualebi
SeimuSaveben.1

1
Л.С. Санистебан. Основи политической науки. М., 1992, с. 62-66

112
 Cveni azriT, politikuri kulturis struqturaSi
politikuri ideologia Semdeg ZiriTad funqciebs as-
rulebs: SemecnebiTs, RirebulebiTi orientaciis, soci-
alurs, SefasebiTs, politikuri prognozirebis, poli-
tikuri interesebis dacvis, garkveuli politikuri wes-
rigis gamarTlebis, politikuri ganviTarebis priori-
tetul mimarTulebaTa gamomuSavebis, demokratiis sta-
bilurobis; misi funqciebi politikur situaciaSi Tavi-
sebur cvlilebebs ganicdis; zogierT funqcias garkve-
ul periodSi gansakuTebuli mniSvneloba eniWeba.
Tanamedrove saqarTvelos politikuri cxovreba
Taviseburi ideologiuri procesebiT xasiaTdeba. pos-
ttotalitaruli ganviTarebis epoqaSi politizirebi-
sa da ideologizirebis garkveuli aRmavloba SeiniSne-
ba, Cveni azriT, SeiZleba ori periodi gamoiyos: 1) ide-
ologiuri nihilizmis periodi da 2) ideologiuri aR-
mavlobisa da ideologiuri pluralizmis.
ideologiuri nihilizmis periodi mohyva tota-
litaruli ideologiuri sistemis msxvrevas. ideolo-
giuri monizmi totalitaruli ideologiuri sistemis
erT-erTi ZiriTadi damaxasiaTebeli niSani iyo. ideo-
logiurma gaTavisuflebam garkveuli sulieri vakumi
gamoiwvia; zogjer, SeimCneoda ideologiis uaryofis
tendenciebi; politikur literaturaSi da calkeuli
politikuri liderebis gamosvlebSi gamoCnda Sexedu-
leba imis Sesaxeb, rom sazogadoebaSi TiTqos saWiro
aRar iyos ideologiuri koncefciebi, sinamdvileSi ki
gulisxmobdnen erTi ideologiuri sistemis gabatone-
buli mdgomareobis daZlevas.
politikurma ideologiurma monizmma Rrma kvali
daamCnia sazogadoebrivi cxovrebis yvela sferos da
maT Soris politikur-kulturul procesebs. ideolo-
giurma monizmma daamkvidra politikuri cxovrebis
iseTi modeli, romelic mxolod erT ideologiur sis-

113
temaze iyo damyarebuli. totalitarulma politikur-
ma ideologiurma sistemam SeZlo Seeqmna individis
stereotipuli politikuri tipi, romelic ver eguebo-
da azrovnebisa da politikuri Tanacxovrebis plura-
lizms.
saqrTveloSi erovnul-politikuri moZraobis
aRmavlobis periodSi politikur aqtorebsa da organi-
zaciebs ker kidev ar hqondaT gamomuSavebuli myari
ideologiuri koncefciebi, rac aisaxeboda kidec maT
politikur moRvaweobaSi. aseTma viTarebam gaamwvava
urTierToba politikur Zalebs Soris, rac zogjer
mwvave ideologiuri brZolis xasiaTs iZenda; am peri-
odSi, politikur organizaciebsa da gaerTiaanebebs Se-
muSavebuli ar hqondaT ideologiuri safუZvlebi, ra-
mac gamoiwvia maTi Sinagani politikuri organizaciu-
li winaaRmdegobebi.
politikuri procesebis ganviTarebam ideologi-
uri koncefciebis SemuSavebis aucilebloba moiTxova.
daiwyo erTgvari ideologiuri aRmavloba. calkeul
organizaciebsa da moZraobebs gauCndaT gamokveTili
ideologiuri Sexedulebebi,, ramac xeli Seuwyo demok-
ratiuli ideologiuri pluralizmis safuZvelze maT
Soris konsensusis miRwevasa da TanamSromlobis gaR-
rmavebas.
ideologiuri aRmavlobis periodSi ori ZiriTadi
procesi SeiniSneba: 1) mimdinareobs ideologiuri Sexe-
dulebebis erTgvari diferenciacia, ideologiuri va-
kuumi TandaTanobiT icvleba axali RirebulebebiT,
gamoikveTa individisa da sociumis ideologiuri ori-
entaciebi; 2) TandaTan daiwyo ideologiur koncefcia-
Ta TanamSromloba da integracia, erovnuli da saxel-
mwifoebrivi ideologiebis daaxloeba; mimdinareobs
erTiani erovnul-saxelmwifoebrivi politikuri ide-
ologiis Caamoyalibeba. politikuri demokratiuli

114
procesebi iwvevs rogorc ideologiuri pluralizmis
gaRrmavebas, politikur SexedulebaTa mravalmxrio-
bas, ise zogadsaxelmwifoebrivi ideologiuri Tanaar-
sebobis safuZvelze maT integracias.
saqarTveloSi calkeul politikur organizacia-
Ta da aqtorTa ideologiuri Sexedulebebi ar iTva-
liswineben politikur-saxelmwifoebriv interesebs,
Rirebulebebs, Sefasebebs; isini kerZo interesebze
ageben ZiriTad ideologiur doqtrinebs da realurad
ar asaxaven politikur problemaTa gadawyvetis saer-
To ideologiur aspeqtebs; ideologiuri koncefcie-
bis SemuSavebisas politikuri elita, zogjer, ar iTva-
liswinebs erovnul Rirebulebebs, tradiciebsa da Ta-
nacxovrebis wesebs. yoveli ideologiuri koncefcia an
doqtrina erovnul-saxelmwifoebriv ideologiur Ri-
rebulebebs unda emTxveodes.
saqarTveloSi erovnul-saxelmwifoebrivi ideo-
logia Camoyalibebis procesSia: misi Camoyalibebis
procesi, ideologiuri stabiluroba da TanamSromlo-
ba ZiriTadad damokidebulia politikur ideologiu-
ri struqturebis aqtivizaciaze. gansakuTrebuli ro-
li akisriaT inteleqtualur Zalebs, romlebmac unda
moaxdinon garkveuli racionaluri zemoqmedeba soci-
umisa da politikuri aqtorebis ideologiur koncef-
ciebze.
Tanamedrove saqarTveloSi gansakuTrebiT saWi-
roa inteleqtualurma politikurma elitam Tavis Tav-
ze aiRos erovnul-saxelmwifoebrivi ideologiuri Ri-
rebulebebis SemuSavebis procesi, sadac gansazRvruli
iqneba ZiriTadi ideologiuri koncefciebi; ganisaz-
Rvreba saxelmwifoebrivi politikur ideologiuri
prioritetuli mimarTulebebi; ideologiuri urTier-
Toba damyarebuli iqneba politikur pluralizmze;
aRiarebuli iqneba yvela politikuri aqtoris mier
erovnul-saxelmwifoebrivi ideologiis upiratesoba.

115
 Tanamedrove saqarTveloSi politikuri tranzi-
ciis metad rTuli da winaaRmdegobrivi procesebi mim-
dinareobs, ramac sazogadoebis politizireba kidev
ufro gaaRrmava; farTo masStabiT aris warmodgenili
sxvadasxva xasiTis ideologiuri koncefciebi, romlis
sistematizaciisa da integraciis procesi mwvave dapi-
rispirebis pirobebSi mimdinareobs. ideologiuri Ta-
visufleba da misi SeTavseba saxelmwifoebriv ideolo-
giur RirebulebebTan individis politikuri kulti-
rizaciis demokratiuli modelis gansazRvreli faq-
tori unda gaxdes; man unda daamkvidros individis ise-
Ti politikuri tipi, romelSic sulierad sworad iqne-
ba Sexamebuli individualuri da saxelmwifoebrivi in-
teresebi.
globaluri masStabiT SeiniSneba sazogadoebriv-
politikuri procesebis religiuri ideologizacia.
postotalitarul sivrceSi sazogadoebis politikur
struqturebSi Tavisi wamyvani adgili daikava religi-
am. SesamCnevi gaxda religiis politikuri ideologiza-
cia da saxelmwifoebrivi ideologiis religizacia. re-
ligiurma faqtorma mTel rig qveynebSi Seasrula
erovnuli Tanxmobisa da konsolidaciis miRwevis mniS-
vnelovani aqtoris roli. igi aqtiurad monawileobs
politikur Zalebs Soris konsensusis miRwevisa da Ta-
namSromlobis gaRrmavebis saqmeSi.
saqarTveloSi qristianuli religia gaxda erov-
nul-saxelmwifoebrivi ideologiuri struqturis na-
wili. qarTuli erovnuli saxelmwifoebrioba da misi
ideologiuri safuZvlebi istoriulad yovelTvius
iyo damyarebuli qristianobaze. marTlmadidebloba
Tanamedrove qarTul politikur da ideologiur siv-
rceSi wamyvan poziciebs ikavebs. igi did rols asru-
lebs erovnuli konsolidaciis, erovnuli aRorZinebi-
sa da qarTuli saxelmwifoebriobis TviTdamkvidrebis
procesSi. politikur velze marTlmadidebluri ek-

116
lesiis roli da ideologiuri daniSnuleba kidev ufro
izrdeba.
saqarTveloSi qristianuli religiuri renesansi
Cveni individualobisa da erovnulobis gadarCenis um-
niSvnelovanesi ideologiuri faqtoria. igi politiku-
ri tranziciis gansakuTrebul da Tavisebur sulier
fenomenad unda miviCnioT. qristianul religiaSi aRia-
rebulia iseTi moraluri principebi da Rirebulebebi,
romlebic demokratiuli politikuri sistemis auci-
lebel ideologiur fundamentad unda CaiTvalos; man
xeli unda Seuwyos globalur sivrceSi Cveni qveynis
politikuri TviTdamkvidrebis process.

2.3. politikuri kulturis fsiqologiuri

aspeqtebi

Tanamedrove politikuri mecnierebis gansakuT-

rebuli kvlevis sferos warmoadgens politikisa da
politikuri kulturis fsiqologiuri aspeqtebi. da-
savleTis politikis mecnierebebSi individisa da soci-
umis politikuri fsiqologiis problemebis damuSave-
bas sayovelTao pragmatuli mniSvneloba eniWeba. ukve
miRweulia garkveuli warmatebebi am sferoSi.1
Tanamedrove socialuri fsiqologia swavlobs in-
dividebis, calkeuli socialuri jgufebis, sociumis,
eris, sazogadoebis moqmedebaTa da interesTa motiva-
ciebs, ganwyobilebebs, emociebs, temperaments, nebis-
yofas, tradiciebs; isini aqtiur zemoqmedebas axdenen
socialur procesebze da sociumis politikuri kul-
turis formirebaze. e. fromis azriT, socialuri fsi-

1
Д.В. Ольшансктй. Политическая психология. М.2002. Политическая
психология. М., 2001;В. Иванов. Политическая психология. М., 1990

117
qologiis mTavari amocanaa gaarkvios istoriis msvle-
lobaSi adamianis formirebis procesi. 1
sazogadoebriv-politikur literaturaSi poli-
tikuri cnobierebis or ZiriTad formas gamoyofen: po-
litikur ideologiasa da politikur fsiqologias. po-
litikur fsiqologias wminda emociur xasiaTs aZle-
ven; agreTve, mas aigiveben empiriul cnobierebasTan.
prof. v. ivanovi wers, rom politikuri fsiqologia da
politikuri ideologia politikuri cnobierebis ele-
mentebi ki ar arian, aramed misi arsebobis formebia,
romlis saSualebiTac igi funqcionirebs. misi azriT,
politikuri fsiqologia politikuri cnobierebis
struqturaSi ar SeiZleba daupirispiroT raciona-
lurs, Teoriuls, mecnieruls, rogorc ideologia -
emociurs, empიriuls, Cveulebrivs.2
politikur fsiqologiaSi gamoyofen stiqiur da
Segnebul movlenebs. masSi mTeli rigi faqtorebi sti-
qiurad moqmedeben, romlebsac ufro metad emociuri
faqtorebi ganapirobebs; maTi stiqiuroba saerTo fsi-
qopolitikuri klimatisa da situaciis fonze viTar-
deba da gamomJRavndeba. Segnebuli faqtori ki mizanmi-
marTul da gaazrebul moqmedebebs gulisxmobs, ro-
melsac emociurTan erTad ZiriTadad racionaluri
faqtori gansazRvravs.
politikuri kulturis struqtura moicavs raci-
onalursac da emociursac; emociur mxares ufro me-
tad politikuri fsiqologia swavlobs, magram igi ra-
cionaluris safuZvelze unda gamovlindes. igi poli-
tikur-empiriuli moqmedebebis cnobieri emociur-ra-
cionaluri formebis erTobliobaa. Cven vfiqrobT,
rom politikur fsiqologiaSi ufro metad emociuri
mxare gamovlindeba, mxolod racionaluris meSveobiT.

1
Э. Фромм. Бегство от свободы. М., 1989, с.21
2
В. Иванов. Политическая психология. М., 1990, с. 7.

118
samecniero-politikur literaturaSi zogjer racio-
nalurs aniWeben meorexarisxovan rols. avtorTa gar-
kveuli nawili politikur fsiqologiaSi emociurTan
erTad gadamwyvet rols racionalursac aniWebs.
politikuri kulturis fsiqologiuri aspeqtebi
modernizaciis procesSi racionalurad unda gamov-
lindes; misi safuZvelia individisa da politikuri aq-
torebis mizanmimarTuli, gaazrebuli da gacnobiere-
buli moqmedeba. politikur fsiqologiaSi aris iseTi
komponentebi, sadac racionaluri ufro metad vlin-
deba, magram aris iseTi procesebic, romlebic ZiriTa-
dad emociur xasiaTs atareben.
prof. v. ivanovis azriT, politikuri fsiqologia
aris sazogadoebrivi fsiqologiiis gamovlenis garkve-
uli forma, romelic gamoxatavs adamianebis damokide-
bulebas politikuri sistemisadmi da politikur
cxovrebaSi maTi qcevebis damaxasiaTebeli da warmmar-
Tvelia; igi iziarebs im azrs, rom politikuri fsiqo-
logia emociur gamovlinebaTa erTobliobaa, mxolod
racionalurTan erTad.1 j. devisis gansazRvrebiT, po-
litikur fsiqologiaSi aisaxeba adamianis politikuri
qcevebis fsiqologiuri komponentebi. m. doiCis azriT,
polotikuri fsiqologiis kvleviTi sfero SeiZleba
iyos politikuri da fsiqologiuri procesebis urTi-
erTzemoqmedeba.2
samecniero-politikur literaturaSi politiku-
ri fsiqologiis Seswavlis ZiriTad aspeqtebad asaxe-
leben: 1) adamianis politikuri ganviTarebisa da poli-
tikuri socializaciis process; 2) politikuri siste-
misadmi adamianis damokidebulebis anu adamianis poli-
tikur sistemaSi monawileobis tipologias; 3) indivi-
dualur monawileobas masobriv-politikur moZraoba-

1
В. Иванов. Политическая психология. М., 1990, с. 63
2
В. Одейник. Психология политики. М. ,1996, с. 78-80

119
Si; 4) politikuri liderebis fsiqikuri Taviseburebe-
bisa da politikuri aqtiurobis motivaciebis kvlevas.
aSS-Si didi mniSvneloba eniWeba mosaxleobis fsi-
qologiur da fsiqiatriul Seswavlas, Seqmnilia kvle-
viTi centrebi universitetebTan; 1970 wels vaSington-
Si Seiqmna fsiqiatriisa da sagareo politikis institu-
ti. fsiqologiis politizaciisa da politologiis
fsiqologizaciis Sedegad warmoiSva damoukidebeli
disciplina politikuri fsiqologia. 1968 wels aSS-s
politikur mecnierebaTa asociaciaSi Seiqmnna politi-
kuri fsiqologiis ganyofileba; Semdeg igi Setanil iq-
na politologiis swavlebis kursSi, rogorc subdis-
ciplina. 1973 wels gamovida pirveli didi monografia-
saxelmZRvanelo politikur fsiqologiaSi; masSi aR-
niSnulia, rom politikuri fsiqologiis sagani aris
adamianis politikuri qcevebis fsiqologiuri kompo-
nentebi. am disciplinam saerTaSoriso arenazec moipo-
va zegavlena da 1978 wels Seiqmna politikuri fsiqo-
logiis saerTaSoriso sazogadoeba.
dasavleTis politikuri fsiqologia ZiriTadad
sami mimarTulebiT ikvlevs problemebs:
1. politikur moRvaweTa fsiqologiuri gamokvle-
va da maTi biografiebis Seswavla, fsiqobiografiuli
portretebis Seqmna. politikuri moRvawis Seswavlisas
gamoiyeneba misi subieqtis socialuri formirebis,
konkretuli cxovrebiseuli gamocdilebis analizi,
radganac socialuri cxovreba zegavlenas axdens fsi-
qikur monacemebze da ra Tqma unda maT politikur
portretzec; mkvlevarebi gansakuTrebul yuradRebas
uTmoben fsiqopaTologiur procesebs.
2. individisa da sociumis politikuri qcevebis
Seswavla, maTi tipobrivi dalageba, romliTac xdeba
konkretul situaciaSi politikur moqmedebaTa prog-
nozireba; maT safuZveli Cauyara harold dasuelma,
romelmac ufro Rrma da politikuri gaazreba misca z.

120
froidis, k. iungisa da a. adleris fsiqoanalizur Teo-
rias; misi wigni ,,fsiqopaTologia da politika” didi
mniSvnelobis movlena iyo politikur mecnirebaSi,
romliTac safuZveli Caeyara politikur fsiqoana-
lizs.
3. politikuri procesebisa da movlenebis, poli-
tikuri institutebis, saerTaSoriso konfliqtebis,
erebisa da sociumis fsiqoanalizuri Seswavla. politi-
kuri gaerTianebebi xasiaTdebian garkveuli politi-
kur-fsiqologiuri TaviseburebebiT, romlebic kon-
kretul politikur situaciaSi da moqmedebebSi gamov-
lindeba; maTi Seswavla da gaanalizeba politikuri gan-
viTarebisa da politikuri stabilurobis garantiaa.
Tanamedrove politikuri fsiqologiis obieqti
SeiZleba iyos; individi, sociumi, eri, socialuri jgu-
fi, politikuri aqtorebi da institutebi, calkeuli
politikuri liderebi da a.S. igi maT Teoriul da empi-
riul moqmedebebSi gamovlindeba. politikuri fsiqo-
logia adgens politikuri lideris tips, analizs uke-
Tebs mis emociur-fsiqologiur Taviseburebebs; igi
avlens adamianTa didi masebisa da calkeuli jgufebis
moqmedebaTa motivaciebs; politikuri fsiqologia ik-
vlevs politikuri moRvaweebis fsiqobiografiebs, maT
politikur Tvisebebs, xasiaTs, temperaments.1
politikur-kulturul sivrceSi politikuri
fsiqologiis Seswavlis obieqti SeiZleba iyos: 1) poli-
tikur situaciaSi adamianis moqmedebis motivaciebi da
maTi gamovlenis fsiqologiuri komponentebi; 2) TviT
adamianis fsiqikaSi mimdinare procesebi, Sinagani Tavi-
seburebebi, individialuri fsiqikuri Tvisebebi. adami-
anis konkretuli modeli gulisxmobs: erTi mxriv, ga-
regan zemoqmedebas, fsiqologiur zegavlenas, xolo
meore mxriv, individialur Singan politikur fsiqi-

1
А.Н. Демидов. А.А. Федосеев. Основы политологии. М.,1995, с. 161

121
kur Taviseburebebs. garkveuli politikuri reJimi
cdilobs Seqmnas misTvis misaRebi adamianis fsiqikuri
tipi.
samecniero-politikur literaturaSi zogjer
politikur fsiqologias hyofen myar da aramyar feno-
menebad; myar fenomenebs miakuTvneben: xasiaTs, tempe-
raments, nebisyofas, romelic Sinagani individualuri
monacemebis safuZvelze yalibdeba da garkveuli Tavi-
seburebebiT xasiaTdeba; aramyari fenomenebidan asaxe-
leben adamianTa garkveuli masis an jgufis ganwyobi-
lebas, romelic stiqiur xasiaTs atarebs da mipyrobi-
lia ama Tu im politikuri movlenis an politikuri fi-
guris mimarT.
politikuri fsiqologiis komponentebis Camoya-
libeba uSualod politikuri da politikuri sistemis
zemoqmedebis Sedegad xdeba. politikur moTxovnile-
bebs, interesebs, ganwyobilebebs politikuri situacia
qmnis, romlis pirobebSic gamovlindeba politikuri
subieqtebis emociur-racionaluri fsiqologiuri Ta-
viseburebebi. politikuri fsiqologiis komponentebi
politikuri sinamdvilisa da politikuri struqture-
bis urTierTzemoqmedebis Sedegia da konkretulad ga-
movlindeba individisa da sociumis ganwyobilebaSi,
emociebSi, grZnobebSi, xasiaTSi, temperamentSi, nebis-
yofasa da SefasebebSi.
politikuri fsiqologia aris individis, sociu-
mis, eris, socialuri jgufebisa da politikuri aqto-
rebis politikuri interesebisa da motivaciebis sa-
fuZvelze warmoSobili ganwyobilebebis, emociebis,
grZnobebis, nebisyofis, xasiaTis, temperamenTis, Rire-
bulebiTi orientaciebisa da azrebis erToblioba.1

1
o. gogiaSvili, g. abesaZe. politikuri fsiqologia da misi
gamovlenis specifika gardamaval politikur sistemaSi. J.
“parlamentis uwyebani,"10, 1998, gv. 29

122
 politikuri fsiqologia uSualod asaxavs sazo-
gadoebis politikur cxovrebas, mis Taviseburebebs.
politikuri cxovrebis Taviseburebebi ayalibebs gar-
kveul fsiqologiur mdgomareobas: Sexedulebebs, war-
modgenebs, ganwyobilebebs, grZnobebs, interesebs, mis-
wrafebebs.
politikuri fsiqologiis ZiriTdadi gamovline-
bebi eyrdnoba racionalur faqtorebs; masSi Sedis
moTxovnilebebi da interesebi, romliTac individi da
sociumi iwyebs moqmedebas, uSualod zemoqmedebs obi-
eqtur politikur procesebze. racionaluri aris po-
litikuri procesebisa da movlenebis logikuri gaaz-
reba; igi arsebiTad gamoxatavs politikuri fsiqolo-
giis saerTo Sinaars, xolo emociebi gancdebs.
politikuri kulturis struqturaSi moTxovni-
leba moicavs inteleqtualurisa da emociuris erTob-
liobas; igi aris individisa da sociumis cxovrebiseu-
li politikuri aqtiurobis faqtori. politikuri
moTxovnilebis done da misi dakmayofilebis formebi
da saSualebebi ZiriTadad damokidebulia arsebul po-
litikur sistemaze, mis demokratiul tipze. demokra-
tiul politikur sistemebSi moTxovnilebebisa da misi
pragmatizaciis racionaluri gaazrebisa da Tavisuf-
lad arCevis meti SesaZleblobebi arsebobs.
politikur-kulturul sivrceSi politikuri in-
teresebi gansazRvravs individisa da sociumis fsiqo-
logiur gancdebs. politikuri interesi gulisxmobs
politikuri Rirebulebebis SemecnebiT dainteresebas;
garkveuli politikuri moTxovnilebebis dakmayofi-
lebas; igi aris politikuri moqmedebis realuri mize-
zi, romelsac racionalurTan erTad Tan axlavs emoci-
uri gancdebi da ganwyobilebebi. ZiriTadad interesTa
ramdenime tips gamoyofen: interesTa mimarTuleba, mo-
culoba, simtkice da intensivoba. politikuri intere-
si SeiZleba iyos individualuri, sazogadoebrivi an

123
erovnuli. interesi adamianTa Sinagani Tvisebaa da gan-
sazRvravs mis sulier samyaros, xasiaTs, moqalaqeob-
riv pozicias.
politikuri interesi gulisxmobs individis da
sociumis konkretul politikur situaciaSi raime
movleniT dainteresebas an masze reagirebas; igi moi-
cavs mizanswrafvas politikuri Zalauflebisaken, po-
litikuri moqmedebisaken an garkveuli politikuri
miznis realizaciisaken. politikuri interesi politi-
kur procesSi monawileobis RirebulebiTi orientaci-
ebis ganmsazRvrelia da individisagan moiTxovs poli-
tikuri situaciis analitikur gaazrebas.
politikur interesTa moculoba gulisxmobs mis
masStabebs. adamians an sociums SeiZleba gaaCndes far-
To masStabis politikuri interesebi, romelic miznad
isaxavs politikuri procesebis srulmasStabian Semec-
nebas, rasac Tan axlavs rTuli fsiqologiur-raciona-
luri gancdebi. adamianTa garkveul kategorias poli-
tikuri procesis mxolod erTi aspeqti an mimarTuleba
izidavs, romelic konkretuli politikuri viTarebiT
ganisazRvreba. politikur interesTa moculoba didad
gansazRvravs adaminTa garkveul fsiqologiur kate-
goriebad dajgufebas.
politikur interesTa simtkice es adamianis an so-
ciumis iseTi Tvisebaa, romelSic gamovlindeba Sinaga-
ni potenciali, temperamenti, xasiaTi; igi gulisxmobs
politikuri interesebis simyares, RirebulebiTi ori-
entaciis garkveulobas, Sefasebisa da poziciis simtki-
ces; politikaSi interesTa araTanmimdevroba zogjer
politikuri uwesrigobisa da arastabilurobis mizezi
xdeba, rac iwvevs sazogadoebis Zlier fsiqologiur
daZabvasa da masobriv fsiqozs.
politikur interesTa intensivobaSi igulisxmeba
adamianis mzadyofna gamoiCinos Zlieri mzadyofna gar-
kveuli miznis misaRwevad. igi adamianis an sociumis po-

124
litikuri unaris gamovlenisa da misi realizaciis
formaa. intensivobaSi Cans politikuri problemebis
gadawyvetis Tanmimdevroba, tempi da mizanswrafva; mas-
Si realizdeba adamianis unari, nebisyofa, xasiaTi, tem-
peramenti.
politikur fsiqologiaSi Rrma emociuri gancde-
biT xasiaTdeba motivaciebi, romelic nebismier poli-
tikur moqmedebaTa safuZvelia. motivaciebi iwvevs in-
dividis an sociumis politikur aqtiurobas da gansaz-
Rvravs maT mizanmimarTul saqmianibas; motivaciebSi
aisaxeba is garegani da Sinagani porobebi, romlebic
politikur sobieqtebs moqmedebisaken ubiZgebs.
politikur fsiqologiaSi gansakuTrebiT gamov-
lindeba individisa da sociumis politikur-fsiqolo-
giuri Taviseburebebi; misi ZiriTadi komponentebia:
ganwyobilebebi, emociebi, grZnobebi, nebisyofa, tempe-
rameti, xasiaTi da azrovnebis Taviseburebebi. isini
racionalur inteleqtualur cnobier formebSi ga-
movlindeba. es komponentebi gaazrebul da raciona-
lur politikur moqmedebaTa fsiqologiuri movlene-
bia, romlis Camoyalibeba politikuri kulturis for-
mirebis procesSi mimdinareobs.
politikur fsiqologiaSi ganwyobileba aris Se-
darebiT xangZlivi da myari emociuri gancdebis er-
Toblioba, romelic politikur azrovnebasa da poli-
tikur moqmedebaSi vlindeba; igi aris individis, soci-
umis an eris ama Tu im politikur movlenaze emociuri
reaqcia; politikuri ganwyobileba da misi emociuri
done garkveul zegavlenas axdens politikuri proce-
sebis ganviTarebaze, politikur cnobierebasa da az-
rovnebaze.
ganwyobileba sxvadasxva doneze da sxvadasxca
formoT gamovlindeba; misi formebi ZiriTadad gani-
sazRvreba politikuri sistemis demokratiulobiTa
da stabilurobiT. ganwyobilebebi gansakuTrebiT cva-

125
lebadia gardamaval anu arastabilur sazogadoebaSi,
rodesac individisa da sociumis adaptaciis procesi
axali politikuri Rirebulebebisadmi winaaRmdegobe-
biT mimdinareobs, rasac Tan axlavs politikuri gauc-
xoeba.
stabilur anu demokratiul politikur sivrceSi
ganwyobileba ufro metad pozitiurad vlindeba, prog-
resul rols asrulebs politikur procesebsa da si-
tuaciaSi. pozitiuri ganwyobileba xels uwyobs poli-
tikuri sistemis legitimur da racionalur funqcio-
nirebas; mas SeuZlia sxvadasxva politikuri Zalebi ga-
aerTianos erTian mZlavr moZraobad. pozitiuri poli-
tikuri ganwyobileba ufro racionalur politikur
faqtors emyareba.
negatiuri politikuri ganwyobileba ufro metad
SeiZleba gamovlindes gardamaval anu politikur Ri-
rebulrbaTa cvlilebebis epoqaSi; man SeiZleba garkve-
ul momentSi SeaCeros politikuri procesebis prog-
resuli da demokratiuli mimarTulebebiT ganviTare-
ba. negatiuri politikuri ganwyobilebis ZiriTadi
faqtoria iracionaluri azrovneba da moqmedeba. ira-
cionaluri politikuri ganwyobileba sazogadoebaSi
fsiqopaTologiuri procesebis warmoSobis mizezi
xdeba.
Cveni rekomendaciiT, gardamaval politikur-
kulturul sivrceSi politikurma aqtorebma da agen-
tebma Semdegi mimarTulebiT unda imoqmedon:
-saxelmwifoebriv doneze moxdes individialuri
da sazogadoebrivi ganwyobilebis politikuri anali-
zi, Sefasdes politikur aqtorTa da socialur moZra-
obaTa emociuri Taviseburebebi;
-politikuri struqturebis mier ideologiuri
saSualebebiT moxdes negatiur politikur ganwyobi-
lebebze saTanado reagireba SesaZleblobebis far-

126
glebSi aRmoifxvras misi gamomwvevi iracionaluri mi-
zezebi;
-pozitiuri anu racionaluri ganwyobilebebis
ganviTarebis mizniT ufro metad iqnas gamoyenebuli
sazogadoebis inteleqtualur-politikuri Zalebi da
politikuri elitis profesionalizmi;
-saxelmwifoebriv doneze moxdes politikuri gan-
wyobilebebis prognozireba, SemuSavdes misi reguli-
rebis politikuri meqanizmebi, ganisazRvros priori-
tetebi;
-racionaluri politikuri ganwyobileba gamoye-
nebuli iqnas politikuri tranziciis, demokratiuli
procesebis gaRrmavebisa da politikuri stabiluro-
bis uzrunvelsayofad.
politikur emociebSi aisaxeba admianis damokide-
buleba politikuri sinamdvilisa da sakuTari Tavi-
sadmi; igi aris im gancdebis erToblioba, romelic in-
dividsa da sociums eufleba politikur situaciaSi an
politikuri moqmedebis dros. emocia garkveul Sefa-
sebiT funqcias asrulebs. yovel adamians politikur
procesSi uyalibdeba Taviseburi emociuri reagireba
sinamdvilisadmi da gamoumuSvdeba garkveuli kompleq-
sebi; emociuri sfero gansazRvravs adamianis socia-
lur moRvaweobas; mis miswrafebebsa da cxovrebisadmi
damokidebulebas. cxovrebis dinamikuroba Tavisebur
zemoqmedebas axdens emociur gancdebze.
Cveni azriT, politikuri emociebi ZiriTadad ori
mimarTulebiT SeiZleba gamovlindes: 1) emociuri gan-
cdebi politikur procesebSi monawileobiT, romelic
uSualod exeba individisa da sociumis politikur in-
teresebs da xasiaTdeba garkveuli warmatebebiT Tu wa-
rumateblobiT; 2) emociuri gancdebi sakuTar TavTan
damokidebulebaSi, romelic individis politikuri
moqmedebis regulatorad gvevlineba.

127
 politikuri grZnobebi individisa da sociumis
politikuri moqmedebis konkretul-subieqturi gan-
cdaa. politikuri emociebisa da afeqtebisagan gansxva-
vebiT grZnobebi ufro stabilur politikur motiva-
ciebs emyarebian. yovel politikur cnobier moqmede-
baSi garkveuli grZnobebi gamovlindeba. politikuri
grZobebi TandaTanobiT yalibdeba politikur-kultu-
rul sivrceSi; misi Camoyalibeba emociuri gancdebis
safuZvelze mimdinareobs; igi adamianis mTliani mdgo-
mareobis gamovlinebaa.
politikuri grZnoba gansazRvravs adamianis Sina-
gan mdgomareobas, mis damokidebulebas politikuri
Rirebulebebisadmi. stabiluri da myari politikuri
grZnobebi ufro dinamikurs xdis politikur proce-
sebs; masSi yvelaze metad gamovlindeba individisa da
sociumis Sinagani inteleqtualur-politikuri mobi-
lizebis unari.
didi intensivobis politikur grZnobas politi-
kuri vneba warmoadgens. politikuri vneba iseTi
grZnobaa, romelsac axasiaTebs politikuri aqtorebis
intensiuri swrafva garkveuli mimarTulebiT. vnebis
mniSvnelovan Tvisebas TvalsaCinod gamoxatuli
swrafvis dinamikuri momenti warmoadgens; vneba ara
mxolod grZnobaa, ara mxolod emociuri mdgomareo-
baa, aramed, imave dros, intensiuri swrafvaa. igi adami-
ans garkveuli mimarTulebiT samoqmedod warmarTavs,
yvela misi Zalebis erTi mimarTulebiT koncentracias
axdens.
politikur nebisyofaSi gamovlindeba admianis
moTxovnilebebidan da interesebidan gamomdinare po-
litikuri qcevebisa da moqmedebebis dauflebisa da
warmarTvis unari.politikuri nebisyofis saSualebiT
individi da politikuri subieqtebi floben politi-
kur situacias da gamoavlenen iseT Tvisebebs, rogori-

128
caa: gamZleoba, SesaZlebloba, unari, moTmineba, TavSe-
kaveba, gambedaoba, principuloba da sxva.
politikuri kulturis struqturaSi politikuri
nebisyofa gamomuSavdeba politikuri empiriuli saqmi-
anobisa da Teoriuli azrovnebis garkveuli gamocdi-
lebis pirobebSi; masze zemoqmedebas axdens individis
Sinagani emociur-inteleqtualuri procesebi da po-
litikur sivrceSi individiseuli gamocdilebis Tavi-
seburebebi. igi individisa da sociumis politikuri Se-
saZleblobebisa da unaris gacnobierebuli nebismieri
moqmedebis erT-erTi ZiriTadi specifikuri formaa.
nebismieri moqmedeba ki ganzraxuli, mizandasaxuli,
cnobierisa da aracnobieris safuZvelze gamomuSvebu-
li moqmedebaa. politikur nebisyofaSi politikuri aq-
torebi aRweven Tavisufali moqmedebis maqsimums.
Tanamedrove politikuri kulturis struqtura-
Si politikuri nebisyofis ori forma SeiZleba gamoio-
yos: pozitiuri da negatiuri. pozitiuri politikuri
nebisyofa iseTi procesia, romelSic vlindeba poli-
tikuri procesis agentebis Sinagani energiis siZliere,
moqmedebaTa da gadawyvetilebaTa miRebis principu-
loba, konkretul politikur situaciaSi politikuri
poziciis SerCevis unari, manevrirebis done, simtkice,
politkuri moTmineba, latenturobis gamoyenebis po-
tenciali da TavSekavebis SesaZleblobebi. negatiuri
politikuri nebisyofa ki iseTi procesia, romelSic
gamovlindeba politikuri procesis agentebis meryevi
poziciebi, araTanmiomdevruloba, TavSeukavebloba,
moTminebis uunaroba, arapricipuloba. pozitiuri po-
litikuri nebisyofa inteleqtualuri gaazrebisa da
Semecnebis, xangrZlivi empiriuli Semoqmedebisa da
dakvirvebis Sedegia; negatiuri politikuri nebisyofa

129
ki politikur-inteleqtualuri sisustis maCvenebe-
lia.1
politikuri nebisyofis Taviseburebebi gansakuT-
rebiT gamovlindeba politikur poziciaSi. politikuri
pozicia principuli da Tanmimdevruli moqmedebisa da
gadawyvetilebebis gamovlinebaa. principuli politi-
kuri pozicia politikuri procesis Tanmimdevruli ga-
azrebisa da gacnobierebis garkveuli formaa; igi kon-
kretuli politikuri situaciis SecvlasTan erTad ic-
vleba da axal principebsa da Rirebulebebs eyrdnoba.
politikuri nebisyofa politikur moRvaweobasa
da moqmedebaSi aRmocendeba da ganviTardeba; igi po-
litikuri aqtorebis aqtivizaaciis Sinagani momentia.
politikaSi da politikur procesSi gansakuTrebiT ga-
movlindeba politikuri nebisyofis Sedegebi. igi sxva-
dasxva doneze vlindeba: individSi, sociumSi, erSi, po-
litikur organizaciaSi da eyrdnoba garkveul motiva-
ciebsa da interesebs. politikuri bebisyofa politi-
kuri aqtorebis Sinagani potencialuri impulsebis
maCvenebelia da gamovlindeba aqtiur politikur moq-
medebaSi.
politikur kulturaSi individis erT-erT Ziri-
Tad Tvisebad iTvleba temperamenti, romelic politi-
kur fsiqologiasa da politikur socializaciaSi xasi-
aTdeba mTeli rigi TaviseburebebiT. prof. r naTaZe ase
ganmartavda temperaments: “temperamenti ewodeba ada-
mianis im fsiqikur Tvisebas, romelic, ZiriTadSi, war-
moadgens pirovnebis emociuri cxovrebis safuZvels,
analogiurad imisa, rogorc inteleqti warmoadgens
adamianis azrovnebis safuZvels.”2 igi vlindeba poli-

1
o. gogiaSvili. g.abesaZe. politikuri fsiqologia da misi
gamovlenis specifika gardamaval politikur sistemaSi. J.
“parlamentis uwyebani”, 10, 1998, gv. 30
2
r. naTaZe. fsiqologiis mokle kursi. Tb.,1983, gv. 279

130
tikur qcevebsa da moqmedebebSi, mis moZraobiT proce-
sebSi.
politikuri temperamenti ZiriTadad yalibdeba
adamianis politikur cxovrebaSi monawileobis pro-
cesSi; masze did zegavlenas axdens politikuri movle-
nebis riTmi da pirobebi, politikuri kulturis tipi
da is poltikuri wesrigi, romelic garkveul politi-
kur situaciaSi gveZleva. politikur temperamentSi
vgulisxmobT, individis Sinagan dinamikur Tavisebure-
bebs, romelic politikur procesSi gamomuSavdeba.
masSi igulisxnmeba: intensiuroba, politikur moqmede-
baTa siswrafe da miRebul gadawyvetilebaTa realiza-
ciis tempi, politikur movlenebze reagirebis unari,
politikuri saqmianobis riTmi da sxva.
politikuri temperamentis niSnebi da komponente-
bi gansakuTrebiT individualuria da ZiriTadad ori
formiT vlindeba: aqtiuri da emociuri formiT. aqti-
uri politikuri temperamenti xasiaTdeba da gamoixa-
teba energiulobaSi, miswrafebebSi, siCqareSi da piri-
qiT, inertiulobaSi, auCqareblobaSi. politikuri te-
emperamentis emociuri Taviseburebebi vlindeba: emo-
ciur gancdebSi, grZnobebSi, ganwyobilebebSi. politi-
kuri temperamenti adamianis politikuri tipis dinami-
kuri Sinagani procesebis maCvenebelia da garkveul ze-
gavlenas axdens politikuri situaciis ganviTarebasa
da politikur-kulturul stabilurobaze.
politikuri temperamenti individis politkur
struqturaSi, garkveuli TvalsazrisiT, myar Tvisebas
warmoadgens da politikuri modernizaciis proces-
Si misi Secvla rTul da xangZliv process saWiroebs;
igi uSualod ar gansazRvravs adamianis politikuri
struqturis Sinaarss, magram garkveul zegavlenas ax-
dens zogierTi misi komponentis formirebaze. politi-
kuri temperamenti xels uwyobs individis politikur

131
situaciaSi modificirebas da mis emociur da raciona-
lur aqtivizacias.
politikuri temperamentis individiseuli zoga-
di Tvisebebi Tavs iyris erovnul politikur fsiqolo-
giaSi. erovnul politikur temperamentSi vlindeba po-
litikuri cxovrebiseuli tempi, demokratiuli gar-
daqmnebis riTmi, emociurisa da racionaluris inten-
sivoba. erovnuli politikuri temperamenti Sinagani
procesis dinamikuri gamoxatulebaa. masSi ZiriTadad
Cans erovnuli politikuri gansakuTrebiloba da Ta-
visTavadoba.
erovnul politikuri temperamenti zemoqmedebs
zogad politikur situaciaze, romelic konkretul
politikur viTarebaSi SeiZleba pozitiurad an negati-
urad, zedmetad emociurad an gawonasworebulad ga-
movlindes; man erTi mxriv, SeiZleba xeli Seuwyos po-
litikuri procesebis aRmavlobas, demokratiuli pro-
cesebis daCqarebas, xolo meore mxriv, SeaCeros proce-
sebi, daaqveiTos ganviTarebis riTmi. politikuri aq-
torebis mier politikuri tranziciis procesSi gan-
sakuTrebiT unda iqnes gaTvaliswinebuli erovnuli
politikuri temperamentis Taviseburebebi.
politikur temperaments masebis doneze axasia-
Tebs racionaluri da iracionaluri procesebi. masob-
rivi politikuri temperamenti masis an garkuli socia-
luri jgifis Sinagani politikuri cxovrebiseuli di-
namikurobis maCvenebelia; masSi ZiriTadad igulisxme-
ba zemoqmedebis an zegavlenis garkveuli riTmuloba
politikuri ganviTarebis procesebze, romelic SesaZ-
lenbelia gamovlindes racionaluri da iracionaluri
formiT, zedmeti emociuri SinaarsebiT.
politikuri temperamentis iracionaluri gamov-
lineba, gansakuTrebiT SesamCnevi xdeba brbos emoci-
ur-agresiuli moqmedebebis dros; brbos politikuri
temperamentis donem SeiZleba gamoiwvios farTomas-

132
Stabiani politikuri destabilizacia, destruqciuli
politikuri moqmedebebi, romlis SeCereba mxolod ra-
cionaluri zemoqmedebiT zogjer SeuZlebeli xdeba.
amitom, politikurma inteleqtualurma elitam auci-
leblad unda gaiTvaliswinos individisa da sazogado-
ebis konkretul politikur situaciaSi politikuri
temperamentis done da sworad gaiazros is safuZvlebi
romelsac isini emyarebian.
politikuri temperamenti gansakuTrebul rols
asrulebs politikuri liderebis politikur moqmede-
baTa riTmulobaSi, maT mier gadawyvetilebaTa miRebi-
sa da pragmatizaciis tempSi; politikuri lideris tem-
peramenti moqmedebs saerTo erovnul-saxelmwifoeb-
riv ganwyobilebaze, politikuri procesebis dinamiku-
robaze, politikur- krizisuli situaciebisa da kon-
fliqtebis gadawyvetize. politikuri temperamentis
saSualebiT liders SeuZlia mobilizeba gaukeTos
xalxis masebs, ers, sociums, garkveuli mimarTuleba
misces maT moqmedebas, daaCqaros politikuri moder-
nizaciis tempi.
politikuri temperamenti individis doneze mis
konkretul cxovrebiseul Taviseburebebsa da Tavis-
TavadobaSi gamovlindeba; politikur riTmulobasa da
intensivobaze damokidebulia individis mier politi-
kuri rolis Sesruleba, misi politikur procesebSi aq-
tivizacia da politikuri monawileobis kulturis ga-
movlena. politikuri temperamenti exmareba adamians
individiseuli politikuri cxovrebis konkretuli
formebis Tanmimdevrul damkvidrebasa da misi riTmu-
lobis mowyobaSi.
politikuri xasiaTi adamianis politikuri kul-
turis formirebis procesSi yalibdeba da safuZvlad
udevs individis Sinagani fsiqikuri Taviseburebebi.
politikuri xasiaTi aris individis arsebiT niSan-Tvi-
sebaTa erToblioba, romelic mis konkretul moqmede-

133
bebSi vlindeba. masSi agreTve sxva Tvisebasac gulis-
xmoben: inteleqtualur da SemecnebiT SesaZleblo-
bebs, RirebulebiT orientaciebs, temperaments. poli-
tikur xasiaTSi TiTqmis yvela politikur-fsiqologi-
uri komponenti iyris Tavs da kompleqsurad gamovlin-
deba individis politikuri struqturis formirebis
procesSi.
politikur fsiqologiaSi politikuri xasiaTis
mixedviT individTa ramdenime tips gamoyofen; Cven vey-
rdmobiT ra prof. d. uznaZis da prof. r. naTaZis klasi-
fikacias zogadi xasiaTis Sesaxeb, gamovyofT iseT ti-
pebs, romelsac politikur procesSi gansakuTrebuli
mniSvneloba eniWeba. am mxriv politikur kulturaSi
mniSvnelovania xasiaTis simtkice, romelic gulis-
xmobs: adamianis miznebisa da poziciebis simyares,
uneblie impulsebis daZlevas, Zlier nebisyofas, kom-
promisebisa da manevrirebis unars, principulobas da
piriqiT, politikur procesSi SeiZleba gamovlindes:
miznebisa da principebis cvalebadoba, unebisyofoba,
kompromisebisa da konsensusis miRwevis uunaroba,
araprincipiuloba, gauwonasworebuloba. politikuri
procesi ZiriTadad gamoavlens ori tipis individs:
mtkice xasiaTis individis politikur tips da cvaleba-
di xasiaTis individis politikur tips. orTave am tips
politikuri sistemis funqcionaluri TavisTavadoba
gansazRvravs.
politikur kulturaSi mniSvnelovania politiku-
ri xasiaTis individiseuli TavisTavadobis mTliano-
bis gansazRvra, romelic realurad ganapirobebs ada-
mianis mizanswrafvis process. politikur kulturaSi
SeiZleba gamoiyis individis harmoniuli da disharmo-
niuli tipebi. harmoniuli xasiaTis politikuri tipi
ufro monoliTuria da mobilizebulia, misi politi-
kuri cxovrebiseuli miznebi da poziciebi emyareba po-
litikur realobebs, maTi Sidaindividualuri politi-

134
kuri struqtura Tanmimdevrul procesebs emorCileba
da mowesrigebul xasiaTs atarebs; disharmoniuli po-
litikuri individis tipi ufro meryevia, Sinagani wina-
agmdegobebiT aRsavse, politikuri procesebisagan ga-
ucxoebuli. gardamaval politikur procesSi politi-
kuri xasiaTis orTave es tipi garkveuli Tanafardo-
biT gamovlindeba.
individualuri politikuri xasiaTi zogadi niS-
nebis mixedviT Tavs iyris erovnul politikur xasiaT-
Si, romelic erovnul fsiqikur TaviseburebebSi gamov-
lindeba. erovnul politikur xasiaTze moqmedebs ise-
Ti politikuri faqtorebi, rogoricaa: konkretul-is-
toriuli politikuri Tanacxovrebis formebi da tra-
diciebi, erovnul-saxelwifoebrivi damoukidebeli
politikuri cxovrebis Taviseburebebi, politikuri
sistemis funqcionaluri TavisTavdoba da misi konkre-
tuli tipi. erovnuli politikuri xasiaTi myari
struqturuli istoriul-genetikuri da tradiciul-
memkvidreobiTi warmonaqmnia, romelic eris sicoc-
xlisunarianobas gansazRvravda mTeli misi istoriuli
arsebobis manZilze. politikuri sitemis Secvlisa da
misi demokratizaciis procesSi aucileblad unda iyos
gaTvaliswinebuli erovnuli politikuri xasiaTis Ta-
visTavadoba da TviTmyofadoba, Tu gvinda misi myari
modelis formireba. yoveli politikur-saxelmwifo-
ebrivi da globaluri politikuri procesebi erovnu-
li politikuri xasiaTis niSan-Tvisebebsa da Tavisebu-
rebebs unda eyrdnobodes.
Tanamedrove politikur kulturaSi gansakuTre-
buli mniSvneloba eniWeba politikuri azrovnebis Ta-
viseburebebs, romelsac zogadi goniereba anu zogadi
inteleqtualuri done gansazRvravs. zogadad poli-
tikur inteleqtualuri done politikuri procesebi-
sa da movlenebis gonebrivi anu racionaluri gaazre-
bis unars gulisxmobs, politikuri inteleqti SeiZle-

135
ba ganisazRvros individis gonebriv SesaZleblobaTa
da gaazrebaTa myari struqtura; masSi konkretulad
gamovlindeba sociumis racionalur da iracionalur
gaazrebaTa unari.
prof. d. uznaZis mier SemoRebuli iqna “zogadi
gonierebis” cneba, romelic individis mTlian Tvisebas
warmoadgens; Tumca, adamianTa Soris gonierebis mxriv
didi individualuri Taviseburebebi aRiniSneba, ro-
melsac umTavresad misi xarisxi da ganviTarebis done
gansazRvravs; inteleqtis xarisxi erTi Tvisebaa, mag-
ram misi ganviTarebis done meore, rasac Cven politi-
kur kulturizaciaSi inteleqtualizaciis process
vukavSirebT. politikuri inteleqtualizacia swored
am zogad gonierebas emyareba da misi srulyofa poli-
tikuri kulturizaciis procesSi mimdinareobs.
inteleqtualizacia zogadi politikuri inte-
leqtis ganviTarebis procesia. igi gulisxmobs: poli-
tikuri movlenebisa da procesebis racionaluri Se-
mecnebisa da gaazrebis SesaZleblobasa da unars, raci-
onalur politikur moqmedebaTa Camoyalibebas, demok-
ratiuli tipis politikur azrovnebas, RirebulebiTi
orientaciis formirebas.1
politikuri kulturizaciis procesSi mniSvnelo-
vani fsiqologiuri faqtoria wabaZva. Cveni gansaz-
RvrebiT, politikuri wabaZva gulisxmobs individis an
sociumis mier sazogadoebaSi miRebuli Rirebulebe-
bis, normebis, stereotipebisa da wesebis, politikuri
Tanacxovrebis formebisa da kompleqsebis gadmoRebi-
sa da gaTavisebis process.
wabaZvis Teoriis damuSavebaSi mniSvnelovani
wvlili Seitana frangma sociologma g. tardma, romel-

1
o. gogiaSvili, g. abesaZe. politikuri fsiqologia da misi
gamovlenis specifika gardamaval politikur sistemaSi.
J.”parlamentis uwyebani”, 10; 1998, gv. 31

136
sac sazogadoebis ganviTarebisa da socialuri proce-
sis safuZvlad wabaZva miaCnda; misi azriT, demokrati-
uli periodi iwyeba maSin, rodesac calkeul fenebs So-
ris inteleqtualuri gansxvaveba daZleulia da dabali
fenebi baZaven maRal fenebs. wabaZva mas socializaciis
mniSvnelovan faqtorad miaCnda, romlis saSualebiTac
individebi eguebian sazogadoebrivi cxovrebis Rire-
bulebebs.1 akad. S. nadiraSvili werda, rom adamians
sxva adamianis qceva izidavs da mas baZavs. sxva adamiane-
bi gavlenas axdenen individze. wabaZva admianis socia-
luri bunebis gamoxatvaa, romelSic aisaxeba socialu-
ri sferos moqmedeba individze.2
politikuri tranziciis procesSi politikur Ri-
rebulebaTa gadafaseba an Secvla da politikuri Ta-
nacxovrebis axali stilisadmi adaptireba fsiqopaTo-
logiuri procesebis gareSe ar mimdinareobs; mas iwvevs
individis an sociumis Zlieri emociuri gancdebi, rom-
lebic politikuri viTarebiT aris gamowveuli. pol-
tiikuri fsiqopaTologia politikuri fsiqologiis
iseT mimarTulebad unda miviCnioT, romelic swavlobs
politikur situaciaSi fsiqikur-emociuri gancdebis
Taviseburebebs; igi sxavdasxva formiTa da doniT ga-
movlindeba da ganisazRvreba im politikuri procese-
biT, rac sazogadoebaSi mimdinareobs.
tranzitul politikur sistemaSi didi yuradReba
unda mieqces politikur fsiqodiagnostikas. amJamad,
saqarTveloSi mZime fsiqopaTologiuri situaciaa da
saWirod migvaCnia politikuri fsiqologiis klinikur
fsiqologiasTan daaxloeba. politikurma fsiqodiag-
nostikam unda gansazRvros fsiqopaTologiuri mov-
lenebisa da politikuri apaTiis mizezi, gamoimuSavos
individualuri da masobrivi politikur-fsiqologiu-

1
Г. Тард. Закони подражания. С.П.Б,1892, С. 713
2
Ш.А. Надирашвили. Психологиа пропаганды. Тб., 1978, с. 100-103

137
ri Taviseburebebis Seswavlis meTodebi. didi mniSvne-
loba unda mieniWos saqarTveloSi masobrivi fsiqozis
mizezis Seswavlasa da mis swor diagnostikas.
tranziciis procesSi politikuri cnobierebisa
da azrovnebis modernizaciam sociumis mxridan avto-
ritetebis Zieba gamoiwvia, romelic zogjer politi-
kuri fanatizmis, kerpTayvanismcemlobis, mesianizmisa
da politikuri eqstremizmis mizezi gaxda; aseT nega-
tiur movlenebs Taviseburi fsiqologiuri da fsiqo-
paTologiuri politikuri procesebi iwvevs; politi-
kuri fanatizmi da mesianizmi, romelic individs Sina-
ganad ukargavs Tavisuflebas, TviTmyofadobasa da av-
tonomiurobas, garkveul fsiqopaTologiur politi-
kur situaciaSi aRmocendeba; man Tavisi iracionaluri
formiT SeiZleba pozitiuri politikuri Rirebulebe-
bis devalvacia gamoiwvios da xeli Seuwyos demokra-
tiuli politikuri procesebis SeCerebas.
postkomunistur politikur sivrceSi zogjer
rTul sazogadoebriv-politikur fsiqologiur kli-
matsa da saerTo fsiqologiur situacias gansazRvravs
iseTi politikuri lideri, romelic paranoidul fsi-
qopaTologiur Tvisebebs amJRavnebs; maT liderobas
erT mxriv, xels uwyobs saerTo politikur-fsiqopa-
Tologieri klimati, xolo meore mxriv TviTon maTi in-
dividualuri fsiqikuri Taviseburebebi.
politikur moRvaweobaSi gansakuTrebiT saSiSia
egocentrizmi; romelic pirvelad J. piaJem gamoiyena
da gulisxmobs: sakuTari Sexedulebebisa da mosazre-
bebis upiratesobas, sawyisi SemecnebiTi poziciis Sec-
vlis uunarobas, Tavisi azrebis upiratesobas, rome-
lic xasiaTdeba kategoriulobiT, Zlieri tonalobiTa
da manerebiT. politikuri egocentrizmis formirebis
mizezia totalitaruli da avtoritaruli reJimebi.
individi, romelic Seegua azrovnebis stereotipebsa
da standartebs, avtoritarul wesebs, misTvis Zneli

138
xdeba SemoqmedebiTi da Tavisufali azrovnebisadmi Se-
gueba, sakuTari Tavis TviTdamkvidreba; totalitaru-
li da avtoritaruli politikuri azrovneba xdeba
egocentristuli Tvisebebis mqone politikuri lide-
rebis aRzevebis safuZveli, romelTa gavlena demokra-
tiuli politikuri procesebis aRmavlobis kvalobaze
TandaTanobiT aRmoifxvreba.
gardamaval periodSi warmoSobili masobriv-po-
litikuri fsiqozi da fsiqopaTologiuri movlenebi
xels uwyoben paranoiduli fsiqopaTologiuri poli-
tikuri liderebis aRzevebas. avstrieli fsiqologi
robert velderi aRniSnavda, rom garkveul situaciaSi
masa eZebs iseT liders, romelsac Zlieri nebisyofa ga-
aCnia da aseT pirovnebad SeiZleba moevlinos paranoi-
di; paranoiduli lideri Tavisi Zlieri nebisyofiT
did zegavlenas axdens masaze da garkveul momentSi
imorCilebs kidevac mas.1
masobrivi cnobiereba Tavisi fsiqologiuri Tavis-
TavdobiT Sinaganad moiTxovs paranoiduli politiku-
ri lideris Zalauflebas, romelic gamoirCeva Zlieri
nebisyofiT da gamokveTili orientaciebiT. paranoidu-
li fsiqopaTologiuri politikuri lideris tips axa-
siaTebs sakuTari moqmedebebis SeuzRudavi xasiaTi,
iluziebis realur sinamdviled warmosaxva, zogjer Si-
Si da dabneuloba, adamianebze zemoqmedebis Taviseburi
manerebi; misi qcevebi Teatralizebuli da eqstrevagan-
turia, ar axasiaTebs gulwrfeloba; maTTvis damaxasia-
Tebelia iyvnen yvelas yuradRebis centrSi, arian Seu-
povarni dasaxuli miznis ganxorcielebaSi, axasiaTebT
afeqturoba da eqstravaganturi manerebi.

1
Р. Вельдер. К вопросу о феномене подсознательной агресивности. ОНС, 1993,
С. 184

139
 politikuri lideris paranoiduli tipi sargeb-
lobs ra saerTo fsiqopaTologiuri viTarebiT, SeiZ-
leba garkveul politikur situaciaSi mZlavri poli-
tikuri mxardaWerac ki moipovos; maT SeuZliaT gamoi-
yenon politikuri viTareba TavianTi egocentristuli
politikuri miznebis misaRwevad da miaRwion garkveul
socialur jgufebsa da politikur organizaciebze
gavlenas; isini Zlier mxardaWeras pouloben brboSi da
Tavis mxriv, brboc sargeblobs aseTi lideris Tavise-
burebebiT. paranoiduli politikuri lideris aRzeve-
ba totalitaruli da avtoritaruli reJimebis piro-
bebSia SesaZlebeli; misi lideroba am sistemis mier
damkvidrebuli Rirebebulebisa da misi cvlilebis
fonze viTardeba.
saqarTveloSi sazogadoebis mniSvnelovani nawi-
lis politikuri cnobiereba ufro demokratiuli da
Ria gaxda, SeimCneva fanatizmisa da mesianizmis Tanda-
TanobiT aRmofxvris niSnebi; adamianebi politikuri
liderebis ufro racionalur da demokratiul tipebs
aZleven upiratesobas, romlebic TavianTi sulieri
samyaroTi da azrovnebis globaluri masStaburobiT
gamoirCevian.
politikuri tranziciis procesebiT aris ganpi-
robebuli Tanamedrove saqarTvelos poltikuri situ-
aciis politkur-fsiqologiuri Taviseburebebi, ro-
melsac ZiriTadad emociur-racionalurisa da emoci-
ur-iracionaluris dapirispireba udevs safuZvlad.
sazogadoebis mniSvnelovan nawils pozitiuri emocie-
bi da ganwyobilebebi aRmoaCnda, romelTa mizanswrafva
Rrma racionalur gaazrebebs emyareba da politkur-
aRmSeneblobiT procesebs emsaxureba. isini progre-
sul mimarTulebebze da orientaciebze ageben TavianT
gancdebs, grZnobebs, nebisyofas, temperaments, azrov-

140
nebas da miznad isaxaven realur politikur demokra-
tiul gardaqmnebs.1
Tanamedrove saqarTveloSi politikur-kultu-
ruli sivrcis demokratiuli tranziciis gansaxorcie-
leblad saWirod migvaCnia:
1. politikis fsiqologiuri aspeqtebis Seswavlis
gafarToeba da misi problemebis saxelmwifoebrivi
struqturebis doneze ganxilva da gadawyveta;
2. politikuri fsiqologiis, rogorc politikis
mecnierebis, subdisciplinis swavlebisa da misi calke-
uli Temebis mecnieruli damiuSavebis gaZliereba;
3. individisa da socialuri jgufebis politikur-
fsiqologiuri Taviseburebebis kvleva, maTi moqmede-
bebisa da qcevebis fsiqoanalizi;
4. Seswavlili da Sedgenili iqnas politikuri li-
derebisa da moRvaweebis fsiqobiografiebi, moxdes ma-
Ti cxovrebiseuli gamocdilebisa da saqmianobis ana-
lizi, Seiqmnas fsiqologiur TaviseburebaTa politi-
kuri portretebi;
5. gamovlinebuli iqnas fsiqopaTologiur movle-
naTa da masobrivi fsiqozis politikuri mizezebi da
Taviseburebebi, daisaxos misi aRmofxvris konkretuli
mimarTulebebi;
6. ganxorcieldes politikur-fsiqologiuri pro-
cesebis regulireba da marTva;
7. regularulad xdebodes politikur fsiqolo-
giuri situaciis ganviTarebisa da misi Sedegebis prog-
nozireba.
saqarTveloSi politikur-kulturuli sivrcis
tranziciis pirobebSi TandaTanobiT moxdeba politi-

1
g. abesaZe. a. tukvaZe. racionalurisa da iracionaluris Tanafar-
doba Tanamedrove qarTul politikur kulturaSi. saerTaSoriso
samarTlisa da marTvis qarTul_britanuli universitetis samec-
niero SromaTa krebuli. III. Tb., 2010, gv. 255_264

141
kur-fsiqologiuri viTarebis gajansaReba, moixsneba
sazogadoebaSi fsiqikuri daZabulobis faqtorebi da
masobrivi fsiqozis mizezebi; politikuri demokrati-
uli procesebi TandaTanobiT gardaqmnis individis Si-
nagan politikur samyaros da igi gaxdeba ufro racio-
naluri-SemoqmedebiTi.
Tanamedrove dasavleTis politikuri mecnierebis
mier farTod gamoiyeneba klinikuri fsiqologiis,
fqoanalitikosebis, fsiqiatrebis calkeuli gamokvle-
bi, romlebic politikur procesebs erToblivad swav-
loben. politikuri procesebisa da movlenebis anali-
zisas gamoiyeneba klinikuri fsiqologiis meTodebi.
fsiqiatria Tanamedrove dasavleTis politikuri
cxovrebis nawili gaxda, romlis gareSec politikuri
fsiqopaTologiuri movlenebis axsna SeuZlebelia.
fsiqologiasa da fsiqiatrias tranzitul politikur
sivrceSi politikuri funqciebi ganesazRvra; misi kli-
entebi gaxdnen ara mxolod individebi, aramed sociumi,
socialuri jgufebi, radganac maTi fsiqikuri Tavise-
burebebi did gavlenas axdenen politikuri sivrcisa
da demokratiis stabilurobaze. am problemebis Ses-
wavlas saqarTveloSic unda mieqces gansakuTrebuli
yuradReba, radganac Cveni sazogadoeba masobrivi fsi-
qozisa da fsiqopaTologiuri movlenebis tyveobaSia.
politikur-kulturuli sivrcis tranzicia po-
litikuri fsiqologiisa da misi komponentebis Seswav-
lisa da Semecnebis gareSe SeuZlebelia; igi aris indi-
vidisa da sociumis aqtiurobis umniSvnelovanesi faq-
tori, romelic did zemoqmedebas axdens adamianis po-
litikuri RirebulebiTi orientaciis Camoyalibebasa
da mis politikur poziciaze. politikuri kulturis
struqturaSi politikur-fsiqologiuri aspeqtebi
mniSvnelovnad gansazRvravs adamianTa politikuri
Tanacxovrebisa da RirebulebiTi orientaciebis pro-
cess.

142
 2.4. politikuri moRvaweoba — politikuri
kulturis pragmatuli da empiriuli procesi

adamianis politikuri qceva da moRvaweoba — po-

litikur sivrceSi politikuri da sociokulturuli
urTierTobebis Sedegia, romelSic sociumisa da poli-
tikuri aqtorebis pragmatuloba da empiriul-situa-
ciuri moqmedebebis kultura gamovlindeba; igi poli-
tikuri aqtorebis mier politikur sivrceSi gacnobie-
rebuli, mizanmimarTuli da pragmatul-SemoqmedebiTi
saqmianobis formaa; masSi sociumis, politikuri lide-
rebisa da politikuri elitis politikuri interesebis
realizaciis arsi, stili da kultura gamovlindeba.1
politikuri moRvaweoba Semdegi faqtorebiT ga-
nisazRvreba: 1. adamiani warmoadgens ra politikur ar-
sebas, aucilebelia, misi cxovrebiseuli miznebidan ga-
momdinare, politikuri sivrce Seimecnos da gardaq-
mnas Tavis sasargeblod; 2. politikuri moRvaweobis
procesSi gamomuSavdeba garkveuli orientaciebi da
prioritetebi; 3. adamianebi politikuri situaciis Se-
sabamisad politikuri moRvaweobis procesSi Rirebu-
lebaTa modificirebas axdenen; 4. politikuri moRva-
weobis procesSi gamomuSavdeba politikuri pozicia
da miiReba politikuri gadawyvetilebebi. xose ortega
i gaseti aRniSnavda, rom “politikuri moRvaweoba sa-
zogadoebrivi cxovrebis yvelaze uSualo da aqtiuri
aspeqtia”2
politikur moRvaweobaSi etapobrivad da Tanda-
TanobiT pragmatizirdeba winaswar SemuSavebuli da ga-
azrebuli politikuri moqmedebebis modeli. politi-

1
Политология . Учебник. (А. Ю. Мельвиль и др . ) М ., 2008.
С. 383-408
2
xose ortega i gaseti masebis amboxi. sagamomcemlo centri
’xomli”, Tb.,1993, gv.64

143
kur moRvaweobaSi yoveli konkretuli moqmedeba poli-
tikuri situaciisa da momentis Rrma analizs moiT-
xovs. politikuri moRvaweoba politikuri faqtorebis
interesebisa da miznebis realizaciis saSualebaa, ro-
melic ZiriTadad politikur qcevebsa da moqmedebebSi
konkretizirdeba.
politikuri moRvaweobis struqtura politikur
moqmedebaTa erTobliobisagan Sedgeba. politikuri
moqmedebebi politikuri moRvaweobis etapobrivi kon-
kretizirebis formaa, romelic garkveul politikur
situaciaSi an viTarebaSi realizdeba. politikuri
moRvaweobis ZiriTadi orientaciebi da prioritetebi,
miRebul politikur gadawyvetilebaTa TviTreliza-
cia da TviTdamkvidreba politikuri moqmedebebiT mim-
dinareobs.
politikuri qceva konkretul situaciaSi poli-
tikuri moqmedebebis SedarebiT viwro cnebaa. politi-
kur qcevas konkretuli pirobebi da konkretuli situ-
acia gansazRvravs. politikuri qceva aris politikuri
moRvaweobisa da moqmedebebis konkretuli situaciuri
forma politikur-kulturuli sivrcis garkveuli mo-
deli am qcevebis saSualebiT formirdeba.
politikuri moRvaweobis procesualuri Tavise-
burebebi ganisazRvreba politikur moqmedebaTa da
qcevaTa Tanmimdevruli ganxorcielebiT; masSi gamov-
lindeba da realizdeba politikuri sistemis konkre-
tuli modelis struqturul-funqcionaluri Tavise-
burebebi da politikuri kulturis done. politikuri
moqmedeba an politikuri qceva Tavisi realizaciis ga-
azrebisa da Sefasebis winapirobas politikur proces-
Si iRebs.
politikuri moRvaweobis struqtura moicavs: su-
bieqts, obieqtsa da TviT aqtiurobas. politikuri
moRvaweoba politikuri subieqtis obieqtze TviTaqti-
urobiT xorcieldeba, romelic TviT obieqtis aqtiur

144
processac gulisxmobs. politikuri obieqtic garkve-
ul zemoqmedebas axdens politikuri moRvaweobis su-
bieqtze da cvlis misi TviTaqtiurobis formebs poli-
tikuri situaciis an momentis SecvlasTan erTad. po-
litikuri subieqti obieqtze zemoqmedebis procesSi,
masTan urTierTobiTa da TviTSemecnebiT, Tavisi Tvi-
TaqtiurobiTa da TviTrealizaciiT realuri politi-
kuri situaciis Sesabamisad TandaTanobiT gardaiqmne-
ba da modificirdeba.
politikuri moRvaweobis obieqti SeiZleba iyos:
politikuri sivrce an scena, politikuri sistema an
reJimi, politikuri xelisufleba, eleqtorati da a. S.
subieqti SeiZleba iyos: individi, sociumi, eri, socia-
luri jgufi, politikuri moZraoba an gaerTianeba, po-
litikuri elita, politikuri lideri da a. S. SesaZle-
belia politikuri subieqti politikuri moRvaweobis
obieqtad mogvevlinos an piriqiT. amitom, politikuri
moRvaweobis subieqt-obieqtad dayofa SeiZleba piro-
biTad miviCnioT. politikuri sivrcis aqtiur subieq-
tad da ZiriTad Semoqmedad politikuri aqtorebi miiC-
neva, romlebic gansakuTrebul rols asruleben gar-
damaval sazogadoebebSi.
politikuri moRvaweobis obieqtur wanamZRvrebSi
gulisxmoben: politikur moTxovnilebebs, miznebs, in-
teresebs, erovnul-saxelmwifoebrivi ganviTarebis
RirebulebiT prioritetebs da a. S. subieqtur wanam-
ZRvrebad miaCniaT: politikuri motivaciebi, Rirebu-
lebiTi orientaciebi, aracnobieri ltolvebi Zalauf-
lebisaken, politikuri ganwyobilebebi, politikur-
kulturuli da inteleqtualuri miswrafebebi da a. S.
politikur moRvaweobas SeiZleba mivakuTvnoT: 1.
individualuri politikuri moqmedebebi, romelic sa-
kuTari politikuri interesebisa da RirebulebiTi
orientaciebis ganxorcielebas isaxavs miznad; 2. poli-
tikuri lideris moRvaweoba, romlis ganmsazRvreli

145
roli konkretul-istoriuli politikuri momentiT
aris ganpirobebuli; 3. politikuri elitis moRvaweo-
ba, romelsac politikuri procesebis marTvisa da po-
litikuri reJimis Taviseburebebi gansazRvravs; 4. so-
ciumisa da politikuri aqtorebis moqmedebebi, rome-
lic miznad isaxavs konkretuli jgufis, eris, saxel-
mwifos an mTeli sazogadoebis saerTo politikuri in-
teresebis realizaciasa da politikur procesebSi
TviTdamkvidrebas; 5. saxelmwifoebrivi politikuri
struqturebis saqmianoba, romelic politikuri sis-
temis funqcionaluri TaviseburebebiT ganisazRvreba;
6. interesTa jgufebis, lobisturi da arasamTavrobo
organizaciebis moRvaweoba, romlebsac garkveuli
konkretuli mizani amoZravebT da Tavisebur zemoqme-
debas axdenen politikaze.1
იndividualuri politikuri moRvaweoba an moqme-
deba ZiriTadad miznad isaxavs individis politikur
TviTdamkvidrebas. demokratiul politikur sivrceSi
individis politikuri TviTdamkvidreba ZiriTadad
politikuri organizaciis an politikuri institutis
meSveobiT xorcieldeba. politikuri instituti, ro-
melic politikuri sivrcis ZiriTadi aqtoria, indivi-
dis politikur TviTmyofadobas ufro Tanmimdevrul,
mizanmimarTul da kanonzomier xasiaTs aniWebs; misi
saSualebiT politikur moqmedebebs organizebuli da
racionaluri xasiaTi eZleva. politikuri moRvaweobis
institutizacia demokratiuli politikuri sistemisa
da scenis kanonzomieri movlenaa. institutizacias Se-
aqvs politikur moRvaweobasa da moqmedebebSi garkveu-
li politikuri wesrigi, rac erovnul-saxelmwifoeb-

1
ix.: g.abesaZe, e.maTiaSvili. politikuri moRvaweobis Tavisebu-
rebebi gardamaval politikur sistemaSi. kr.: ,,politologiis
problemebi”, naw. mesame. sazogadoeba ,,codna”, 1999, gv. 24-25

146
riv doneze politikuri sistemis stabilur funqcio-
nirebas ganapirobebs.
politikuri moqmedebis sazogadoebrivi forma
axasiaTebs sociums, eleqtorats, koaliciebs, ers da
sxv. politikuri moqmedebis sazogadoebriv formaSi
struqturuli TvalsazrisiT SeiZleba ori tipi gamoi-
yos: 1. politikuri gaerTianebis organizebuli da in-
stituciuri tipi da 2. politikuri gaerTianebis sti-
qiurad warmoSobili tipi. pirveli, formaluri orga-
nizaciebis iseT sistemas warmoadgens, romelic gar-
kveuli TvalsazrisiT ideologizirebulia da regu-
lirdeba konstituciuri normebiT; meore, sociumis an
eleqtoratis iseT struqturas warmoadgens, romelic
garkveul politikur situaciaSi an momentSi stiqiu-
rad warmoiSoba da Tavisi SinaarsiT spontanur xasiaTs
atarebs.
politikuri moqmedebebis institutizacia demok-
ratiuli da stabiluri politikuri sistemisaTvis
aris damaxasiaTebeli, sadac individualuri da sazo-
gadoebrivi interesebi racionalizirebuli da Sexame-
bulia. politikur moqmedebaTa instituciuri pirobe-
bi politikur saqmianobas ufro organizebul, Tanmim-
devrul da pragmatizirebad xasiaTs aniWebs. institu-
tizireba srulad gamoxatavs sazogadoebaSi arsebul
saxelmwifoebriv-konstituciur wesrigsa da politi-
kuri sistemis funqcionalur stabilurobas; igi po-
litikuri moRvaweobis pragmatuli Sedegebis winaswar
gacnobierebasa da gaazrebas axdens da politikur
procesebsa da movlenebs prognozirebad xasiaTs ani-
Webs.
politikur moqmedebaTa struqturul Tavisebu-
rebebsa da xasiaTs Tavisi determinantebi gaaCnia; SeiZ-
leba gamoiyos determinantebis Semdegi saxeebi: 1. po-
litikuri sivrcisa da politikuri scenis Tavisebure-
bebi, romelic politikuri procesis droiTi ganzomi-

147
lebiT ganisazRvreba; 2. individisa da politikuri aq-
torebis politikuri kulturis done, maTi mzadyofna
Seimecnon da gaiazron politikur moqmedebaTa Sedege-
bi, pragmatizaciis formebi, saSualebebi, teqnologie-
bi da meTodebi; 3.politikur sivrceSi politikur moq-
medebaTa legitimuri, mdgradi da stabiluri forme-
bis arseboba da politikuri saqmianobis normatiuli
da mowesrigebuli xasiaTi; 4. sociumisa da eleqtora-
tis politikur moqmedebaTa motivaciebis racianalu-
ri xasiaTi; 5. sazogadoebaSi arsebuli poilitikur-in-
teleqtualuri fenomenebis zemoqmedebis done.
politikur moqmedebaTa determinantebi yovel-
Tvis konkretul xasiaTs atarebs da Taviseburi forme-
biT gamovlindeba; isini SeiZleba or jgufad daiyos: 1.
mdgradi da 2. aramdgradi formebi. mdgradi formebi
damaxasiaTebelia stabiluri da konsolidirebuli de-
mokratiebisaTvis, xolo aramdgradi formebi tranzi-
ciis procesSi myofi politikuri sistemebisaTvis, sa-
dac politikur cvlilebebs zogjer Tan axlavs aras-
tabiluri situaciebi.
politikuri moRvaweobis tipebs politikuri
moTxovnilebebi, interesebi da maT safuZvelze warmo-
Sobili motivaciebi gansazRvraven. politikur moqme-
debaTa tipologiaSi igulisxmeba politikuri saqmia-
nobis forma, sfero, xasiaTi da stili; mas ufro metad
politikuri scenis Taviseburebebi gasazRvravs.
politikis mecnierebaSi ZiriTadad politikuri
moRvaweobis or tips gamoyofen: 1. pozitiuri moqmede-
bebi da 2. negatiuri moqmedebebi. pozitiuri politi-
kuri moqmedebebi miznad isaxavs demokratiuli poli-
tikuri Rirebulebebis politikur sivrceSi damkvid-
rebas, politikuri demokratiis ganxorcielebas, rom-
lis pirobebSic racionalurad iqneba Sexamebuli indi-
vidualuri da saxelmwifoebrivi interesebi. negatiu-
ri politikuri moqmedebebia sociumis an masis iracio-

148
naluri moqmedebebi, romlebic, zogjer destruqciul
xasiaTs atareben da xels uSlian tranziciis proce-
sebs.
SeiZleba kidev gamoiyos politiluri moRvaweo-
bis an moqmedebebis legitimuri da aralegitimuri
formebi. legitimuria iseTi politikuri moqmedeba,
romelic legalizebulia eleqtoratis mier da Seesa-
bameba erovnul-saxelmwifoebriv interesebs; igi gar-
kveulad emyareba politikur sivrceSi aRiarebul Ri-
rebulebebs, normebs, stereotipebs, politikuri Ta-
nacxovrebis Cvevebs, nimuSebs, wesebs, modelebsa da
funqcionalurad kanonierebis farglebSi mimdinare-
obs. aralegitimuria iseTi politikuri moqmedebebi,
romlebic ar aris aRiarebuli eleqtoratis mier da ar
Seesabamebian politilur sivrceSi arsebul Rirebu-
lebiT normebsa da prioritetul mimarTulebebs, rom-
lebic gardamavali demokratiis qveynebSi xels uSlian
politikur cvlilebebs.
tranzitul politikur sistemebSi mizanSewoni-
lad migvaCnia politikuri moRvaweobis dayofa racio-
nalur da iracionalur tipebad; igi ZiriTadad emyare-
ba sazogadoebis politikur-kulturuli ganviTare-
bis donesa da politikuri reJimis im models, rome-
lic arsebul politilur sivrceSi funqcionirebs. po-
litikuri moRvaweobis racionaluri da iracionaluri
formebi met-naklebad yvela politikur sistemaSi ga-
movlindeba. politika da politikuri procesi Tavis
TavSi garkveuli TanafardobiT moicavs racionalur-
sac da iracionalursac, rac Sesabamisad politikur
moqmedebebSic gamovlindeba.
sazogadoebis politikuri racionaluroba saer-
To politikur-kulturuli ganviTarebis dones gamo-
xatavs; politikuri sistemis garkveuli tipi, politi-
kuri procesebi da Rirebulebebi adeqvaturad qmnian
sazogadoebis politikuri racionalurobis elemen-

149
tebs. demokratiuli Tanacxovrebis modeli sazogado-
ebisa da misi politikuri elitis racionaluri moqme-
debebis met SesaZleblobebs iZleva.
individis politikuri moqmedebebis racionalu-
roba damyarebulia politikur-kulturul potenci-
alze, gamocdilebaze, politikur SesaZleblobasa da
unarze. individi racionaluri politikuri moqmede-
bebiT avlens Tavis Sinagan politikur inteleqtualo-
bas, kulturas, politikur TavisTavadobas, axdens sa-
kuTari politikuri miznebis TviTrealizacias da em-
saxureba erovnul-saxelmwifoebriv interesebs; mag-
ram, es imas ar niSnavs, rom racionalurTan erTad ar
gamovlindeba iracionaluri moqmedebebic; individis
politikuri racionaluroba iracionalurTan aris Ta-
nafardobaSi; politikuri moqmedebis racionalurma
formebma politikuri kulturis formirebis proces-
Si TandaTanobiT unda daZlios iracionalur moqmede-
baTa SesaZlebloba.
politikuri moRvaweoba da moqmedebebi dakavSi-
rebulia iseT faqtorebTan, rogoricaa politikuri
utopia da politikuri miTi, romlebsac sazogadoebis
farTo fenebi yovelTvis mohyavda moZraobaSi. poli-
tikur literaturaSi politikuri utopia da miTi,
zogjer, mxolod negatiuri gagebiT aris warmodgeni-
li, rac realur situacias namdvilad ar Seesabameba.
konkretul-istoriuli gamocdoleba ki adasturebs,
rom politiluri utopia da miTi garkveul politikur
situaciasa da viTarebaSi pozitiur rols asrulebda
politikur procesebSi; igi iyo farTo masebis politi-
kuri mobilizebisa da Semoqmedebis saSualeba da did
rols asrulebda sociumis politikuri aqtiurobis
procesSi.
politikuri moqmedeba miznad isaxavs idealur
gegmebs, modelebs, miznebs, miswrafebebs, rac Zalaune-
burad iwvevs utopiuri azrovnebis warmoSobas. uto-

150
piuri azrovnebis gansakuTrebuli mizania momavlisa-
ken miswrafeba; igi mimarTulia idealuri sasmyaros
formirebisaken. momavali utopiaSi axlandelis gag-
rZelebas ki ar warmoadgens, aramed misi alternativaa.
utopia Tavisi CanafiqriT SeuTavsebelia axlandel-
Tan; igi mecnieruli codnisagan gansxvavdeba, magram
adamianis cnobierebis nawils warmoadgens.
utopiur azrovnebaSi ideali miznad iqceva. poli-
tikuri utopiuri ideali empiriul politikur sinam-
dvileSi politikuri moqmedebebis saSualebaa. poli-
tikuri utopiuri ideali politikur moqmedebaSi Sem-
deg funqciebs asrulebs: 1. politikur moqmedebas aZ-
levs garkveul Sinaarssa da mimarTulebas; 2. mxolod
momavlisaken aris mimarTuli da xels uwyobs politi-
kur cvlilebebs; 3. individsa da sociums ganawyobs op-
timizmiT.
politikuri moRvaweobisa da moqmedebebis mode-
lebis SemuSavebisa da gadawyvetilebebis miRebisas,
utopiuri politikuri scenarebisa da proeqtebis ga-
damuSavebac xdeba, romlebic TavisTavad moicaven
utopiis garkveul elementebs; utopiurma elementeb-
ma sociumsa da politikur aqtorebs unda Caunergos
garkveuli imedebi da optimizmi, moaxdinos maTi Zale-
bis mobilizeba momavlis rwmenis safuZvelze. politi-
kurma utopiam unda SeZlos sazogadoebis politikuri
azrovnebisa da moqmedebebis racionalizacia da kul-
turul-inteleqtualuri potencialis modernizacia.
TviT, politikuri utopiuri Teoria racionaluri po-
litikuri Semoqmedebis Sedegia da mimarTulia sazo-
gadoebis srulyofisaken.
politikuri utopiis Seqmna gulisxmobs imas, rom
Cven karg samyaroSi ar vcxovrobT da igi moiTxovs gar-
daqmnas, cvlilebas, ukeTess politikur moqmedebas.
utopia aRwers, Tu rogori unda iyos momavali, adamia-
ni ki misi mimarTulebiT moqmedebs; amitom, utopia

151
srulyofs politikuri moqmedebebis formebs, meTo-
debs, struqturas. adamiani utopiur politikur Teo-
riaSi idealuri politikuri cxovrebis modelis Semu-
SavebiT ufro imorCilebs realur sinamdviles da po-
litikur process Tavis sasargeblod warmarTavs.
politiluri procesi da politikur-kulturuli
veli utopiasTan erTad garkveuli mimarTulebiT an-
tiutopiasac moicavs. utopia Tu emsaxureba adamianTa
optimisturi ganwyobilebebisa da moqmedebebis Camoya-
libebas, antiutopia piriqiT — iwvevs pesimisturad mo-
mavlis warmodgenas; politikuri antiutopia aferxebs
politikur tranzicias, iwvevs sayovelTao nihilizmsa
da RirebulebiTi orientaciis dakargvas.; igi adamian-
Ta da politikur aqtorTa iracionaluri moqmedebebis
mizezi xdeba. politikuri utopia racionaluri poli-
tikuri procesisa da moqmedebebis Tanmxlebi movle-
naa, xolo antiutopia iracionaluri politikuri moq-
medebebisa da sayovelTao politikuri apaTiis mizezs
warmoadgens.
politikuri moRvaweoba, politikuri moqmedeba
da qceva yovelTvis moicavs miTologiur elementeb-
sac. miTi politikuri sinamdvilis iseTi asaxvaa, ro-
melsac mecnieruli da logikuri argumentacia ar aqvs;
misi mizania erTiani rwmenisa da imedis Camoyalibeba;
politikuri miTis formirebas axdens politikuri li-
deri, beladi, politikuri elita da saerTod politi-
kuri aqtorebi, romlebic axdenen masebis mobilizebas
garkveuli miznis realizaciisaken. TviTon masac, Ta-
vis politikur moqmedebaSi gamoimuSavebs garkveul
politikur miTs, romliTac azrs aniWebs sakuTar saq-
mianobas.
politikuri miTi politikuri manipulirebis au-
cilebeli elementi xdeba iq, sadac masebi jer kidev
mzad ar arian racionaluri moqmedebebisaTvis, unari
ar SeswevT inteleqtualurad gaiazron politikuri

152
procesebi da politikuri cvlilebebis RirebulebiTi
aspeqtebi; sociumis iracionaluri nawili da masobri-
vi politikuri cnobiereba miTiuri azrovnebiT sar-
geblobs; igi gansakuTrebul rols asrulebs gardama-
vali cvlilebebis epoqaSi, xels uwyobs sazogadoebis
gadamwyvet mobilizacias garkveul drosa da sivrceSi.
yoveli didi plitikuri moZraoba Tavis miTs
gvTavazobs, Rebulobs mas rogorc imeds, romelic Sev-
sebulia erTiani moqmedebis azriT. politikuri moqme-
deba moiTxovs gamarjvebis rwmenas, romelic miTolo-
giuri motivebiTac gamomuSavdeba. politikuri miTis
safuZvelze iqmneba moqmedebis optimisturi rwmena da
sakuTari miznis miRwevis imedi.
politikuri miTi iracionalur fenomenad aris
aRiarebuli, magram misi mniSvneliba racionalurad
unda iqnes Sefasebuli. didi socialuri moZraobebi da
cvlilebebi Tavis mizans aRweven ara mxolod mecnie-
ruli Teoriis safuZvelze, aramed masebis imedis gamo-
muSavebiT, romelic gamoxatuli iqneba miTebSi.sazoga-
doeba zogjer eyrdnoba politikur miTs, aqvs misi ime-
di da rwmena, Zalas ikrebs misi saSualebiT. politiku-
ri miTi es aris epoqis koleqtiuri imedebis kristali-
zacia; mis gareSe istoriaSi ar aris adamianTa realu-
ri politikuri Semoqmedeba da miswrafeba.1
adamianTa politikur moqmedebebze negatiur ze-
moqmedebas axdens politikuri iluziebi, rac oro mi-
zeziT meiZleba warmoiSvas: 1. gardamavali politikuri
cvlilebebi zogjer warmoSobs damaxinjebul warmod-
genebs politikur tranziciaze da 2. racionaluri ga-
azrebis dabali doniT; man SeiZleba gamoiwvios adami-
anTa iseTi politikuri moqmedebebi, romlebic sayo-
velTao nihilizmsa da pesimizms iwveven. politikuri

1
К. Флаг. Политический миф. М., 2004

153
iluziebi sazogadoebaSi urTierTdapirispirebis mi-
zezi xdeba.
politikur sivrceSi negatiur procesebs uwyobs
xels politikuri fanatizmi, romelic gamovlindeba
iracionalur rwmenaSi romelime ideis an liderisadmi
damokidebulebaSi; man SeiZleba gamoiwvios yovelgvari
racionaluri moqmedebebis dangreva da politikuri
cvlilebebis SeCereba. politikuri fanatizmis safuZ-
veli Cndeba iq, sadac masebi jer kidev inteleqtualu-
rad moumzadeblebi arian politikuri gardaqmnebisaT-
vis; isini TavianTi inteleqtiTa da politikuri kultu-
ris dabali doniT ver eguebian politikur Rirebuleba-
Ta cvlilebebs, romelic sulier vakuums warmoSobs;
sulier vakuums ki politikur sivrceSi garkveuli saxis
fanatizmi avsebs, romelic zogjer Zalauflebis mqone
politikuri aqtorebisaTvis misaRebi xdeba.
politikuri fanatizmi aTavisuflebs adamians pa-
suxismgeblobisagan; igi xdeba romelime politikuri
situaciis an procesis brma morCili; misi, rogorc po-
litikuri aqtoris roli da Semoqmedeba naklebad ig-
rZnoba; igi mxolod garegani Zalis zemoqmedebis Sede-
gad saqmianobs. politikuri fanatizmis pirobebSi ada-
mianebi kargaven damoukideblobas da iqcevian politi-
kuri procesis pasiur monawileebad.
politikuri tranzicia axali demokratiis qvey-
nebSi politikuri gaucxoebis gareSe ar mimdinareobs;
igi adamianis politikuri saqmianobis Tanmxlebi pro-
cesia; politikuri tranziciis pirobebSi garkveuli
adamianebisaTvis politikuri cvlilebebi miuRebeli
xdeba, rac iwvevs politikur gaucxoebas. politikuri
gaucxoebis pirobebSi individi negatiuri poziciis ma-
tarebeli xdeba.
politikuri gaucxoeba negatiur gavlenas axdens
politikuri aqtorebisa da saerTod sociumis saqmia-
nobaze. igi garkveul politikur situaciaSi iwvevs in-

154
dividisa da sociumis pasiur politikur moqmedebebs,
romelic politikuri procesis iracionaluri tenden-
ciebis safuZveli xdeba. politikuri gaucxoebis ori
ZiriTadi mizezi SeiZleba arsebobdes: 1. politikuri
reJimi, romelic Tavisi politikuri wesrigis forme-
biT uaryofs adamianTa damoukidebel da SemoqmedebiT
moRvaweobas, mis individualobasa da RirebulebiT in-
teresebs; 2. individi, romelic Tavisi Sinagani indivi-
dualuri politikuri potencialiTa da doniT ver ak-
mayofilebs politikuri sivrcis RirebulebiT moT-
xovnebs.
politikuri demokratiis damkvidrebis procesis
Tanmxlebia politikuri TviTgaucxoeba, rac individis
Sinagani politikuri Sefasebebisa da winaaRmdegobebis
safuZvelze warmoiSoba; misi mizezi SeiZleba iyos: 1.
individis politikur reJimTan SeuTavsebliba an dapi-
rispireba da 2. sakuTar TavSi arsebuli winaaRmdego-
bebi, romelic gamowveulia RirebulebaTa Sinagani ga-
dafasebiT. aseT SemTxvevaSi, individi ukmayofiloa
Tavisi politikuri moqmedebebiT, Tavisi poziciiTa da
SefasebebiT, dapirispirebulia politikuri Rirebebu-
lebisadmi da konkretul sutuaciebSi moqmedebs mxo-
lod garkveuli stereotipebiT.
politikuri TviTgaucxoeba gansakuTrebiT ga-
movlindeba gardamaval politikur reJimebSi; indivi-
di, romlis Sinagani politikuri RirebulebiTi orien-
taciebi SeTavsebuli da integrirebuli iyo mdgrad
politikur sistemasTan, garkveul pirobebsa da situa-
ciebSi politikur moqmedebaTa vakuumSi aRmoCnda; misi
Sinagani inteleqtualuri potenciali da Rirebuleba-
Ta sistema ar aRmoCnda mzad politikuri cvlilebebi-
saTvis; amitom, igi pirvel rigSi daupirispirda saku-
Tar Tavs, Tavis Rirebulebebsa da politikur TviT-
myofadobas; RirebulebaTa gadafasebis procesi mis-
Tvis politikuri TviTgaucxoebis tolfasi aRmoCnda,

155
ramac garkveul situaciebSi politikuri nihilizmi da
apaTia gamoiwvia.
Tanamedrove politikur-kulturul sivrceSi
mniSvnelovan rols asrulebs politikuri demokrati-
is iseTi forma, rogoricaa politikuri monawileoba;
igi politikuri moRvaweobis erT-erT aqtiur da kon-
kretul formad unda miviCnioT; politikuri moRvawe-
oba SeiZleba oro mimarTulebiT gamovlindes: 1. poli-
tikuri monawileoba, romelic profesiul doneze mim-
dinareobs da Rrmad gaazrebul politikur procesebsa
da gadawyvetilebebs moicavs; 2. politikuri monawile-
uba, romelic mxolod martivi formiT mimdinareobs da
lokalur- situaciur xasiaTs atarebs.
pirvel SemTxvevaSi, politikuri sivrcis aqtore-
bis moRvaweobisa da politikuri gadawyvetilebebis mi-
Rebis procesSi gamovlindeba. am SemTxvevaSi, politi-
kuri monawileoba politikuri institutebisa da
struqturebis aqtiur da pragmatul rols gulis-
xmobs; isini gvevlinebian politikuri gadawyvetilebe-
bis Teoretikos-pragmatikosebad, romlebsac mecnie-
rulad unda hqondeT gaazrebuli misi Sedegebi da
risk-faqtorebi; maTi politikur procesebSi monawi-
leobis formebi SemoqmedebiTi unarebisa da politi-
kuri xelovnebis gamoyenebis gareSe ar moiazreba. po-
litikuri monawileoba profesionalur da inteleqtu-
alur doneze politikisa da politikuri procesis spe-
cifikurobiT aris ganpirobebuli da yvela politiku-
ri sivrcis fundamentalur da aucilebel komponents
warmoadgens.
meore SemTxvevaSi, politikuri monawileoba po-
litikuri droiT ganisazRvreba da situaciur moqme-
debebSi aisaxeba; igi SeiZleba politikur aqtorebze,
politikur institutebsa da moZraobebze Taviseburi
zemoqmedebis formebiT aRiniSnos. politikuri monawi-
leobis es forma gansakuTrebul rols asrulebs gar-

156
kveuli politikuri kampaniebis dros, rodesac gada-
sawyvetia mniSvnelovani politikuri sakiTxi da mis
pragmatizaciaSi eleqtoratis azrs didi mniSvneloba
eniWeba.
politikuri tranziciis procesSi politikuri
monawileobis ori ZiriTadi forma SeiZleba gamoiyos:
instituciuri da araistituciuri formebi. institu-
ciuria iseTi monawileoba, rodesac eleqtorati an
garkveuli socialuri jgufi Tavis nebasa da politi-
kur azrs gamoxatavs politikuri institutis meSveo-
biT da moqmedebs misi saSualebiT; politikuri isti-
tutis saSualebiT kulturul-inteleqtualuri Sina-
arsi eniWeba politikuri monawileobis process. arain-
stituciur politikur monawileobaSi igulisxmeba mo-
qalaqeebis aqtiuri an pasiuri monawileoba politiku-
ri procesebis marTvaSi, rodesac isini uSualod ar
arian CarTuli marTvis sistemaSi, magram arainstitu-
ciuri formebiT mainc gamoxataven TvianT nebas da
garkveul zemoqmedebas axdenen politikuri procese-
bis ganviTarebaze.
politikur moRvaweobaSi mniSvnelovania politi-
kur gadawyvetilebaTa miRebis formebi da maTi pragma-
tizaciis meTodebi. saerTo erovnul-saxelmwifoebri-
vi politikuri gadawyvetilebebis miReba xdeba demok-
ratiuli da legitimuri politikuri institutebisa
da struqturebis xelmZRvanelobiTa da saSualebiT.
zogaderovnuli da zogadpolitikuri gadawyvetile-
bebi miiReba sayovelTao konsensusisa da erTsulovne-
bis safuZvelze, eleqtoratis nebis gamoxatviTa da aq-
tiuri monawileobiT. zogadsaxelmwifoebrivi poli-
tikuri gadawyvetilebebis miRebis mizania gamoikveTos
zogadpolitikuri da zogadsocialuri ganviTarebis
ZiriTadi orientirebi, RirebulebiTi prioritetebi
da maTi pragmatizaciisa da empirizaciis ZiriTadi teq-
nologiebi, romelic politikuri aqtorebisa da soci-

157
umis politikur moRvaweobasa da moqmedebebSi konkre-
tizirdeba.
politikuti gadawyvetilebebis miReba SeiZleba
xdebodes: politikuri lideris, politikuri elitis,
politikuri xelisuflebisa an misi calkeuli insti-
tutis, politikuri aqtoris an moZraobis doneze, mTe-
li eris, sociumis an eleqtoratis masStabiT. igi SeiZ-
leba miRebul iqnes saxelmwifoebriv da regionalur
doneze, garkveuli drois an mTeli istoriuli perio-
dis manZilze, konkretul politikur situaciaSi an mo-
mentSi. miRebul gadawyvetilebaTa konkretizireba da
misi sargeblianoba politikur moRvaweobasa da moqme-
debebSi vlindeba.
politikuri gdawyvetilebebis miRebis ori forma
SeiZleba gamovyoT: 1. legitimuri da 2. aralegitimuri.
legitimuria iseTi gdawyvetileba, romelSic aqtiu-
rad monawileobs, rogorc politikuri aqtorebi, po-
litikuri xelisuflebis mqone institutebi da struq-
turebi, ise sociumi. legitimuri politikuri gadaw-
yvetilebebis dros maqsimalurad aris gaTvaliswine-
buli eleqtoratis demokratiuli azri da politiku-
ri neba. aralegitimuria iseTi gadawyvetileba, rode-
sac politikuri aqtorebi da struqturebi iRebs iseT
politikur gadawyvetilebas, romelic sociumis nebis
sawinaaRmdegoa, ar iTvaliswinebs maT interesebs da
realur politikur situacias. igi iseTi gadawyveti-
lebaa, sadac dominirebs politikuri elitis azri da
mxolod misi interesebis gamomxatvelia.
gardamaval politikur procesebSi gamoricxuli
ar aris politikurma aqtorebma da politikurma eli-
tam maTi legitinurobis farglebSi, damoukideblad
miiRon politikuri gasawyvetilebebi. gardamaval pe-
riodSi, zogjer, warmoiSoba eqstremaluri situacie-
bi, romlebic saWiroeben swraf reagirebasa da moqme-
debebs; amitom, politikuri elita iZulebulia imoqme-

158
dos drois Sesabamisad da yovelTvis ver SeZlos legi-
timuri gadawyvetlebebis miRebis principebis dacva.
amrigad, politikuri moRvaweoba warmoadgens in-
dividisa da politikuri aqtorebis mizanmimarTul da
gacnobierebul politikur moqmedebaTa da qcevaTa
erTobliobas, romelSic mimdinareobs maTi politiku-
ri interesebis realizacia, politikur sivrceSi prag-
matul gardamqmneli saqmianoba; masSi gamovlindeba
adamianis damoukideblobis, TavisTavadobis, TviTmyo-
fadobisa da TviTrealizaciis cnobieri politikur-
kulturuli potenciali, unari da SesaZleblobebi.
adamianebi da sociumi politikuri moRvaweobisa
da moqmedebebis safuZvelze Tavis sasargeblod gamoi-
yeneben da gardaqmnian politikur cxovrebas, Seimecne-
ben sakuTar Tavs da politikuri individualizaciisa
da personalizaciis pirobebSi integrirdebian poli-
tikur sivrceSi; individi Tavisi politikuri saqmiano-
biT iqceva politikuri sistemis aqtiur subieqtad,
romliTac mimdinareobs politikuri procesis mar-
Tva. politikuri moRvaweoba, rogorc mizanmimarTuli
da mizanSemoqmedebiTi cnobieri procesi, politikuri
kulturis pragmatul-empiriul formas warmoadgens.
Tanamedrove saqarTveloSi politikuri moRvawe-
oba demokratiuli politikuri Rirebulebebisa da po-
litikuri kulturis damkvidrebis mniSvnelovani prag-
matuli da epiriuli procesi gaxda; avtoritaruli re-
Jimis daZlevisa da legitimaciis procesSi ganxorcie-
lebuli garkveuli cvlilebebis Semdeg misi situaciu-
ri pragmatuloba da erovnul-saxelmwifoebrivi gamo-
yenebiTi aspeqtebi ufro TvalSi sacemi gaxda. Tanamed-
rove politikur moRvaweobasa da moqmedebebSi Tanda-
TanobiT ikveTeba ramdenime niSani: 1. politikur moR-
vaweobasa da moqmedebebs garkveulad mieca legitimu-
ri da pragmatul-empiriuli xasiaTi; 2. politikur moq-
medebebsa da qcevebSi ufro metad gamovlindeba indi-

159
vidualuri da saxelmwifoebrivi racionaluri poli-
tikuri miznebi da interesebi; 3. TandaTanobiT mimdi-
nareobs samarTlianobis aRdgena da politikuri pro-
cesis marTvaSi iracionaluri tendenciebis daZleva;
4.adamianebs daubrundaT momavlis imedi da ufro aqti-
ur monawileobas iReben politikuri gadawyvetilebe-
bis miRebasa da realizaciaSi; 5. TandaTanobiT Zlier-
deba samoqalaqo kulturis gavlena da politikuri aq-
torebis mier misi kritikuli azris gaTvaliswineba,
romelic politikuri procesis marTvis aucilebeli
elementi gaxda.

160
 mesame Tavi

politikuri socializacia da politikuri

kultura

3.1. politikuri socializaciis koncefcia da

modelebi politikis TeoriaSi

politikuri kultura warmoadgens adamianis mier

RirebulebaTa aTvisebisa da politikuri qcevisa da
moRvaweobis Sesabamisi modelebis Ziebis uwyvet pro-
cess. politikuri kulturis struqtura da garkveuli
tipi politikur sistemaSi arsebuli Rirebulebebis,
normebis, tradiciebis, stereotipebisa da qcevis wese-
bis safuZvelze formirdeba. adamiani garkveul poli-
tikur-kulturul sivrceSi irCevs misTvis misaReb Ri-
rebulebiT orientaciebs, TandaTanobiT iTvisebs sa-
Wiro statusis qcevebsa da politikaSi monawileobis
arsebul dominantur kulturul normebsa da standar-
tebs. politikuri socializacia uzrunvelyofs poli-
tikuri ganviTarebis memkvidreobiTobasa da politi-
kur sivrceSi moqalaqeTa aqtiuri politikuri pozici-
is formirebas. gansakuTrebiT mniSvnelovania politi-
kuri socializaciis Taviseburebebis gaazreba poli-
tikuri tranziciis procesSi.
socializaciis procesSi yalibdeba adamianis so-
cialuri Tvisebebi da niSnebi, misi cxovrebiseuli
orientaciebi da Sefasebebi, konkretul-individualu-
ri saqmianobis unari da Taviseburebebi; misi saSuale-
biT adamianSi konkretizirdeba socialuri Tanacxov-
rebis Sedegad gamomuSavebuli da miRebuli Rirebule-
bebi, normebi da wesebi. socializaciis Sinaarsi, Tavi-
seburebebi da mimdinareoba individisa da socialur-

161
politikuri sistemis urTierTzemoqmedebis procesiT
ganisazRvreba.1
socializacia ormxriv aqtiur process gulis-
xmobs: 1. socialuri sistema, Tavisi konkretuli amo-
canebidan gamomdinare, kanonzomier da mizanmimarTul
zemoqmedebas axdens individsa da sociumze; 2. indivi-
di, Tavisi moTxovnilebebisa da interesebis Sesabami-
sad, garkveul zemoqmedebas axdens socialur sistema-
ze. socializaciaSi realizdeba adamianis socialuri
SesaZleblobebi da cxovrebiseuli saqmianobis poten-
ciali da unari; igi aris socialuri garemosa da indi-
vidis integraciis procesi, romlis Sedegadac adamia-
ni iTvisebs misTvis misaReb da obieqturad aucilebel
Rirebulebebsa da normebs. socializaciis procesSi
yalibdeba individi, rogorc garkveuli sistema. adami-
ani socializaciis procesSi sociumis mier xangrZlivi
istoriuli da kulturuli gamocdilebis Sedegad Se-
muSavebul normebs Soris garkveul arCevans akeTebs.2
socializacia ewodeba process, romliTac adamiani
iZulebuli xdeba ifiqros da imoqmedos sazogadoebri-
vad misaRebi formiT.3 frangi politologi Jan-mari
denkeni aRniSnavs, rom “socializacia aris procesi ,
romelic Zalian adre aiZulebs adamianebs miiRon az-
rovnebisa da qcevis forma, romelic gabatonebuli
stereotipis Sesabamisia”.4
politikuri socializaciis idea warmoiSva XX-is
50-ian wlebSi “socializaciis” cnebis analogiurad.
termini “socializacia” samecniero mimoqcevaSi Semoi-
tana amerikelma sociologma f. giddingsma (1855-1931)

1
g.abesaZe. politikuri socializacia. ,,meridiani”, Tb., 1996, gv. 16
2
k.qecbaia. sociologiis Sesavali (leqciebi). ,,universali’, Tb.,
2011, gv.142
3
Tomas m. magStadti. gavigoT politika. ilias saxelobis
universitetis gamomcemloba, Tb., 2010, gv.313-314
4
Jan-mari denkeni. politikuri mecniereba. Tb., 2007, gv.109

162
da frangma sociologebma XIX s-is bolos, “adamianis
socialuri bunebis ganviTarebis procesis” aRsaniSna-
vad.1 socializacia gagebuli iyo axali Taobis mier
konkretul sazogadoebaSi gavrcelebuli codnis,
mrwamsis, normebisa da ganwyobilebebis dauflebis
procesad. calkeuli samecniero skolebi da mimarTu-
lebebi ZiriTadad yuradRebas aqcevdnen socializaci-
is sxvadasxva meqanizmebis Taviseburebebs, romelmac
gavlena iqonia socializaciis Sinaarsis, rogorc pro-
cesis gagebaze, mis logikaze.
socializaciis procesis ramdenime modeli gamoi-
yofa:
1. socializacia gagebulia, rogorc piradi kon-
trolis ganviTarebis procesi. igi SemuSavebulia z.
froidis mier da dakavSirebulia klasikuri fsiqoana-
lizis ideebTan. am Teoriis Tanaxmad, individi yovel-
Tvis imyofeba sazogadoebasTan konfliqtur viTareba-
Si, radganac misi biologiuri (seqsualuri) instiqtebi
da ltolvebi daTrgunulia. socializaciis procesi
gagebulia am damangreveli instiqtebisa da ltolvebis
aRsakveTad. amasTanave, sazogadoebis mxridan kontro-
li iwvevs individis arsebobaSi daZabulobasa da dis-
komforts, romelic kargavs TviTgamosaxvis Tavisuf-
lebas.
2. socializacia warmodgenilia adamianTaSoriso
TanamSromlobis procesad, romlis Sedegadac adamia-
nebi ayalibeben Tavis sakuTar socialur “me”-s. moce-
muli modeli agebulia C. p. kulisa da j. h. midis simbo-
luri interaqcionizmis Teoriaze, romlis Tanaxmadac
individis socialuri TavisTavadobis ganmsazRvrelia
garemosmomcveli samyaro. am midgomis momxreebi gansa-
kuTrebul yuradRebas uTmoben adamianze jgufuri ze-
moqmedebis efeqts, romlis Sedegadac socialuri gan-

1
T. Giddings. The Teory Socialization. N.Y., 1997, p.22

163
wyobilebebi yalibdeba; sxva adamianTa azrebs, mimikeb-
sa da grZnobebs garkveuli zemoqmedeba aqvs individis
socialurobis formirebaSi. e. i. adamianis ‘socialuri
me” urTierTmoqmedebis (interaqciis) Sedegad yalib-
deba., da nebayoflobiT emorCileba sistemis miznebsa
da ganwyobilebebs.
3. dasavleTis socialur mecnierebebSi wamyvani
adgili uWiravs t. parsonsis socializaciis models,
romelic struqturul-funqcionalizms emyareba. am
Teoriis Tanaxmad, imdividi sxva adamianebze urTier-
Tzemoqmedebas axdens garkveuli rolis safuZvelze,
romelsac is asrulebs sazogadoebriv sistemaSi. e. i.
socializaciis procesSi gadamwyveti mniSvneloba eni-
Weba individis rolur funqcionalur TviTdamkvidre-
bas socialur sivrceSi.
4. socializacia gagebulia tradiciuli bihevio-
rializmis safuZvelze, romlis Sedegadac individi
qceviT procesSi modificirdeba da iRebs garkveul
socialur saxes. adamianebi socializaciis procesSi
irCeven saqmianobis garkveul models da misi saSuale-
biT gamoavlenen TavianT socialur TavisTavadobas
sociumSi. e..i. socializaciis procesi gagebulia qce-
vis modelebis erTobliobad, romlis Sedegadac indi-
vidi garkveul Rirebulebebs, normebsa da ganwyobile-
bebs SeiZens.
r. J. Svarcenbergis azriT, socializacia aris
procesi, romlis daxmarebiTac xdeba socialuri nor-
mebis aTviseba da interiorizacia. mTeli sicocxlis
manZilze adamiani garemodan iRebs sociokulturul
elementebs, axdens maT interiorizaciasa da integra-
cias Tavis TavSi. socializaciaSi yvelaze mTavaria
kulturuli modelebis interiorizacia. igi warmoad-
gens codnis, ganwyobilobebis, grZnobebis, arsebobis
saSualebebis gaazrebisa da gaTavisebis process, rome-
lic mocemuli sazogadoebisTvis aris damaxasiaTebe-

164
li. adamiani am socialur garemoSi adaptirdeba da
kulturulad integrirdeba. socializirebuli adamia-
ni ekuTvnis Tavis garemos da iziarebs am jgufis um-
Tavres Sexedulebebs, Rirebulebebsa da gemovnebas,
romelsac TviTon ekuTvnis.1
socialur mecnierebebSi socializaciis or ten-
dencias gamoyofen: tipizaciasa da individualizacias.
tipizaciaSi gulisxmoben qcevis stereotipebisa da mo-
delebis formirebas; individualizaciaSi ki sakuTari,
gansakuTrebuli Tvisebebisa da stilis gamovlenas,
Rirebulebebis, normebis, moralis, gemovnebisa da saq-
mianobis sakuTar arCevans, romliTac personalizir-
deba garkveul sivrceSi.
amrigad, socializacia gulisxmobs konkretul
sazogadoebaSi arsebuli socialuri Rirebulebebis,
normebis, orientaciebis, Sefasebebis, kulturisa da
codnis garkveuli maragis, adamianis socialuri Ta-
nacxovrebis Sedegad miRebuli wesebisa da standarte-
bis SeTvisebis process, romelic individis socialur
TavisTavadobasa da saqmianobaSi gamovlindeba.2
XX s-is 50-60-ian wlebSi cneba “socializacia” mya-
rad damkvidrda politikur mecnierebebSi; igi farTod
iyo gamoyenebuli g. almondis, s. verbas, d. istonis, r.
hesis, p. Saranis, g. heimenis, r. zigelis SromebSi. 1959
wels pirvelad ,,politikuri socializacia” Semoitana
amerikelma mecnierma g. heimenma. 1969 wels gamovida e.
dausonisa da k. priuitis wigni “politikuri sociali-
zacia”.
adamianis politikur-kulturuli tipis formi-
rebaSi ganmsazxvreli adgili uWiravs politikuri so-
cializaciis models, romelic politikuri Rirebule-

1
H. :. Idfywth,thu. Gjkbnbxtcrfz cjwbjkjubz. Xfcnm I. V., 1992, c.
153
2
g. abesaZe. politikuri socializacia. ,,meridiani”, Tb., 1996, gv. 71

165
bebis, normebis, qcevis wesebisa da stereotipebis aTvi-
sebis process gulisxmobs. politikuri socializacia
adamianis politikuri poziciisa da stereotipebis aT-
visebis process gulisxmobs. politikuri socializa-
cia adamianis politikuri poziciisa da personaliza-
ciis mTavari da ganmsazRvreli faqtoria.; igi adamians
ayalibebs, rogorc garkveuli politikuri Rirebule-
bebisa da statusis mqone arsebad. Tomas m. magStadti
aRniSnavs, rom “politikuri socializacia aris proce-
si, romelSic moqalaqes uyalibdeba Rirebulebebi, Se-
xedulebebi da azrebi, romelTa saSualebiTac maT Se-
uZliaT politikur sistemas daexmaron. yoveli TviT-
kmari sazogadoeba moqalaqes Caunergavs garkveul Zi-
riTad Rirebulebebs.”1
Tanamedrove politikuri socializaciis koncef-
ciaSi ori versia gamoiyofa:
pirveli versia, romelic emyareba “morCilebiT”
models da SemuSavebuli iyo bihevioralistebis C. me-
riamis, h. lasuelisa da politikaSi sistemuri midgo-
mis fuZemdeblebis d. istonis, j. denisis, g. almondis,
s. verbasa da k. doiCis mier. maT politikuri sociali-
zacia miaCndaT politikuri sistemis individze zemoq-
medebis procesad, romlis mizani iyo pozitiuri gan-
wyobilebebis formireba sistemaze. individi miCneulia
politikuri sistemis elementad, romliTac miRweuli
unda iyos politikuri sivrcis mdgradoba. am versiiT,
politikuri socializaciis modeli gulisxmobs indi-
vidis mier Rirebulebebisa da standartebis nebayof-
lobiTi miRebis process, romelsac mas sTavazobs po-
litikuri sistema misi cxovrebis sxvadasxva etapze.
meore mersia, romelic politikur socializacias
miiCnevs xelisuflebisa da individis urTierTzemoq-

1
Tomas m. magStadti. gavigoT politika. ilias saxelobis
universitetis gamomcemloba, Tb., 2010, gv.314

166
medebis procesad, SemuSavebuli iyo konfliqtis, plu-
ralizmisa da hegemoniis Teoriebis safuZvelze. misi
fuZemdeblebi iyvnen m. veberi, g, moska, r. dali, v. har-
ti, r. milibendi, r. dausoni, da sxva. maTi azriT, indi-
vidi ar warmoadgens politikuri sistemis pasiur mona-
wiles, romelsac SesaZlebloba aqvs Tavisi aqtiuroba
gamoavlinos eTnosis, klasis, politikuri partiis
mxardaWeriT.
politikuri socializaciis bihevioralistuli
modeli gansakuTrebul yuradRebas aqcevda politi-
kur qcevebs, akeTebda maT empiriul analizs da ey-
rdnoboda raodenobriv faqtorebs. faqtebis inter-
pretaciiT xdeboda individisa da sociumis politi-
kur procesebSi monawileobis gansazRvra, rac pragma-
tuli mosazrebebiT iyo gamarTlebuli.
bihevioralistuli Teoriis axal politikur si-
tuaciaSi modificireba moaxdina d. istonma, k. doiCma
da g. almondma, romlebmac politikur kvlevaSi safuZ-
veli Cauyares postbihevioralistul meTods. es meTo-
di daedo safuZvlad politikuri socializaciis Teo-
rias, romelic sami formiT SeiZleba CamovayaliboT: 1.
politikuri socializaciis Teoriuli modelebis Se-
muSaveba empiriuli politikuri situaciis analizis
safuZvelze; 2. politikuri socializaciis calkeuli
problemebis konceptualizacia da ZiriTad kategori-
aTa gansazRvra; 3. operacionalizacia da aprobireba
anu politikur-kulturul sivrceSi maTi ganxorcie-
lebis modelebisa da proeqtebis Zieba.
politikuri socializaciis koncefciis Camoya-
libebaze garkveuli zegavlena moaxdina struqturul-
ma funqcionalizmma, romlis fuZemdebelia t. parson-
si; man Seqmna cnebebis - ”sistema”, “struqtura”, “fun-
qcia” - erTiani modeli. igi adamianTa moqmedebebsa da
saerTo socialur-politikur procesebs sistemuro-
bis principiT udgeboda. struqturulma funqciona-

167
lizmma Seqmna adamianis moqmedebaTa erTiani Teoria,
romelic gulisxmobda individis miznebisa da Rirebu-
lebiTi orientaciebis SeTavsebas politikuri siste-
mis funqciebTan.
Cveni ganmartebiT, politikuri socializacia
aris garkveul politikur sivrceSi adamianTa politi-
kuri Tanacxovrebis Sedegad Seqmnili Rirebulebebis,
normebis, nimuSebis, wesebis, stereotipebis politiku-
ri azrovnebis formebisa da mimarTulebebis, orienta-
ciebis, Sefasebebisa da saerTod politikuri kultu-
ris arsebuli maragis aTvisebis procesi. igi ZiriTa-
dad gulisxmobs: 1. individisa da sociumis politiku-
ri adaptaciisa da kulturizaciis process da 2. indi-
vidisa da sociumis Sinagani TavisTavadobis gamovle-
nasa da politikur sivrceSi TviTrealizacias.
dasavleTis politikis mecnierebebSi politikuri
Rirebulebebisa da normebis xasiaTis safuZvelze, ro-
melic gansazRvravs individis politikuri qcevis ni-
muSebs, gamoyofen politikuri socializaciis ramde-
nime models:
1. harmoniuli modeli emyareba politikur-kul-
turuli sivrcis erTgvarovnobas, demokratiul tra-
diciebsa da samoqalaqo sazogadoebas, romelic uz-
runvelyofs individisa da xelisuflebis dialogsa da
konsensualur TanamSromlobas. aseT nimuSad SeiZleba
dasaxeldes britanul-amerikuli kulturis tipi, sa-
dac xelisufleba da individi mxars uWeren sayovelTa-
od aRiarebul idealebs, normebsa da Rirebulebebs.
2. pluralistuli modeli, romelic gavrcelebu-
lia dasavleT evropis qveynebSi; politikuri sociali-
zaciis es modeli uzrunvelyofs saerTo politikur-
kulturul wesrigsa da politikuri sistemis mdgrad
funqcionirebas. politikuri procesebis marTvisa da
individis politikuri socializaciis procesi mimdi-
nareobs racionaluri dialogisa da konsensualuri

168
TanamSromlobis safuZvelze. am qveynebSi politikuri
konsensusi emyareba liberalur-demokratiul Rirebu-
lebebs, romelmac Seqmna stabiluri politikur-kul-
turuli sivrce.
3. konfliqturi modeli, romelic gavrcelebulia
aradasavluri civilizaciis zogierT qveyanaSi da Zi-
riTadad emyareba klanis, gvaris, tomisa da sxva kuTxu-
ri elementebiT gamoxatuli jgufebis interesebsa da
Rirebulebebs. aseT sazogadoebaSi maRalia politiku-
ri Zaladobis xarisxi da gamoirCeva kulturuli ara-
erTgvarovnobiT. individi iTvisebs politikuri cxov-
rebis kuTxur Rirebulebebsa da normebs, romelic po-
litikur sivrceSi subkulturaTa mkveTri dapirispi-
rebiT gamovlindeba.
4. hegemonisturi modeli, romelic damaxasiaTebe-
lia daxuruli politikuri sistemebisaTvis; igi indi-
vidis politikur socializacias ZiriTadad gansaz-
Rvravs misi kuTvnilebiT romelime klasis, religiis an
ideologiuri koncefciisadmi. politikuri siciali-
zaciis aseTi tipi ZiriTadad damaxasiaTebelia avtori-
taruli da totalitaruli politikuri reJimebisaT-
vis. igi qmnis politikuri individis iseT models, rom-
lisTvisac SemoqmedebiTi da damoukidebeli arCevani
SeuZlebelia da politikuri reJimis morCil arsebas
warmoadgens.
5. gardamavali sazogadoebis modeli, romelic
damaxasiaTebelia tranzituli politikuri sistemebi-
saTvis da xasiaTdeba racionaluri da iracionaluri
procesebiT. demokratiuli tranzicia rTuli proce-
sia da miznad isaxavs liberaluri politikuri Rirebu-
lebebisa da normebis damkvidrebas, romelmac individi
unda gadaaqcios politikuri sivrcis aqtiur monawi-
led. aseTi modeli ZiriTadad gavrcelebulia postko-
munistur da sxva posttotalitarul qveynebSi, rom-
lebmac politikuri Tanacxovrebis demokratiuli wes-

169
rigi airCies. Tumca, aseT politikur-kulturul siv-
rceSi gamoricxuli ar aris politikuri Zalebisa da
subkulturuli tipebis garkveul situaciebSi mkveT-
ri dapirispireba.
politikuri socializaciis ori ZiriTadi mimar-
Tuleba SeiZleba gamoiyos: politikuri mikrosocia-
lizacia da makrosocializacia. erTi mxriv, igi gulis-
xmobs politikuri socializaciis individualur Tavi-
seburebebs, moTxovnebs, interesebs, RirebulebiT
orientaciebsa da azrovnebis Sinagan potencials; meo-
re mxriv, igi gulisxmobs garegan faqtorebs, politi-
kur-kulturuli sivrcis Taviseburebebs, politikuri
reJimisa da wesrigis formebs, politikuri aqtorebis
funqcionalur rols, romelic amkvidrebs politiku-
ri adamianis garkveul models.
politikuri mikrosocializacia Seiswavlis ada-
mianis Sinagan politikur-kulturul samyaroSi mimdi-
nare procesebs, cnobierisa da aracnobieris Tanafar-
dobas, azrovnebis stilsa da potencials,. igi gansaz-
Rvravs adamianis individualizaciis, TviTdamkvidre-
bisa da TviTrealizaciis process.
politikuri makrosocializacia Seiswavlis gar-
kveul politikur sivrceSi arsebul politikur-kul-
turul Rirebulebebs, orientaciebs, normebs, Sefase-
bebs, stereotipebs, politikuri Tanacxovrebis weseb-
sa da principebs, romelsac adamiani da sociumi iTvi-
sebs. igi politikuri agentebisa da aqtorebis zemoqme-
debis Sedegad mimdinareobs da mizanmimarTul xasiaTs
atarebs.; mis Sinaarss, mimarTulebebsa da formebs Zi-
riTadad arsebuli politikuri sistemis struqtu-
rul-funqcionaluri elementebi gansazRvravs.
politikuri mikrosocializacia da makrosocia-
lizacia erTian sistemas warmoadgens, magram urTier-
Tzemoqmedeba da Tanafardoba garkveul winaaRmdego-
bebs warmoSobs. es sistema Taviseburi procesebis,

170
struqturebis, mimarTulebebisa da komponentebisagan
Sedgeba, romliTac formirdeba politikuri adamianis
garkveuli modeli. politikuri adamianis konkretul
modelSi sinTezirdeba politikuri mikrosocializa-
ciisa da makrosocializaciis elementebi, romlis Se-
degadac vRebulobT politikuri socializaciis Tavi-
sebur modelsa da politikuri kulturis garkveul
tips.
politikuri socializaciis Tanamedrove modeli
komponentTa TaviseburebebiTa da winaaRmdegobiTi
procesebiT xasiaTdeba. komponentebSi igulisxmeba po-
litikuri socializaciis konkretuli struqturul-
funqcionaluri procesebis erToblioba.; isini gar-
kveul politikur-kulturul sivrceSi Taviseburi
formebiTa da wesebiT xorcieldeba.
politikuri socializaciis umniSvnelovanesi
struqturul-funqcionaluri komponentia politiku-
ri Rirebulebebi da normebi, romelsac adamiani kon-
kretul politikur sivrceSi iTvisebs. politikuri
socializaciis procesSi, erTi mxriv, politikuri Ri-
rebulebebi da normebi zemoqmedeben adamiansa da so-
ciumze, xolo meore mxriv, TviT adamiani da sociumi
zemoqmedebs masze da garkveul situaciebSi axdens maT
modificirebas.
politikur kulturasa da socializaciaSi adamia-
nisa da sociumis politikuri interesebis ganmsaz-
Rvrelia RirebulebiTi orientaciebi, romelsac pir-
velad yuradReba miaqcia t. parsonsma; igi masSi gulis-
xmobda im idealebs, mimarTulebebsa da cxovrebiseul
miznebs, romlisTvisac moRvaweobs adamiani; misi az-
riT “Rirebuleba” niSnavs, raRac sasurvels an Rirse-
uls, romliskenac iswrafvis adamiani. RirebulabiTi
sivrce SeiZleba iyos garkveuli erToblioba, romelic
warmoiSoba adamianis urTierTobiT gare samyarosTan.
RirebulebiTi orientacia gansazRvravs adamianis po-

171
litikur socialurobas da politikuri saqmianobis
prioritetul aspeqtebs.
politikuri normebi adamianTa Tanacxovrebis we-
sebis standartizacias warmoadgens. masSi modificir-
deba politikuri aqtorebis interesebi da miznebi,
romlebic politikur RirebulebebTan da samarTleb-
riv normatiul aqtebTan erTad aregulireben politi-
kur procesebs, amyareben garkveul politikur wes-
rigs. politikuri normebi axdenen politikuri Rire-
bulebebis konkretizacias, konkretul pirobebSi gan-
sazRvraven adamianisa da sociumis politikuri qcevisa
moqmedebis sazRvrebs, gamoimuSaveben stereotipebsa
da standartebs. politikuri normebi adamianTa moqme-
debas aZleven swor logikur imperatiul formas da
warmoadgenen socialuri kontrolis saSualebas.
amerikeli sociologi a.k. koeni socialuri nor-
mebis Semdeg funqciebs iZleva: socialur urTierTo-
baTa regulireba da qcevis nimuSebis sazRvrebis gan-
sazRvra. t. parsonsis azriT, normebi, erTi mxriv, sa-
zogadoebas uzrunvelyofs etalonebiT, nimuSebiT,
modelebiT, standartebiT da qcevis SablonebiT da me-
ore mxriv, uzrunvelyofs stabilizacias, wesrigiano-
bas, wonasworobas, sazogadoebriv urTierTobaTa in-
tegracias.
politikur sivrceSi politikuri Rirebulebebi
da normebi or ZiriTad funqcias asrulebs: 1. plura-
listurs, romliTac uzrunvelyofilia adamianisa da
sociumis damoukidebloba, TavisTavadoba da avtono-
miuroba TviTSemoqmedebisa da TviTrealizaciis sa-
fuZvelze; 2. integraciuls, romlis mizania politiku-
ri stabilurobisa da wesrigianobis uzrunvelyofa.
politikuri sistemisa da misi struqturebis legiti-
luri funqcionireba.
politikuri socializacia adamianTa politikuri
Tanacxovrebis istoriulad gansazRvrul sistemaSi

172
mimdinareobs, romelsac politikuri urTierTobebis
wesebi warmoadgens. politikuri Tanacxovrebis wesebi
aris politikuri Rirebulebebisa da normebis damkvid-
rebis formebi; mas ZiriTadad gansazRvravs politiku-
ri sistemis funqcionirebis Taviseburebebi da konkre-
tul urTierTobaTa xasiaTi; igi aris politikuri moq-
medebebis modelebis, qceviTi standartebisa da poli-
tikuri azrovnebis miRebuli wesebis erToblioba.
politikuri Tanacxovrebis wesebSi vlindeba sa-
zogadoebis politikuri kulturis done, politikur
aqtorTa inteleqtualuri potenciali da adamianTa
RirebulebiTi orientaciebi; igi konkretul-istoriu-
li kategoriaa, romelSic politikuri reJimis mier
damkvidrebuli politikuri Tanacxovrebis standar-
tebi da stereotipebi aisaxeba. isini politikur-kul-
turul sivrceSi or ZiriTad funqcias asrulebs: 1. po-
litikuri socializaciis, romelmac politikuri kul-
turis damkvidrebas unda misces mizanmimarTuli da
Tanmimdevruli xasiaTi da 2. politikur sivrceSi daam-
yaros garkveuli wesrigi da stabiluroba. man unda
misces politikur socializacias mizanmimarTuli da
myari funqcionaluri xasiaTi.
politikuri Tanacxovrebis wesebi qmnian garkve-
ul stereotipebs, standartebs, nimuSebs, etalonebs;
misi saSualebiT funqcionireben politikuri normebi,
romlebic Tavisi simyariT gamoirCevian da gansakuTre-
bul rols asruleben politikuri kulturis garkveu-
li tipis damkvidrebaSi. stereotipebi da nimuSebi
aris politikuri Tanacxovrebis Sedegad gamomuSave-
buli myari sqematizirebuli formebi. isini politiku-
ri socializaciis procesSi asruleben rogorc pozi-
tiur, ise negatiur rols.
stereotipebi, standartebi, nimuSebi da etalone-
bi konkretul politikur situaciaSi politikuri ga-
azrebisa da moqmedebis Tavisebur models gvTavazo-

173
ben. isini politikuri kulturis struqturaSi garkve-
uli TanamSromlobisa da Tanaarsebobis sqemebsa da we-
sebs warmoadgenen; maT Tavis konkretul saqmianobaSi
iyenebs politikuri socializaciis calkeuli agente-
bi.
Tanamedrove politikuri socializaciis umniS-
vnelovanesi komponentia politikuri ganwyobilebebi
da warmodgenebi; isini warmoadgenen politikur-fsi-
qologiur asociaciebsa da kompleqsebs, romlebic in-
dividisa da sociumis poziciebsa da gancdebSi gamov-
lindeba. politikuri ganwyobileba iZleva zogadpoli-
tikuri situaciisa da politikur sivrceSi mimdinare
movlenebis gaanalizebis saSualebas. politikuri gan-
wyobilebis Seswavla saSualebas gvaZlevs movaxdinoT
politikuri socializaciis procesis Tanmimdevruli
prognozireba. misi funqciebia: Semguebloba, TviTSe-
mecneba, TviTregulireba, TviTdacva, politikuri po-
ziciis gamokveTa. politikuri ganwyobilebis Secvla-
ze didad aris damokidebuli politikuri situaciis
regulireba an politikur RirebulebaTa da orienta-
ciaTa Secvla; igi did zegavlenas axdens politikuri
socializaciisa da kulturizaciis procesze, misi
komponentebis interiorizaciis mimdinareobaze.
politikur situaciaSi politikuri orientaciebi
da Sefasebebi gansazRvraven mTel procesualur rea-
lobasa da Sinaarss. politikuri orientaciebi poli-
tikuri socializaciisa da politikuri kulturis
struqturul-funqcionaluri komponentebis ZiriTa-
di mimarTulebebis ganmsazRvrelia da arsebiT zegav-
lenas axdens politikur Sefasebebze. politikur Sefa-
sebebSi Cans politikuri aqtorebis mier empiriul-si-
tuaciuri politikuri procesebis TviTgaazrebisa da
TviTSemecnebis SesaZleblobebi da potenciali. poli-
tikuri orientaciebi arsebiTad gansazRvraven indivi-
dis politikur miznebsa da interesebs, poziciasa da

174
prioritetebs; igi Tanmimdevrul da kanonzomier xasi-
aTs aZlevs politikuri socializaciis process da po-
litikur aqtorebs gamoumuSavebs TviTorientaciisa
da TviTrealizaciis unarebs.
politikuri socializaciis procesis arsebiTi
komponentia politikuri azrovnebis xasiaTi, formebi
da stili. politikuri azrovneba aris individisa da
sociumis mier politikuri sinamdvilis Semecnebisa da
gaazrebis procesi. adamiani mTeli Tavisi azrovnebis
xasiaTiTa da stiliT aris politikuri socializaciis
aqtiuri monawile da Semoqmedi. politikuri azrovne-
bis formebi TviT politikuri socializaciis tipzea
damokidebuli.
Tanamedrove politikur-kulturul sivrceSi po-
litikuri azrovnebis ori ZiriTadi forma gamoiyofa:
1. politikuri azrovnebis demokratiuli tipi, rome-
lic emyareba SemoqmedebiT da damoukidebel Semecne-
biT procesebs; mas axasiaTebs individis avtonomiuri
TviTgaazrebis kultura da racionalurobis maRali
done; politikuri azrovnebis demokratiul sistemaSi
mTeli legitimuri politikuri procesebi individisa
da sociumis interesebzea agebuli. 2. politikuri az-
rovnebis avtoritaruli da totalitaruli tipi, ro-
melic warmoadgens politikuri Semecnebisa da TviTSe-
mecnebis kontrolirebad stils da ganisazRvreba ide-
ologiuri stereotipebiTa da wesebiT; aseTi sistemis
pirobebSi adamianebs dakarguli aqvT damoukidebeli
azrovneba da moqmedebisa da cxovrebiseuli poziciis
arCevis unari. maT arafers ekiTxebian da mxolod kon-
trolirebad situaciebSi azrovneben, romlis Sedegia
adamianis gansakuTrebuli tipi, Tavisi stereotipuli
da sqematuri politikuri azrovnebiT
politikuri socializaciis procesSi mniSvnelo-
vani adgili ukavia politikur tradiciebsa da wes-Cve-
ulebebs, romelic erovnul-saxelmwifoebrivi Tanac-

175
xovrebisa da TviTmyofadobis Sedegad yalibdeba; mas-
Si igulisxmeba: politkuri ideebi, Rirebulebebi, Ta-
nacxovrebis wesebi da normebi, nimuSebi da stereoti-
pebi, politikuri azrovnebis erovnul-istoriuli
formebi, politikuri institutebisadmi adamianTa da-
mokidebulebis xasiaTi, politikuri kulturis done
da subkulturaTa Taviseburebebi. politikuri tradi-
ciebi da wes-Cveulebebi erovnul-politikuri ganvi-
Tarebis memkvidreobiT da genetikur elementebs moi-
cavs da xangrZlivi istoriuli periodis manZilze Ta-
visi simyariT gamoirCevian; igi politikur tranzicia-
Si garkveuli orientaciis rols asrulebs da Tavise-
bur zegavlenas axdens politikuri socializaciis
erovnuli modelisa da erovnuli politikuri kultu-
ris formirebaze.
politikuri socializaciis procesSi adamianebi
TavisTavSi axdenen komponentebis integracias, rome-
lic Semdeg ganmsazRvrel rols asrulebs sociumTan
integrirebaSi. integrireba ori mimarTulebiT vlin-
deba: 1. adamianSi Sinaganad mimdinare RirebulebiTi in-
tegraciis procesi da 2. adamianis politikur siste-
masTan da sociumTan integraciis procesi.
politikuri integracia aris individis mier po-
litikuri Rirebulebebisa da normebis, politikuri
Tanacxovrebis wesebisa da standartebis, politikuri
azrovnebisa da saqmianobis modelebis interiorizaci-
is procesi, romelsac politikuri socializacia ewo-
deba. politikuri integraciiT gamoikveTeba individu-
aluri da erovnuli politikuri xasiaTi.; masSi gamov-
lindeba politikuri adamianis niSnebisa da Tvisebebis
kompleqsuroba, sinTezirebis Taviseburebebi, rome-
lic funqcionalurad garkveuli rolis SesrulebaSi
aisaxeba. politikuri integraciis Sedegad Camoyalib-
deba individis politikuri xasiaTi, romelic socia-
lizaciis fsiqologiur aspeqtebsac moicavs. politi-

176
kuri xasiaTi mniSvnelovnad gansazRvravs politikur
sazogadoebaSi individis statussa da rols.
dasavleTis politikur mecnierebebsi cneba “ro-
li” didi xania gamoiyeneba; igi XX s-is dasawyisSi gamo-
yenebuliui iqna e.. diurkheimis, m. veberis, t. parson-
sis, T. Sabutinis da sxv. mier. maT mier damuSavebulia
politikuri rolebis sxvadasxva modifikaciebi; igi
aris adamianis mier socialuri moTxovnilebiTa da po-
ziciiT ganpirobebuli qcevebis modeli; misi funqcio-
naluri realizacia unda Seesabamebodes politikur
sivrceSi moqmed Rirebulebebsa da normebs. igi gamo-
irCeva Tavisi funqcionaluri dinamikurobiTa da sta-
bilurobiT. politikuri roli adamianis politikuri
personalizaciis ZiriTadi formaa.
politikuri statusi aris individis garkveuli
politikuri mdgomareoba politikur sivrceSi. igi or
ZiriTad mxares moicavs: 1. dakavebul mdgomareobas da
2. politikur uflebebsa da movaleobebs. politikuri
statusi politikuri socializaciis procesSi Tanda-
TanobiT ganicdis cvlilebas da garkveul situaciebSi
aqtiuri da pasiuri poziciiT gamovlindeba.
politikuri socializacia politikuri kultu-
ris formirebis umniSvnelovanesi procesia da poli-
tikur sivrceSi Semdegi funqciebi unda Seasrulos: 1.
politikuri sistemis stabiluri funqcionireba da de-
mokratiis mdgradoba; 2. politikuri adamianis formi-
reba da misi aqtoruli rolis gansazRvra; 3. individis
politikuri kulturizacia da TviTdamkvidreba; 4. po-
litikur RirebulebaTa permanentuloba; 5. politiku-
ri reJimis etapobrivi modernizacia da politikuri
wesrigis uzrunvelyofa; 6. individis funqciuri poli-
tikuri modelis Seqmna da politikur sivrceSi perso-
nificireba; 7. erovnuli politikuri kulturis da sa-
moqalaqo kulturis formireba; 8. politikuri orien-
taciebisa da prioritetebis gaazreba da politikur

177
situaciebSi misi modificireba; 9. politikuri sazoga-
doebis formireba da integraciuli procesebis gaR-
rmaveba; 10. erovnuli da saxelmwifoebrivi interese-
bis Sexameba da maTi Tanafardoba globalur proceseb-
Tan.
gardamavali periodis qarTul politikur siv-
rceSi politikuri socializaciis ori tipi gamoiyofa:
1. politikuri sistemis avtoritaruli tipis msxvrevis
etapi, romelsac politikuri socializaciis konfliq-
turi modeli Seesabameboda da 2. tranzituli politi-
kuri sistemis etapi, romelsac SeiZleba resocializa-
ciis periodi ewodos; resocializacia Tanamedrove
saqarTvelos politikuri tranziciis ZiriTadi dama-
xasiaTebeli procesi gaxda.
pirveli etapi xasiaTdeboda erovnul-politiku-
ri moZraobis aRmavlobiT, romlis mizani iyo imperiu-
li da avtoritaruli politikuri reJimis msxvreva. es
procesebi sabWoTa politikuri wesrigisTvis daman-
greveli aRmoCnda, romelmac safuZveli daudo demok-
ratiuli politikuri tranziciis rTul process. po-
litikuri tranziciis pirobebSi gaaqtiurdnen poli-
tikuri Zalebi, politikuri partiebi da moZraobebi,
maTi liderebi, eris inteleqtualuri elita da calke-
uli socialuri jgufebi. politikur sivrceSi aSkarad
gamoikveTa politikur aqtorTa Soris winaaRmdegobe-
bi, romelsac sagareo faqtorebic uwyoba xels.
es periodi xasiaTdeboda politikur orientacia-
Ta ZiebiTa da transformaciuli procesebisadmi poli-
tikuri Zalebis adaptaciiT; TandaTanobiT gamoikveTa
politikuri scenis aqtorTa interesebi, Semoqmedebi-
Ti azrovnebisa da TviTrealizaciis problemebi.
Tanamedrove politikuri socializaciis proce-
sebi winaaRmdegobebis gareSe ar mimdinareobs, romel-
mac ver SeZlo individisa da sociumis politikuri siv-
rcis racionalur aqtorad gadaqceva. aseT process,

178
xels uwyobda politikuri marTvis avtoritaruli
stili, fasaduri demokratiis sindromi da adamianis
avtonomiurobis daTrgunva, romelmac adamianis axali
tipis Seqmna daisaxa miznad; qarTul politikur velze
Seiqmna instituciuri vakuumi, romelic mxolod domi-
nanti politikuri Zalis avtoritaruli gadawyvetile-
bebiT imarTeboda; amitom, umniSvnelovanesi amocanaa
aRmoifxvras e. w. “fasaduri demokratiis” sindromi,
politikur velze damyardes instituciuri wesrigi da
prioritetad gadaiqces pluralisturi da konsensua-
luri demokratiis damkvidreba. politikuri sociali-
zaciis demokratiuli modelis pirobebSia SesaZlebe-
li qarTuli politikuri sazogadoebis formireba da
demokratiuli politikur-kulturuli RirebulebiTi
sivrcis Seqmna.

3.2. politikuri socializaciis agentebi da

politikur-kulturuli sivrcis formireba

Tanamedrove globaluri da erovnul-saxelmwi-

foebrivi modernizaciuli procesebi politikuri so-
cializaciis agentebis axlebur gaazrebas moiTxovs.
politikuri socializaciis agentebis RirebulebiTi,
funqcionaluri da pragmatul-empiriuli zemoqmede-
bis diapazoni da struqturuli formebi TandaTano-
biT gafarTovda. adamianis Tanamedrove demokratiuli
da TviTmyofadi politikur-kulturuli tipis formi-
reba politikuri sivrcis agentebisa da aqtorebis Zi-
riTadi prioriteti gaxda. politikur sivrceSi Tana-
medrove adamianis kulturul-RirebulebiT priori-
tetad iqca individualobis, TviTrealizaciisa da su-
verenizaciis TandaTanobiTi damkvidreba, romelic
politikuri socializaciis agentebis zemoqmedebis
Sedegad xorcieldaba.

179
 politikur socializaciaSi or stadias gamoyo-
fen: pirvelad da meorad stadias, romelic saSualebas
iZleva gaviTvaliswinoT adamianis politikuri TviT-
damkvidrebisa da transformaciis Taviseburebebi mTe-
li misi cxovrebis manZilze. pirveladi socializacia
adreuli asakidan iwyeba da ZiriTadad ojaxSi, skolaSi
da TanatolTa wreSi mimdinareobs; am periodSi xdeba
politikuri kategoriebis SeTviseba da politikasTan
SerCeviTi individualuri damokidebuleba. am stadiis
Tavisebureba is aris rom, mas uwevs politikur-kul-
turul sistemasTan ise Segueba, rom jer kidev ar icis
misi arsi da mniSvneloba. meoradi socializacia iwyeba
adamianis moRvaweobiT, rodesac man ukve aiTvisa in-
formaciis gadamuSavebisa da rolebis ganxorcielebis
unarebi, SeuZlia daupirispirdes jgufur zegavlenas,
individualurad gadaxedos cxovrebiseul pozicias,
Seafasos kulturuli normebi da tradiciebi.1
adamianis cxovrebis politizireba da poltikur-
kulturul sivrceSi orientireba socialuri Tanaar-
sebobiT aris ganpirobebuli; masze kanonzomier da mi-
zanmimarTul zemoqmedebas axdens sazogadoebis poli-
tikuri struqtura, RirebulebaTa garkveuli modeli
da tipi; igi gansazRvravs ZiriTadad konkretul poli-
tikur sivrceSi politikuri socializaciis priorite-
tul orientaciebsa da modelTa mravalferovnebas. g.
almondi da s. verba aRniSnavs, rom “samoqalaqo kultu-
ris gadacemis procesi rTulia da socialur institu-
tebSi — ojaxSi, TanatolTa jgufSi, skolaSi, samsaxur-
Si, agreTve politikur sistemaSi — gawvrTnas moi-
cavs”.2

1
: Gjkbnjkjubz ( F. >. Vtkmdbkь b lh. ) V. , 2011, c. 454
2
g. almondi, s. verba. samoqalaqo kultura da demokratiis
stabiluroba. J. “solidaroba”, 2 (29), 2009, gv. 47

180
 politikuri socializaciis konkretuli modelisa
da struqturis ganmsazRvrelia politikuri sistemis
garkveuli tipi. politikuri sistema da misi instituci-
ur-RirebulebiTi sivrce warmoadgens politikuri so-
cializaciis mizanmimarTul agents adamianis politi-
kuri gansazRvrulobis formirebis procesSi. politi-
kuri sistemis erT-erTi umniSvnelovanesi funqciaa-po-
litikuri socializaciiT marTos politikuri proce-
sebi da uzrunvelyos politikuri sivrcis stabiluro-
ba da instituciuri wesrigis legitimuroba.
politikuri sistema warmoadgens politikuri
sivrcis instituciuri da RirebulebiTi wesrigis or-
ganizaciis umaRles formas, romlis umniSvnelovanesi
funqciaa-politikuri procesebis marTva da sazoga-
doebis politikur-kulturuli funqcionaluri
mdgradobis uzrunvelyofa; igi aris politikuri in-
stitutebis-saxelmwifos, politikuri partiebis, in-
teresTa jgufebis, sazogadoebrivi organizaciebisa
da moZraobebis erToblioba, romlis zemoqmedebiTa da
racionaluri gadawyvetilebebiT mkvidrdeba politi-
kuri socializaciisa da politikuri kulturis misa-
Rebi modeli. politikuri sistema politikur sivrceSi
instituciur mdgrad funqcionirebas uzrunvelyofs
garkveuli normebiT, RirebulebebiTa da orientacie-
biT, romelic ideologiur da politikur-kulturul
TavisTavadobaSi gamovlindeba. amerikeli politolo-
gis d. istonis azriT, politikuri sistemis amocanaa
TviTSenarCuneba, Tavisi sicocxlisunarianobis gaxan-
grZliveba, mdgradobis stabilizacia.1
politikur sivrceSi politikuri socializaciis
garkveuli modelis formirebaze ganmsazRvrel zegav-
lenas axdens politikuri reJimi, romelic konkretul
politikur sistemaSi politikuri wesrigis formas

1
D. A. Easton. Franmework for Analisis of Political Life. N. Y. , 1965, p. 475

181
warmoadgens. politikuri reJimi - es aris politikur
sistemaSi konkretuli da Taviseburi legitimuri po-
litikuri wesrigis forma. mis pirobebSi formirdeba
politikuri procesebis marTvis garkveuli formebi
da politikuri kulturis erovnul-saxelmwifoebrivi
modeli. politikuri reJimi politikuri sistemis
rTuli meqanizmebis struqturul-funqcionaluri
konkretuli garkveulobaa. amitom, Tanamedrove poli-
tikuri sistemis dasaxasiaTeblad xSirad iyeneben po-
litikuri reJimis cnebas.1
politikuri sistemisa da politikuri reJimis in-
stituciuri struqturebi, erTi mxriv, Tavisi Sinagani
funqcionirebiT ewevian politikur socializacias,
xolo meore mxriv, politikuri sistemis sxva elemen-
tebTan TanamSromlobiTa da urTierTzemoqmedebiT
warmarTaven politikuri socializaciis process. po-
litikuri socializaciis konkretul-sivrciTi mode-
li politikuri institutebis diferencirebuli da in-
tegrirebuli procesualuri TanaarsebobiT ganisaz-
Rvreba.
politikuri socializacia garkveul zemoqmede-
bas axdens politikuri sistemis legitimurobaze. po-
litikuri sistemis legitimuroba ZiriTadad ganisaz-
Rvreba adamianisa da sociumis politikur-kulturu-
li doniT, im Rirebulebebisa da normebis aTvisebis
procesis TaviseburebebiT, romelic arsebul politi-
kur sivrceSi arsebobs. Tavis mxriv, politikuri soci-
alizaciis procesis regulireba politikuri sistemis
legitimuribiT ganisazRvreba. politikuri sivrcis
racionalizacia politikuri sistemis instituciur
legitimur wesrigs SeuZlia.
gardamavali demokratiis qveynebSi Zalian xSiria
politikuri sistemis funqcionaluri legitimaciis

1
g. abesaZe. Tanamedrove politikuri sistema. Tsu, 1996, gv. 10

182
krizisi, romelic adamianisa da sociumis politikuri
gaucxoebis mizezi xdeba. politikuri socializacia,
TavisTavad, politikuri gaucxoebis gareSe ar mimdina-
reobs da politikur sivrceSi met-naklebad yvelgan
gamovlindeba; politikuri gaucxoebis gaRrmavebam, Se-
saZlebelia politikuri sistemis krizisi gamoiwvios
da politikur velze instituciuri da RirebulebiTi
dapirispireba gaamwvavos.
politikuri sistemisa da reJimis mdgradobasa da
funqcionalur TavisTavadobas uzrunvelyofs poli-
tikuri xelisufleba da misi instituciuri struqtu-
rebi. politikurma xelisuflebam unda uzrunvelyos
politikuri sivrcis racionalizacia da politikuri
velis instituciuri TanamSromlobiTi mdgradoba. po-
litikuri xelisuflebis ZiriTadi instituciur-fun-
qcionaluri struqturaa saxelmwifo xelisufleba,
romelic legitimuri normebis safuZvelze iRebs um-
niSvnelovaness gadawyvetilebebs da gansazRvravs po-
litikuri socializaciis RirebulebiT prioritetebs.
maqs veberis Teoriaze dayrdnobiT politikuri
xelisuflebis sam tips gamoyofen: tradiciuls, raci-
onalur-legalursa da qarizmatuls. tradiciuli xe-
lisufleba avtoritetebis pativiscemazea damyarebu-
li da eyrdnoba rwmenas, tradiciebis Zalas, wes-Cveu-
lebebs; legitimuri xelisufleba damyarebulia raci-
onalur-samarTlebriv normebze da damokidebulia
adamianis mier dadgenil pozitiur Rirebulebebze; qa-
rizmatuli xelisufleba gulisxmobs lideris an bela-
dis zebunebrivi Tvisebebis upirobo da racionalur
rwmenas. TiToeuli maTgani adamianis politikuri so-
cializaciis Sesabamis models emyareba da politikur-
kulturuli sivrcis garkveul tips amkvidrebs.
politikuri sivrcis ZiriTadi instituciuri aq-
tori da ZalauflebiTi funqciis matarebelia saxel-
mwifo, romelmac politikur socializaciaSi Semdegi

183
funqcionaluri kursi unda ganaxorcielos: 1. indi-
vidze mizanmimarTuli zemoqmedebis Sedegad Seqmnas
garkveuli sabaziso sistema e. w. politikuri sociumis
saxiT, romelic gaamarTlebs konkretuli politikuri
sistemis arsebobas da uzrunvelyofs mis stabilur
funqcionirebas mocemul istoriul periodsa da siv-
rceSi; 2. politikurma individma unda ganaxorcielos
arsebuli reJimisa da saxelmwifo institutisadmi
mxardaWera da gadaiqces politikuri procesis aqtiur
monawiled; 3. saxelmwifo struqturebma mudmivad ga-
iTvaliswinon sociumis moTxovnebi, interesebi da
adeqvaturad iRebdnen Sesabamis politikur-legiti-
mur gadawyvetilebebs.
politikuri socializaciis demokratiuli for-
mebisa da principebis uzenaesoba yvelaze metad gamo-
xatulia samarTlebrivi saxelmwifos funqcionalur
struqturaSi; misi principebia: saxelmwifos samar-
Tlebrivi da legitimuri normebiT marTva; adamianis
uflebebis dacva da politikuri qcevebis demokratiu-
li formebiT regulireba; politikuri xelisuflebis
danawileba da misi demokratiuli da stabiluri fun-
qcionireba; politikuri pluralizmis damkvidreba da
Tavisuflebis prioriteti; saxelmwifosa da sociums
Soris urTierTdamokidebulebis demokratiuli for-
mebis uzenaesoba da misadmi pativiscema; saxelmwifo
stuqturebisa da politikuri aqtorebis maRali pro-
fesionaluri da inteleqtualuri politikuri kul-
tura; saxelmwifoebrivi da erovnuli interesebis pri-
oritetuloba; samoqalaqo kulturis formireba da mi-
si funqcionaluri mdgradoba.
samarTlebrivi saxelmwifos uzenaesi mizania sa-
moqalaqo sazogadoebisa da demokratiuli politi-
kur-kulturuli sivrcis formireba; igi gulisxmobs
iseT samoqalaqo wesrigs, romelic gamoricxavs poli-
tikuri saxelmwifos zemoqmedebas, sadac funqcioni-

184
rebs moqalaqeTa sxvadsxva gaerTianebebi da asociaci-
ebi. samoqalaqo sazogadoeba emyareba maRal moqalaqe-
obriv kulturas, romelic demokratiul politikur
sivrceSi yalibdeba. samoqalaqo sivrceSi individis in-
teresebi da miznebi diferencirebulia da uzrunvel-
yofilia misi ganxorcielebis sazogadoebrivi garan-
tiebi. g. almondi da s. verba aRniSnavs, rom “politiku-
ri socializacia didwilad adamianze samoqalaqo kul-
turisa da uSualod demokratiuli saxelmwifos pir-
dapir zemoqmedebamde daiyvaneba. yoveli axali Taoba
winamorbedi Taobebis politikur orientaciebsa da
qcevas aRiqvams da Sesabamisad, samoqalaqo kulturiT
imsWvaleba”.1
politikuri socializaciis procesis mniSvnelo-
van agents warmoadgens instituciuri politikuri
struqturebi da organizaciebi: politikuri partiebi,
sazogadoebriv-politikuri organizaciebi da moZrao-
bebi; isini politikuri socializaciis pluralistul
models qmnian da garkveul rols asruleben politi-
kur RirebulebaTa gadanawilebasa da politikur-kul-
turuli sivrcis formirebaSi.
demokratiul politikur sivrceSi politikuri
partia aris individTa nebayoflobiTi gaerTianebis
poloitikuri instituti; igi garkveuli socialuri
fenis an jgufis interesebs gamoxatavs da warmoadgens
politikuri miznis miRwevis saSualebas. politikuri
partia ara marto Tavis wevrebze axdens politikur da
ideologiur zemoqmedebas, aramed mTel sazogadoeba-
ze. igi ayalibebs Tavisi wevrebisa da sociumis politi-
kur pozicias, politikur-RirebulebiT orientaciasa
da saerTo ganwyobilebas. politikuri partiebi da
partiuli sistemebi warmoadgenen adamianTa politi-

1
g. almondi, s. verba. samoqalaqo kultura da demokratiis
stabiluroba. J. “solidaroba”, 2 (29), 2009, gv. 48

185
kuri socializaciis, maTi politikuri aqtiurobisa da
politikuri kulturis formirebis instituciur aq-
tors.
politikur sivrceSi politikuri socializaciis
mizanmimarTul process mniSvnelovnad ganapirobebs
sazogadoebriv-politikuri organizaciebi da arasam-
Tavrobo gaerTianebebi; isini gamoirCevian tipologi-
uri mravalferovnebiTa da interesTa pluralistu-
robiT; socializaciis procesSi isini axdenen adamian-
Ta pluralisturi interesebis koordinacias da uz-
runvelyofen politikuri pricesis dinamikurobas.
politikur socializaciaSi Tavisebur rols as-
ruleben zemoqmedebis anu zewolis jufebi, romlebic
garkveul interesebs gamoxataven da zagavlenas axde-
nen politikur gadawyvetilebebze. interesTa jgufebi
politikuri sazogadoebis sxvadsxva fenebis mraval-
ferovan interesebs gamoxataven da xels uwyoben moqa-
laqeTa aqtiuri politikuri poziciis formirebas;
isini did zegavlenas axdenen individisa da sociumis
RirebulebiTi moTxovnebis formirebaze.
tranzitul politikur sistemebSi politikuri
socializaciis procesSi gansakuTrebuli roli akis-
ria politikur elitas. man Semdegi funqciebi unda Se-
asrulos: 1. gansazRvros politikuri socializaciis
prioritetuli mimarTulebebi da garkveul politi-
kur situaciebSi moaxdinos misi modificireba; 2. maqsi-
malurad gaiTvaliswinos sazogadoebis yvela fenis in-
teresebi da prioritetuli moTxovnebi; 3. moaxdinos
politikuri sivrcis aqtorTa konsensualuri Tanam-
Sromloba da Tanaarseboba.
axali demokratiis qveynebSi politikuri elita
yovelTvis ver uzrunvelyofs politikuri procesis
racionalizacias, rasac Tan axlavs garkveul sfero-
ebSi dapirispireba da interesTa konfliqti. zogjer,
politikur elitas ar aqvs profesionaluri gamocdi-

186
leba da sakmarisi inteleqtualuri potenciali, rome-
lic xels uwyobs politikuri gadawyvetilebebis avto-
ritaruli stilis damkvidrebas; aseTi situacia, iwvevs
politikuri sistemis arastabilurobasa da politi-
kur aqtorebs Soris dapirispirebas; dominanti Zala ki
amkvidrebs politikuri socializaciis Zalismier da
fasadur formebs, romelic aferxebs individualobis
gamovlenas.
gardamaval periodSi politikuri socializaciis
procesSi gansakuTrebuli roli unda Seasrulos po-
litikurma liderebma; maTi azrovnebis stili, inte-
leqtualuri potenciali, fsiqikuri Taviseburebebi,
ritorika, msjelobiTi stili calkeul situaciebSi,
didad gansazRvravs transformaciul procesebs.
tranzitul politikur sistemaSi, rodesac jer kidev
ar aris RirebulebiTi orientaciebi gamokveTili, po-
litikuri lideris funqcionaluri datvirTva Zalze
didia da gadamwyvet rols asrulebs; man unda SeZlos
individisa da sociumis demokratiuli politikuri az-
rovnebisa da moqmedebis formireba.
politikuri lideris fenomeni axali demokratiis
qveynebisaTvis gansakuTrebiT mniSvnelovani aRmoCnda;
maT gamorCeul politikur Tvisebebsa da alRozea da-
mokidebuli politikuri tranzicia da politikuri
sivrcis stabiluroba. politikurma liderma unda SeZ-
los konsensualuri TanamSromloba da politikuri
pluralizmis damkvidreba; igi unda gamoirCeodes po-
litikuri profesionalizmiTa da inteleqtualuri
potencialiT, windaxedulobiTa da mizanswrafviT,
loialurobiTa da manevrirebiT, TavSekavebiTa da la-
tenturi procesebis amocnobis unariT.
politikuri socializaciis mniSvnelovani agen-
tia sociumi, romelSic igulisxmeba adamianTa didi da
myari erToba; misi umaRlesi forma aris sazogadoeba,
rogorc mTliani socialuri sistema.. agreTve igulis-

187
xmeba: erovnuli da eTnikuri, teritoriuli da regio-
naluri da sxv. erTobebi. sociumSi adamianis gaerTia-
neba misi cxovrebiseuli aucileblobiT aris ganpiro-
bebuli, romlis pirobebSic gamovlindeba individua-
luri socialur-funqcionaluri niSan-Tvisebebi.
sociumi individis politikur socializacias ori
ZiriTadi mimarTulebiT axdens: 1. individi misi saSua-
lebiT adaptirdeba politikur sivrceSi, iZens poli-
tikur niSan-Tvisebebsa da axdens sakuTari politiku-
ri xasiaTis formirebas; 2. sociumSi gamovlindeba in-
dividis politikuri potenciali, kulturul-inte-
leqtualuri done da interesTa mravalferovneba. so-
ciumis politikuri TviTdamkvidrebis procesi adamia-
nis individualizaciasa da funqcionalur aqtiuroba-
Si gamovlindeba.
individis pirveladi socializaciis procesi da
RirebulebiTi interiorizacia ojaxidan iwyeba, rome-
lic sazogadoebis upirvelesi struqturuli ujre-
dia; ojaxi xasiaTdeba TavisTavadi Sinagani socialuri
da politikuri tradiciebiT, wes-CveulebebiT, norme-
biT, stereotipebiTa da tradiciebiT, romelic erov-
nuli Tanacxovrebis TaviseburebebSi aisaxeba. indivi-
dis socialuri aqtiurobis pirveladi niSnebi da po-
tenciali, miswrafebebi da orientaciebi ojaxSi yalib-
deba.
ojaxi politikuri socializaciis iseT agents
warmoadgens, romelic safuZvels uyris mis adreul
procesebs; igi socializaciis universaluri da unika-
luri agentia, romelic mozard Taobas gadascems kul-
turul RirebulebaTa garkveul marags; ojaxis saSua-
lebiT mozardi Taoba ukavSirdeba politikuri socia-
lizaciis sxva agentebs. ojaxur urTierTobaTa gare-
moSi koncentrirdeba da integrirdeba politikuri
socializaciis formalur da araformalur agentTa

188
zemoqmedebis Sedegebi.1 l. pais azriT, pirvel stadiaze
mimdinareobs saerTo kulturaSi Sesvla, xolo meore
stadiaze ufro gamovlindeba politikuri socializa-
ciis orientaciebi da RirebulebiTi mimarTulebebi;
individi am etapze ukve iwyebs garkveuli politikuri
rolis Sesrulebas sociumSi. misi azriT, am stadiebis
Tanmimdevroba, zogjer zustad ar aris daculi, adre-
ul asakSi SeiZleba iqnes gamovlenili politikuri so-
cializaciis niSnebi.2
d. istonisa da j. denisis azriT bavSvobis asakidan
intensiurad iwyeba politikuri socializacia. maT
bavSvis politikuri socializaciis garkveuli mode-
lic ki Seqmnes; isini, bavSvis politikuri socializa-
ciis oTx periods gamoyofen: 1. politizacia, politi-
kuri procesebisadmi Segueba; 2. personificireba, ro-
desac romelime politikuri figura qmnis bavSvis Se-
xebas politikur sistemasTan; 3. politikuri xelisuf-
lebis idealizacia: bavSvi mas pozitiurad an negatiu-
rad uyurebs, moswons an ar moswons; 4. institutizaci-
is periodi: bavSvi personalizirebuli warmodgenebi-
dan gadadis instituciurze, romelic mTel politi-
kur sistemaze vrceldeba.3
pirveladi politikuri socializacia, romelic
bavSvobis periodSi iwyeba, ZiriTadad mSoblebis zoga-
di politikuri orientaciiT ganisazRvreba. Tomas m.
magStadti aRniSnavs, rom “ojaxi aseve gvexmareba ga-
varkvioT, sad migviyvans sabolood bavSvis politiku-
ri socializacia da ramdenad warmatebuli iqneba igi.
partiuli orientacia da kuTvnilebac ki xSirad oja-

1
g. abesaZe. politikrui socializacia. disertacia politikis
mecnierebaTa doqtoris samecniero xarisxis mosapoveblad. Tb.,
1997, gv. 74
2
L. Pie. Political Culture. N. Y., 1961, p. 219
3
H. :. Idfywth,thu. Gjkbnbxtcrfz cjwbjkjubz. Xfcnm I. V., 1992 ,
c. 160

189
xidan modis, gansakuTrebiT maSin, rodesac orive mSo-
beli gavlenas axdens rwmenaze(religiur Sexedulebeb-
ze), rac mWidrodaa dakavSirebuli rogorc partiul
kuTvnilebasTan, aseve konkretul politikur Sexedu-
lebebTan...”1
ojaxuri garemo politikuri socializaciis pro-
cesis stiqiuri zemoqmedebis agents warmoadgens da
garkveul situaciebSi upirispirdeba instituciur
formebs; misi roli SeiZleba ori mimarTulebiT gamov-
lindes: 1. pozitiurad, romelic SesabamisobaSi modis
politikur sivrceSi mimdinare RirebulebiTi orienta-
ciebis formirebasTan da 2. negatiurad, rodesac oja-
xuri RirebulebiTi garemo upirispirdeba saxelmwifo-
ebrivi struqturebis mizanmimarTul zemoqmedebas.
Tanamedrove ojaxis roli politikur socializa-
ciaSi ase warmogvidgenia:
1. bavSvobis adreul asakSi uzrunvelyos politi-
kuri socializaciis ZiriTadi RirebulebiTi orienta-
ciebis formireba, romelic SesabamisobaSi unda iyos
erovnul-saxelmwifoebriv interesebTan;
2. politikuri socializaciis sxva agentebTan er-
Tad TandaTanobiT moaxdinos bavSvis politikuri in-
dividualizacia, gamoavlinos misi unari, SesaZleblo-
bebi da potenciali;
3. politikuri tranziciis pirobebSi moaxdinos
bavSvis politikuri adaptaciisa da masze situaciuri
kontrolis ganxorcieleba.
4. bavSvebSi Camoayalibos kritikul-analitikuri
azrovnebis, damoukidebeli azris Tavisuflad gadmo-
cemisa da sakuTari poziciis dacvis unari;
5. axalgazrdobas gamoumuSavos politikuri pro-
cesisadmi pragmatuli damokidebuleba da aqtiuri po-
litikuri pozicia.

1
Tomas m. magStadti. gavigoT politika. Tb., 2010, gv. 315-316

190
 axalgazrda Taobis politikuri socializaciis
mizanmimarTul process ZiriTadad skola da umaRlesi
saswavlebeli gansazRvravs; es iseTi socialuri insti-
tutebi da struqturebia, sadac Tavs iyris politiku-
ri socializaciis saxelmwifoebrivi agentebi da maTi
individze zemoqmedebis miRebuli formebi da saSuale-
bebi. saswavlebeli gansazRvravs individze kultu-
rul-RirebulebiTi zemoqmedebis paradigmebsa da pri-
oritetebs. sajaro ganaTlebis safuZvelze unda mox-
des kulturul-inteleqtualuri potencialis formi-
reba da politikur sivrceSi misi pragmatulad gamoye-
nebis unarebis gamomuSaveba.
Tanamedrove umaRles saswavlebelebSi mniSvne-
lovani adgili daikava liberalurma saganmanaTleblo
sistemam, romelic yuradRebas amaxvilebs kritikuli
azrovnebis ganviTarebaze. studentebi eCvevian anali-
tikur azrovnebas, politikur situaciebSi kritikuli
azris gadmocemas, sakuTari poziciis dacvas da afiq-
sireben politikuri modernizaciis garkveuli proce-
sebisadmi mxardaWeras. Tumca, tranzitul politikur
sistemebSi, sadac jer kidev arsebobs avtoritaruli
politikuri reJimis calkeuli precendentebi, axal-
gazrdoba gamoyenebulia garkveuli dominanturi jgu-
febis mxardamWer Zalad, romelic iwvevs politikur
inertulobas; aseT situaciebSi xdeba axalgazrdobis
politikuri cnobierebisa da TviTcnobierebis degra-
dacia da iracionaluri politikuri mentalobis for-
mireba. Tomas m. magStadti aRniSnavs, rom “im qveynebSi,
sadac xelisuflebas usityvod emorCilebian, moqala-
qeebs ar gamoumuSavdebaT politikuri monawileobis
unar-Cvevebi. liberaluri ganaTlebis mizania moamza-
dos msgavsi unarebis, gansakuTrebiT ki kritikul az-
rovnebaze dafuZnebuli unarebis mqone moqalaqeebi.
demokratiul sazogadoebaSi kargi moqalaqe xotbas
asxams mTavrobas, roca mTavroba amis Rirsia da akri-

191
tikebs, Tuki is kritikas imsaxurebs. amitom, mxolod
demokratiul sazogadoebaSi ar iTvleba damoukidebe-
li azrovneba da gansxvavebuli azri mavneblobad.”1
politikuri socializaciis araformaluri agen-
tebidan Tavisi specifikuri zemoqmedebis formebiT
gamoirCeva maxlobelTa garkveuli wre an jgufi. gansa-
kuTrebiT gamoirCeva TanatolTa jgufi, romelic
mniSvnelovan gavlenas axdens politikur qmedebebze,
RirebulebiT orientaciebsa da poziciis gamoxatvaze.
TanatolTa jgufSi politikuri socializacia ufro
Ria saxes iRebs, individi srulyofilad axdens Tavisi
Sinagani azrebis gamoTqmasa da ikmayofilebs laten-
tur inteleqtualur moTxovnebs. Tavis mxriv, maxlo-
belTa wre Tavisi standartebiTa da azrovnebis stere-
otipebiT zemoqmedebas axdens individze da xels uw-
yobs garkveuli politikuri poziciis formirebas. max-
lobelTa wres SeuZlia Seafasos individis SesaZleb-
lobebi, inteleqtualur-politikuri potenciali da
unari, gansazRvros misi interesebis sfero.
politikuri socializaciis da politikuri kul-
turis formirebis procesSi mniSvnelovania masobrivi
informaciis saSualebebis — presa, radio da televizia
— roli; isini politikuri informaciis sajaro sivrce-
Si gavrcelebis mZlavri da masobrivi saSualebebia,
romlis demokratiuli da Ria moqmedebebis formebs
dominanti politikuri aqtorebi da politikuri reJi-
mis arsebuli tipi gansazRvravs. demokratiuli poli-
tikuri struqturebis pirobebSi masmedia politikuri
da ideologiuri pluralizmis principebiT moqmedebs
da xels uwyobs individis kritikul-analitikuri po-
litikuri potencialis formirebas.
masmediis muSaoba demokratiul politikur siv-
rceSi ZiriTadad agebuli unda iyos Tavisufali azris

1
Tomas m. magStadti. gavigoT politika. Tb., 2010, gv. 322

192
gamoxatvisa da politikur-analitikuri TviTSemoqme-
debis principebze; misi Tematika realurad unda asa-
xavdes politikur procesebs da gamoxatavdes yvela
politikuri Zalis suliskveTebas; miznad unda isaxav-
des sociumis politikur-inteleqtualuri potencia-
lis amaRlebasa da politikur-kulturuli sivrcis
racionalizacias.
avtoritaruli reJimis pirobebSi masmedia mono-
polizirebulia dominanti Zalebis mier, romelic miz-
nad isaxavs arsebuli politikuri wesrigis gamarTle-
bas; sajaro sivrceSi vrceldeba cru da damaxinjebu-
li informaciebi, romelic individs aqcevs daTrgu-
nul da pasiur arsebad. aseTi viTareba gavrcelebulia
axali demokratiis zogierT qveyanaSi, romlebic poli-
tikuri tranziciis procesSi imyofebian. monopolizi-
rebuli situacia aferxebs demokratiul procesebsa
da politikuri pluralizmis damkvidrebas. politiku-
ri sivrcis racionalizacia masmediis Tavisuflebas
moiTxovs, romelic xelmisawvdomi iqneba yvela poli-
tikuri Zalisa da aqtorisaTvis. xelisuflebis kriti-
ka da sityvis Tavisufleba liberalur demokratiebSi
daculi uflebebia.
politikuri socializaciis procesSi Zalze mniS-
vnelovan rols asrulebs religia, romelic garkveul
gavlenas axdens politikuri Sexedulebebisa da poli-
tikuri poziciis formirebaze. gansakuTrebiT mniSvne-
lovania Tanamedrove qarTuli marTlmadidebluri ek-
lesiis roli transformaciul procesebSi, romelic
RirebulebiTi orientaciebis gansazRvraSi gansakuT-
rebul rols asrulebs. politikuri cvlilebebis pro-
cesSi qarTuli eklesia yovelTvis prioritetul
rols asrulebda da ideologiur vakuums avsebda. Ta-
namedrove viTarebaSi politikur velze qarTuli mar-
Tmadidebluri eklesia didi avtoritetiT sargeblobs
da sociumis optimisturi ganwyobilebebis sulisCam-

193
dgmelia. gansakuTrebiT mniSvnelovania eklesiis moR-
vaweoba qarTuli erovnuli Rirebulebebisa da tradi-
ciebis SenarCunebisa da dacvis saqmeSi, romlis gare-
Sec demokratiuli modernizacia SeuZlebelia.
qarTuli marTmadidebluri eklesia politikur
procesSi gadawyvetilebebs ar iRebs, magram politi-
kur socializaciaze mniSvnelovan zemoqmedebas ax-
dens. erovnul-saxelmwifoebrivi ganviTarebis prio-
ritetebis gansazRvra da politikuri TviTdamkvidre-
ba eklesiis Tanamonawileobis gareSe SeuZlebelia. po-
litikuri cvlilebebis periodSi eklesiam unda SeZ-
los erovnuli konsolidaciis miRweva, romelic qar-
Tul TviTmyofadobasa da samoqalaqo kulturas daem-
yareba.
politikuri socializacia konkretul-istoriu-
li procesia. misi Sinaarsi, formebi, mimarTulebebi,
politikuri agentebi da aqtorebi garkveul droSi da
sivrceSi funqcionireben. politikuri dro da sivrce
gansazRvravs politikuri socializaciis formas anu
tips; igi misi arsebobis formaa, romelic politikuri
cvlilebebis epoqaSi gadamwyvet rols asrulebs. o.
Spengleri aRniSnavda, rom “yoveli moqmedeba ibadeba
gansazRvrul droSi da gansazRvruli droisaTvis. po-
litikuri cxovrebisa da saxelmwifos mTavari saxe, mi-
si ganviTarebis mimarTuleba da mdgomareoba mocemu-
lia gansazRvrul droSi da es mocemuloba aris uc-
vleli.”1
Tanamedrove politikuri procesis prioritetebs
politikur sivrceSi arsebuli politikuri agentebi
da aqtorebi, globaluri politikuri cvlilebebi gan-
sazRvraven. politikuri socializaciis RirebulebiT
aspeqtebs politikuri dro da sivrce ganapirobebs. Ta-
vis mxriv, politikuri socializacia garkveuli droi-

1
o. Spengleri. politikis filosofia. Tb., 1995, gv. 13

194
sa da sivrcis Sesabamisad cvlis politikur struqtu-
rebsa da institutebs; igi Tanamedrove globaluri de-
mokratiuli procesebisa da politikuri tranziciis
umniSvnelovanesi faqtori gaxda.
Tanamedrove politikuri sivrcis racionaliza-
cia politikuri socializaciis agentebzea damokide-
buli, radganac maT mizanmimarTul zemoqmedebazea da-
mokidebuli samoqalaqo kulturuli sivrcis formi-
reba. samoqalaqo politikuri sivrce politikur plu-
ralizmsa da legitimur politikur wesrigs emyareba.
racionaluri politikuri sazogadoebisaTvis ucxoa
politikuri nihilizmi, pesimizmi, gaucxoeba da pasiu-
ri pozicia. amitom, politikuri tranziciis pirobebSi
politikuri socializaciis agentebs umniSvnelovane-
si funqcia akisriaT; maT unda SeZlon individi da so-
ciumi gadaaqcion politikuri procesis aqtiur mona-
wiled.
Tanamedrove qarTuli politikuri sivrcis agen-
tebsa da aqtorebs Soris ver xerxdeba konsensualuri
TanamSromlobis miRweva, romelic demokratiuli po-
litikuri TamaSis wesebs gulisxmobs; SeimCneva poli-
tikur Zalebs Soris mkveTri dapirispirebisa da pola-
rizebis tendenciebi, romelic, garkveul situaciebSi,
uaRresad agresiul da radikalur xasiaTs iZens. amas,
Tan erTvis desocializaciis tendenciebi, rodesac
politikuri kulturis zogierTi Rirebuleba indivi-
dis mier miuRebeli an gaucxoebuli xdeba. kultu-
rul-RirebulebiTi transformacia politikuri soci-
alizaciis agentTa gaazrebul da profesionalur mu-
Saobas moiTxovs, magram saTanado inteleqtualuri
potencialis uqonlobis gamo pragmatuli muSaoba yo-
velTvis ver xerxdeba. politikur aqtorTa garkveuli
nawilis moRvaweoba saxelmwifoebriv interesebze ar
aris agebuli da miznad isaxavs jgufur-lokalur da
klanur politikur keTildReobas. saqarTveloSi de-

195
socializaciis tendenciebi calkeul periodebSi uf-
ro Rrmavdeboda, romelic sazogadoebis gaxleCas iw-
vevda da klanur dapirispirebas amkvidrebda. avtokra-
tiuli reJimis pirobebSi sazogadoeba daTrgunuli da
TviTgaucxoebuli aRmoCnda, romelic aqtorTa TviT-
nebobasa da iracionalur moqmedebebze iyo orientire-
buli. amitom, mniSvnelovani yuradReba unda mieqces
politikuri sazogadoebis formirebis process, rome-
lic samoqalaqo kulturis elementebis gaZlierebis
mniSvnelovani piroba iqneba.
Tanamedrove qarTuli politikur-kulturuli
sivrcis racionalizaciasa da samoqalaqo kulturis
formirebaze did zagavlenas axdens globaluri poli-
tikuri procesebi. politikuri tranziciisa da glo-
baluri transformaciebis procesi TanafardobaSi un-
da ganvixiloT da erovnul sivrceSi maTi racionalu-
ri elementebi unda davamkvidroT. Tanamedrove qar-
Tuli politikuri samyaro mxolod Tavisi tradiciu-
li lokaluri TanacxovrebiT ar amkvidrebs demokra-
tiul sivrces; masze did zegavlenas axdens demokrati-
uli eri-saxelmwifoebis politikuri modernizaciisa
da individis politikuri socializaciis konkretul-
istoriuli gamocdileba, romelic TanafardobaSi un-
da movides lokalur erovnul samyarosTan. Tanamed-
rove qarTuli politikuri socializaciis agentebis
upirvelesi amocanaa-samoqalaqo sazogadoebis aqtiu-
ri politikuri poziciis formireba da demokratiis
stabilurobis uzrunvelyofa.

196
 meoTxe Tavi.

politikuri kultura da aracnobieris

fenomeni

4. 1. aracnobieri da misi sublimacia politikur

kulturaSi

adamianisa da sociumis politikur aqtiurobasa

da politikuri kulturis formirebaSi mniSvnelovan
rols aracnobieris fenomeni asrulebs. aracnobieris
sfero adamianis arsebobis iseTive nawilia, rogorc
cnobieri, Tumca, misi gamovlenis Taviseburebebi po-
litikur processa da politikur kulturaSi jer ki-
dev saTanadod ar aris Seswavlili; igi politikur so-
cializaciasa da politikur kulturaSi ganicdis
grdaqmnasa da sublimacias. d. uznaZe aRniSnavda, rom
“cnibieri sulieri cxovreba mxolod umniSvnelo mo-
nakveTs Seadgens mTeli Cveni fsiqikuri aqtivobisas.
arsebobs meore, yovelSemTxvevaSi ara nakleb mniSvne-
loni arec fsiqikuri cxovrebisa, romelic qvecnobie-
ris an aracnobieris saxeliT aris cnobili da Cveni
fsiqikis mTeli aqtivobis mniSvnelovan nawils fa-
ravs”.1
platonis azriT, adamianis sulSi arsebobs velu-
ri, mxecuri sawyisebi, zogjer saSineli da ukanono
survilebi.2 aristotele erT-erTi pirveli cdilobda
ltolvebis axsnas, romelsac igi uwodebs adamianis su-
lieri moRvaweobis safuZvels; man moaxdina ra adamia-
nis sulSi gonebis, ltolvebisa da miswrafebebis Tana-
fardobis axsna, mivida im daskvnamde, rom adamianis
sulSi mTavari mamoZravebelia ara goneba, aramed

1
d. uznaZe.Sromebi. t.VI Tb., 1977, gv. 8
2
Gkfnjy. Cjx. d nht[ njvf[. N. 3. V., 1971, c. 391

197
ltolvebi da miswrafebebi.1 d. dekarti Tavis traq-
tatSi “sulis miswrafebebi”, aRniSnavda sulis dabal,
mgrZnobiare nawilsa da umaRless, gonivrul nawils
Soris brZolis Sesaxeb; misi azriT, Semecnebis proces-
Si, zogjer warmoiSoba gaugebari da faruli movlene-
bi.2 d. iumis azriT, goneba aris afeqtebis mona.3 b. spi-
noza aRniSnavda, rom gonierebas ar SeuZlia SeaCeros
miswrafebebi; misi azriT, adamianebi zogjer xelmZRva-
neloben brma survilebiT.4 i. kanti aRniSnavs “bundo-
vani warmodgenebis” Sesaxeb.5 j. loki wers ideebis bun-
dovan, SfoTian warmodgenebze, dafarul gancdebze.6
aracnobieris Sesaxeb pirvelad mosazreba g. leib-
nicma gamoTqva, romelic werda “aracnobier miswrafe-
bebze”; mis koncefciaSi aracnobieri warmodgenili
iyo, rogorc cnobieri.7 f. nicSes mixedviT, “aracnobi-
eri es aris SemoqmedebiTi erTaderToba”, romelsac
TiToeuli Cvengani atarebs TavisTan, magram yvelas ar
SeuZlia misi axsna; misi azriT, yovelgvari SemecnebiTi
procesebisa da adamianuri moRvaweobis safuZvelia
aracnobieri; igi ambobs, rom “yovelgvari srulyofi-
lebis aucilebeli piroba aris aracnobieri”; “aracno-
bieri azrebi” aris adamianis sulieri cxovrebis yvela-
ze mniSvnelovani sfero; misi TqmiT, cnobiereba arac-
nobierTan SedarebiT meorexarisxovan rols asru-
lebs; man gamoTqva mosazreba Zalauflebisken aracno-
bieri miswrafebebis Sesaxeb.8

1
Fhbcnjntkm. Cjx. d xtnsht[ njvf[. N. 1. V., 1975, c. 442-443
2
H. Ltrfhn. Bp,. ghjbp. V., 1950, c. 619
3
D. Bdfyjd. Gjkbnbxtcrfz gcbxjkjubz. V., 1990, c. 71-72
4
<. Cgbyjpf. Bp,. ghjbp. N.I. V., 1957, c. 558
5
B. Rfyn. Соч. шести томах. Т. 6. М., 1966, с. 367
6
Д. Локк. Избр. Филос. произ. в. двух томах. Т. I. M., 1990, c. 394
7
Г. В. Лейбниц. Новые опиты о человеческом разуме. М., 1936, с. 167
8
Ф. Ницше. Рол. cобр. cоч. Т. IX. M. 1970, c. 242-243

198
 a. Sopenhaueri Tavis naSromSi “samyaro rogorc
neba da warmodgena” aRniSnavs, rom yovelgvari arsebu-
lis sawyisia aracnobieri neba, cnobierebis pirvel
faqtad ki warmodgena; misi gagebiT, aracnobieri neba
qmnis realur obieqtebs, romlis saSualebiTac war-
modgena iqmneba adamianis cnobierebisaTvis; man ganavi-
Tara azri aracnobieris primatis Sesaxeb cnobiereba-
ze.1 misi SexedulebiT, neba adamianis Sinagan, namdvil
ganuyofelobas qmnis, romelic aracnobieria; neba pir-
veladia, obieqti ki meoradi; adamianis arsebobas gan-
sazRvravs neba, romelic Cvens TviTcnobierebaSia da-
faruli. neba TviT warmoadgrns aracnobiers; brma neba
aris cxovrebis azri, cxovrebis Zala. Cveni Sinagani ar-
seba Seucnobadia Tavisi aracnobierobis gamo.2
e. hartmanma specialuri naSromi miuZRvna aracno-
biers — “msoflio procesis arsi anu aracnobieris fi-
losofia”, sadac ganzogadoebulia am fenomenis manam-
de arsebuli Teoriebi; man Semoitana “aracnobieris”
cneba filosofiaSi da masSi adamianis aqtiurobis nam-
dvili wyaro dainaxa; misi azriT, “adamiani mTlianad
damokidebulia aracnobierze; Tu is kargavs aracnobi-
ers, is kargavs Tavisi sicocxlis wyaros”.3 e. hartmanis
SexedulebiT, zogjer aracnobieri iTrguneba cnobie-
rebiT; igi Cveni mizanmimarTuli moRvaweobis safuZve-
lia; misi azriT, adamianis suli Sedgeba cnobierisa da
aracnobierisagan.; aracnobieri warmoadgens individis
siZlieris wyaros, romelic aris aqtiuri da Semqmne-
li, cnobieri ki pasiuri, gamomxatveli da abstraqtu-
li. aracnobieri adamianze, mis survilebsa da intere-

1
А Шопенгауер. Мир как воля и представление. Т. 2. М., 1901, с 139
2
А Шопенгауер. Мир как воля и представление . СПБ., 1893, с. 242, 282,
355 , 438, 774
3
Э Гартман. Сущност мирового процесса или философия бессазнательного.
Вып 1 М., 1973, c.. 373

199
sebze ar aris damokidebuli; is gvevlineba mza, uZravi
saxiT da yovelTvis “Seicavs raRac saSinels, demo-
nurs”. aracnobieri aris samyaros arseboba, romelic
misi moRvaweobis anu aqtivobis jams warmoadgens. amiT,
man, istoriuli procesis ganmsazRvrelad aracnobie-
ri neba aRiara.1
aracnobieris fenomenis siRrmiseul SeswavlaSi
didi wvlili Seitana fsiqologiurma mecnierebam, Tum-
ca misi gageba mis farglebs scildeba da zogadfilo-
sofiur problemas warmoadgens. fsiqoanalizi, rome-
lic uSualod swavlobs aracnobieris fenomens, dasav-
leTis TiTqmis yvela socialuri mecnierebis mier ga-
moiyeneba; politikur mecnierebebSi man politikuri
fsiqoanalizis saxelwodeba miiRo. TviT sityva “fsi-
qoanalizi” berZnuli warmoSobisaa da sulis daSlas,
danawilebas niSnavs; igi fsiqologiuri moZRvrebisa da
fsiqoTerapiis meTodia, romelic yuradRebis centrSi
ayenebs aracnobier fsiqikur procesebsa da motivebs.
d.uznaZe aRiarebda ra fsiqoanalizis miRwevebs
werda rom “fsiqoanalizis skolis warmatebiTi ganvi-
Tareba, misi araCveulebrivi swrafi zrda, misi ganuw-
yvetliv aRmavali gavlena wminda fsiqologiur azrov-
nebaze umTavresad miT aixsneba, rom aracnobieris sfe-
roSi yvelaze meti gabedulebiT swored es skola cdi-
lobs SeiWres”.2
fsiqoanalizis Semqmneli da fuZemdebelia zig-
mund f r o i d i (1856-1939) anu sigizmund S l o m o, av-
strieli fsiqiatri, romelic Tavidan fsiqoTerapiul
praqtikas eweoda q. venaSi. TviT aracnobieri z. froi-
damdec iyo cnobili, magram man fsiqoanalizis safuZ-
velze mas axleburi gaazreba misca. TviTon z. froidi
Tavis leqciebSi romelsac igi 1909 wels aSS-Si atareb-

1
iqve, gv.147-241
2
d.uznaZe. Sromebi, t.2. Tb., 1960, gv. 171

200
da, aRniSnavda, rom fsiqoanalizis pirveldamwyebad
igi ar iTvleba, xolo TviT termini man 1886 wels Semoi-
tana.1 z. froidma fsiqoanalizs uwoda siRrmis fsiqo-
ligia, radganac misi kvlevis obieqti iyo fsiqikis
Rrma fena — a r a c n o b i e r i. misi azriT, fsiqoanali-
zi aris ara mxolod Terapiuli siaxle, aramed “axali
fsiqologiac”, misi saZiebeli problema gaxda sruliad
axali fena — “aracnobieri fsiqika”. z. froidi wers,
rom “mTeli Cveni codna mudam dakavSirebulia cnobie-
rebasTan. aracnobieric SegviZlia gavicnoT imiT, rom
mas cnobiers vxdiT“.2
z.froidma individSi sami ZiriTadi fena gamohyo: “
i g i “, “ m e “ da “z e — m e “. “igi” aris sakuTriv aracnobi-
eris rTuli fena. aq yvela procesi aracnobieria, sa-
dac Tavs iyris ltolvebi. “igi”-dan Semdeg aRmocende-
ba “me” — socialuri garemos zemoqmedebis Sedegad. “me”
SeiZleba miviCnioT, rogorc “igi”-s sublimirebuli
anu gardaqmnili fena. “me” aris gardamavali safexuri
socialur garemosa da “igis” Soris. “ze-me” anu “me-ide-
ali” gamodis moraluri normebidan da qcevebidan; igi
kulturuli zemoqmedebis Sedegia da yalibdeba sindi-
sis kompleqsebiT. aracnobieri “igi” amoZravebs adamia-
nis survilebs, miswrafebebsa da qcevebs. igi aris fa-
ruli survilebisa da ltolvebis erToblioba. “me”
akontrolebs brma ltolvebsa da iracionalur impul-
sebs.
z. froidis mier SemoTavazebul formulirebaSi “
i g i “, “ m e “ da “ z e — m e “ — Camoyalibebulia aracnobi-
eris sublimaciisa da kulturizaciis mTeli procesi
da warmodgenilia garkveuli modeli. “igi” warmoad-
gens sakuTriv aracnobiers, rogorc z. froidi ambobs,
individi aris fsiqikuri “igi’, Seucnobeli da aracno-

1
З фрейд. О психоанализе. М., 1990, с. 3
2
z. froidi. fsiqoanalizi. Tb., 1995, gv.

201
bieri, romlis zedapirs azis “me”. “me” aris garesamya-
ros pirdapiri zegavlenis gziT cnobierebis gaSuale-
biT Secvlili nawili “igi”-sa. “me” cdilobs garesamya-
ros zegavlenis moxdenas “igi”-ze.1 “me”-Si sinTezirde-
ba da gacnobierdeba aracnobieri, romelsac winarec-
nobieri anu qvecnobieri ewodeba. “me” aris aracnobi-
ersa da cnobiers Soris sasazRvro sfero, romelsac z.
froidma cenzura uwoda. aq viTardeba winaaRmdegob-
rivi procesebi cnobiersa da aracnobiers Soris anu
socializirebul “me”-sa da arasocializirebul “me”-s
Soris. winarecnobierSi xdeba faruli ltolvebisa da
miswrafebebis sublimacia da kulturizacia; is, rac ar
aris misaRebi da dasaSvebi socialuri garemos mier,
xdeba misi uaryofa da gamodevneba isev “igi”-Si. “me” ga-
nicdis orgvar zemoqmedebas: biologiuriT ganpirobe-
buli “igi”-sagan da socialuri moTxovnilebiT gansaz-
Rvruli “ze-me”-sagan. “ze-me”-s anu “me-idealis” saxiT
individi warmogvidgeba kulturul da socializire-
bul arsebad. z. froidis azriT, adamianSi maRali arse-
ba es aris “me-ideali” anu “ze-me”. misi ganmartebiT, “me-
ideali” moTxovnas akmayofilebs, rac ki adamians, ro-
gorc umaRles arsebas waeyeneba.2
z. froidis SexedulebiT, “igi”-Si midis brZola
erossa da tanatoss Soris. e r o s i aris sicocxliss,
TviTgadarCenis, seqsualurobis instiqti, xolo t a n a
t o s i — sikvdilis, agresiulobis, destruqciulobis,
damangrevelobis instiqti; misi azriT, adamianSi es
ori mudmivi instiqti — erosi da tanatosi ebrZvis er-
TmaneTs, romelic warmoadgens “progresis mamoZrave-
bels”. z. froidi aRniSnavs, rom ltolvebis ori saxe
unda gansxvavdes, romelTagan erTi seqsualuri
ltolvaa, anu erosi; misi meore saxe sikvdilis ltol-

1
iqve, gv. 136-137
2
z.froidi. fsiqoanalizi. Tb., 1995, gv. 151

202
vaa; e.i. brZola sicocxlesa da sikvdils Soris. 1am ori
instiqtis brZola ara mxolod individSia, aramed so-
cialur jgufebs, xalxebsa da saxelmwifoebs Soris.
z.froidma individis faruli ltolvebi or jgu-
fad dayo: seqsualur ltolvebad, romelsac l i b i d o
da me ltolvebad, romelsac i n t e r e s i uwoda; Semdeg
orTave gaaerTiana da libidos terminiT aRniSnavda.
libido mogvevlina ara mxolod seqsualuri energiis
aRmniSvnelad, aramed mTlianad individis Sinagani ener-
giis mTel sistemad. z. froidma amiT aCvena biologiuri
energiis TandaTanobiTi gardaqmnisa da Seguebis rTu-
li procesi, Tumca mis moZRvrebaSi igrZnoba kulturi-
sa da socialuri garemos represiuli xasiaTi.
z. froidma aracnobierSi ZiriTadad ori fena ga-
mohyo: 1. “pirveladi aracnobieri” anu sakuTriv arac-
nobieri da 2. “meoradi aracnobieri” anu qvecnobieri
da gandevnili aracnobieri.2 sakuTriv aracnobieris
sublimacia cnobierebis saSualebiT xdeba; qvecnobi-
erSi anu winarecnobierSi mimdinareobs cnobierisa da
aracnobieris Sexvedra, Sejereba, SeTanxmeba, romelic
adamianis socializaciis Sinagani procesia. es procesi
konfliqtebisa da winaaRmdegobebis gareSe ar mimdin-
sreobs, radganac ltolvebis SemzRudvelia socialu-
ri garemo da adamianis cnobiereba. adamiani kulturi-
zaciis saSualebiT axdens ltolvebis sublimacias da
socialur garemosTan SesabamisobaSi moyvanas; is rac
miuRebelia socialuri sistemisaTvis da ar Tavsdeba
kulturul RirebulebaTa sivrceSi, xdeba misi uaryo-
fa. aracnobieri gardaiqneba superindividad anu modi-
ficirebul kulturul adamianad.
z.froidi Tvlida, rom yovelgvari sulieri pro-
cesi SeiZleba dasawyisSi arsebobdes rogorc aracno-

1
iqve, gv.156
2
z. froidi. fsiqoanalizi. Tb., 1995, gv. 348-349

203
bieri da Semdeg igi gardaiqmnas cnobierad; misi miZ-
Rvrebis Tanaxmad socialuri garemos zemoqmedebiT
aracnobieri da cnobieri adamianSi mudmiv winaaRmde-
gobaSia, rac socialuri gaucxoebis mizezi xdeba. z.
froidis azriT, sazogadoeba warmoiSva damangreveli
instiqtebis dasaTrgunavad, radganac simartoveSi
adamianebs ar SeuZliaT misi daZleva; magram man migviy-
va sazogadoebisa da adamianis mudmiv winaaRmdegobam-
de, radganac adamiani eswrafvis Tavisi survilebis
dakmayofilebas, rasac sazogadoeba zRudavs.
prof. a. S e r o z i a werda, rom fsiqoanalizi cno-
biersa da aracnobiers ganixilavs, rogorc urTier-
Tgamomricxavs maT funqcionirebaSi; amiT irRveva fe-
nomenologiuri erTianoba, ara marto sistema “cnobie-
ri-aracnobieri”-sa aramed TviT adamianisa. cnobieri
da aracnobieri erTian sistemas warmoadgens. fsiqoa-
nalizis mixedviT mTeli sulieri procesebi aracnobi-
eria da cnobieri warmoiSoba mxolod sulieri moRva-
weobis calkeul gamovlinebebSi. 1
prof. a. Serozias aRniSvniT, mecnierebaSi zogjer
cnobierebis sawinaaRmdego azri hqonda aracnobiers.
ar arsebobs, rogorc aseTi, aracnobieris erTiani
struqtura; mas SeiZleba mivakuTvnoT fsiqikis gar-
kveuli ganwyobilebebi, motivaciebi, emociebi, agreTve
fizikuri da biologiuri movlenebi. aracnobieri ar
aris damoukidebeli cnobierebisagan da misi gageba
mxolod sakuTriv cnobierebis gagebasTan erTad SeiZ-
leba. cnobieri da aracnobieri mocemuli pirovnebis
erTian sferos, mis ZiriTad maxasiaTeblebs warmoad-
gens; misi azriT, cnobieri da aracnobieri erTiani sis-
temaa.2

1
А. Е. Шерозия. Психика . Сознание. Бессознательное. Тб., 1979, с. 21-33
2
Бессознательное: Природа, функции , методы, исследования. Т. 4. Тб.,
1985, с . 15

204
 z.froidi Tavis Teorias agebs imaze, rom cnobie-
ri aracnobierTan mudmiv antagonizmSia, sadac gabato-
nebuli mdgomareoba uWiravs aracnobiers. a. Serozias
mixedviT, cnobiersa da aracnobiers Soris mimdinare-
obs TanamSromloba, sadac wamyvani adgili uWiravs
cnobiers, Tumca garkveuli winaaRmdegoba da antago-
nizmi maT Soris arsebobs. misi azriT, rac ufro far-
Toa Cveni cnobiereba, miT ufro farToa Cveni aracno-
bieris sfero.1
z.froidis moZRvrebis sociologizireba moax-
dina k a r l g u s t a v i u n g m a (1875-1961), rome-
lic misi mowafe da analizuri fsiqologiis fuZemde-
beli iyo. man mniSvnelovani wvlili Seitana aracnobie-
ris fenomenis siRrmiseul kvlevaSi. misi azriT, adami-
anis cxovrebis meti nაwili aracnobier mdgomareobaSi
mimdinareobs. “aracnobieri cxovreba absoluturad
ucnobi bunebisaa. magram is gamoxatulebas poulobs
cnobierebasa da cnobierebis wanamZRvrebSi... cnobie-
reba wyvetili fenomenia. Sinaarsebidan romlebic
aracnobiers amoaqvs zogi ram SegviZlia davaskvnaT mi-
si arsis Sesaxeb.2 prof. v. კაკაბაძე aRniSnavs, rom k. iun-
gis mier cnobiereba kunZuladaa ganxiluli, aracnobi-
eri ki zRvad, romelic usasrulod farTo da Rrmaa.
aracnobierze mxolod is viciT, rom is arsebobs da mi-
si arseboba gavlenas axdens cnobierebaze.3
k. iungma adamianis struqturaSi oTxi elementi
gamohyo: pirovnuli da koleqtiuri cnobiereba, pirov-
nuli da koleqtiuri aracnobieri. pirovnuli aracno-
bieri adamianis sakuTari gamocdilebis Sinaarsebs moi-
cavs da konkretulad pirovnul cnobierebasTan er-

1
А. Е. Шерозия. Психика. Сознание . Бессознательное. Тб., 1979 с. 81
2
k. iungi. analitikuri fsiqologiis safuZvlebi. Tb., 1995, gv. 52
3
v. kakabaZe. siRrmis fsiqologiis filosofiuri safuZvlebi. Tb.,
1979, gv. 24

205
Tad gamovlindeba.pirovnuli aracnobieri es aris pi-
rovnuli monapovrebi an instiqtur movlenaTa proeq-
ti, romlebic mTlianad adamianis sakuTrebaa; aqve Se-
dis daviwyebuli Tu gandevnili, aseve SemoqmedebiTi
Sinaarsebi. zogs isini gacnobierebuli aqvs, sxvebTan
ki aracnobierSia Cafluli. pirovnuli aracnobieri pi-
rovnuli elementebisagan unda iyos Sedgenili, ele-
mentebisagan, romlebic mTlianobaSi adamianis pirov-
nebas qmnian.1
adamianis struqturaSi ganmsazRvrel rols asru-
lebs koleqtiuri aracnobieri, romelic kacobriobis
warsulis mixedviT yalibdeba. igi ekuTvnis individTa
jgufs, kacobriobas. mas aqvs zogadi xasiaTi da yvela
individSi erTi da igivea, romliTac iqmneba erTiani
sulieri zedapiruli safuZveli. igi ganisazRvreba
erovnuli, rasobrivi da zogadsakacobrio memkvidreo-
biT. k. iungi aRniSnavs, rom “uRrmesi fena, romelze-
dac aracnobieris kvlevisas xeli migviwvdeba, isaa, sa-
dac adamiani calkeuli, SezRuduli arseba ki araa, ara-
med ganivrcoba da kacobriobis arss erwymis — cnobie-
rebiT ki ara, aramed Tavisi aracnobierebiT, e. i. imiT,
rac CvenTvis yvelasaTvis saerToa”. igi ambobs, rom
“koleqtiuri aracnobieris Sinaarsebi nebelobis mier
ar imarTebian da saerTodac ar eqvemdebarebian mas...
koleqtiuri aracnobieri Tu gaaqtiurda, kaci sakuTar
Tavs aRar ekuTvnis. is ara marto monawileobs am moZ-
raobaSi, aramed Tavad aris es moZraoba. k..iungis mi-
xedviT, koleqtiuri aracnobieri aris Cveni winaprebis
goneba, gamocdileba, romliTac isini fiqrobdnen,
grZnobdnen da cxovrobdnen; misi saSualebiT arsebobs
didi socialuri jgufebi, eri, sazogadoeba, kacobri-
oba.2

1
k. iungi. analitikuri fsiqologiis safuZvlebi. Tb., 1995, gv. 16-17
2
iqve, gv. 59, 62

206
 k. iungis SexedulebiT, koleqtiuri aracnobieri
gamoimuSavebs ideebs, Sinaarsebs, romlebsac “a r q e t i
p e b i” uwoda, romlebic mkacrad SemosazRvrul
struqturebs warmoadgenen; isini Tavisebur simbolo-
ebs qmnian, romlebic adamianis mTeli moRvaweobis sa-
fuZvelia. igi aracnobieris iseTi elementebia, romle-
bic garkveuli cxovrebiseuli gamocdilebiT gamomu-
Savdeba. k. iungi ufro diferencirebulad miudga
aracnobieris gamovlenis problemas da srulyofilad
warmoadgina misi sublimaciisa da socialur sivrceSi
gamovlenis procesi.
kulturizaciis procesSi pirovnuli aracnobie-
ri SesabamisobaSi unda movides koleqtiur aracnobi-
erTan, romliTac TandaTanobiT moixsneba winaaRmde-
gobiTi procesebi; pirovnuli aracnobieri individis
TavisTavadobasa da gansakuTrebulobas gansazRvravs,
xolo koleqtiuri aracnobieri sociumisas.
k. iungma libidos cneba gardaqmna ufro farTo
cnebad. adamianuri energia gaanTavisufla viwro gan-
sazRvrulobisagan da Semoitana erTiani energetikuli
Tvalsazrisi; mis moRvaweobaSi sinTezirebulia bio-
logiuri da socialuri energia, romelic socialur
garemosTan adaptaciiTa da TanamSromlobiT sul uf-
ro metad farTovdeba da kulturul saxes iZens.
aracnobieris socializireba moaxdina individua-
luri fsiqologiis warmomadgenelma a l f r e d a d l
e r m a (1870-1937), romelic z. froidis mowafe iyo. igi
gamovida z. froidis biologiuri Teoriis winaarmdeg
da miuTiTa, rom adamianSi mTavari aris ara bunebrivi
instiqtebi, aramed sazogadoebrivi da socialuri
grZnoba, romelsac igi uwodebda “erTianobis grZno-
bas”. es grZnoba adamians dabadebidan aqvs, romelic so-
cialurad gardaiqmneba. a. adleri gamovida individis
danawevrebis winaaRmdeg; misi azriT, adamiani aris er-
Tiani arseba, romlis mTavar pirobad miaCnda misi mis-

207
wrafeba upiratesobisaken, magram mas yvela ver aRwevs.
mis mier Semotanili “socialuri grZnoba”, warmoad-
gens socializaciisa da kulturizaciis Sedegad SeZe-
nils, romlis niSan — Tvisebebi socialur moRvaweoba-
Si gamovlindeba.
a.adleris individualuri fsifologiis ZiriTadi
cnebebia: naklovanebis grZnoba, koleqtiurobis
grZnoba, cxovrebis stili, srulyofisaken swrafva,
kompensacia. man wamoayena “arasrulyofilebis kom-
pleqsi”, romelic individs bavSvobidan uCndeba da ro-
melsac igi socializaciis procesSi srulyofs. misi
Teoriis Tanaxmad, adamiani socializaciis procesSi
axdens individualuri bunebrivi sisustis kompensaci-
as; igi kompensaciis ramdenime saxes gamohyofs, romle-
bic qmnian sxvadasxva “cxovrebiseul stils”. v.kakabaZe
aRniSnavs, rom a.adleris azriT, aracnobieri es aris
cxovrebiseuli stili. masSi Tavsdebian Zalebi romle-
bic aformeben, ayalibeben adamianis moZraobis xazs, mi-
si cxovrebis gegmas, individualur aRnagobas. cnobie-
rebaSi asaxulia e.w. cxovrebis gegmis mxolod anarek-
li, zogjer sawinaaRmdegodac ki. a. adleri aRniSnavs,
rom “aracnobieri niSnavs imas, rac Cven ver gagvigia,
rac ar gvesmis, risi codnac ara gvaqvs, rac qmnis adami-
anis ZiriTadi ganwyobilebebis gaugebar nawils”. mag-
ram maTi sazrisi garkveul pirobebSi SeiZleba gagebu-
li, gacnobierebuli iqnas.1
z.froidis moZRvrebis Semdgomi socialuri tran-
sformireba moaxdines n e o f r o i d i s t e b m a, rom-
lebmac uaryves misi biologizmi da fsiqoanalizSi so-
ciologizirebis meti elementebi Semoitanes. aracno-
bieri neofroidizmSi ganxilulia fsiqikurisa da so-
cialuris damakavSirebel rgolad.

1
v. kakabaZe. siRrmis fsiqologiis filosofiuri safuZvlebi. Tb.,
1979, gv. 182

208
 neofroidizmis TvalsaCino warmomadgenelia e r
i x f r o m i (1900-1980), romelic daibada germaniaSi da
cxovrobda da moRvaweobda aSS-Si. man Tavis wignSi
“gaqceva Tavisuflebisagan”, Camoayaliba socialuri
gaucxoebis sakiTxi. e. fromis azriT, adamiani aris ga-
ucxoebuli yvelafrisagan da eswrafvis gaeqces Tavi-
suflebas da Sedis adamianTa romelime gaerTianebaSi,
garesamyaroSi. adamianebi ver itanen simartoves: isini
erTmaneTs miendobian. konformizmi, misi sityvebiT,
gaucxoebisagan xsnaa.1
e. fromis azriT, adamiani Tavis TavSi Trgunavs
ltolvebs. sazogadoeba adamianis moTxovnilebebs ak-
mayofilebs an Trgunavs; sazogadoeba asrulebs ara
mxolod daTrgunvis funqcias, aramed qmnis TviT pi-
rovnebas. adamianuri natura es kulturisa da socia-
luri procesis Sedegia. mas socializaciis pirvel as-
peqtad miaCnia individualobis ganviTareba, meore as-
peqtad ki mzardi ganmartoeba; adamiani daeufla soci-
alur garemos, magram masTan urTierTobaSi igi marto
darCa; adamiani uars ambobs Tavis individualobaze da
iTqvifeba socialur garemoSi. adamiani socialuri
samyaroTi Tavisufali gaxda, magram izolirebuli da
gaucxoebulia; amitom, cdilobs gaeqces Tavisufle-
bas. Tavisuflebidan gaqceva adamians axal damonebas
uqadis; is uars ambobs Tavis individualobaze, wiravs
sakuTar ‘mes”, radganac ar SeuZlia gadaitanos marto-
oba. izolirebuli da ganmartoebuli adamiani iswraf-
vis Zalauflebisaken an emorCileba mas.2
e. fromi Tavis Semdgom SromebSi xazs usvams ada-
mianis orgvar bunebas. erTi mxriv, is eswrafvis damou-
kideblobas, rac iwvevs socialur gaucxoebas. misi az-
riT, adamianSi TanamSromlobs cnobieri miswrafebebi

1
Э. Фромм . Бегства от свободы. М., 1989, с . 26-27
2
Э. Фромм. Бегства от свободы. М., 1989, с. 11-224

209
da aracnobieri ganwyobilebebi. e.fromma xmarebaSi Se-
moitana “s o c i a l u r i a r a c n o b i e r i s “ cneba.
individis socialuri gansazRrulobisa da kul-
turizaciis procesSi gansakuTrebuli mniSvneloba
eniWeba s o c i a l u r a r a c n o b i e r s. socialuri
aracnobieri iseTi aracnobieria, romelic gamovlin-
deba da sublimirdeba sazogadoebrivi cnobierebis sa-
SualebiT; masSi aisaxeba is faruli ltolvebi da mis-
wrafebebi, romlebic amoZraveben adamianisa da sociu-
mis socialur arsebobas, gansazRvraven mis Sinaarssa
da struqturas. socialuri aracnobieri socialurad
sublimirebadi aracnobieris zogadi Sinaarsis momcve-
lia. igi gamovlindeba socialuri moTxovnilebebisa
da interesebis safuZvelze da realizdeba kulturu-
li Tanacxovrebis garkveul sivrceSi.
politikis sferoSi fsiqoanalizis gamoyenebas sa-
fuZveli Cauyara amerikuli politikuri mecnierebis
erT-erTma fuZemdebelma harold lasuelma (1902-
1979); man Seqmna politikuri fsiqoanalizis Teoria;
igi Tavis Tavs, sxvebTan erTad, froidizmis socialur
reformatorad Tvlida. man mTlianad gaiziara z. fro-
idis idea kulturizaciis procesSi individualuri
motivebis transformaciis Sesaxeb; misi arsi imaSi
mdgomareobs, rom politikuri moqmedebis mizezia
aracnobieri da seqsualuri ltolvebi. h.lasuelisaT-
vis, iseve rogorc z. froidisaTvis, politikuri mov-
lenebis analizis meTodologiur principad aracnobi-
eris fenomeni iTvleba; misi fsiqoanalizis varianti
warmoadgenda politikuri analizis bihevioralistul
modifikacias libidos principis SenarCunebiT. h. la-
suelis azriT, aracnobieris motivacia gansazRvravs
umTavresad individis politikur qcevebs. politiku-
ri fsiqoanalizis mtkicebiT, politikuri miznebisa da

210
miswrafebebis namdvili mamoZravebelia aracnobieris
fenomeni. 1
politikisa da politikuri procesis Tavisebure-
bebi gansazRvravs aracnobieris gamovlenisa da sub-
limaciis formebs politikur-kulturul sivrceSi.
politikur kultoraSi aracnobieris fenomeni SeiZle-
ba ori faqtoriT gamovlindes: 1. Sinagani faqtoriT —
adamiani da sociumi TviTcnobierebisa da politikuri
TviTSemecnebis safuZvelze, Tavisi SesaZleblobebiTa
da unariT, TavianTi miznebisa da miswrafebebis Sesaba-
misad gardaqmnis aracnobier ltolvebs. 2. garegani
faqtoriT — politikuri sistema, konkretili politi-
kuri sivrce da politikuri aqtorebi garkveul zemoq-
medebas axdenen adamiansa da sociumze, romliTac mim-
dinareobs aracnobieris sublimaciis procesi.
socialuri aracnobieri adamiansa da sociumSi me-
tad rTuli struqturisaa; rac ufro socializirebu-
li da kulturizirebulia adamiani, miT ufro farTo
da Rrmaa misi fena. adamianisa da politikuri aqtore-
bis politikuri kulturizaciis procesSi gansakuTre-
bul rols asrulebs p o l i t i k u r i a r a c n o b i e r
i. es cneba mniSvnelovani gaxda politikuri tranzici-
is procesSi myofi qveynebisaTvis, sadac politikur
sivrceSi politikuri adaptaciis procesebi mTeli ri-
gi sirTuleebiTa da winaaRmdegobebiT mimdinareobs.
adamiani warmoadgens ra politikur arsebas, Ta-
visTavad cxadia, rom misi politikuri struqturisa da
aqtivobis ganmsazRvreli iqneba rogorc cnobieri, ise
aracnobieri faqtorebi; maTi Tanaarseboba da Tana-
fardoba damokidebulia adamianisa da sociumis poli-
tikur-kulturul transformaciaze, romelic poli-

1
Л. М. Семеренко. Современная западная политическая наука. Ростов-на-
Дону, 1998 , с. 79-82

211
tikuri sivrcis stabilur funqcionirebaSi gamovlin-
deba.
politika da politikuri kultura, warmoadgens
ra adamianisa da politikuri aqtorebis politikuri
xelovnebisa da manevrirebis Tavisebur asparezs, fa-
ruli ltolvebis, latenturi miswrafebebisa da im-
pulsebis arsebobac TavisTavad dasaSvebia da aucile-
belic. politika da politikuri kultura, rogorc
xelovneba TavisTavad moicavs aracnobieris fenomens;
politikur xelovnebaSi vlindeba faruli ltolvebis,
instiqtebisa da miswrafebebis politikuri miznis mi-
saRwevad gamoyenebis unari da SesaZleblobebi; mis ga-
reSe SeuZlebelia politikuri movlenebisa da proce-
sebis marTva. politikuri xelovneba, rogorc cnobi-
lia, gulisxmobs: latenturi movlenebis amocnobas,
situaciur moqnilobas, kompromisebs, konsensusis
miRwevis unars, situaciur gardasaxvas, politikur ga-
dawyvetilebaTa racionalurobas, taqtikur moqnilo-
bas, farul procesebsa da manipulirebis garkveul
elementebs. amitom, masSi aracnobieris gamovlena me-
tad Taviseburad mimdinareobs, romelic erovnuli po-
litikur-kulturuli stereotipebiT regulirdeba.
amrigad, socialuri aracnobieris aqtiuri fenaa — po-
litikuri aracnobieri, romelic gansazRvravs adamia-
nisa da sociumis politikuri cnobierebisa da azrov-
nebis process, politikur moqmedebebsa da qcevebs, po-
litikur sivrceSi garkveul politikur-kulturul
wesrigsa da stereotipebs.
p o l i t i k u r a r a c n o b i e r S i igulisxmeba
socialuri aracnobieris is fena, romelic moicavs fa-
rul politikur miswrafebebs, ltolvebs, procesebs,
romelic stimuls aZlevs da warmarTavs adamianTa
mTel politikur-kulturul Tanacxovrebas. aracno-
bieri gamovlindeba sazogadoebis mTeli politikuri
cxovrebis istoriis manZilze; igi istoriuli procesi-

212
sa da erovnuli politikur-kulturuli Tanacxovre-
bis mamoZravebeli faqtori da stimulatoria. politi-
kuri aracnobieri aris politikuri ltolvebisa da
moTxovnilebebis, miznebisa da interesebis dakmayofi-
lebisa da relizaciis Sinagani ganmsazRvreli faqto-
ri. igi, SeiZleba iTqvas, politikuri aqtorebisa da so-
ciumis Sinagani politikuri energiis maCvenebelia, ro-
melic politikuri kulturizaciis procesSi sxvadas-
xva formiT sublimirdeba. politikuri aracnobieri
Sinaganad warmarTavs politikuri aqtorebis, politi-
kuri Zalebis, politikuri struqturebis, xalxebis,
erebis, saxelmwifoebisa da TviT adamianebis politi-
kur moZraobasa da TanamSromlobas. adamianTa mTeli
politikuri istoria moZraobda politikuri aracno-
bieris fenomeniT, azrs aZlevda kacobriobis mTel po-
litikur cxovrebas da gansazRvravda misi dinamikuro-
bis process.
amrigad, politikuri kulturis mniSvnelovani
fenomenia aracnobieri, romlis Seswavlis gareSe po-
litikuri aqtiuroba da politikuri procesis laten-
turi momentebis gaazreba SeuZlebelia; aracnobieris
kulturizaciisa da transformaciis SesaZleblobebi
gansakuTrebul aqtualobas iZens axali demokratiis
qveynebSi da maT Soris saqarTveloSic, romlis mizania
koleqtiuri aracnobieri ltolvebisa da stereotipe-
bis demokratiuli tranzicia. Tanamedrove qarTul
politikur-kulturul sivrceSi samoqalaqo kultu-
risa da demokratiis stabilurobis damkvidreba arac-
nobieris iracionaluri da destruqciuli gamovline-
bebis daZlevas unda emyarebodes.

4.2 aracnobieris gamovlena politikur-kulturul

sivrceSi

213
 politikur-kulturul sivrceSi individis poli-
tikuri moqmedebebi motivirebulia rogorc cnobieri,
ise aracnobieri fsiqikuri procesebiT. z. froidis
Teoriis Tanaxmad, Zalian bevri cnobieri procesi mxo-
lod mokle drois manZilze SeiZleba iyos gacnobiere-
buli; misi koncefciis Tanaxmad, politikur sivrceSi
individis politikuri moqmedebebis xasiaTze mniSvne-
lovan zemoqmedebas axdens aracnobieri procesebi. z.
froidi miuTiTebs latentur procesebze, romelic
politikuri gadawyvetilebebis miRebisa da realiza-
ciis garkveuli piroba xdeba. es latenturi procesebi,
zogjer, SeiZleba adamianTa destruqciuli moqmedebe-
bis mizezi gaxdes.
politikuri fsiqoanalizis mixedviT, politikaSi
aucilebelia gaTvaliswinebuli iqnes adamianTa cnobi-
eri da aracnobieri sulieri cxovrebis Taviseburebe-
bi. samoqalaqo kulturis formireba da demokratiis
stabiluroba mniSvnelovnad aris damokidebuli cno-
bierisa da aracnobieris Tanafardobis Seswavlaze,
radganac politikuri procesis aqtorebma Tavidan ai-
cilon destruqciul-iracionaluri procesebi. gar-
damaval periodSi politikur-kultiruli tranzicia,
upirvelesad gulisxmobs, aracnobieri politikuri
ltolvebisa da miswrafebebis racionalizacias.
k. iungis Teoriaze dayrdnobiT, individisa da sa-
zogadoebis politikuri sulieri cxovrebis oTxi fena
SeiZleba gamoiyos: individualuri politikuri cnobi-
ereba, sazogadoebrivi anu koleqtiuri cnobiereba, in-
dividualuri politikuri aracnobieri da koleqtiu-
ri politikuri aracnobieri. individualuri politi-
kuri aracnobieri individis Sinagani politikuri
ltolvebisa da TviTmyofadobis ganmsazRvrelia; mas-
Si, individis doneze, mimdinareobs politikuri arac-
nobieris kulturizacia da destruqciul-iraciona-
luri ltolvebis daZleva; igi moicavs individis la-

214
tentur Sinagan ltolvebs, romelic misi avtonomiu-
robisa da suverenobis ganmsazRvrelia; misi saSuale-
biT adamiani azrs aniWebs Tavis politikur miswrafe-
bebsa da miznebs, gamoxatavs racionalur an iraciona-
lur damokidebulebas politikuri procesisadmi da
garkveul monawileobas iRebs politikur-kulturuli
sivrcis tranziciaSi.
sazogadoebrivi anu koleqtiuri aracnobieri ga-
movlindeba sazogadoebriv politikur cnobierebaSi
da praqtikulad aisaxeba politikur qmedebebSi; igi
moicavs sayovelTao politikur ltolvebsa da miswra-
febebs, romelic amoZravebs ers, sociums, saxelmwi-
fos, politikur aqtorebsa da calkeul jgufebs; mas-
Si gamovlindeba da gamomuSavdeba, rogorc k. iungi am-
bobda, garkveuli simboloebi da arqetipebi; isini Ta-
viseburi da lokalur-erovnuli xasiaTis stereotipe-
bi, Cveulebebi, wesebi da kompleqsebia, romelsac zoga-
dad da latentur formebSi gamoimuSavebs xalxi Tavisi
istoriuli Tanacxovrebis manZilze; mas mniSvnelovan-
wilad politikuri aracnobieris sublimaciis situa-
ciuri da konkretul-istoriuli Taviseburebebi gana-
pirobebs; igi xdeba adamianTa garkveul socialur-po-
litikur erTeulebad da organizaciebad Camoyalibe-
bis mniSvnelovani faqtori.
politikuri aracnobieris arqetipebi da kompleq-
sebi individsa da politikur aqtorebs ori ZiriTadi
mimarTulebiT amoZravebs: 1. individualuri aracnobi-
eris safuZvelze individebi da politikuri aqtorebi
axdenen sakuTari miznebisa da interesebis, Sefasebebi-
sa da orientaciebis ganxorcielebas da 2. isini koleq-
tiuri politikuri aracnobieris safuZvelze axdenen
erovnuli da saxelmwifoebrivi politikuri Rirebu-
lebebis aTvisebasa da realizacias.
politikuri aracnobieri politikur-kulturul
sivrceSi sublimirdeba da gardaiqmneba, romelic Sem-

215
deg aisaxeba individualur da erovnul-saxelmwifoeb-
riv cnobierebaSi. aracnobieri politikur cnobiere-
basa da ideologiaze ori mimarTulebiT axdens zemoq-
medebas: 1. aracnobieris politikuri sublimacia da
politikuri socializacia politikuri cnobierebis
formirebis procesis ganmsazRvrelia; misi gardaqmni-
sa da politikuri kulturizaciis procesi ZiriTadad
politikuri cnobierebis gafarToebasa da inteleqtu-
alizaciazea damokidebuli; 2. aracnobieri, miuxedavad
sublimaciis procesis Taviseburebebisa, konkretul
politikur momentsa da situaciaSi mainc rCeba poli-
tikuri cnobierebisa da azrovnebis stimulatorad da
mamoZravebel Zalad; e.i. rac ufro farToa politiku-
ri cnobierebisa da azrovnebis diapazoni, politikur-
kulturuli done da sivrce, miT ufro metia aracnobi-
eris sublimaciisa da konkretul qcevebSi kulturu-
lad gamovlenis SesaZleblobebi.
politikuri aracnobieris done da gamovlenis Ta-
viseburebebi ZiriTadad damokidebulia politikuri
socializaciis modelze, romelic politikur sivrce-
Si sami doniT ganicdis sublimacias: 1. pozitiuri anu
aqtiuri formiT, rodesac politikuri aracnobieri
aqtiurad monawileobs politikuri cnobierebis for-
mirebaSi, uzrunvelyofs politikur TviTaqtivizaci-
as, xels uwyobs politikuri procesebisa da movlene-
bis TviTregulirebas, stabiluri politikuri cxovre-
bis riTms, demokratiuli da inteleqtualuri politi-
kuri azrovnebis damkvidrebas; 2. pasiuri formiT, ro-
desac aracnobieris fenomeni moqmedebs, magram mxo-
lod politikuri agentebis zemoqmedebis Sedegad; misi
aqtiuri gardasaxva da sublimacia ZiriTadad gareSe
politikur faqtorebzea damokidebuli; TviT individi
Sinaganad pasiuria da misi aracnobieric mxolod sti-
qiurad da iracionalurad gamovlindeba; 3. negatiuri
anu destruqciuli formiT, rodesac individi an soci-

216
umi aracnobieris fenomenis iseT amoqmedebas axdens,
rodesac upirispirdeba legitimur politikur aqto-
rebsa da demokratiul politikur Rirebulebebs; igi
konfliqturi situaciebis, destruqciuli da arasta-
biluri politikuri procesebis mizezi xdeba.
samecniero-politikur literaturaSi aracno-
biეris gamovlenisa da sublimaciis procesi raciona-
luri da iracionaluri formiT warmogvidgeba. z.
froidma aracnobierSi, erTi mxriv, dainaxa Semoqmede-
ba, sicocxlis azri, xolo meore mxriv, destruqciuli,
damangreveli tendencia.1 pirvels SeiZleba ewodos ra-
cionaluri, xolo meores — iracionaluri gamovline-
ba, romelic damokidebulia politikur-kulturul
sivrceSi moqmed Rirebulebebsa da normebze.
politikuri aracnobieri racionalurad gamov-
lindeba demokratiul politikur sivrceSi, romelic
individsa da sociums saSualebas aZlevs Tavisuflad
da kulturulad gamoavlinos igi; politikuri arac-
nobieri demokratiuli politikuri azrovnebisa da po-
litikuri kulturis aqtiuri mamoZravebeli Zalaa. de-
mokratiuli politikuri sivrce ise gardaqmnis poli-
tikur aracnobiers, rom misi gamovlena racionalur
formebSi mimdinareobs. aracnobieris racionalur
formebSi gamovlena sazogadoebisa da individis saer-
To kulturul da inteleqtualur potencialzea da-
mokidebuli, romelic misi socializaciis met SesaZ-
leblobebs iZleva.
politikuri aracnobieri iracionalurad TiT-
qmis yvela tipis politikur sivrceSi SeiZleba gamov-
lindes, magram ufro metad iq, sadac totalitaruli
politikuri reJimebi da gardamavali politikuri
procesebi mimdinareobs; totalitarul da arastabi-
lur politikur sivrceSi aracnobieris sublimacia Se-

1
z.froidi. fsiqoanalizi. Tb., 1995, gv. 493-494

217
iZleba ise moxdes, rom man gamoiwvios destruqciuli
da agresiuli politikuri moqmedebebi, rac sazogado-
ebaSi iracionaluri politikuri procesebis ganviTa-
rebas iwvevs. aracnobieris iracionalurad gamovle-
nis mizezi SeiZleba gaxdes individSi Sinagani sulieri
SeuTavsebloba, rac politikur scenaze gaucxoebisa
da apaTiis saxiT warmogvidgeba.
politikuri aracnobieri racionalurad ufro
metad stabilur da instituciurad mowesrigebul po-
litikur sivrceSi gamovlindeba. stabilur politi-
kur sivrceSi politikuri aracnobieri SesabamisobaSia
politikuri cnobierebis sazogadoebriv formebTan,
ideologiur koncefciebTan da sublimirdeba stereo-
tipebSi, wesebSi, normebSi; igi stabilur politikur
situaciaSi adamianTa politikuri Semoqmedebisa da az-
rovnebis stimulatori da warmmarTveli xdeba. stabi-
lur politikur sistemaSi mas axasiaTebs Semdegi Ziri-
Tadi niSnebi: 1. politikuri aracnobieri da politiku-
ri cnobierebis formebi ufro SesabamisobaSia da maT
Soris mkveTri xasiaTis winaaRmdegoba da konfliqtu-
ri procesebi ar viTardeba; 2. izrdeba politikuri
aracnobieris aqtivizacia da SemoqmedebiTi gardasax-
va; 3. politikuri aracnobieris sublimacia garkveul
stereotipebs, arqetipebsa da simboloebs emorCileba
da maTi uSualo zemoqmedebiT socializirdeba; 4. in-
dividualuri da koleqtiuri aracnobieris Tanaarse-
boba regulirdeba stabiluri instituciuri forme-
biT.
politikuri aracnobieris iracionaluri da des-
truqciuli formebi cvalebad da arastabilur poli-
tikur sivrceSi gamovlindeba da aqtiurdeba; misi Zi-
riTadi mizezi xdeba sazogadoebis politikur-kultu-
ruli degradacia da RirebulebiTi orientaciebis
Secvla. RirebulebaTa gadafasebasa da gardaqmnas Tan
axlavs winaaRmdegobaTa gaRrmaveba da konfliqturi

218
procesebis ganviTareba politikur aracnobiersa da
cnobiers Soris; winaaRmdegoba gamovlindeba indivi-
dualur da koleqtiur politikur aracnobiers Soris;
garkveuli Zalebi da socialuri jgufebi aZliereben
destruqciul moqmedebebs, rac aracnobieris arasak-
marisi sublimaciiT aris gamowveuli. aracnobieri, ro-
melic mxolod iracionaluri formebiT gamovlindeba,
gamowveulia politikuri cnobierebis dabali doniTa
da misi arasakmarisi inteleqtualizaciiT.
politikuri socializaciisa da politikuri kul-
turis formirebis procesSi garkveuli politikuri
Rirebulebebis, normebis, politikuri Tanacxovrebis
wesebisa da nimuSebis aTviseba mxolod cnobierisa da
aracnobieris Tanafardobis pirobebSi mimdinareobs.
adamiani da sociumi politikuri moRvaweobisa da az-
rovnebis procesSi garkveul RirebulebiT orientaci-
ebsa da pozicias irCevs, gansazRvravs prioritetebs,
romelsac warmarTavs da aregulirebs Sinagani, faru-
li, latenturi miswrafebebi da motivaciebi. politi-
kuri aracnobieri Semecnebisa da azrovnebis, politi-
kuri moRvaweobisa da moqmedebebis procesSi TandaTan,
garkveul pirobebSi gamovlindeba da sublimirdeba,
mxolod cnobieris zemoqmedebiTa da mis farglebSi.
politikuri aracnobieri individis politikuri
TviTaqtivizaciis Sinagani, latenturi mamoZravebe-
lia, romelic cnobierebas ubiZgebs imoqmedos gakveul
situaciebSi, misTvis misaReb principebze; igi amoZra-
vebs politikur cnobierebas da saerTod individisa da
sociumis Sinagan politikur potencialsa da energias,
afarToebs RirebulebiT sivrces. politikuri aracno-
bieri SemoqmedebiTi politikuri moRvaweobisa da az-
rovnebis farul da sublimirebad politikur Zalasa
da energias warmoadgens; igi aZlierebs individis
TviTdamkvidrebasa da politikuri xelovnebis unars;
aracnobieris saSualebiT individi da politikuri aq-

219
torebi srulyofilad gamoavlenen politikur-Semoq-
medebiT SesaZleblobebsa da potencials.
politikuri aracnobieri politikur-kulturul
sivrceSi aregulirebs politikur procesebs, gansaz-
Rvravs politikuri tranziciis Taviseburebebs, Sina-
ganad amoZravebs, rogorc adamianebs, ise mTel sazoga-
doebas, sociums, ers, politikur Zalebsa da politi-
kur aqtorebs. politikuri aracnobieri SemoqmedebiTi
moRvaweobisa da azrovnebis procesSi TandaTan garda-
iqmneba cnobier formad, garkveul moqmedebad. cnobi-
eri da aracnobieri erTian struqturaSi funqcioni-
rebs da politikur azrovnebaSi latenturi formiT
gamovlindeba.
aracnobieris politikur azrovnebasa da politi-
kur qcevebSi pozitiuri da aqtiuri gamovlenisaTvis
umniSvnelovanesi faqtoria demokratiuli instituci-
uri racionaluroba, sazogadoebis saerTo inteleq-
tualuri done da kulturul-zneobrivi mdgomareoba.
politikuri cxovrebis Tavisufali stili da politi-
kuri Rirebulebebi, xels uwyoben politikuri aracno-
bieris Tavisufal gamovlenas da mis sublimacias cno-
bieri procesebis Sesabamisad, romelic sazogadoebaSi
viTardeba.
aracnobieris gamovlena, iq sadac sazogadoeba
politikur-kulturuli da inteleqtualuri potenci-
aliT dabal donezea, ufro uxeSi, primitiuli da agre-
siuli formiT xdeba, rac iwvevs politikur arastabi-
lurobasa da politikur ZalTa urTierTdapirispire-
bas. aracnobieris yvelaze destruqciuli gamovlena
politikuri arastabiluroba da destabilizaciaa, ro-
melmac SeiZleba sazogadoebaSi sayovelTao agresiu-
loba da brbos instiqturi aqtiuroba gamoiwvios.
gardamaval politikur sivrceSi gansakuTrebiT
aucilebelia legitimuri politikuri institutebisa
da politikuri elitis mier sociumis aracnobieris

220
amocnoba da misi sublimaciis politikuri formebis
gansazRvra; saWirod migvaCnia ganisazRvros:
1. individisa da sociumis politikuri aracnobie-
ris gamovlenis formebi da destruqciulobis SesaZ-
leblobebi;
2. politikuri aracnobieris sublimaciaze cnobi-
eri formebis zemoqmedebis masStabebi;
3. politikuri aqtorebisa da politikuri struq-
turebis aracnobieris gamovlenis Taviseburebebi;
4. politikur sivrceSi aracnobierisa da cnobie-
ris Tanafardobis doneebi;
5. politikur-kulturuli tranziciis procesSi
politikuri aracnobieris sublimaciis ZiriTadi mi-
marTulebebi.
politikuri aracnobieri gansakuTrebul rols
asrulebs politikuri liderebis politikur azrovne-
basa da politikur moRvaweobaSi; misi gamovlenisa da
sublimaciis procesi politikur liderSi ori mimar-
TulebiT warmogvidgenia: 1. politikur liderSi Sina-
ganad unda iyos gamomuSavebuli aracnobieris gamov-
lenisa da misi sublimaciis xelovneba, realur poli-
tikur situaciebSi gamoyenebis SesaZlebloba; 2. poli-
tikurma liderma lokalur situaciebSi unda amoicnos
individisa da sociumis aracnobieri, latenturi mis-
wrafebebi, misi iracionaluri da destruqciuli for-
miT gamovlenis mizezebi da moaxdinos masze garkveuli
politikuri reagireba.
politikur liders, rogorc politikuri proce-
sis aqtors, unda Seswevdes unari marTos Tavisi poli-
tikuri aracnobieri; politikuri aracnobieris marTva
niSnavs, misi realur politikur situaciaSi gamovle-
nisa da gamoyenebis unars; politikosi Tavis TavSi ina-
xavs latentur, farul azrebs, romlis gamoyenebasac
konkretul momentSi axdens; man unda SeZlos politi-
kur scenaze faruli procesebis amocnoba da masze sa-

221
Tanado reagirebis moxdena. politikur ZalebTan Ta-
namSromloba, konsolidacia da konsensusis miRweva
mxolod aracnobieris sublimaciisa da misi gamoyene-
bis xelovnebazea damokidebuli.
politikuri procesebis marTva warmoudgenelia
politikuri aracnobieris Seswavlis gareSe, romelic,
upirveles yovlisa, politikuri aqtorebis movaleobaa;
yoveli politikuri moZraoba Tavisi miznebisa da inte-
resebis realizaciis procesSi garkveuli masStabiT mo-
icavs aracnobier faqtorebs; maTi politikuri miznebis
ganxorcieleba latenturi moqmedebebis xelovnebazea
damokidebuli. amitom, gansakuTrebuli mniSvneloba
eniWeba politikur moZraobaTa liderebis gamosvlebi-
sa da gancxadebebis Seswavlas, politikuri teqstebis
hermenevtikas; igi SesaZleblobas mogvcems amovicnoT
politikuri moZraobebisa da maTi liderebis aracnobi-
er-iracionaluri latenturi miswrafebebi.
politikuri aqtorebi TavianTi saprogramo do-
kumentebis Sedgenisas did yuradRebas unda uTmobdnen
aracnobier faqtorebs, romelic ZiriTadad ori for-
miT unda regulirdebodes: 1. maTi saprogramo doku-
mentebi Tavisi SinaarsiT unda moicavdes latentur
momentebsa da miswrafebebs; 2. am dokumentebsa da gan-
cxadebebs unda SeeZlos masis aracnobierze zemoqme-
deba. politikur velze Tavisi aqtiurobiT gamoirCeva
is politikuri aqtori an lideri, romelic raciona-
lurad iyenebs aracnobieris fenomens, Seswevs misi
amocnobisa da masze zemoqmedebis unari.
politikuri liderebi da politikuri elita mox-
denilad unda iyenebdes aracnobier fenomens, rogorc
saSinao, ise sagareo politikaSi; eri-saxelmwifos po-
litikuri cnobiereba da ideologia TavisTavad unda
moicavdes aracnobier da latentur momentebs. saSinao
politikaSi aucilebelia ganisazRvros eri-saxelmwi-
fos aracnobieris gamovlenis Taviseburebebi da po-

222
tenciali, gamomuSavebuli iqnes regulirebis forme-
bi, radganac misi Seswavla stabilurobis mniSvnelovan
garants warmoadgens. sagareo politikaSi aracnobieri
faqtorebi garkveulwilad gansazRvraven da areguli-
reben saxelmwifoebs Soris TanamSromlobisa da erov-
nuli uSiSroebis problemebs. Tanamedrove globalu-
ri politikuri sivrce da msofli wesrigi saxelmwifo-
Ta latenturi miznebis gamovlenisa da aracnobieris
TviTregulirebis farTo asparezs warmoadgens.
Tanamedrove saqarTvelos politikur-kulturu-
li sivrcis demokratiul tranziciaSi aracnobierma
miswrafebebma Seasrula, rogorc pozitiuri, ise nega-
tiuri roli. politikuri aracnobieris sublimacia
politikuri arastabilurobisa da RirebulebaTa ga-
dafasebis pirobebSi mimdinareobda, ramac misi, ro-
gorc racionaluri, ise iracionaluri gamovlena gamo-
iwvia. gansakuTrebiT gaaqtiurda destruqciuli ira-
cionaluri aracnobieri, romelic politikuri eliti-
sa da politikuri tranziciis aqtorebis politikur-
inteleqtualuri moumzadeblobiT iyo gamowveuli;
maTma dabalma politikur-inteleqtualurma potenci-
alma moaxdina qarTuli erovnuli cnobierebis garkve-
uli degradireba, romelic koleqtiur aracnobiers
emyareba. Seferxda qarTuli koleqtiuri sulis inte-
leqtualizaciisa da demokratiuli tranziciis pro-
cesi. e.w. “vardebis revoluciis” Semdeg politikurma
elitam ver SeZlo erovnuli koleqtiuri aracnobie-
ris marTva da misi kulturizacia. erovnulma kultu-
rul-inteleqtualurma sivrcem dakarga avtoritete-
bi, romlebic koleqtiuri aracnobieris gamovlenaSi
gansakuTrebul rols asrulebdnen. politikurma eli-
tam miznad daisaxa daeTrguna erovnul RirebulebaTa
gansakuTrebuli roli qarTul koleqtiur aracnobi-
erSi; misi mizani iyo qarTuli sazogadoebis gadaqceva

223
brbod, romlis Sinagani potenciali destruqciul in-
stiqtebs daemyareboda.
qarTulma erovnulma da saxelmwifoebrivma cno-
bierebam TandaTan dakarga mamoZravebeli Zalis — ko-
leqtiuri aracnobieris zemoqmedeba, romelic Rire-
bulebiTi orientaciis ganmsazRvreli iyo. individi
gaucxovda erovnuli koleqtiuri aracnobierisagan,
romelmac misi Sinagani RirebulebiTi potencialis
iracionaluri trasformacia gamoiwvia.
demokratiulma cvlilebebma da politikuri pro-
cesebis Riaobam, romelmac qarTuli sazogadoebis ko-
leqtiuri aracnobieris TandaTanobiT gamovlinebas
misca farTo asparezi, ufro SesaZlebeli gaxada poli-
tikuri sivrcis racionaluri tranzicia. politikur
sivrceSi daZleul iqna ra politikuri apaTia, Tanda-
TanobiT gafarTovda aracnobieris kulturizaciis
procesi da misma gamovlenamac racionaluri xasiaTi
SeiZina.
Tanamedrove saqarTveloSi politikuri aracno-
bieris sublimaciisa da kulturizaciis ori ZiriTadi
faqtori SeiZleba gamovyoT: 1. politikur-kultu-
rulma demokratiulma tranziciam politikuri cnobi-
erisa da aracnobieris Tavisufleba da racionaluri
gamovlena ufro gaafarTova; koleqtiuri aracnobieri
sul ufro aqtiur rols asrulebs politikuri plura-
lizmisa da qarTuli saxelmwifoebriobis TviTdam-
kvidrebis procesSi. 2. erovnul-saxelmwifoebrivi cno-
biereba sul ufro aqtiur zemoqmedebas axdens indivi-
dualur aracnobierze, romlis kulturizacia sul uf-
ro metad emyareba qarTul erovnul RirebulebaTa sis-
temas; individualuri aracnobieris politikur-inte-
leqtualuri sublimacia demokratiis stabilurobisa
da racionaluri aqtiurobis safuZveli gaxda.

224
 Tavi mexuTe.
politikur-kulturuli sivrcis
demokratiuli modernizacia saqarTveloSi 1

5.1. politikur-kulturuli sivrcis modernizaciis

racionaluri da iracionaluri procesebi
saqarTveloSi

Tanamedrove qarTuli politikur-kulturuli

sivrce modernizaciis Taviseburi procesebiT xasiaT-
deba, romlis mizania demokratiuli politikuri sis-
temisa da legitimuri politikuri wesrigis formire-
ba. politikur-kulturuli transformacia Zalze
rTuli procesia da xangrZliv periods saWiroebs,
radganac saqme gvaqvs adamianis sulieri da inteleq-
tualuri samyaros radikalur gardaqmnasTan; demok-
ratiuli tranziti Sinaarsobrivad racionaluri da
iracionaluri procesebiT ganisazRvreba da pozitiu-
ri Sedegebic maT Tanafardobazea damokidebuli. Tana-
medrove qarTuli politikuri modernizaciis erT-er-
Ti ZiriTadi amocanaa politikur-kulturuli sivrcis
racionalizacia, individis politikuri procesis aq-
tiur subieqtad gadaqceva da erovnul-saxelmwifoeb-
rivi prioritetebis gansazRvra.
Tanamedrove tranzituli politikuri sistemebis
umniSvnelovanesi komponentia politikuri kultura;
misi done arsebiTad gansazRvravs politikuri siste-
mis demokratiuli tranzitis tempsa da prioritetebs,
struqturul-funqcionalur Taviseburebebs, legiti-

1
es Tavi calke broSurad gamoica 2011 wels, rodesac saqarTve-
loSi jer kidev nacionalTa avtoritaruli reJimi iyo; teqsti
ucvlelad davtoveT, sadac naTlad Cans Cveni kritikuli pozicia
nacionalTa mier ganxorcielebuli reformebis mimarT./ ix. g.
abesaZe. politikur-kulturuli sivrcis demokratiuli moderni-
zacia saqarTveloSi. quTaisis universitetis gamomcemloba, 2011/

225
murobisa da politikuri stabilurobis formebs; po-
litikuri kultura gamovlindeba politikuri tran-
sformaciis aqtorebisa da sociumis azrovnebasa da
politikuri moqmedebebis modelebSi.
politikuri modernizacia es aris cvlilebaTa
mTeli kompleqsi da epoqa, romelic ZiriTadad gulis-
xmobs RirebulebiTi prioritetebisa da orientacie-
bis sworad gansazRvras. demokratiuli tranziti, ro-
melic am modernizaciis ganmsazRvrelia, ZiriTadad,
or faqtors emyareba: 1. intituciuri wesrigis gansaz-
Rvras da 2. normatiul-RirebulebiTi orientaciebis
SemuSavebas; es ori faqtori mWidrod aris erTmaneT-
Tan dakavSirebuli da gardamavali politikuri proce-
sis pirobebSi arsebiTad gansazRvravs modernizaciis
RirebulebiT prioritetebs.
politikuri modernizaciis institutizacia po-
litikur-kulturuli cvlilebebis ganmsazRvreli
faqtoria. instituciuri wesrigi ganapirobebs poli-
tikuri kulturis tipsa da komponentebs. politikuri
sazogadoeba da politikuri wesrigi institutebis
funqcionalur Taviseburebebs emyareba. politikuri
institutebi gansazRvravs politikuri wesrigis legi-
timurobas. saqarTvelos saxelmwifos simyare orgva-
rad SeiZleba SevafasoT: 1) misi institutebis stabi-
lurobisa da mdgradobis mixedviT da 2) am institute-
bis produqtiulobiT, anu maTi unariT, maTze dakisre-
buli funqciebi Seasrulon. orive am kriteriumiT sa-
qarTvelos saxelmwifo sustia, romlis Sedegia xeli-
suflebis konstituciuri gziT gadacemis uunaroba.1
tranzitul sazogadoebebSi politikuri insti-
tutizaciis amocanebi Semdegia: 1. gansazRvros da da-
amkvidros politikuri wesrigis garkveuli tipi; 2. uz-

1
saxelmwifoebrioba da usafrTxoeba. saqarTvelo `vardebis revo-
luciis~ Semdeg. Tb; 2006, gv. 87-88.

226
runvelyos politikuri reJimis legitimuroba; 3. moax-
dinos politikur RirebulebaTa transformacia da
Secvalos individisa da sociumis mentaloba, romlis
gamoxatulebaa politikuri kultura.
saqarTveloSi politikur-kulturuli moderni-
zaciis upirvelesi amocanaa instituciuri wesrigis
damyareba. institutizaciis procesi jerjerobiT ma-
inc CamorCeba demokratiuli modernizaciis moTxov-
nebs. gamoikveTa ori negatiuri tendencia: 1. politi-
kuri institutebis formirebisa da funqcionaluri aq-
tiurobis procesi garkveuli doniT SeCerda; 2. poli-
tikuri instituciuri wesrigi politikuri kulturis
dabal dones emyareba.
qarTul politikur sivrceSi politikuri insti-
tutizacia qaosur xasiaTs atarebs, rac politikuri
modernizaciis mdgomareobas saSiSroebas uqmnis. po-
litikur velze avtoritaruli instituciuri ganla-
geba demokratiuli wesrigis damkvidrebas xels uSlis
da klanur funqcionalur politikur sivrces amkvid-
rebs. politikuri institutizaciis procesis iracio-
naluroba imaSi vlindeba, rom politikur velze domi-
nanti Zalis meTodologiiT ganisazRvreba funqciuri
aqtorebis roli da daniSnuleba. aseT situaciaSi in-
stituciuri funqciuri roli klanur xasiaTs atarebs
da avtoritarul politikur wesrigs emorCileba. de-
mokratiuli politikuri wesrigi — es aris politikur
sivrceSi legitimuri instituciuri ganlageba, sadac
funqciuri rolebi politikur pluralizms emyareba.
qarTul politikur velze ki SeimCneva instituciuri
RirebulebiTi prioritetebis daTrgunva da misi moC-
venebiTi formebiT warmodgena; moCvenebiT formebSi
instituciuri TavisTavadi saxis dakargva da garkveu-
li Zalis gavlenis qveS moqceva igulisxmeba. politi-
kur velze gavleniani politikuri Zala imorCilebs in-
stitutebis garkveul nawils, romlebic mis funqciur

227
datvirTvaSi eqcevian. aseT avtoritarul instituci-
ur politikur wesrigs politikuri kulturis dabali
donec uwyobs xels, romelic morCilebiT funqciur
rolSi aisaxeba.
saqarTveloSi Zalauflebis matarebeli saxeli-
suflebo institutebis roli da funqciebi moderniza-
ciis pirobebSi gaizarda; magram socialuri rolisa da
funqciebis gazrda emyareba avtokratiul stilsa da
reformebis gatarebis agresiul-radikalur formebs.
es iwvevs politikuri sazogadoebis gaRizianebasa da sa-
pasuxo agresiul qmedebebs. aseT reformebs Tan ar ax-
lavs politikur-kulturuli transformaciebisa da
funqcionaluri Rirebulebebis gansazRvra. TviT xeli-
suflebis institutebs Soris damokidebuleba ar ata-
rebs inteleqtualur-kulturul xasiaTs, zogierTma
maTganma dakarga legitimuroba da damoukidebloba.
saxelmwifo institutebma moaxdines mTeli Zala-
uflebis Tavis xelSi koncentracia da politikuri pa-
suxismgebloba mTlianad Tavis Tavze aiRes; es iwvevs
sxva politikuri institutebisa da sociumis pasuxis-
mgeblobisa da politikuri kulturis funqciur daT-
rgunvas. sociumi da politkuri institutebi politi-
kuri modernizaciis procesSi gansakuTrebul rols
saxelisuflebo Zalauflebis matarebel institutebs
akisreben, TviTon ki politikuri procesis pasiur meT-
valyureebad da kritikosebad gvevlinebian. politi-
kur-kulturul velze rodesac erTi politikuri in-
stitutis dominanti funqciebia ganmsazRvreli da sxva
politikuri aqtorebis roli daTrgunulia, arastabi-
lurobisa da politikuri instituciuri uwesrigobis
sindromis damkvidrebas uwyobs xels.
saqarTveloSi TandaTanobiT damkvidrda samar-
Tlebrivi institutebisadmi negatiuri damokidebule-
ba. SeimCneva aSkara nihilizmi am sistemisadmi. samar-
Tlebrivi normebi aris politikuri institutebis

228
funqcionirebis safuZveli; Tu es normebi moSlilia,
irRveva TviT politikuri institutebis roli da fun-
qcionaluri damoukidebloba. saqarTveloSi kanonis
uzenaesoba sakmaod sustadaa ganviTarebuli. tradici-
ebi da araformaluri urTierTobebi gacilebiT ufro
mniSvnelovan rols TamaSobs, vidre kanoniT gaTvalis-
winebuli procedurebi. amitom, politikur institu-
tebs Soris politikur-kulturuli urTierTobis do-
nis amaRlebaze laparakic zedmetia.
Tanamedrove politikur-kulturul sivrceSi sa-
marTlebrivi kulturis damkvidreba samoqalaqo kul-
turis formirebis aucilebeli normatiul-funqcio-
naluri elementia. politikur sivrceSi normatiuli
Rirebulebebis safuZvelze uzrunvelyofili unda
iyos instituciuri funqcionaluri kulturis amaR-
leba, rac konkretulad maTi rolebisa da daniSnule-
bis sakanonmdeblo bazis SeqmnaSi mdgomareobs. norma-
tiuli kanonmdeblobis dacva demokratiuli politi-
kur-kulturuli wesrigis safuZvelia, romelic raci-
onaluri politikur-RirebulebiTi modernizaciisaT-
vis myari pirobebis Seqmnas gulisxmobs.
politikur-kulturuli sivrcis modernizaciis
pirobebSi samarTlebrivi kulturis amaRleba ramdeni-
me mimarTulebiT unda warimarTos: 1. samarTlebrivi
institutebi da struqturebi gaTavisufldnen poli-
tikuri zewolisagan da mieceT maT funqcionaluri me-
ti damoukidebloba; 2. samarTlebrivi normatiuli aq-
tebis SemuSavebaSi ufro meti aqtiuri monawileoba mi-
iRon samoqalaqo sazogadoebis warmomadgenlebma da
gaTvaliswinebuli iqnas sociumis moTxovnebi da inte-
resebi; 3. politikur sivrceSi samarTlebriv normebs
yvela politikuri Zala da instituti erTnairad unda
icavdes, rac politikur velze aqtoruli rolis Tana-
bar gadanawilebas uzrunvelyofs; 4. gaizardos saxel-
mwifoebrivi azrovnebis kultura, ramac unda moaxdi-

229
nos politikur sivrceSi kanonis sayovelTao uzenae-
soba; 5. samoqalaqo kulturis funqcionaluri gamov-
lenis kriteriumi gaxdes samarTlebrivi normebis dac-
vis aucilebloba, romelic konstituciuri wesrigis
mdgradobisa da sazogadoebis etapobrivi moderniza-
ciis garanti iqneba.
saxelmwifo-saxelisuflebo institutebis legi-
timaciis donec Zalze dabalia; politikuri sazogado-
eba ki ar wyvets politikuri struqturebis formire-
bis process, aramed saxelmwifo nomenklaturis gar-
kveuli jgufi, romelic erTpartiul da erT ideolo-
giur doqtrinas emyareba. politikur-saxelisuflebo
institutebis legitimaciis procesi gulisxmobs eleq-
toratis aqtiur da racionalur monawileobas arCev-
nebSi da saxelmwifo politikuri gadawyvetilebebis
miRebaSi. jerjerobiT, es procesi Zalze dabalia. wle-
bis ganmavlobaSi mimdinareobda arCevnebis gayalbeba
da adamianebma dakarges am institutisadmi ndoba. ami-
tom, isini politikuri modernizaciis pirobebSi uar-
yofiTad da nihilisturad uyureben arCevnebs.
politikur-kulturul sivrceSi Tavisufali ar-
Cevani demokratiuli RirebulebiTi orientaciis ga-
momxatveli da politikuri TviTdamkvidrebis aucile-
beli procesia. Tavisufali arCevnebi gansazRvravs le-
gitimur wesrigs da eleqtoratis aqtiur monawileo-
biT politikur kulturas. Tumca, saqarTveloSi no-
menklaturuli Zalebi Zalauflebis SenarCunebis miz-
niT cdiloben sxvadasxva xasiaTis kanonsawinaaRmdego
qmedebebiT demokratiuli Sinaarsi daukargon am in-
stituts. moqalaqeebisa da politikuri institutebis
mosyidva da maTze zewola saarCevno marketingis gar-
kveul teqnologiur procesad iqca; moqalaqe, romel-
sac ar eZleva saSualeba, gaakeTos racionaluri arCe-
vani, nihilisturad uyurebs mis processa da Sedegebs;
qarTul politikur sivrceSi saarCevno menejmenti

230
mxolod dominanti Zalis mier mimdinareobs, romelic
ganusazRvreli resursebiT cdilobs mis warmarTvas
Tavis sasargeblod; aseTma viTarebam politikur vel-
ze arCevnebis procesisadmi moqalaqeTa gaucxoeba da
nihilizmi gamoiwvia; dairRva politikuri balansi aq-
tiurobasa da pasiurobas Soris am ukanasknelis sasar-
geblod. amitom, Tanamedrove qarTuli politikur-
kulturuli sivrcis demokratiuli modernizaciis
erT-erT upirveles pirobad unda iqces Tavisufali
arCevnebis Catareba, rac instituciuri da legitimuri
wesrigis garanti iqneba.
Tanamedrove politikuri modernizaciis pirobeb-
Si Zalze dabalia arasaxelmwifoebrivi organizaciebis
roli da funqciebi. pirvel rigSi, vgulisxmobT poli-
tikur partiebs. saqarTveloSi Zalian neli tempiT mim-
dinareobs stabiluri da myari organizaciebis mqone
politikuri partiebis formireba; xSiria maTi daSlis
procesi; yvelaze negatiuri ki is aris, rom maTi umrav-
lesoba orientirebulia gamorCeul figuraze; saqar-
TveloSi politikuri partiebi RirebulebaTa garkveu-
li sistemis, anu ideologiis mixedviT ki ar iqmneba
aramed ufro garkveuli pirebisa Tu mcire jgufebis
interesTa gasatareblad.1 maT ar gaaCniaT myari ideo-
logiuri koncefciebi. politikuri institutebis ase-
Ti gadajgufeba da politikuri struqturebis xSiri
horizontaluri cvlilebebi iwvevs politikur uwes-
rigobas, romelic demokratiuli modernizaciis piro-
bebSi politikur-kulturul cvlilebebs aferxebs.
qarTul politikur velze instituciur plura-
lisms politikuri partiebi gansazRvraven, romlebmac
demokratiuli legitimuri wesrigi unda daamkvdron.
politikuri partiebis simravle da xSiri poziciuri

1
saxelmwifoebrioba da usafrTxoeba. saqarTvelo `vardebis
revoluciis~ Semdeg. Tb; 2006, gv. 99

231
gadaadgileba politikuri procesis aramdgradobisa
da garkveuli TvalsazrisiT, instituciuri krizisis
maCvenebelia. instituciuri krizisis anu partiuli
aramdgradobis mizezebi SeiZleba Semdegi iyos: 1. po-
litikur sivrceSi avtoritaruli politikuri wesri-
gi, rodesac nomenklaturuli dominanti Zala gansaz-
Rvravs politikuri TamaSis wesebs; 2. dominanti Zalis
mier politikuri opoziciis daSlis mizniT sateliti
politikuri partiebis Seqmna da morCilebiTi politi-
kur-instituciuri wesrigis damkvidreba; 3. politiku-
ri partiebis mier ideologiuri koncefciebisa da Ri-
rebulebiTi orientaciebis xSiri cvla; 4. instituciu-
ri funqcionirebis politikuri kulturis dabali do-
ne, romelic balansirebuli mdgradobisa da urTier-
Tpativiscemis principebs unda emyarebodes; 5. erov-
nul-saxelmwifoebivi interesebi da ideologiuri
proncipebi yovelTvis ar aris daculi, rac SesamCnevi
institucionaluri da inteleqtualuri krizisis maC-
venebelia.
politikur-kulturul cvlilebaTa aseTi ten-
denciebis pirobebSi izrdeba politikur institutebs
Soris urTierTobaSi agresiuli da iracionaluri sti-
li, romelic uaryofiTad moqmedebs saxelmwifos gan-
viTarebaze; sazogadoebaSi mkvidrdeba politikur
moqmedebaTa garkveuli stili da stereotipi, rome-
lic `revoluciis sindromis~ formas iRebs. opoziciu-
ri da zogierTi latenturi Zala pirdapir acxadebs,
rom isini politikur elitas mxolod revoluciis
gziT Secvlian. liberalur-demokratiuli legitima-
ciis formebi ki Zalas kargavs, rac qarTuli saxelmwi-
fos ganviTarebisaTvis SeiZleba sabediswero aRmoC-
ndes. upirvelesi amocanaa politikuri instituciuri
wesrigis damyareba, rac stabiluri da legitimuri po-
litikuri procesebis ganviTarebis safuZvelia.

232
 demokratiuli politikuri modernizaciis piro-
bebSi didi mniSvneloba aqvs plitikur-kulturuli
sivrcis demokratiuli transformaciis struqturis
gansazRvras. CvenTvis misaRebia politolog a. melvi-
lis mosazreba, romelic politikuri kulturis raci-
onalur da iracionalur komponentebs gamoyofs.1 po-
litikuri modernizaciis warmateba am ori komponen-
tis Tanafardobazea damokidebuli. politikur-kul-
turul cvlilebaTa dasaxasiaTeblad SeiZleba es me-
Todologia gamoviyenoT da ganvsazRvroT demokrati-
uli modernizacia ramdenad atarebs racionalur da
iracionalur xasiaTs.
sazogadoebaSi politikuri kulturis gamovlenis
sami paradigma gamoiyofa: 1. politikuri azrovnebisa
da cnobierebis kultura; 2. politikuri qcevebisa da
moqmedebebis kultura; 3. politikuri institutebis
funqcionirebis kultura. SeiZleba davaxasiaToT ro-
gor TanafardobaSia TiToeul am paradigmaSi raciona-
luri da iracionaluri komponentebi. politikur-
kulturuli cvlilebebi demokratiuli modernizaci-
is pirobebSi upirvelesad politikuri procesis raci-
onalizacias moiTxovs.
Tanamedrove qarTuli politikuri sivrcis de-
mokratiuli tranziciis umniSvnelovanesi amocanaa
demokratiuli politikuri kulturis formireba; de-
mokratiuli politikuri kultura warmoadgens poli-
tikuri sistemis stabiluri funqcionirebisa da misi
etapobrivi modernizaciis erT-erT ZiriTad faqtors;
igi aris politikuri sivrcis aqtorebis demokratiu-
li moRvaweobis wesebisa da RirebulebiTi normebis
ganmsazRvreli faqtori; amitom, gardamaval periodSi
politikur-kulturuli sivrcis racionaluri da ira-
cionaluri komponentebis gansazRvra da maTi Tana-

1
Политология. /А.Ю. Мельвиль и др/. М. 2011, с. 439

233
fardobis gaazreba demokratiuli ganviTarebis auci-
lebeli pirobaa.
Tanamedrove pirobebSi qarTveli politikuri
eris arsebiTi niSani gaxda saxelmwifoebriobis gan-
cda; es imas niSnavs, rom qarTveli eri TandaTanobiT
yalibdeba, rogorc politikurad TviTmyofadi eri,
romlis politikur-sivrciTi arsebobis politikur
formas saxelmwifoebrioba warmoadgens; politikuri
eri es aris saxelmwifoebrivi eri, romlis erovnuli
interesebi politikuri faqtoriT ganisazRvreba; e.i
Tanamedrove qarTveli politikuri eris TviTmyofadi
interesebi mxolod saxelmwifoebrivi faqtorebiT ga-
nisazRvreba da realizdeba. amitom, Tanamedrove po-
litikur-kulturuli sivrcis racionalurobis mniS-
vnelovani faqtoria qarTuli saxelmwifoebriobis
TviTdamkvidreba, romelic erovnuli integraciisa da
TviTmyofadobis SenarCunebis aucilebel pirobas war-
moadgens.
politikuri modernizaciis mTavari mizania Rire-
bulebiTi orientaciebis Secvla, romelic politiku-
ri cnobierebisa da azrovnebis gardaqmnas emyareba.
totalitaruli politikuri cnobiereba da azrovneba,
romelic xangrZlivi periodis manZilze arsebobda,
Zalze mZime memkvidreobad iqca. totalitaruli cno-
biereba uaryofs TviTmyofad azrovnebasa da azrTa
pluralizms; igi emyareba garkveul ideologiur ste-
reotipebs da ganisazRvreba ukiduresi fanatizmiT, me-
sianizmiTa da kerpTayvanismcemlobiT. erovnuli cno-
biereba da TviTcnobiereba, erovnuli TviTmyofadoba
misTvis miuRebeli iyo.
politikuri sivrcis RirebulebiTi transforma-
ciis umniSvnelovanesi faqtoria politikur-saxelmwi-
foebrivi cnobierebisa da azrovnebis formireba; igi
gulisxmobs erovnul-saxelmwifoebrivi interesebis
racionalizaciasa da inteleqtualizacias; TandaTa-

234
nobiT gamoikveTa qarTveli eris, rogorc politikuri
eris niSnebi, interesebi da sasicocxlo prioritetebi.
samarTlianad aRniSnavda germaneli poeti hans magnus
encensbergeri: qarTveli eri kulturuli naciaa, vid-
re saxelmwifoebrivi,1 e.i. mas mxedvelobaSi hqonda is,
rom qarTvel ers aqvs sulieri kulturis maRali done,
magram totalitaruli reJimis pirobebSi man dakarga
saxelmwifoebrivi kulturis elementebi. saxelmwifo-
ebrivi azrovnebis kultura — es aris zogaderovnuli
ganviTarebisa da TviTdamkvidrebis maRali kultura,
rodesac ers gaazrebuli aqvs Tavisi TviTmyofadobisa
da TviTSenarCunebis RirebulebiTi principebi; saxel-
mwifoebrivi azrovnebis Sinaarsi erovnul-politiku-
ri pragmatizmiT ganisazRvreba, rodesac upiratesoba
eri-saxelmwifos ganviTarebis prioritetebs eniWeba.
politikuri kulturis racionalur procesad un-
da miviCnioT erTiani erovnul-saxelmwifoebrivi az-
rovnebis TandaTanobiT Camoyalibeba; misi mizania:
erovnuli da damoukidebeli saxelmwifos interesebis
gaazreba da wina planze wamoweva, saxelmwifoebrivi
ganviTarebis TavisTavadobis aRiareba, individualu-
ri da saxelmwifoebrivi prioritetebisa da orienta-
ciebis Tanxvedra da Tanafardoba.
erovnul-saxelmwifoebrivi azrovneba Tavisebu-
ri krizisis fazaSi Sevida, romelic saxelmwifoebriv
nihilizmSi gamovlindeba; saxelmwifoebrivi nihiliz-
mis ramdenime mizezi SeiZleba dasaxeldes: 1. globa-
lur sivrceSi qarTuli saxelmwifos TviTdamkvidreba
garkveuli siZneleebiT mimdinareobs, rac gamowveulia
msoflios axali geopolitikuri gadanawilebiT; 2. eko-
nomikuri krizisiT, romelmac qarTuli saxelmwifos
ekonomikuri damoukidebloba Seaferxa da globalur
procesebze gaxada damokidebuli; 3. teritoriuli

1
gaz. `literaturuli saqarTvelo~, 17-24 oqtomberi, 1997 w.

235
mTlianobis darRvevam da misi nawilis ucxo Zalis mier
okupaciam, romelmac saxelmwifos politikur-sivrci-
Ti arseboba kiTxvis niSnis qveS daayena; 4. demokratiu-
li procesebis Seferxebam, romelmac ver daamkvidra
maRali moqalaqeobrivi kultura; 5. saxelmwifoebrivi
cnobierebisa da TviTcnobierebis dabali kulturis
doniT, romelmac eris inteleqtualuri potencialis
daqveiTebam gamoiwvia.
politikur-kulturuli sivrcis demokratiuli
modernizaciis umniSvnelovanesi procesia politiku-
ri qcevebisa da moqmedebebis pluralizmi; igi upirve-
les yovlisa gulisxmobs demokratiuli politikuri
wesrigis pirobebSi politikuri Tanacxovrebis mra-
valferovnebas, individisa da sociumis Sinagani poten-
cialis srulad gamovlenas. am mxriv, saqarTveloSi
garkveuli miRwevebi namdvilad arsebobs. individebs,
politikur institutebsa da interesTa jgufebs sru-
lad SeuZliaT imoqmedon ise, rogorc maT samarTleb-
rivi normebi aZleven amis uflebas.
politikur RirebulebaTa Secvlis mniSvnelovani
elementi gaxda politikuri azrovnebis pluralizmis
damkvidreba, rac Tanamedrove demokratiuli moderni-
zaciis mniSvnelovan miRwevad unda iqnes aRiarebuli.
individebi da politikuri organizaciebi Tavisuflad
gamoxataven TavianT azrs, ar igrZnoba SezRuduloba
politikur SexedulebaTa gamosaxatavad; politikuri
pluralizmi politikur-kulturuli Tanacxovrebis
arsebiTi niSani gaxda.
Tanamedrove politikur-kulturul sivrceSi po-
litikuri azrovnebis pluralizmi mniSvnelovani mona-
povaria, romelmac individi TviTmyofad da Tavisu-
fal Semoqmedad gadaaqcia. Tumca, zogierTi politku-
ri Zala cdilobs individisa da sociumis politikur-
azrobrivi kultura garkveul standartebsa da stere-
otipebs daumorCilos; SeimCneva faruli kontroli an

236
zewola garkveul Sexedulebebsa da Tvalsazrisze, ro-
melic politikur-RirebulebiT cvlilebebs Seexeba;
adamianTa is jgufi, romelic ar iziarebs nomenklatu-
ruli jgufis mier ganxorcielebul RirebulebiT
cvlilebebs, garkveul daTrgunvas ganicdis da warsu-
lis gadmonaSTad aRiqmeba; naklebad xdeba gansxvavebu-
li azrebis Sejereba da sazogadoebis Tvalsazrisis
gaTvaliswineba; gansxvavebuli Tvalsazrisisadmi ara-
loialuri damokidebuleba da gauTvaliswinebloba
iracionaluri politikur-inteleqtualuri kultu-
ris maCvenebelia, rac aferxebs demokratiul politi-
kur modernizacias.
politikur cvlilebebTan erTad, jerjerobiT,
politikur modernizicias aklia inteleqtualuri
stili; es uaRresad negatiuri da iracionaluri faq-
toria, rac aferxebs erTiani demokratiuli saxelmwi-
foebrivi azrovnebis formirebis process. adamianebsa
da calkeul politikur organizaciebs Soris SeimCneva
agresiuli damokidebulebis faqtebi, romelic yovel-
gvar politikur pragmatizms aris moklebuli. Cveni
azrovnebis formebi da moqmedebaTa standartebi jer
kidev neobolSevikur da neototalitarul stils em-
sgavseba. aseTi ram dauSvebelia, rogorc moqalaqeebi-
sa da sociumis mxridan, ise politikuri elitis calke-
uli warmomadgenlebis mxridanac. neobolSevikuri az-
rovneba amkvidrebs adamianTa Soris agresiul undob-
lobas, nihilizmsa da pesimizms. sazogadoebaSi mkvid-
rdeba masobrivi fsiqozi da ukiduresi radikalizmi,
romelic ver egueba politikur Semwynareblobas. TviT
azrovnebis stili, ritorika, tonaloba da agresiuli
terminologiac ki miuRebeli xdeba sazogadoebis nawi-
lisaTvis. gansakuTrebiT aseTi tonaloba saSiSi xdeba
politikur-kulturuli da inteleqtualuri progre-
sisaTvis, rodesac igi iseTi adamianebisagan ismis, rom-
lebic warmarTvel figurebsa da avtoritetebs warmo-

237
adgenen. espaneli filosofosi xose ortegi i gaseti
aRniSnavs, rom `SeuZlebelia kulturis arseboba iq, sa-
dac pativs ar scemen inteleqtualuri avtoritetis
mqone pozicias~.1
saqarTveloSi SeimCneva avtoritetuli adamanebi-
sa da erovnuli inteleqtualuri fenomenebis msxvre-
va, romelmac gza gauxsna uRirsobis sindroms. sruli-
ad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma ilia II-m Tavis
saSobao epistoleSi aRniSnavda: `sazogadoeba iseTia,
rogori avtoritetebic hyavs mas. faqtia, rom Rirseu-
li pirovnebebi CvenTan saTanadod ar arian dafase-
bulni. maT nacvlad win wamoweulni arian iseTi adamia-
nebi, romelTac mniSvnelovani araferi aqvT gakeTebu-
li (yovel SemTxvevaSi dReisaTvis), an isini, romelnic
ugulebelyofen sulier Rerebulebebs~.2
politikur-inteleqtualuri progresis safuZve-
lia erovnuli Rirebulebebi da tradiciebi. Tanamed-
rove inteleqtualuri azrovneba ver Camoyalibdeba
Tu misi erovnuli formebi uaryofilia. zogjer SeiC-
neva negatiuri da nihilisturi damokidebuleba erov-
nuli sulieri Rirebulebebisadmi. qarTuli TviTmyo-
fadi azrovneba istoriul erovnul tradiciebze war-
moSobil formebsa da inteleqts emyareba. erovnuli
inteleqti transformacias ganicdis negatiuri mimar-
TulebiT, Tu masSi fexs ikidebs iseTi elementebi, ro-
goricaa: agresiuloba, radikalizmi, avantiurizmi, ci-
nizmi, Zaldataneba da a. S.
ingliseli filosofosi maikl oukSoti Tavis naS-
romSi “racionalizmi politikaSi” wers, rom raciona-
lizmi aris gonierebisa da azris Tavisufleba.3 amitom,

1
xose ortega i gaseti. masebis amboxi. Tb., 1993, gv. 69.
2
sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is saSobao
epistole. Tb., 2007, gv. 8.
3
V. Jerijn. Hfwbjyfkbpv в gjkbnbrt. V., 2002, c. 7-9

238
axali donis inteleqti swored gonierebisa da azrov-
nebis Tavisuflebas unda emyarebodes. totalitaruli
politikuri wesrigi ki amkvidrebs iracionalur poli-
tikur kulturas, romlis safuzvelzec iqmneba gansa-
kuTrebuli politikuri Tanacxovrebis modeli. aseTi
modelisaTvis damaxasiaTebelia politikuri gaucxoe-
ba, nihilizmi, dialogisa da konsensusis dauSvebloba,
individis politikur-sivrciTi azrovnebis Caketilo-
ba, adamianis uflebaTa darRveva.
politikuri azrovnebis avtoritaruli stili
xangrZlivi periodis manZilze ise gardaqmnis sazoga-
doebas, rom misTvis zogjer miuRebeli xdeba inteleq-
tualur-kulturuli azrovneba da gonierebis Tavi-
sufleba. aseT situaciaSi mTeli eris sulieri samyaro
saWiroebs radikalur transformacias. avtoritariz-
mi da politikuri procesebis radikalizacia sazoga-
doebis garkveuli nawilisaTvis misaRebia da politi-
kuri sivrcis stabilurobis faqtorad miaCniaT; avto-
ritarizmma da avtokratiam qarTuli sazogadoeba Se-
iZleba politikurad pasiur Zalad gadaaqcios da po-
litikuri procesebis TviTdinebaze gaxados damoki-
debuli. amitom, eris demokratiuli TviTdamkvidreba,
ZiriTadad, politikur-kulturuli azrovnebis gar-
daqmnazea damokidebuli.
qarTuli istoriuli tradiciuli azrovneba da
genetikuri inteleqtualuri potenciali gamoirCeoda
Tavisi TviTmyofadobiTi da SemoqmedebiTi TviTdam-
kvidrebis stiliT; masze zewola da ZaldatanebiTi ze-
moqmedeba erovnul cnobierebasa da TviTcnobierebaSi
disbalanssa da inteleqtualur vakuums iwvevda. erov-
nuli tradiciul-genetikuri azrovnebis wesis gauTva-
liswineblobam, SesaZlebelia, iseT iracionalur pro-
cess daudos safuZveli, rogoricaa erovnul-saxel-
mwifoebrivi nihilizmi, e.i. erovnul-inteleqtualuri
nihilizmi, SesaZlebelia, erovnul-saxelmwifoebriv

239
pesimizmSi gadaizardos, romlis saboloo Sedegic in-
dividisa da sazogadoebis sayovelTao sulieri krizi-
si iqneba. erovnuli cnobiereba da eris genetikur-in-
teleqtualuri potenciali individisa da sociumis
politikuri optimizmisa da srulyofilebis safuZ-
vlebs qmnis.
politikur-kulturul cvlilebebs zogjer Tan
axlavs inteleqtualuri nihilizmi. racionalur
cvlilebad aris miCneuli saganmanaTleblo reforma,
romelmac mniSvnelovnad unda gaaumjobesos eris in-
teleqtualuri potenciali da xeli Seuwyos profesi-
oanluri da kompetenturi kadrebis momzadebas; mag-
ram, am reformas axasiaTebs araTanmimdevroba, frag-
mentuloba da araprofesionalizmi; xdeba Zveli Rire-
bulebebisa da miRwevebis aSkara revizia, gawyvetilia
kavSiri Taobebsa da sulier Rirebulebebs Soris. re-
formatorebi ar iTvaliswineben profesionali adamia-
nebis rCevebs; amitomac, es reforma zogjer atarebs
eqsperimentis xasiaTs. saqme warmoCenilia ise, TiTqos
qarTuli inteleqtualur-saganmanaTleblo procesi
progress ar ganicdida da igi mxolod totalitaruli
reJimis msaxuri da danamati iyo. mTeli inteleqtua-
luri Taoba gamocxadebulia ,,Carecxilebad”, “wiTel
profesurad” da korumpirebul sazogadoebad. aseTi
lozungebis miwebeba imisaTvis, rom ganaxorcielo ra-
dikaluri reformebi yovlad dauSvebelia. aseTma pro-
cesma SesaZlebelia sazogadoeba mtrul banakebad da-
yos da miviRoT iseTi Taobebi, romlebic sruliad dac-
lili iqnebian erovnuli, sulieri Rirebulebebisagan.
evropul saganmanaTleblo sivrceSi gaerTianeba ar
gulisxmobs programaTa unificirebas, aramed gansa-
kuTrebulad unda iTvaliswinebdes erovnul-inteleq-
tualur Taviseburebebsa da tradiciebs.
Tanamedrove qarTul politikur-kulturul siv-
rceSi kvlav yvelze rTul problemad rCeba ganaTle-

240
bis reformirebis sakiTxi. ganxorcielebulma refor-
mebma kidev ufro meti fasaduri xasiaTi misca profe-
sionaluri da inteleqtualuri kadrebis momzadebas;
es iyo reforma, romelic zemodan Catarda xunveibinu-
ri meTodebiT, romlis Sedegadac miviReT sruli inte-
leqtualuri vakuumi da degradirebuli saganmanaT-
leblo sivrce. procesi erT doneze gaCerda da aravi-
Tari kvalificiuri da zneobriv-inteleqtualuri win-
svla ar SeiniSneba; amasTanave, warumatebeli reforme-
bi da fasaduri cvlilebebi, zogjer, warmatebad aris
miCneuli; vfiqrobT, saWiroa radikaluri gardaqmnebi
memkvidreobiTi faqtorebisa da tradiciebis gaTva-
liswinebiT, romelic gamocdil da profesionalur sa-
mecniero kadrebs daemyareba.
naTlad Cans, rom ganaTlebis sferoSi naCqarevma
da avtoritarulma gadawyvetilebebma Sedegebi ver mo-
itana da yvelaze warmatebuli reforma warumateblad
gadaiqca. mkveTrad daeca axalgazrdobis saerTo inte-
leqtualuri da zneobrivi done; yuradReba ar eqceva
maTSi analitikuri da kritikul-SemecnebiTi potenci-
alis ganviTarebas, rac qveyanaSi morCilebiTi politi-
kuri kulturis sindroms amkvidrebs. axalgazrdoba
ideur degradacias ganicdis da TandaTan kargavs Se-
mecnebiT potencials. gaumarTlebelia warumatebeli
reformis fonze warsulis xelaRebiT kritika da lan-
ZRva, raTa daSvebuli Secdomebis gamo Tavidan aicilo
pasuxismgebloba. amitom, ganaTlebis sferoSi mkveTri
Semobruneba da Zveli Secdomebis gulaxdilad aRiare-
baa saWiro.
Tanamedrove qarTul sazogadoebaSi SeimCneva axa-
li inteleqtualuri sivrcis Seqmna, romlebic ideo-
logiurad garkveuli inteleqtualuri fenomenebiT
sazrdooben; maTTvis damaxasiaTebelia qarTuli az-
rovnebis RirebulebiTi wesrigis eqstremistuli
msxvreva da neobolSevikuri kosmopolituri azrovne-

241
bis damkvidreba; aseTi situacia iwvevs sociumis mniS-
vnelovani nawilis dapirispirebas demokratiuli re-
formebisadmi, romelic aucilebelia ganxorcieldes
qarTul politikur sivrceSi. qarTuli politikur-
kulturuli sivrcis eqstremistuli liberalizacia
da tranzicia iracionalur procesad unda miviCnioT.
politikuri tranziciis pirobebSi jer kidev da-
balia politikuri sazogadoebis kulturul-inteleq-
tualuri done, romlis Sedegadac izrdeba iraciona-
luri politikuri moqmedebebi, irRveva adamianTa uf-
lebebi, rac srulad asaxavs politikuri kulturis
morCilebiTi tipis Taviseburebebs. qarTuli sazoga-
doebis politikuri qcevebi da moqmedebebi ZiriTadad
orientirebulia qarizmatul liderebze an Zalaufle-
bis matarebel politikur partiebze; maT ar SeuZliaT
gaakeTon racionaluri arCevani da kritikulad gaiaz-
ron politikuri Zalebis poziciebi da moRvaweobis
prioritetebi; jerjerobiT masa warmoadgens politi-
kuri procesis erT-erT aqtors, romelsac unari ar
Seswevs sworad gaiazros erovnul-saxelmwifoebrivi
arCevani da prioritetebi. Tu masis politikuri kul-
tura maRalia, igi arasodes ar moqmedebs stiqiurad.
xose rtega i gaseti wers: `Tu sazogadoeba wesieradaa
organizebuli, masa arasodes ar moqmedebs TavisTavad,
misi roli Cvens sazogadoebaSi pasiuri unda iyos. mas
unda marTavdnen, mas unda warmoadgendnen, mis organi-
zebas unda axdendnen, is ki mxolod unda emorCilebo-
des uzenaes avtoritetebs~.1
politikur RirebulebaTa gadafasebisa da gada-
nawilebis pirobebSi sazogadoebriv da erovnul cno-
bierebaSi dapirispirebac SeimCneva; sazogadoebaSi Ca-
moyalibda racionalur da iracionalur moqmedebebs
Soris mkveTri dapirispireba. politikuri tranzicii-

1
xose ortega i gaseti. masebis amboxi. Tb., 1993, gv. 119.

242
saTvis damaxasiaTebeli xdeba politikuri gaucxoeba
da nihilizmi. aseT viTarebaSi adamianebi moqmedeben
aracnobieri instinqtebiT, ris Sedegadac politikuri
procesi umarTavi xdeba. avstrieli fsiqologi ro-
bert velderi aRniSnavs, rom masa aseT situaciaSi
eZebs liders, romelsac Zlieri nebisyofa gaaCnia da
garkveul momentSi imorCilebs mas kidevac; brboSi uf-
ro advilad realizdeba aracnobieri impulsebi, Zli-
erdeba qvecnobieri agresiuloba; masaSi adamiani Tavi-
sufldeba da mTel Tavis nebas gadascems belads. igi
iZulebulia daemorCilos yvelas, vinc Tavis Tavs uwo-
debs belads, masasac unda akmayofilebdes beladis pi-
rovnuli Tvisebebi; beladi TviTon unda iyos Tavganwi-
ruli garkveuli ideisadmi.1
sazogadoebis politikur-gardamqmneli roli
morCilebiTi politikuri kulturidan gamomdinare
Zalze dabalia; individebi TavianT Tavs ar moiazreben
poltikur aqtorebad da sul qarizmatuli lideris
molodinSi arian. amitom, isini sul ufro emsgavsebian
morCil da pasiur subieqtebs; maTTvis misaRebi xdeba
politikuri marTvis avtokratiuli stili. sruliad
SesaZlebelia, rom sazogadoebis nawili, Tu misi inte-
leqtualur-sulieri progresi ar moxda brbos daem-
sgavsos. brbos situaciaSi ki adamians aRar Seswevs una-
ri sworad gaiazros politikur-gardamqmneli proce-
sebi da mas pozitiuri cvlilebebi naklebad izidavs. g.
leboni wers, rom brbo mxolod Zalas scems pativs da
sikeTe naklebad izidavs; igi SeCveulia mxolod sqema-
tur azrovnebas; mis sulSi Tavisuflebis idea ar arse-
bobs da eyrdnoba mxolod belads.2

1
D. Dtkmlth. R djghjce j atyjvtyt gjlcjplfntkmyjq fuhtcbdyjcnb.
JCY, 3, 1993, c. 184-187
2
Г. Лебон. Психология народов и масс. СПБ., 1986, с. 162-212.

243
 kulturuli tranziciis iracionalur komponen-
tad unda miviCnioT Zaladobisa da agresiulobis fsi-
qozis damkvidreba. korufciisa da sazogadoebaSi ar-
sebuli sxva negatiuri movlenebis winaaRmdeg brZolam
ar unda miiRos represiuli xasiaTi. Zaladobis gamov-
lineba da agresiulobis fsiqozi Zalze uaryofiTad
moqmedebs momavali Taobis politikuri kulturis
formirebaze. agresiuli terminologia, romelsac,
zogjer, iyenebs sazogadoebaSi aRiarebuli avtorite-
tebi da politikuri institutebis liderebi, Zalze ne-
gatiurad moqmedebs axalgazrdobaze. amitom, politi-
kurma urTierTdamokidebulebam da pluralizmma ar
unda miiRos agresiuli da Zaladobrivi garCevebis xa-
siaTi. gansakuTrebiT saSiSia qurduli mentalitetis
damkvidreba politikur gadawyvetilebaTa miRebis
procesSi; klanuri da qurduli mentaluri azrovneba
da qcevebi jerjerobiT uaRresad iracionalur mov-
lenad rCeba politikur-kulturul cvlilebaTa pro-
cesSi.
Tanamedrove politikur-kulturul sivrceSi
TandaTanobiT gamoikveTa iseTi iracionaluri proce-
si, rogoricaa Rirsebis Selaxva; Rirsebis Selaxva deg-
radirebuli zneobrivi wesrigisTvis aris damaxasiaTe-
beli, romlisTvisac individi mxolod funqciuri per-
sonaa da ara Tavisufali da SemoqmedebiTi arseba. Rir-
sebis Selaxvas mxolod avtoritaruli struqturebi ki
ar ewevian, aramed TviT individebs Soris urTierToba-
Sic SeimCneva. gansakuTrebiT damaxasiaTebeli gaxda
cinizmi, romelmac mTlianad moSala qarTuli Rirebu-
lebiTi wesrigi da urTierTpativiscema. politikuri
cinizmi politikuri individis gaufasurebisa da deg-
radaciis yvelaze saSiSi sindromia. cinizmi anadgu-
rebs da Trgunavs personificirebul adamians da akar-
gvinebs mas funqciur daniSnulebas.

244
 Tanamedrove tranzituli politikuri kulturis
struqturaSi mniSvnelovani adgili uWiravs politi-
kuri institutebis funqcionirebisa da urTierTdamo-
kidebulebis kulturis srulyofas. pirvel rigSi, un-
da ganvixiloT politikur elitasa da opozicias So-
ris urTierTobis formebi. igi namdvilad ar atarebs
konstruqciul xasiaTs da viwroklanur da viwropar-
tiul ambiciebzea agebuli. erTi mxriv, politikuri xe-
lisufleba cdilobs moaxdinos opoziciuri azris
sruli ignorireba da daqsaqsos politikuri Zalebi;
mTeli politikuri procesis pozitiuri da demokara-
tiul-kulturuli transformacia mxolod Zalaufle-
bis matarebel institutebs miewereba, rac iwvevs dapi-
rispirebas sazogadoebaSi partiuli niSnis mixedviT.
meore mxriv, opoziciuri Zala anu kontrelita uaRre-
sad daqsaqasulia, mxolod piradi da jgufuri intere-
sebi da ambiciebi amoZravebs; igi ar warmoadgens myar
instituciur gaerTianebas da kontruqciul oponire-
bas ver uwevs arsebul politikur elitas.
qarTuli politikur-kulturuli sivrcis demok-
ratiuli tranziciis iracionalur komponentad unda
miviCnioT dominanti Zalis ganusazRvreli funqciebi
da misi totaluri zemoqmedeba sazogadoebaze. domi-
nanti Zala cdilobs daTrgunos sazogadoeba, daam-
kvidros SiSis sindromi da sayovelTao eWvianoba, rac
sazogadoebis mkveTr diferenciaciasa da klanizacias
uwyobs xels. mizanSewonilad migvaCnia gardamaval po-
litikur sistemaSi gansakuTrebuli yuradReba mieqces
instituciuri wesrigis damyarebas, rac demokratiis
stabilurobisa da aqtorebis funqciuri rolebis uz-
runvelyofis umniSvnelovanesi faqtori gaxdeba.
Tanamedrove qarTul politikur sivrceSi mniS-
vnelovan problemad rCeba erovnuli konsolidaciisa
da samoqalaqo integraciis problema. politikuri Za-
lebis daqsaqsuloba xels uwyobs erovnul gaTiSulo-

245
bas; wlebis manZilze grZeldeba calkeuli politikuri
liderebisa da politikuri gaerTianebebis momxreebad
da mowinaaRmdegeebad gadajgufeba, romlis mizezi Se-
iZleba Semdegi davasaxeloT: 1. erTiani erovnuli cno-
bierebisa da TviTcnobierebis dabali done, romelic
erovnul-saxelmwifoebriv azrovnebaSi dapirispire-
bas iwvevs; 2. viwropartiuli da klanuri ambiciebis
momZlavreba, romlebsac erovnul RirebulebebTan
araviTari kavSiri ar aqvT; 3. dabali politikur-inte-
leqtualuri kultura, romelic orientirebulia mxo-
lod politikur liderze; 4. sazogadoebis mniSvnelo-
van nawils ar gaaCnia politikuri dialogis da konsul-
taciebis warmarTvis, konsensusisa da erovnuli Tan-
xmobis miRwevis unari.
qarTul politikur sivrceSi erovnuli Tanxmobi-
sa da samoqalaqo integraciis miRwevas xels uSlis zo-
gierTi politikuri lideris agresiuli tonaloba da
politikuri moqmedebebis viwropartiul interesebze
ageba; sazogadoebis dayofa momxreebad da mowinaaR-
mdegeebad aZlierebs pirovnul instiqtebs da TavisTa-
vad wina planze wamoswevs ambiciur liderebs; Tanamed-
rove Cveni politikuri liderebis mizanswrafva misa-
salmebelia, magram maTi moqmedebis stili iraciona-
luria. aseTi liderebi aSkarad xels uSlian erovnuli
konsolidaciisa da Tanxmobis miRwevas; politikuri
stabilurobis misaRwevad iwyeba uxeSi Zalis demon-
strireba da demokratiuli principebis darRveva, rac
yovlad dauSvebelia politikuri eris formirebis
procesSi. sulxan-saba orbeliani wers: `... xelmwifes-
Tan myofs xuTni saqmeni unda sWirdes:
erTi: sityva tkbili unda hqondes.
meore: gamwyrali daawynaros, ara Tu mxiaruli ga-
awyros.
mesame: piridan avi sityva ar waicTunos.
meoTxe: sityvis Tqmis Jami icodes.

246
 mexuTe : rac Tqvas, yovels kacs moawonos~.1
Tanamedrove qarTuli politikuri tranziciis
umniSvnelovanesi amocanaa racionalur-aqtivisturi
politikuri kulturis formireba, romelmac unda uz-
runvelyos aqtiurobasa da pasiurobas Soris balansis
damkvidreba; SeimCneva, rom politikuri aqtorebi ar
arian dainteresebulni sociumis racionaluri aqtiu-
robiT da pasiuroba miaCniaT demokratiuli procese-
bis mxardaWerad. politikuri pasiurobis Sedegi xdeba
politikuri gaucxoeba, romelic, SeiZleba, sayovel-
Tao nihilizmis faqtori gaxdes. amitom, qarTuli po-
litikuri sivrcis yvela aqtori dainteresebuli unda
iyos individis racionaluri aqtivisturi poziciiT,
romelmac unda uzrunvelyos sociumis politikur-
kulturuli TviTdamkvidreba.
Tanamedrove globaluri demokratiuli procese-
bi did zemoqmedebas axdens erovnul Rirebulebebsa da
tradiciebze; globalizaciis procesi mniSvnelovan
zegavlenas axdens eri-saxelmwifos TviTmyofad poli-
tikur Tanacxovrebaze, romlis elementebi erovnul
tradiciebsa da wes-Cveulebebs emyareba; globalur
RirebulebaTa zegavlena qarTul erovnul sinamdvi-
leze Zalze didia da mniSvnelovani, radganac Cveni sa-
xelmwifoebriobis mizani da prioritetia erTa Taname-
gobrobis Rirseul demokratiul subieqtad gadaqceva.
Tanamedrove politikur-kulturuli modernizacia
ori ZiriTadi mimarTulebiT unda ganviTardes: 1. po-
litikuri modernizaciis procesSi gaTvaliswinebul
iqnas erovnuli Rirebulebebi da tradiciebi da 2.
globaluri Rirebulebebis aRiareba moxdes erovnuli
TavisTavadobisa da TviTmyofadobis SenarCunebis sa-
fuZvelze. politikuri kulturis erovnuli modeli

1
sulxan-saba orbeliani. `sibrZne sicruisa~. politika.
politikuri azris kvintesencia. «elfi», Tb., 1999, gv. 49

247
TviTmyofadi politikuri Tanacxovrebis wesebiTa da
formebiT ganisazRvreba, romelic erma Tavisi arsebo-
bis manZilze daagrova.
erovnuli politikuri kultura Tavis TviTmyo-
fad formas da niSnebs saxelmwifoebriobaSi amkvid-
rebs; eris politikuri organizaciisa da TviTdamkvid-
rebis umaRlesi formaa saxelmwifo da es ori cneba ga-
nuyofelia. politikuri eri es aris saxelmwifoebri-
vad formirebuli gaerTianeba, romelsac gaazrebuli
aqvs Tavisi TviTmyofadobis arsi, mniSvneloba da da-
niSnuleba; eri politikurad da funqciurad aqtiuri
mxolod saxelmwifoebriobis formaSi xdeba. qarTuli
saxelmwifos ganmtkiceba, es aris erovnuli politiku-
ri TviTdamkvidrebis RirebulebiTi orientacia da
prioriteti, moqalaqeTa dacvis meqanizmi; demokrati-
uli erovnuli saxelmwifo qmnis pirobebs politikuri
kulturis iseTi modelis Sesaqmnelad, sadac politi-
kuri Tanacxovreba samoqalaqo Tanxmobasa da integra-
ciazea agebuli da miRweulia subkulturaTa konsoli-
direbuli urTierTgageba. amitom, Zalze mniSvnelova-
nia qarTveli eris politikur erad TandaTanobiT ga-
daqceva.

5. 2. politikuri kulturis demokratiuli

modernizaciis paradigmebi saqarTveloSi

politikuri modernizaciis pirobebSi politi-

kur-kulturul RirebulebaTa damkvidrebis umniSvne-
lovanesi faqtoria politikuri kulturis demokrati-
uli modelis formireba. demokratiuli politikuri
kultura politikuri sistemisa da reJimis legitimur
da stabilur funqcionirebas uzrunvelyofs; misi
struqturis formirebaze ori ZiriTadi faqtori ax-
dens gavlenas: 1. politikuri sistemisa da reJimis le-

248
gitimaciis formebi; 2. politikuri sazogadoebis saer-
To kulturuli da inteleqtualuri done. orive es
faqtori qmnis politikuri keTildReobis demokrati-
ul sivrces, romelic Tanacxovrebis legitimur wesebs
emyareba.
saqarTveloSi politikuri reJimis Secvlam da
tranzitulma procesebma politikur-kulturul Ri-
rebulebaTa gadafaseba gamoiwvia; Zalze rTuli aRmoC-
nda adamianTa Tanacxovrebis wesebis, azrovnebis sti-
lisa da saerTod, totalitarizmis mier damvkidrebu-
li mentalitetis Secvlis procesi. amitom, Cven Seve-
cadeT Camogveyalibebina is ZiriTadi paradigmebi, ro-
melic tranzitul epoqaSi unda ganxorcieldes. poli-
tikur paradigmebSi asaxulia demokratiuli politi-
kuri kulturis damkvidrebis procesualuri Tavise-
burebebi da erovnul-saxelmwifoebrivi tranziciis
TavisTavadoba da prioritetebi.
politikuri individualizmi. individi Tanamed-
rove qarTuli politikur-kulturuli sivrcis mo-
dernizaciis ZiriTadi aqtoria, romelic warmoadgens
liberalur-demokratiuli Rirebulebebis ganmsaz-
Rvrel fenomens. individi unda gaxdes demokratiuli
politikur-kulturuli reJimis wamyvani figura, ro-
melic gulisxmobs suverenizacias, Tavisuflebas, ra-
cionalurobas, Tanasworobas, samarTlianobas, Sem-
wynareblobas, pluralizms. individis rolis xazgasma-
Si ori urTierTsapirispiro azri igulisxmeba: erTi,
rom yuradReba eTmoba TiToeuli adamianis unikalu-
robas; individebs, upirveles yovlisa, specifikuri Si-
nagani Tvisebebi da maxasiaTeblebi gansazRvravs. meo-
re, adamianebs mainc erTi statusi aqvT im Tvalsazri-
siT, rom yvelani, uwinares yovlisa, individebi arian.1

1
e. heivudi. politikuri ideologiebi. Sesavali kursi. ,,logos
presi’’, Tb., 2004, gv. 33

249
 politikuri individualizmi — es aris individis
unikalurobis, damoukideblobisa da suverenizaciis
gamovlenis procesi; masSi igulisxmeba individis po-
litikuri potencialisa da portretis TavisTavadoba
da TviTmyofadoba, romelic politikur sivrceSi sxva-
dasxva rolisa da statusis saSualebiT realizdeba;
individualuri politikuri TviTmyofadoba interio-
rizirebuli politikuri Rirebulebebis gamovlenis
formaa, romelic individis avtonomiurobis saxiT
warmogvidgeba. politikur-kulturul sivrceSi yove-
li individi, TavisTavad unikaluri da TviTdamkvidre-
bulia, romlis cnobierebisa da moRvaweobis Rirebu-
lebiT prioritetebs konkretuli politikuri reJimi
gansazRvravs.
qarTul politikur-kulturul sivrceSi moder-
nizaciis procesebs Tan axlavs individis Rirsebis Se-
laxva; Rirseba individis Sinagani TviTdamkvidrebisa
da politikuri TviTgansazRvrulobis damaxasiaTebe-
li Tvisebaa; misi Selaxva niSnavs individis TviTdaT-
rgunvasa da morCilebiTi grZnobebis ganviTarebas;
Rirsebis Selaxvas Tan axlavs SiSis sindromi, romelic
individs morCilebiT funqciur personad warmogvid-
gens; igi xdeba politikuri reJimis ZiriTadi daTrgun-
vis obieqti, romelic iracionaluri procesebis ganvi-
Tarebas uwyobs xels.
politikuri modernizaciis procesSi individi
unda gaxdes politikuri keTildReobis ZiriTadi fi-
gura; politikur sivrceSi ganmsazRvreli politikuri
elementi unda iyos individualuri Tavisufleba, ro-
melmac gonierebis uzenaesoba unda daamkvidros. raci-
onaluroba da inteleqtualuri Tavisufleba politi-
kuri demokratiis upirvelesi niSani unda gaxdes, ro-
melmac individualurobis damkvidrebas unda Seuwyos
xeli. individma demokratiul sivrceSi Tavisi avtono-

250
miurobiT bolomde unda ganaviTaros da gamoiyenos
Tavisi SesaZleblobebi.1
politikurma individualizmma unda daamkvidros
racionaluroba da samarTlianoba. individis TviTdam-
kvidreba da politikuri sivrcis wamyvan aqtorad ga-
daqceva mxolod gonierebis Tavisuflebis saSualebiT
miiRweva. racionaluroba individebs saSualebas mis-
cems Tavad gansazRvron TavianTi interesebi da poli-
tikuri wesrigis formebi; samarTlianoba ki xels Seuw-
yobs individTa Tanaswororbasa da maTi SesaZleblobe-
bis srulyofilad gamovlenas.
individis politikur-kulturuli TviTdamkvid-
reba politikur pluralizms emyareba, romelic poli-
tikuri Tanacxovrebis mravalferovnebis safuZvelia.
politikuri pluralizmi iseTi Rirebulebebis dam-
kvidrebas gulisxmobs, sadac ganmsazRvrelia azrTa da
koncefciaTa konkurencia, Ria dialogisa da diskusiis
mowyoba; aseT RirebulebaTa sistemaSi individi maqsi-
malurad aris dainteresebuli, izrunos inteleqtua-
luri potencialis srulyofaze, TviTSefasebis prin-
cipiT gansazRvros Tavisi adgili da roli politikur
sivrcesa da situaciaSi.
Tanamedrove qarTul politikur-kulturul siv-
rceSi politikuri individualizmis damkvidrebam Sem-
degi amocanebi unda gadawyvitos: 1. individi gadaaqci-
os politikuri sivrcis ganmsazRvrel aqtorad da maq-
simalurad gamoavlinos misi politikur-kulturuli
potenciali da Rirsebebi; 2. politikuri procesisa da
wesrigis ganmsazRvrel fenomenad unda gadaiqces in-
dividis racionaluroba da samarTlianoba, romliTac
sayovelTao Tanasworobis principebi ganxorcielde-
ba; 3. daZleuli iqneba SiSis sindromi, Rirsebis Selax-

1
j. s. mili. Tavisuflebis Sesaxeb. utilitarizmi. Tb., 2010, gv. 107-
130

251
va, politikuri gaucxoeba da apaTiis gamovlineba; in-
dividebma ufro Tavisuflad unda SeZlon TavianTi az-
ris gamoxatva da politikuri monawileobis kulturis
gamovlena; 4. politikuri modernizacia gaxdeba ufro
racionaluri, romlis RirebulebiTi prioriteti iq-
neba qarTuli erovnuli TviTmyofadobis SenarCuneba
da individualuri potencialis srulyofilad gamov-
lena.
politikuri pragmatizmi. politikuri moderni-
zaciis pirobebSi politikuri procesebis marTvisa da
demokratiuli politikuri reJimis damkvidrebis
upirvelesi faqtoria politikuri pragmatizmi; igi
gansazRvravs politikuri kulturis demokratiul-
tranzitul procesebs: 1. politikuri cxovrebis iseTi
modelis Seqmnas, romelic realurad ganapirobebs de-
mokratiul politikur procesebs, politikuri wesri-
gis instituciur mdgradobasa da politikuri reJimis
stabilurobas; 2. adamianebisa da politikuri aqtore-
bis unars Tavis sasargeblod gamoiyenon politikuri
situacia da warmarTon sakuTari interesebi ise, rome-
lic uzrunvelyofs saerTo erovnul-saxelmwifoebriv
progress.
politikur kulturaSi pragmatizmi realuri in-
teresebisa da miznebis ganxorcielebisaTvis politi-
kuri sivrcis demokratiul transformacias gulis-
xmobs. individebi da politikuri subieqtebi demokra-
tiul politikur kulturaSi politikuri Tanacxovre-
bis reJims sargeblianobis principebze ageben, romel-
Sic sworad iqneba gaazrebuli individualuri da sa-
xelmwifoebrivi interesebi. politikuri pragmatizmis
formireba uzrunvelyofs racionaluri sargebliano-
bis principis ganxorcielebas; igi politikuri reJimis
iseT tips amkvidrebs, romelic gansazRvravs adamianis

252
politikur TavisTavadobasa da sakuTari nebiT moqme-
debas.1
qarTul sinamdvileSi politikuri pragmatizmis
ori negatiuri tendencia gamoikveTa: 1. politikuri
agentebi da aqtorebi zogjer naklebad iTvaliswineben
realur politikur situacias. politikuri gadawyve-
tilebebi miiReba subieqturad da TviTneburad, eq-
stremaluri situaciebis dabalansebis gareSe da xSiri
cvalebadi procesebiTa da fazebiT, rac tranzitis pi-
robebSi stabilurobis SenarCunebis principebis dar-
Rvevas iwvevs; 2. individualuri da partiul-organiza-
ciuli sargeblianoba ufro wina planzea wamoweuli,
vidre qarTuli erovnul-saxelmwifoebrivi interese-
bi, rac iwvevs politikur Zalebs Soris dapirispirebas
da xels uSlis samoqalaqo integracias. aseTi tenden-
ciebis fonze pragmatizmi emsaxureba viwro klanur da
partiul interesebs, romelic erovnul-saxelmwifo-
ebriv sargeblianobas upirispirdeba. Tanamedrove si-
tuaciasTan srul SesabamisobaSia nikolo makiavelis
mier gamoTqmuli azri: `Cven ver vxedavT moqalaqeTa
Soris verc Tanxmobas da verc erTsulovnebas, anda,
Tu vxedavT mxolod maT Soris, romlebic erTiandebian
saxelmwifosa Tu kerZo pirTa mimarT raime borotmoq-
medebis Casadenad. aRarc sarwmunoeba arsebobs da
aRarc RvTis SiSi. ficsa da aRqmas mxolod manamde as-
ruleben, sanamdis amas moiTxovs maTi angareba~.2
politikuri pragmatizmis gamovlenis Semdegi
principebi SeiZleba CamovayaliboT: 1. politikur siv-
rceSi situaciurad mimdinare movlenebis analizi,
prioritetebisa da ganmsazRvreli procesebis gaazre-
ba; 2. politikuri Zalebisa da politikuri sivrcis aq-

1
Г.А. Альмонд, С. Верба. Гражданская культура и стабильность демократии.
Полис, 6, 1992, с. 128.
2
n. makiaveli. mTavari. Tb., 1984, gv. 26.

253
torebis politikuri potencialisa da inteleqtualu-
ri SesaZleblobebis da politikuri alRos raciona-
luri Sefaseba; 3. politikuri situaciisa da momentis
sworad gamoyenebis unari; 4. utilitarizmis principis
wina planze wamoweva da situaciur momentebSi politi-
kuri miznis etapobrivi miRweva; 5. sazogadoebrivi az-
ris gaTvaliswineba da masze balansirebuli zemoqmede-
ba; 6. politikuri miznis misaRwevad politikuri kon-
sensusis unari da politikuri kompromisebisaTvis
mzadyofna; 7. krizisul da eqstremalur situaciebSi
politikuri dialogis warmoeba da politikur Zaleb-
Tan konsensualuri TanamSromloba; 8. gawonasworebu-
li politikis ganxorcieleba sazogadoebrivi da de-
mokratiuli procesebis stabilurobis SenarCunebis
mizniT; 9. politikur moRvaweobaSi erovnul-saxelmwi-
foebrivi interesebis wina planze dayeneba da misi Ri-
rebulebiTi Sefaseba; 10. politikuri procesebisa da
movlenebis ganviTarebis prognozireba da strategiu-
li RirebulebiTi prioritetebis gansazRvra.
Tanamedrove qarTul politikur sivrceSi es
principebi yovelTvis daculi ar aris da saqme gvaqvs
arapragmatul da gauwonasworebel gadawyvetilebeb-
Tan; politikuri situaciis Sefasebisas realoba nak-
lebad aris gaTvaliswinebuli, rac iwvevs avtokratiu-
li gadawyvetilebebis miRebas; politikuri subieqtebi
da aqtorebi cxovroben idealur samyaroSi, romelic
mowyvetilia realur politikur procesebs. qarTuli
tradiciuli TviTmyofadi politikuri azrovneba, Zi-
riTadad, politikuri idealizmisa da pragmatizmis
swor Sexamebaze iyo agebuli.1

1
a. silagaZe, v. guruli. idealizmi da pragmatizmi qarTul
politikaSi. krebuli: ,,istoriul-politikuri narkvevebi”. Tb.,
2001, gv. 70-91

254
 qarTuli politikuri sivrce yvelaze metad po-
litikuri konsensusis deficits ganicdis; politi-
kurma Zalebma da dominantma organizaciebma ver uz-
runvelyves sayovelTao politikuri dialogis miRwe-
va; zogierT politikur subieqts ar aRmoaCnda kompro-
misis miRwevisaTvis sakmarisi politikuri kultura da
unari, romelic sayovelTao demokratiuli konsensu-
sis safuZvlebs angrevs; SeimCneva sazogadoebrivi az-
ris uaryofa da calkeuli jgufebisa da organizacie-
bis erTmaneTTan dapirispireba, rac xels uSlis poli-
tikuri pragmatizmis damkvidrebas politikur kultu-
raSi.
politikuri pragmatizmis saboloo Sedegia uti-
litarizmi, anu sargeblianobis miReba politikuri
qmedebebisgan; utilitarizmi SeiZleba sam doneze ga-
movlindes: individualur, organizaciul da saxelmwi-
foebriv doneze; maT Soris Tanafardoba daculi unda
iyos erovnul-saxelmwifoebrivi sargeblianobis prin-
cipebis safuZvelze. politikuri sargeblianoba unda
emyarebodes realur politikur situaciasa da samar-
Tlianobas.1
politikuri pragmatizmi qarTul politikur siv-
rceSi uzrunvelyofs: 1. politikuri kulturizaciis
Tavisuflad ganviTarebasa da realur politikur si-
tuaciasTan maT Sexamebas; 2. sakuTari kulturul-in-
teleqtualuri potencialis srulyofilad gamovle-
nas, romelic ganapirobebs politikuri sargebliano-
bis damkvidrebas; 3. viwro klanuri da partiuli inte-
resebis daZlevasa da saxelmwifoebrivi politikuri
keTildReobis wina planze wamowevas.
politikuri pragmatizmi da utilitarizmi demok-
ratiuli tranzitis pirobebSi adamiansa da sociums

1
j. s. mili. Tavisuflebis Sesaxeb. utilitarizmi. Tb., 2010, gv. 186-
220

255
gardaqmnis aqtiur politikur subieqtad; misi saSua-
lebiT politikuri agentebi ufro aqtiurad da mizan-
mimarTulad gardaqmnian politikur sinamdviles da
politikuri situaciis SecvlasTan erTad axdenen po-
litikuri sivrcis struqturul modificirebas.
politikuri legitimacia. demokratiuli moder-
nizaciis pirobebSi politikuri kulturis formireba
moiTxovs politikuri struqturebis legitimaciis
principebis ganxorcielebas. tranziciis procesSi po-
litikuri legitimuroba niSnavs:
1. politikuri sistemis institutebisa da struq-
turebis funqcionirebas moqalaqeTa interesebisa da
nebis gamoxatvis safuZvelze;
2. politikuri elitis formirebas demokratiuli
principebisa da samarTlianobis dacvis pirobebSi;
3. politikuri xelisuflebis danawilebasa da ga-
mijvnas, maT arCevas saarCevno kanonmdeblobis princi-
pebis dacvis safuZvelze;
4. politikuri pluralizmis ganxorcielebas da
adamianTa interesebis gamoxatvas;
5. adamianTa uflebebisa da Tavisuflebis dacvas,
suverenizaciis principebis ganxorcielebas;
6. eleqtoratis racionaluri arCevanis unaris
TandaTanobiT damkvidrebas.
saqarTveloSi politikuri legitimurobis prin-
cipebi zogjer ar xorcieldeboda; xSirad politikuri
elitis nebis safuZvelze irRvevoda saarCevno kanoni
da uaryofili iyo eleqtoratis interesebi, rac iwvev-
da krizisul situaciebs; tranzituli procesi ar mi-
dioda demokratiuli legitimaciis principebis dac-
viT. aseTma procesebma adamianebSi daamkvidra pasiuri
politikuri moqmedebebis formebi, nihilizmi da pesi-
mizmi.
politikaSi legitimurobis krizisi iwvevs poli-
tikuri institutebisa da struqturebis funqciona-

256
lur aramdgradobasa da arastabilurobas; politiku-
ri sivrce gadaqceulia dominanti Zalebis avtorita-
rul gadawyvetilebaTa ganxorcielebis velad, sadac
adamianis politikuri interesebi da TviTmyofadi
moTxovnebi daTrgunulia. legitimuri uwesrigoba sa-
marTlebrivi normebis sayovelTao darRvevebs uwyobs
xels da sazogadoebaSi amkvidrebs usamarTlobis gan-
cdas. legitimurobis krizisi avtoritaruli reJimis
aRiarebisa da TviTdamkvidrebis simbolod iqceva; ami-
tom, demokratiuli politikuri kultura gulisxmobs
politikur sivrceSi sayovelTao saarCevno kanonmdeb-
lobis mkacrad dacvas da misi realuri Sedegebis aRia-
rebas eleqtoratis mier.
legitimurobaSi mTavaria eleqtoratis mier po-
litikuri nebis Tavisuflad da racionalurad gamov-
lena; igi niSnavs: eleqtorats mieces arCevanis Tavi-
sufleba da RirebulebiTi orintaciebis racionalu-
rad Sefasebis SesaZlebloba. krizisul da eqstrema-
lur situaciebSi es neba yovelTvis racionalurad Se-
iZleba ar gamovlindes, rac moiTxovs politikuri aq-
torebis gansakuTrebul aqtiurobasa da mizanmimar-
Tul zemoqmedebas.
politikuri legitimuroba adamianebs gamoumuSa-
vebs politikur situaciaSi damoukidebeli da Semoqme-
debiTi azrovnebis unars, politikuri procesebis ra-
cionalurad gaazrebisa da Semecnebis SesaZleblobebs,
romelic TavisTavad garkveul politikur-inteleq-
tualur kulturas saWiroebs. demokratiul politi-
kur kulturaSi legitimuroba aqtiur damoukidebel
da gaazrebul moqmedebebs gulisxmobs.
politikuri marTvis kultura. modernizaciis
periodSi politikuri kulturis formireba mniSvne-
lovnad aris damokidebuli politikuri procesis mar-
Tvis kulturis TandaTanobiT gamomuSavebaze. poli-
tikuri marTvis kultura politikuri Zalauflebis

257
mqone institutebis efeqtian muSaobas gulisxmobs: 1.
isini unda iyvnen legitimurad damkvidrebulebi; 2. aq-
tiur zemoqmedebas axdendnen politikuri procesebis
transformaciaze; 3. SeeZloT urTierTSeTanxmebuli
muSaoba; 4. hqondeT kulturul-inteleqtualuri ko-
munikacia sociumTan; 5. cdilobdnen erovnuli konso-
lidaciisa da Tanxmobis miRwevas.
politikuri Zalauflebis mqone institutebsa da
struqturebs legitimuroba met uflebebsa da pasu-
xismgeblobas aniWebs; amitom, isini yovelmxriv unda
cdilobdnen politikuri marTvis Sinagani kulturis
srulyofas. politikur marTvaSi gansakuTrebiT saWi-
roa profesionalizmi, radganac politikuri gadawyve-
tilebebi mTel socialur procesebze axdens gavlenas
da Tavisi arsiT met moqnilobas, risks, SemarTebas, in-
teleqts, manevrirebas, xelovnebasa da situaciur moq-
medebebs gulisxmobs.
politikuri marTva moiTxovs SemecnebiT da raci-
onalur-SemoqmedebiT gaazrebebs, problemebis uaRre-
sad Rrma globalur Seswavlas. amitom, politikuri
liderebis SerCeva da daniSvna unda xdebodes sajaro-
obisa da legitimurobis principebis farTod gamoye-
nebis safuZvelze. igi uzrunvelyofs: 1. politikuri
liderebis SerCevas profesionalurobisa da kompeten-
turobis principiT; 2. politikuri lideris an xel-
mZRvanelis Secvlas samarTlebrivi principebis gamo-
yenebiT; 3. liderebisa da xelmZRvanelebis pasuxis-
mgeblobis amaRlebasa da maT kompetentur muSaobas.
politikuri marTvis kulturaSi igulisxmeba mi-
Rebuli politikuri gadawyvetilebebis realizaciis
aucilebloba da sayovelTaod arCeuli politikuri
struqturebisadmi pativiscema. tranzitul periodSi
eleqtoratsa da politikur aqtorebs unda gamoumu-
Savdes umravlesobis azrisadmi pativiscemisa da ur-
TierTSoris politikuri damokidebulebis kultura;

258
politikuri Tanxmoba politikur subieqtebs, xeli-
suflebasa da sociums Soris aucilebelia, rac ar ga-
moricxavs azrTa pluralizms; winaaRmdeg SemTxvevaSi,
miviRebT permanentul politikur krizisul situaci-
ebsa da konfliqtebs, romelmac SeiZleba sayovelTao
qaosamde da samoqalaqo dapirispirebamde migviyvanos.
politikuri marTvis kulturaSi Zalze mniSvne-
lovani momentia dialogisa da kompromisebis gamomu-
Savebis kultura. politikuri procesi Tavisi specifi-
kurobiT aucileblad saWiroebs politikur dialogsa
da kompromisebis gamoyenebis xelovnebas, romelmac
unda uzrunvelyos sayovelTao erovnul-saxelmwifo-
ebrivi Tanxmoba. politikuri dialogi ufro obieqtu-
rad da realurad gamoavlens dapirispirebuli mxaree-
bis Sexedulebebs, maT moTxovnebsa da interesebs, rom-
lis safuZvelzec SeiZleba miRweul iqnas konsensusi
da erovnuli Tanxmoba.
individualuri da erovnl-saxelmwifoebrivi
interesebis Tanafardoba da integracia. adamianis
individualoba mis suverenobasa da avtonomiurobaSi
mdgomareobs. demokratiuli politikuri kulturis
formirebis mizania adamianis Sinagani politikuri po-
tencialis srulyofilad gamovlena. demokratiuli
tranzitis pirobebSi politikuri Tavisufleba da uf-
lebebi qmnis individis moqmedebis garkveul wessa da
formebs; individualizireba am demokratiuli wesebis
pirobebSi mimdinarebs. politikuri individualizmi
ufro zrdis individis pasuxismgeblobas sakuTari Ta-
visa da saxelmwifos winaSe.
demokratiuli politikuri kulturis mqone indi-
vidi qmnis Tavisi moqmedebisa da azrovnebis stils, ro-
melic zogad erovnul-saxelmwifoebrivi procesebisa
da interesebis nawilia. sakuTari Tavis TviTrealiza-
cia, kontroli, marTva da srulyofa im mimarTulebiT
da interesebiT, romelic mocemul politikur kultu-

259
raSi moqmedebs, individis suverenobis maCvenebelia.
individis suverenizacia da individualizacia tranzi-
tul pirobebSi demokratiuli politikuri kulturis
damkvidrebis aucilebeli pirobaa.
politikuri individualizacia individis intere-
sebisa da SemoqmedebiTi potencialis legitimacias
gulisxmobs; individualizacia funqcionalurad po-
litikur personalizaciaSi vlindeba; politikuri
personalizacia individis konkretul legitimacias
axdens, romelic vlindeba garkveuli rolis Sesrule-
baSi; masSi aisaxeba individis TavisTavadi da TviTmyo-
fadi politikur-funqciuri statusi da roli. es po-
litikuri funqciebi TanafardobaSi unda iyos erov-
nul-saxelmwifoebriv ganviTarebasTan, orientacieb-
Tan da prioritetebTan. tranzitul pirobebSi gansa-
kuTrebuli yuradReba unda mieqces individualuri in-
teresebis erovnul-saxelmwifoebriv interesebTan Se-
xamebas; maTi Tanafardoba qmnis politikuri tran-
sformaciis garkveul wesrigs, romelic emyareba ada-
mianTa uflebebisa da Tavisuflebis dacvis myar piro-
bebs.
politikur-kulturuli integracia. moderni-
zaciis periodSi demokratiuli politikuri kultu-
ris formirebis procesi TandaTanobiT iwvevs sazoga-
doebaSi politikur-kulturul RirebulebaTa Tana-
bar ganawilebasa da sazogadoebis sayovelTao integ-
racias. saqarTveloSi politikuri cvlilebebi Tavis-
Tavad politikur-kulturuli Rirebulebebisa da
orientaciebis Secvlas da zogjer, maT urTierTdapi-
rispirebas iwvevs. es procesi metad rTulia da winaaR-
mdegobriv xasiaTs atarebs, rasac zogjer xels uSlis
zogierTi latenturi politikuri Zala. politikur-
kulturuli integrireba axali qarTuli saxelmwifos
ganmtkicebis aucilebeli pirobaa.

260
 integrirebuli demokratiuli politikuri kul-
turis ZiriTad Tvisebad saerTo erovnul-politikuri
Tanxmoba da konsesusi unda miviCnioT; misi TandaTano-
biT damkvidreba damokidebulia: 1. politikuri Zale-
bis ganlagebasa da TanamSromlobaze; 2. politikuri
elitis legitimur funqcionalur-SemoqmedebiT rol-
ze; 3. sazogadoebaSi politikur-kulturuli Rirebu-
lebebis interiorizaciis procesze. erovnul-politi-
kuri integraciis done gansazRvravs demokratiuli
gardaqmnebis temps., RirebulebiTi orientaciebis Sec-
vlas, politikuri azrovnebisa da moqmedebebis plura-
lizmis damkvidrebas.
qarTul sinamdvileSi politikur ZalTa urTier-
Tdamokidebulebis agresiuli formebi da politikuri
dialogis iracionaluri foni jer-jerobiT xels uS-
lis saerTo erovnul-saxelmwifoebriv kulturul in-
tegracias. gansxvavebuli azrisa da Sexedulebebisadmi
damokidebuleba aSkarad upativcemulobis formiT
vlindeba da ritorikac aSkarad darRveulia. sazoga-
doebaSi, zogjer miuRebeli xdeba pluralizmi da dia-
logi, romelic erovnul-kulturuli integraciis
miRwevisaTvis metad saSiSi faqtoria.
integrirebul politikur kulturaSi unda ga-
movlindes individis, sociumis, eris, politikuri aq-
torebis, politikuri institutebisa da organizacie-
bis TviTmyofadi funqciuri roli da avtonomiuroba;
isini erovnul-saxelmwifoebriv doneze saerTo inte-
resebs unda emsaxurebodnen politikuri pluralizmi-
sa da TavisTavadi politikur-funqcionaluri statu-
sis safuZvelze.
politikuri azrovnebisa da TviTcnobierebis
kultura. demokratiuli tranzitis pirobebSi erT-
erT upirveles amocanas warmoadgens politikuri az-
rovnebisa da politikuri TviTcnobierebis kulturis
amaRleba; isini gansazRvraven politikur sivrceSi po-

261
litikuri wesrigisa da stabilurobis formebs, poli-
tikuri transformaciis orientaciebsa da priorite-
tebs. adamianis cnobierebis transformacia ufro
rTulia da Zalze neli tempiT mimdinareobs; mis Sec-
vlas mTeli istoriuli epoqa sWirdeba da Zalze bevr
garegan faqtorebzea damokidebuli. tranziciis piro-
bebSi instituciur cvlilebebTan erTad unda icvleb-
des azrovnebis stilic.1
politikuri azrovnebis kultura ori mimarTu-
lebiT vlindeba: 1. politikuri azris gamoxatvis Ria
formebi, SemoqmedebiTi da SemecnebiTi procesebis Ta-
visufali stili; 2. gansxvavebuli azrisadmi pativisce-
ma da loialuri damokidebuleba.
politikuri TviTcnobierebis kultura gulis-
xmobs sakuTari interesebis, miznebisa da orientacie-
bis inteleqtualur gaazrebas; misi mizania individis
TviTdamkvidreba da TviTrealizacia, politikuri ro-
lis gansazRvra. politikuri TviTcnobiereba indivi-
dis Sinagani kulturizaciis safuZvelia, romlis pi-
robebSic mimdinareobs sakuTari SesaZleblobebisa da
unaris TviTSemecneba. damoukidebeli politikuri az-
rovnebisa da TviTcnobierebis gareSe SeuZlebelia sa-
bolood ganxorcieldes demokratiuli tranziti,
radganac igi aris individis TviTgansazRvris da Tvi-
Taqtivizaciis safuZveli.
qarTuli demokratiuli tranzitis pirobebSi po-
litikuri azrovnebis damoukideblobis formirebi-
saTvis arsebiTi yuradReba unda mieqces: 1. saerTo in-
teleqtualuri da kulturuli donis amaRlebas; 2. po-
litikuri dialogisa da diskusiis kulturis Camoya-
libebas; 3. umravlesobis azrisadmi pativiscemas; 4.
opoziciuri azrovnebis kulturizacias; 5. axalgaz-

1
Д.В. Ольшанский. Трансформация человеческого сознания. Полис, 3, 1991,
с. 53-56.

262
rdobis ganaTlebis donis amaRlebas, rac gamoricxavs
agresiulobasa da nihilizms.
politikuri procesebis institutizacia. de-
mokratiuli politikuri kulturis damkvidrebis tem-
pi da racionaluri mimdinareoba arsebiTad damokide-
bulia politikuri procesebis institutizaciis done-
ze. am mxriv qarTuli tranziti Zalze sustia da mniS-
vnelovan srulyofas saWiroebs. politikuri institu-
tebis sisuste ganapirobebs krizisuli situaciebis,
umarTavi da qaosuri movlenebis warmoSobas.
saqarTvelos saxelmwifos simyare ori mimarTu-
lebiT SeiZleba Sefasdes: 1. politikuri institutebis
stabilurobiTa da mdgradobiT da 2. am institutebis
mier TavianTi funqciebis SesrulebiT. orive am krite-
riumiT qarTuli saxelmwifo sustia, romlis gamoxa-
tulebaa xelisuflebis konstituciuri gziT gadace-
mis uunaroba. amasTanave, qarTuli politikuri insti-
tutebi gansakuTrebiT aramdgradia sxva tranzitul
qveynebTan SedarebiT. qarTveli inteleqtualebi am sa-
kiTxs xsnian arasaxelmwifoebrivi mentalitetiTa da
individis saxelmwifo institutebisadmi gaucxoebiT1.
gansakuTrebiT umniSvnelovanesi amocanaa poli-
tikuri institutebisadmi gaucxoebis procesis daZle-
va. adamianebi ar endobian politikur institutebs da
ZiriTadad liderebze arian orientirebulni, romle-
bic Tavisi qarizmatuli TvisebebiT gamoirCevian. ase-
Ti negatiuri procesi gamowveulia politikur ZalTa
urTierTdamokidebulebis dabali politikuri kultu-
riT, romelic gamoixateba agresiulobasa da upativce-
mulobaSi; xSiria politikur ZalTa uxeSi urTierTda-
pirispirebis tendenciebi, rac iwvevs adamianTa gaucxo-
ebas am Zalebisadmi. amitom, maTi RirebulebiTi orien-

1
saxelmwifoebrioba da usafrTxoeba. saqarTvelo ,,vardebis
revoluciis” Semdeg. Tb., 2006, gv. 87-91.

263
taciebis gamomxatvel imedad mxolod qarizmatuli
Tvisebebis mqone liderebi rCeba. xelisuflebis monac-
vleobac am faqtorzea damokidebuli, romelmac SesaZ-
lebelia yovelTvis ar moitanos pozitiuri Sedegi.
politikuri sivrcis institutizaciis dabalma
donem politikuri procesebis transformacia lide-
rebis sakonkurencio brZolad gadaaqcia, romelic
qarTuli saxelmwifos ganviTarebisaTvis yovelTvis
ar aris misaRebi; isini gansxvavebuli orientaciebiTa
da poziciebiT gamoirCevian da xSirad cvlian TavianT
RirebulebiT koncefciebs; es iwvevs politikuri sa-
zogadoebis dabneulobasa da am liderebisadmi dapi-
rispirebas. saboloo Sedegi SesaZlebelia iyos poli-
tikuri nihilizmi da pesimizmi. amitom, qarTuli poli-
tikuri sivrce instituciur kulturizacias moiT-
xovs, romelic politikuri wesrigisa da legitimuro-
bis upirvelesi pirobaa.
politikuri modernizaciis periodSi instituti-
zaciis procesis gaRrmaveba demokratiuli politiku-
ri kulturis damkvidrebas uwyobs xels. misi formire-
bis process ganapirobebs: politikuri reJimis tipi da
politikuri cvlilebebis tempi, politikur ZalTa
ganlageba da politikur velze maTi Tanafardoba, po-
litikuri elitis politikuri neba da aqtiuri roli,
saerTo kulturul-inteleqtualuri potenciali da
tradiciebi, kontrelitis formirebisa da funqcioni-
rebis done da sxv. politikuri institutis saSualebiT
sociumi da sazogadoebis garkveuli fenebi gamoxata-
ven TavianT moTxovnilebebs, interesebs, miznebs, mis-
wrafebebs, RirebulebiT orientaciebs, romliTac uf-
ro gaazrebuli da inteleqtualur-kulturuli xasia-
Ti eZleva politikur ganviTarebas.
politikuri instituti politikuri subieqtebisa
da aqtorebis erTgvar inteleqtualur Zalas warmoad-
gens, romliTac mimdinareobs politikuri procesebis

264
stabiluri marTva da mdgradi ganviTareba; misi saSua-
lebiT politikurad inteleqtualizirdeba da kultu-
rizirdeba sazogadoeba da misi calkeuli fenebi, wes-
rigdeba politikur sivrceSi funqciuri procesebi da
mkvidrdeba demokratiuli Rirebulebebi.
politikuri ideologiis rolis amaRleba. de-
mokratiuli modernizaciis politikur orientaciebsa
da prioritetebs politikuri ideologia gansaz-
Rvravs; igi aris RirebulebaTa sistema da politikuri
Tanacxovrebis koncefciuri modeli, romelic Tavis
ganviTarebaSi erovnulma saxelmwifom airCia. igi gamo-
xatavs sociumis, politikuri institutebisa da orga-
nizaciebis, erisa da saxelmwifos interesebs, miznebs,
Sefasebebs da RirebulebiT orientaciebs. misi ganvi-
Tarebis saerTo done mniSvnelovnad gansazRvravs de-
mokratiuli politikuri kulturis sistemaSi politi-
kur SexedulebaTa, SefasebaTa da orientaciaTa kon-
ceptualizaciasa da sistematizacias; igi aCqarebs
erovnul-saxelmwifoebriv integraciasa da aRmavlo-
bas1.
modernizaciis pirobebSi gansakuTrebiT didia sa-
xelmwifoebrivi politikuri ideologiis roli, rome-
lic aRiarebuli da legitimuri unda iyos politikuri
sazogadoebis umravlesobis mier. saxelmwifoebrivi
politikuri ideologiis mizania politikuri ganviTa-
rebis ZiriTad RirebulebaTa, orientaciaTa da prio-
ritetul mimarTulebTa gamokveTa, sazogadoebis po-
litikuri integracia, erovnul-saxelmwifoebrivi ga-
TiSulobisa da dezorganizaciis Tavidan acileba.
tranzitul periodSi misi roli gansakuTrebiT unda
gaizardos, radganac saxelmwifoebriv-politikuri in-
stitutebisa da politikuri Zalebis SeTanxmebuli da

1
А. Ахизер. Идеология – предмет науки, наука – элемент идеологии – ОНС,
1, 1991, с. 83;

265
koordinirebuli muSaoba saxelmwifoebrivi politi-
kuri ideologiis gareSe ar arsebobs; misi saSualebiT
unda moxdes politikur funqciaTa ganawileba, erov-
nuli Tanxmobis miRweva, individisa da sociumis poli-
tikuri socializacia. politikurma ideologiam unda
SeZlos sazogadoebis adaptacia demokratiuli poli-
tikuri kulturuli Rirebulebebisadmi da gadaaqcios
igi individis Sinagan moTxovnilebad; man unda SeZlos
sazogadoebis politikuri gaucxoebisa da TviTgauc-
xoebis daZleva, politikuri gardaqmnebisaTvis indivi-
disa da sociumis mobilizeba1.
modernizaciis periodSi politikurma struqtu-
rebma da politikurma elitam unda Camoayalibon iseTi
specifikuri ideologiur-inteleqtualuri institu-
tebi da organizaciebi, romlebic saxelmwifoebrivi
ideologiis doneze realurad da racionalurad gai-
azreben da SeimuSaveben demokratiuli modificirebis
Teoriebs; pragmatulad gaazrebuli Teoriuli mode-
lebi da paradigmebi unda gaxdes saxelmwifoebrivi po-
litikuri ideologiis formirebis safuZveli. poli-
tikurma saxelmwiforebrivma ideologiurma struqtu-
rebma sazogadoebas unda gamoumuSavos mizanmimarTu-
li moqmedebisa da moRvaweobis erTiani racionaluri
sistema; misi upirvelesi amocana unda iyos erovnul-
saxelmwifoebrivi erTiani politikur-kulturul Ri-
rebulebaTa sistemis Seqmna, romelic politikuri siv-
rcis yvela aqtorisaTvis garkveuli ideologiuri ba-
za iqneba.
saxelmwifoebrivi politikuri ideologia aris
demokratiuli politikuri kulturis gansakuTrebu-
li fenomeni, romelic sazogadoebis politikuri in-
tegraciis RirebulebiT sivrces warmoadgens. saxel-

1
g. abesaZe. politikuri kulturis formirebis paradigmebi
gardamaval politikur sistemaSi. J. `politika~, 2, 1999, gv. 70

266
mwifoebrivi politikuri ideologia inarCunebs ra sa-
erTo erovnuli ganviTarebis tendenciebs, orientaci-
ebsa da latentur miswrafebebs, amasTanave, xels unda
uwyobdes ideologiuri pluralizmis ganviTarebas.
politikur-ideologiuri pluralizmi demokratiuli
politikuri kulturis damkvidrebis aRiarebuli prin-
cipi da paradigmaa; igi politikuri subieqtebisa da
politikuri sivrcis aqtorebis mravalferovan inte-
resebsa da RirebulebiT orintaciebs gamoxatavs, ro-
melic Sexamebulia saerTo erovnul-saxelmwifoebriv
ideologiur principebTan.
erovnul-saxelmwifoebrivi ideologia qarTuli
saxelmwifos TviTdamkvidrebisa da TviTmyofadobis
safuZveli unda gaxdes; man unda gansazRvros erov-
nul-saxelmwifoebrivi ganviTarebis, SenarCunebis,
uSiSroebisa da erovnuli konsolidaciis principebi.
ideologiuri pluralizmi da sxvadasxva koncenfcia-
Ta SeTanxmeba erTian erovnul-saxelmwifoebriv prin-
cipebze qarTuli saxelmwifos ganviTarebis safuZveli
iqneba.
politikuri liderebis politikuri kulturis
formireba. tranzitul sazogadoebebSi politikuri
procesebis ganviTarebis tempsa da RirebulebiT ori-
entaciebs didad gansazRvraven politikuri liderebi;
maTi roli krizisul da eqstremalur situaciebSi gan-
sakuTrebiT mniSvnelovania. RirebulebaTa cvlilebe-
bis pirobebSi politikuri lideri gamokveTili aqto-
ris rols asrulebs da gansazRvravs prioritetebs.
politikuri lideris tips SeuZlia politikuri mo-
dernizacia racionaluri an iracionaluri mimarTu-
lebiT warmarTos. amitom, politikuri lideris feno-
meni tranziciis procesSi ganmsazRvreli faqtoria.
qarTul sinamdvileSi politikur liderTa gar-
kveuli nawili progresul rols asrulebs da aCqarebs
politikur transformacias, magram aris iseTi poli-

267
tikuri lideris tipebi, romlebic mxolod viwro kla-
nur-partiuli principebiT moqmedeben; isini xels uw-
yoben sazogadoebaSi politikuri nihilizmis, sayovel-
Tao agresiuli tonalobisa da mtris xatis sindromis
gavrcelebas. politikuri Zalebisa da moqalaqeebis
urTierTdapirispireba zogjer maTi fsiqiur-emociu-
ri TvisebebiT aris gamowveuli; sazogadoebis garkve-
ul nawilSi isini mainc pouloben dasayrdens, radganac
TviT masa xasiaTdeba Tavisi agresiul-emociuri Tvise-
bebiT.
modernizaciis periodSi politikuri lideris
tipi ganapirobebs politikuri cvlilebebis progre-
sulobas. progresuli politikuri lideri aCqarebs
politikur demokratiul gardaqmnebs, axdens sazoga-
doebis mobilizacias da amkvidrebs azrTa plura-
lizms. modernizaciis pirobebSi, zogjer, pozitiurad
unda miviCnioT lideris mmarTvelobiTi avtokratuli
stili, radganac krizisuli da eqstremaluri situaci-
ebi riskian politikur gadawyvetilebebs moiTxovs.
lideris pirovnuli Tvisebebi eqstremalur situaci-
ebSi gadamwyvet mniSvnelobas iZens; amitom, aseT viTa-
rebaSi qarizmatuli niSnebi kidev ufro gamokveTilad
Cans; politikuri lideris mizanswrafva gansakuTre-
bulad zemoqmedebs politikuri sazogadoebis aqtiu-
robaze, romlis safuZvelzec yalibdeba erTiani erov-
nuli politikuri neba.
demokratiuli politikuri lideris tipis formi-
rebaze ori ZiriTadi faqtori axdens gavlenas: 1. poli-
tikuri situacia, tranziciis done da tempi, politi-
kuri Zalebis ganlageba da sazogadoebis fsiqikur-
emociuri Taviseburebebi, romelsac mocemuli poli-
tikuri viTareba gansazRvravs; 2. politikuri lideris
Sinagani politikuri kulturis done, romelic inte-
leqtualobasa da mentalobaSi gamovlindeba. lideris
kulturul-inteleqtualuri Tvisebebi gansakuTre-

268
bul zemoqmedebas axdens sazogadoebis politikuri
kulturizaciis procesze, romelic miznad isaxavs po-
litikuri demokratiuli Tanacxovrebis modelis Seq-
mnas.
erovnuli politikuri Tanacxovrebis tradi-
ciebis SenarCuneba da ganmtkiceba. qarTuli politi-
kuri Tanacxovreba da azrovneba Tavisi TviTmyofado-
biTa da TaviseburebebiT gamoirCeoda. totalitariz-
mis epoqaSic ki qarTul erovnul cnobierebas da TviT-
myofadobas Tavisi gansakuTrebuloba ar daukargavs;
igi gamoirCeoda Tavisi disidenturi azrovnebiT da mi-
uxedavad ideologiuri stereotipebisa, latenturad
mainc inarCunebda erovnul tradiciebs. nihilisturi
damokidebuleba tradiciebisa da istoriuli Rirebu-
lebebisadmi negatiurad moqmedebs axalgazrdobis
erovnul-politikuri kulturis formirebaze.
demokratiuli tranzitis ganxorcieleba ori
faqtoris gaTvaliswinebis gareSe SeuZlebelia: 1. Se-
narCunebulii iqnas erovnuli tradiciebi da Rirebu-
lebebi, erovnuli mentaloba da kulturul-inteleq-
tualuri Tanacxovrebis wesebi; 2. liberalur-demok-
ratiuli Rirebulebebis damkvidrebam ar unda gamoiw-
vios erovnuli kulturuli tradiciuli Tanacxovre-
bis moSla, romelic yovelTvis gamoirCeoda Tavisi
Semwynarebluri da tolerantuli principebiT.
istoriulad qarTuli TanacxovrebisaTvis ucxo
iyo totalitarizmi da agresiuloba; humanizmi, indi-
vidualizmi, Tavisufali SemoqmedebiTi cxovreba, to-
lerantoba, urTierTpativiscema — qarTvel adamianSi
mudam stereotipis formas iRebda. samwuxarod, zog-
jer cdiloben daamkvidron Tanacxovrebis iseTi stan-
dartebi, romelic qarTuli mentalobisTvis sruliad
ucxo da miuRebelia. sruliad saqarTvelos kaToli-
kos-patriarqi ilia II Tavis saSobao epistoleSi ambobs:
`unda gavacnobieroT, rom Seteva xorcieldeba TiToe-

269
uli adamianis azrovnebaze, amitomacaa yoveli Cvenga-
nis guli da goneba am brZolis asparezi. esa Tu is pi-
rovneba an rCeba qarTvelad, an Tavisi Sinagani sisus-
tisa da mimbaZvelobis gamo, icvlis RirebulebaTa sis-
temas~1.
qarTveli eris istoriaSi demokratiul politi-
kur kulturas Tavisi tradiciebi da RirebulebiTi
sivrce gaaCnda, romelic mTeli rigi erovnul-menta-
luri Tanacxovrebis TaviseburebebiT xasiaTdeboda: 1.
qarTveli eri Tavisi cnobierebis kulturiTa da prag-
matuli TanacxovrebiT yovelTvis Tavisuflebis Ri-
rebulebiTi prioritetiT gamoirCeoda, romelic
erovnul-lokalur politikur cxovrebas demokrati-
ul da legitimur principebze agebda; igi aRorZinebis
periodebSi gamoimuSavebda saerTo erovnul politi-
kur nebas, romelic erovnuli politikuri sivrcis
TviTmyofadobis SenarCunebas Seexeboda; 2. qarTuli
erovnuli tradiciuli Tanacxovreba da mentalur-
kulturuli sivrce did pativs scemda erTmmarTvelo-
bis principebs, romelic Zlieri politikuri xelisfu-
lebisa da instituciuri wesrigis garanti da safuZve-
li iyo; misi struqturuli TavisTavadoba da Zalauf-
lebrivi TviTdamkvidreba demokratiul instituciur
wesrigsa da saerTo erovnul nebas emyareboda; 3. qar-
Tuli saxelmwifos Zlierebis periodebSi Seiqmna iseTi
politikuri sistema da instituciuri politikuri re-
Jimi, romlebic demokratiuli principebiT wyvetdnen
erovnul-saxelmwifoebrivi ganviTarebis sakiTxebs; 4.
qarTvel xalxs saxelmwifoebrivi damoukideblobisaT-
vis politikurma moZraobam gamoumuSava erTiani erov-
nul-politikuri cnobiereba da TviTcnobiereba,
TviTmyofadi demokratiuli politikur-kulturuli

1
sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is saSobao
epistole. Tb., 2007, gv. 3

270
Rirebulebebi; 5. qarTulma TviTmyofadma demokrati-
ulma politikurma kulturam warmoSva Zlieri elita-
ruli politikuri azrovneba da inteleqtualuri siv-
rce, romelic racionalurad afasebda istoriul-po-
litikur situaciasa da momentis Sesabamisad iRebda
pragmatul gadawyvetilebebs; 6. saqarTveloSi Camoya-
libda subkulturaTa Taviseburi lokaluri politi-
kuri wesrigi, romelic ganpirobebuli iyo qarTveli
eris tolerantuli politikuri cnobierebiT; igi pa-
tivs scemda sxva erebisa da eTnikuri jgufebis poli-
tikur-kulturul TviTmyofadobasa da tradiciebs; 7.
saqarTvelos geopolitikurma mdgomareobam ganapiro-
ba sagareopolitikuri orintaciebis Zieba da politi-
kurad Zlier saxelmwifoebTan samokavSireo da integ-
raciuli procesebis gaZliereba, romelmac Tavisebu-
ri politikur-kulturuli sivrcis Camoyalibebas Se-
uwyo xeli.
saqarTvelo garkveul periodSi imperiul-tota-
litarul sistemaSi moeqca, romelmac Secvala qarTve-
li xalxis politikuri cnobiereba, azrovneba da poli-
tikuri moqmedebebis kultura; transformacia ganica-
da qarTveli eris tradiciulma politikurma Tanac-
xovrebam, politikuri azrovnebis wesma da stilma;
bolSevikurma totalitarizmma uxeSi politikuri rep-
resiuli meqanizmebiT SeaCera saqarTvelos TviTmyo-
fadi politikuri ganviTareba da demokratiuli ori-
entacia; komunistur-totalitarulma politikurma
sistemam da imperiulma sivrcem mTlianad moSala da
daukarga saqarTvelos, rogorc damoukidebel saxel-
mwifos saerTaSoriso funqcia.
qarTveli xalxis demokratiuli politikuri
kulturis Rirebulebebisa da tradiciebis SenarCune-
baSi mniSvnelovani wvlili Seitana sazogadoebis inte-
leqtualurma elitam, romelic sworad afasebda poi-
litikur situacias da garkveuli kompromisebiT, loi-

271
alurobiTa da konsensusiT aRwevda erovnuli TviT-
myofadobis SenarCunebas; qarTulma elitarulma po-
litikurma kulturam SeinarCuna is ZiriTadi niSnebi
da Tvisebebi, romlebic erovnul inteleqtualur po-
tencialsa da erovnul-politikur suls amoZravebda
da demokratiuli politikuri cvlilebebisaken war-
marTavda.
qarTuli elitaruli politikuri kultura Sem-
deg ZiriTad funqciebs asrulebda: 1. qarTul politi-
kur kulturaSi SeenarCunebina demokratiuli sawyise-
bi da erovnul-politikuri potencialis TviTmyofa-
doba; 2. politikuri mosazrebebiT garkveul daTmo-
bebze wasuliyo imperiul-totalitarul struqtu-
rebTan, magram gadaerCina qarTuli sulis suverenu-
loba da avtonomiuroba; 3. qarTuli inteleqtualuri
sivrce gaemdidrebina globaluri politikur-kultu-
ruli RirebulebebiT.
qarTuli demokratiuli politikuri kulturis
formirebis procesSi mniSvnelovani wvlili Seitana
erovnul-politikurma moZraobam, romelic disiden-
turi politikuri opoziciis saxeliT gamodioda; es
moZraoba Tavisi SinaarsiT erovnul-ganmaTavisufle-
beli da politikuri moZraoba iyo, romelsac politi-
kuri sistema da reJimi unda Seecvala. qarTuli demok-
ratiuli erovnul politikuri moZraobis Tavisebure-
bebi Semdeg miznebs emyareboda: 1. qarTuli erovnul-
politikuri moZraoba miznad isaxavda saqarTvelos sa-
xelmwifoebrivi damoukideblobis aRdgenas da 2. sa-
qarTveloSi demokratiuli politikuri sistemisa da
reJimis Seqmnasa da totalitaruli politikuri
struqturebis msxvrevas. am moZraobam Tavisi istori-
uli misia Seasrula da qarTvelma erma aRadgina Tavisi
saxelmwifoebrivi damoukidebloba.
demokratiuli politikuri kulturis damkvidre-
ba erovnuli TavisTavadobis principebs emyareba; eri

272
Tavis kulturul-inteleqtualur Tanacxovrebas is-
toriul-tradiciul Rirebulebebze agebs, romelic
politikuri kulturis erovnuli modelis formas
iZens. qarTuli politikuri tranziti miznad isaxavs
tradiciuli politikuri kulturis elementebis Se-
narCunebasa da ganmtkicebas. am mimarTulebiT winaaR-
mdegobebi saxezea, rogorc qveynis Signidan, ise gare-
dan, magram qarTuli kultura da TviTmyofadoba Ta-
vis erovnul formasa da principebs mkveTri tran-
sformaciis pirobebSi yovelTvis inarCunebda.
Tanamedrove politikur-kulturuli sivrcis mo-
dernizaciis mizania qarTveli adamianis Tanamedrove
kulturul-inteleqtualuri tipis formireba, ro-
melSic upirvelesi prioriteti iqneba saxelmwifoeb-
rivi azrovneba da politikuri pragmatizmi. qarTveli
eri unda gadaiqces saxelwifoebriv erad, romlis po-
litikuri saqmianobis mTavari prioriteti sasicoc-
xlo politikuri sivrcis SenarCuneba da srulyofa iq-
neba. erovnuli-politikuri sivrcis demokratiuloba
damoukidebeli saxelmwifos TviTSenarCunebasa da
TviTdamkvidrebas unda daemyaros.

273
 meeqvse Tavi.

Tanamedrove qarTuli politikuri scenis

aqtorebi: politikur-kulturuli
TviTdamkvidrebis SedarebiTi analizi 1

6.1 Tanamedrove qarTuli politikuri scenis

aqtorTa tipebi da maTi politikur — kulturuli
TviTdamkvidreba

Tanamedrove qarTuli politikuri sivrce poli-

tikuri tranziciis metad rTul procesSi imyofeba,
romlis ZiriTadi prioritetia- stabiluri da funqci-
onalurad demokratiuli politikuri scenis formi-
reba. politikuri tranziciis pirobebSi politikuri
scena warmoadgens politikuri wesrigis Tavisebur
sivrces, romlis dinamikurobis process aqtorTa gan-
lageba da tipebi gansazRvraven. politikuri scena mo-
icavs politikuri aqtorebis mier politikur sivrceSi
TavianTi politikuri rolebis Sesrulebisa da moRva-
weobis mravalmxriv procesebs.
politikur scenaze mTavaria politikuri Zalebis
ganlageba, xarisxi da urTierTdamokidebulebis for-
mebi. politikur scenaze kargad Cans demokratiuli
tranziciis racionaluri da iracionaluri procesebi,
aqtorTa kulturul-inteleqtualuri potenciali da
maTi RirebulebiTi prioritetebis pragmatizaciis
tempi; igi arsebiTad gansazRvravs politikuri siv-
rcis stabilurobisa da demokratiuli wesrigis Rire-
bulebiT paradigmebs.

1
es Tavi calke monografiad gamoica 2014 wels, romelic ucvle-
lad davtoveT. /ix.: g.abesaZe. Tanamedrove qarTuli politikuri
scenis aqtorebi: politikur-kulturuli TviTdamkvidrebis Seda-
rebiTi analizi. ,,universali“, Tb., 2014/

274
 politikuri procesis Sinagani dinamikis Tavise-
burebebs politikuri situaciis sivrciTi da droiTi
parametrebi gansazRvravs. subprocesebi da misi mamoZ-
ravebeli aqtorebi warmoSoben Tavisebur konkretul-
situaciur vels, romelsac amerikelma mecnierebma po-
litikuri scena uwodes (inglisurad political
performance); misi Sinaarsi da tipi ganisazRvreba saxel-
mwifoebrivi institutebis, jgufebisa da individebis
politikuri potencialiTa da urTierTqmedebaTa
kulturiT. politikuri scenis analizi saSualebas
gvaZlevs konkretul situaciaSi gaviazroT politikis
subprocesebi: saxelmwifoebrivi marTva da samoqalaqo
zewola, lideroba da partiuli xelmZRvaneloba, moqa-
laqeTa individualuri da jgufuri monawileoba.1
politikuri scenis daxasiaTebisa da Sefasebis
ramdenime gageba arsebobs. pirveli. politikuri sce-
nis erT-erTi ZiriTadi damaxasiaTebeli Sinaarsobrivi
Tvisebaa konkretul situaciaSi politikur ZalTa gan-
lageba da maTi funqciuri rolebis gadanawileba; masSi
igulisxmeba politikur aqtorTa sxvadsxva mdgomare-
oba da funqcionaluri Tvisebebis sivrciTi da droi-
Ti parametrebiT Sefaseba. mocemul politikur siv-
rceSi subieqtis pozicia fasdeba misi mdgomareobiTa
da saxelisuflebo centrTan damokidebulebiT; poli-
tikur scenaze politikur ZalTa ganlagebis gansaz-
Rvra niSnavs garkveul konfiguraciasa da wesrigs, ro-
melic yovel konkretul situaciaSi poziciisa da dis-
poziciis Taviseburi formebiT warmogvidgeba.
meore. politikuri scenis situaciuri aRweris-
Tvis mTavaria politikuri Zalebis urTierTqmedebaTa
formebisa da teqnologiebis daxasiaTeba, romelic aq-
toris kulturul-inteleqtualuri potencialiTa da

1
ix.: Политология. ( А. Ю. Мельвиль и др.). М. , 2011, с. 302; А. А. Дегтяров.
Основы политической теории. М., 1998, с. 159

275
resursebis moculobiT ganisazRvreba; Tu, politiku-
ri Zalebis ganlageba gansazRvravs politikuri scenis
raodenobriv Tvisebebs, urTierTqmedeba asaxavs maT
xarisxobriv maCveneblebs, romelic dakavSirebulia
aqtorTa politikur-inteleqtualuri potencialisa
da resursebis moculobasTan.
politikur scenaze politikuri Zalebis ganlage-
ba da urTerTqmedebaTa formebi iZleva SesaZleblobas
sworad SevafasoT maTi poziciuri da saresurso SesaZ-
leblobebi, politikur sivrceSi politikur-kultu-
ruli TviTdamkvidrebis unarebi. politikur ZalTa ba-
lansirebuli urTierTdamokidebuleba da situaciuri
gadajgufeba miuTiTebs politikuri procesis cvale-
bad xasiaTze, romelic politikur aqtors axal mdgo-
mareobas aZlevs. aseT situaciaSi politikuri cvli-
lebebi da subprocesebi iRebs gawonasworebuli da
mdgradi modernizaciis xasiaTs. politikuri procesis
rTuli da cvalebadi mimdinareoba politikur scenas
safexureobrivi ierarqiis saxes aZlevs; es imas niSnavs,
rom konkretul situaciebSi misi Sinaarsobrivi ganzo-
mileba icvleba, rac politikur velze politikuri Za-
lebis balansirebuli funqcionirebis faqtors warmo-
adgens. am TvalsazrisiT, aqtorTa politikuri poten-
ciali gansazRvravs politikuri scenis saerTo poli-
tikur-kulturul dones.
aqtoris (actor) cneba XX s-is 50-60-ian wlebSi war-
moiSva, rac politikuri procesis aqtiur monawilesa
da moTamaSes gulisxmobs; igi politikur sivrceSi po-
litikuri moZraobisa da RirebulebiTi orientaciis
ganmsazRvreli, Semoqmedi da prioritetebis SemmuSa-
vebeli Zalaa. politikur scenaze aqtorTa ramdenime
tipi SeiZleba gamoiyos: politikuri institutebi, in-
dividebi, sociumi, politikuri elita, liderebi da a.
S. maT aqtiur politikur sasceno moRvaweobas Semdegi
doneebi gansazRvravs: 1. aqtorTa politikur-inteleq-

276
tualuri potenciali da statusi; 2. maTi funqciona-
luri rolebis Sesrulebis formebi da modelebi; 3. aq-
torTa Soris urTierTqmedebaTa teqnologiebi da me-
Todebi. politikur velsa da droSi aqtorTa moRvawe-
obis Sinaarss ZiriTadad aqtorTa individualuri da
jgufuri tipebis Tanafardoba, roli, politikuri
qcevis formebi da TanamSromlobis principebi gansaz-
Rvravs. Tanamedrove saqarTveloSi politikuri scenis
Sinaarss, aqtorTa tipebsa da statuss politikuri
tranziciis Taviseburebebi gansazRvravs.
demokratiul politikur scenaze politikuri
wesrigis ZiriTadi faqtoria instituciuri aqtorebis
wamyvani roli. politikuri scenis dinamikur processa
da RirebulebiT orientaciebs politikuri institu-
tebi gansazRvraven. politikuri tranziciis pirobebSi
politikuri institutebi unda gadaiqcnen politikuri
scenis wamyvan aqtorebad; Tu es procesi darRveulia,
dominanti Zalebi da klanuri aqtorebi gansazRvraven
RirebulebiT orientaciebs, maSin viRebT permanentul
arastabilurobasa da avtoritarul mmarTvelobas.
Tanamedrove qarTul politikur scenaze Tanda-
TanobiT gamoikveTa mdgradi instituciuri aqtoruli
TanamSromlobis wesebi da teqnologiebi, romelsac
garkveulad axasiaTebs politikuri pragmatuloba da
funqcionaluri stabiluroba. gansakuTrebiT mZime
situacia iyo e.w. “vardebis revoluciis” Semdgom peri-
odSi, rodesac politikur vels erTi politikuri Zala
akontrolebda; politikur sivrceSi mTeli Zalaufle-
ba koncentrirebuli iyo “erTiani nacionaluri moZra-
obis” xelSi, romelmac daamkvidra avtoritaruli mar-
Tvis stili; mTel sivrceSi darRveuli da moSlili iyo
politikuri TamaSis wesebi da instituciuri demokra-
tiuli TanamSromlobis formebi. TandaTanobiT gamo-
ikveTa erTpartiuli politikuri wesrigis forma, ro-
melmac funqcionalur satelitebad gadaaqcia mTeli

277
aqtoruli veli; saxelmwifoebrivi partiis xelSi iyo
mTeli politikuri Zalaufleba koncentrirebuli, ra-
mac ganapiroba danarCeni politikuri partiebis fun-
qciuri TviTdaknineba. demokratiuli instituciuri
wesrigis nacvlad miviReT dominanturi Zalis mier
Tavsmoxveuli mmarTvelobis avtokratiuli stili,
romelic xelisuflebis SenarCunebis mizniT sul uf-
ro metad avlenda Zaladobriv da agresiul qmedebebs.
TandaTanobiT Camoyalibda instituciuri uwesrigoba,
romelsac xels uwyobda dominanturi Zalis dabali po-
litikuri kulturul-inteleqtualuri potenciali
da saxelmwifoebrivi azrovnebis dabali done.
qarTul politikur sivrceSi instituciuri aq-
torebis dabali politikuri kulturis gamovlena Zi-
riTadad ganpirobebuli iyo ori faqtoriT: 1. avtori-
taruli mmarTvelobis stiliT da 2. sociumis politi-
kur-kulturuli TviTdamkvidrebis dabali doniT.
qarTul politikur scenas marTavda avtoritaruli
politikuri instituti, romelic adamianTa garkveul
nomenklaturul jgufsa da dominantur politikur
partias warmoadgenda; am nomenklaturulma jgufma
Tavis xelSi moaxdina mTeli Zalauflebis koncentra-
cia, rac iwvevda sociumis instituciuri aqtiurobis
daTrgunvas. adamianTa garkveuli nomenklaturuli
jgufi Tavisi viwro klanuri interesebis Sesabamisad
marTavda politikur scenas da demokratiuli plura-
lizmic kulturul-inteleqtualuri TamaSis wesebs
aRar emorCileboda. politikur scenaze instituciu-
ri politikur-kulturuli wesrigis dabali done gana-
pirobebda politikuri tranziciis erTpartiuli
formis damkvidrebas, romelic axlac iracionalur Se-
degebs gvaZlevs da Cvens cnobierebaSi permanentul
memkvidreobad iqca.
qarTul politikur scenaze instituciuri fun-
qcionirebis avtoritarulma stilma politikuri pro-

278
cesebi liderebze orientirebuli gaxada. demokrati-
ul politikur velze politikuri pluralizmis dam-
kvidreba ZiriTadad politikuri liderebis neba-sur-
vilsa da RirebulebiT orientaciaze iyo damokidebu-
li; es liderebi Tavisi politikuri inteleqtiTa da
kulturiT ar gamoirCeodnen, magram erTgulad emsa-
xurebodnen garkveul Zalebs da maT dakveTas asru-
lebdnen; liderTa garkveuli nawili erovnul-saxel-
mwifoebriv interesebs ki ar emsaxureboda, aramed kla-
nis RirebulebiTi orientaciebis ganxorcielebas.
aseT situaciaSi, politikuri lideri gardaiqmneba
iseT politikur nomenklaturul figurad, romelic
pirad interesebze agebs politikuri rolis Sesrule-
bas; igi warmogvidgeba partiul avtokratad an poli-
tikur kriminalad, romelic aferxebs Sidapartiuli
demokratiis ganviTarebasa da instituciur mdgrado-
bas. aseTi, avtokrati liderebi instituciuri qaosu-
robisa da partiuli demokratiulobis diskreditaci-
is mizezebi xdebian. politikur sivrceSi qaosurobas
iwvevs politikuri institutebis funqciuri aram-
dgradoba da politikuri orientaciis xSiri cvla. ami-
tom, politikur scenaze liderebis Secvla iwvevs po-
litikuri institutebisa da struqturebis xSir disba-
lanss.
demokratiuli tranziciis pirobebSi politikuri
institutebis stabiluri funqciuri statusi da roli
amkvidrebs instituciuri aqtorebis balansirebul
sistemas, romelic politikuri scenis dinamikurobas
aZlevs gawonasworebul da prognozirebad xasiaTs. po-
litikur scenaze instituciuri pluralizmi es aris
politikur aqtorTa balansirebuli sistema, romelic
demokratiuli politikuri kulturis Tanacxovrebis
wesebs emorCileba.
Tanamedrove qarTul politikur scenaze politi-
kuri stabilurobisa da instituciuri mdgradobis

279
upirvelesi aqtoria saxelmwifo, rogorc eris TviT-
myofadi ganviTarebis politikuri formaa; qarTul po-
litikur scenaze am institutis aqtoruli Sefaseba
ori mimarTulebiT SeiZleba moxdes: 1. saxelmwifo, ro-
gorc eris politikur-sivrciTi arsebobis forma da 2.
saxelmwifo, rogorc politikuri marTvis forma; pir-
vel SemTxvevaSi, qarTuli saxelmwifo mTel sivrceze
kontrols ver axorcielebs, kontrolis meqanizmi
darRveulia da politikur-sivrciTi gansazRvrulo-
biT arSemdgar formas Rebulobs. meore SemTxvevaSi,
saxelmwifo marTvis struqturebi jerjerobiT formi-
rebis procesSia da axla iZens legitimur instituci-
ur stabilur funqcionalur xasiaTs. iracionalur
gadmonaSTad unda miviCnioT is, rom saxelmwifo gadaq-
ceuli iyo erTpartiul monopolizirebul sistemad,
romelic upirveles mniSvnelobas aniWebda totalur
Zaladobriv principebsa da individis daSineba-daT-
rgunvas; aseTi iracionaluri procesis Sedegad mivi-
ReT arastabiluri politikuri scena, saxelmwifoeb-
rivi azrovnebis sisuste, erovnul-politikuri cnobi-
erebis degradacia da erovnul-saxelmwifoebrivi nihi-
lizmi.
qarTul politikur sivrceSi saxelmwifo warmo-
adgens politikuri demokratiis damkvidrebisa da po-
litikuri eris formirebis upirveles instituts; igi
unda gadaiqces yvela politikuri Zalis Tanxmobis,
erovnuli konsensusisa da samoqalaqo integraciis po-
litikur organizaciad, romlis upirvelesi Sedegi iq-
neba instituciuri legitimurobisa da individis po-
litikuri TviTrealizaciis damkvidreba; amitom,
upirveles amocanad migvaCnia: 1. politikuri procese-
bis marTvis avtoritaruli stilis aRmofxvra da rea-
luri legitimurobis damkvidreba; 2. saxelmiwfoebri-
vi politikuri struqturebis profesionalizacia da
maTi gamijvna partiuli prioritetulobisagan; 3. po-

280
litikur velze realuri instituciuri wesrigisa da
pluralizmis damkvidreba; 4. politikur sivrceSi so-
ciumis politikur-kulturuli TviTdamkvidreba; 5.
saxelmwifoebrivi da kulturul-inteleqtualuri po-
litikuri cnobierebis formireba.
Tanamedrove qarTul politikur scenaze stabi-
luri demokratiuli pluralizmis damkvidrebis rea-
lur aqtors warmoadgenen politikuri partiebi da
partiuli sistemebi; bolo periodSi, politikur vel-
ze garkveuli pozitiuri cvlilebebi moxda da bevri
funqcionalurad mdgradi politikuri partia gamovi-
da asparezze; Tumca, negatiur memkvidreobad rCeba is,
rom garkveuli politikuri partiebi liderze arian
orientirebulni da mxolod maT RirebulebiT princi-
pebs iziareben. SeimCneoda SekveTil stilSi formire-
buli da fsevdo politikuri partiebis aqtiuroba,
romlis daniSnuleba iyo demokratiuli vakuumis fasa-
duri da inscenirebuli Sevseba; politikur scenaze ma-
Ti ZiriTadi roli dominanti politikuri partiis Za-
lauflebis ganmtkicebiT ganisazRvreboda. politi-
kur scenaze dominanti politikuri partiis rolis
zrdas Tan axlda iracionaluri procesebi, romlebic
Zalauflebis radikalizaciasa da sistemur danaSau-
lebebSi gamovlindeboda; amasTanave, SeimCneoda poli-
tikur partiaTa ideologiur koncefciaTa da politi-
kur portretTa inteleqtualur-RirebulebiTi kri-
zisi.
politikur partiaTa sivrciTi da Sidastruqtu-
ruli xSiri cvlilebebi gamowveuli iyo avtoritaru-
li politikur-funqcionaluri klanuri marTvis sti-
liT, romelmac kleptokratuli xasiaTi miiRo. klani
ufro farTo politikuri speqtris momcveli organi-
zebuli struqturaa, romelic Tavisi interesebidan
gamomdinare aregulirebs partiaTa Soris urTierTo-
bebs da zemoqmedebas axdens maT ideologiur koncef-

281
ciaTa formirebaze. samwuxarod, qarTul politikur
scenaze partiulma institutizaciam klanizaciis
forma miiRo, rac avtokrati lideris neba-survilis
Semsrulebeli xdeboda; SeimCneoda, partiuli sistemis
nacvlad konsolidirebuli politikuri klanebis aq-
tiuroba, romlebic Zaladobrivi politikuri reJime-
bis wamyvani aqtorebi gaxdnen. politikuri scenis kla-
nurma institutizaciam gaaZliera qarTuli sociumis
diferenciaciis procesi da politikur aqtorebs So-
ris agresiuli dapirispireba. sociumis mniSvnelovani
nawili mkveTrad daupirispirda dominant Zalas — “er-
Tian nacionalur moZraobas”, romelic misi politiku-
ri scenidan gaqrobis mizezi SeiZleba gaxdes.
qarTul politikur scenaze SeimCneoda e. w. fsev-
do anu imitaciuri formebiT moTamaSe politikuri
partiebis rolis zrda, romlebic dominanti Zalis mi-
er imarTebodnen da satelitis funqcias asrulebdnen;
isini politikur scenaze fasaduri demokratiisa da
oponentis rols asrulebdnen da winaswarSekveTili
stereotipebiTa da standartebiT moqmedebdnen; maTi
sakonkurencio brZola garkveuli politikuri Zalis
interesebis dacvasa da fasaduri demokratiuli siv-
rcis Seqmnas emsaxureboda. fsevdoopoziciuri poli-
tikuri partiebis amocana iyo moexdinaT garkveuli ra-
dikaluri politikuri Zalebis neitralizeba da moCve-
nebiTi, ufro meti ukiduresi moTxovnebiT Caenacvle-
binaT es Zalebi; aseTi situacia politikur scenaze
zrdis avtoritaruli da dominanturi xasiaTis poli-
tikuri partiebis gavlenas, rac iwvevs sazogadoebis
didi nawilis radikalizaciasa da politikur Zalebs
Soris funqciuri vakuumis gaRrmavebas. politikur-
kulturul sivrceSi fasaduri da fsevdo aqtorebis
aqtiuroba aferxebs demokratiuli institutizaciis
process da politikuri pluralizmis realurad dam-
kvidrebas.

282
 Tanamedrove qarTuli politikur-kulturuli
tranziciis erT-erTi iracionaluri Tavisebureba gax-
da partiul-politikur sivrceSi dominanti politi-
kuri partiis an koaliciis gavlenisa da rolis zrda.
vfiqrobT, rom am process aqvs rogorc pozitiuri ise
negatiuri Sedegebi. dominanti politikuri partiis Za-
lauflebis racionaluri Tavisebureba is aris, rom
garkveul periodSi politikuri sivrce ufro mdgradi
xdeba da cvlilebebi stabiluri formebiT mimdinare-
obs; mis Sesabamisad, ikveTeba garkveuli liderebis
gavlena, romlebic qarizmatuli TvisebebiT gamoirCe-
vian da procesebs avtokratiuli stiliT aregulire-
ben. aseT situaciaSi, politikuri tranziciis mimdina-
reoba dominanti partiisa da misi liderebis kompeten-
turobasa da profesionalizmzea damokidebuli.
politikur scenaze dominanti politikuri parti-
is gavlenis zrdas Tan axlavs iracionaluri politi-
kuri procesebi, romelic xelisuflebis radikaliza-
ciaSi gamovlindeba; mimdinare reformebis dros poli-
tikuri xelisufleba iyenebs mkveTr avtoritarul me-
Todebs, romelsac “eqstremistuli liberalizacia”
SeiZleba vuwodoT; aseT pirobebSi iwyeba sazogadoe-
bis sapirispiro radikalizacia da misi klanuri prin-
cipiT dayofa. dominanti Zala politikur scenaze e.w.
“mtris xatis” gaCenis princips aZlierebs, romelic gu-
lisxmobs radikaluri reformebis mowinaaRmdegeTa
mtrebad miCnevas. amasTanave, qarTuli politikur-
kulturuli memkvidreobiTi gamocdileba adasturebs,
rom dominant partias ar aqvs sicocxlisunarianoba,
radganac demokratiuli politikuri scena mis daSlas
an gaqrobas iwvevs. amitom, politikur scenaze insti-
tutciuri vakuumisa da arakonkurentunariani poli-
tikuri velis Seqmnam gamoiwvia politikuri Zalebis
garkveuli gadajgufeba da sruliad axali da gavleni-
ani politikuri aqtorebisa da figurebis gamoCena.

283
 Tanamedrove qarTul instituciur politikur
velze politikuri procesis erT-erTi SesamCnevi Tavi-
sebureba gaxda politikuri RirebulebiTi priorite-
tebis ucvleloba; Zalze xangrZlivi periodis manZil-
ze politikur liderTa tipebi da inteleqtualuri
potenciali ar icvleba, rac iwvevs demokratiuli pro-
cesebis Seferxebas. qarTul politikur scenaze Sesam-
Cnevi gaxda politikur partiaTa liderebis kultu-
rul-inteleqtualuri potencialis krizisi, romelic
iseT sivrciT xasiaTs atarebs, rom inteleqtualuri
ZalebisTvis adgili aRar rCeba. amitom, qarTuli po-
litikuri scenis institutebis ideologiur-Rirebu-
lebiTi da inteleqtualuri ganaxleba politikuri
tranziciis aucilebeli kriteriumi gaxda.
Tanamedrove saqarTveloSi politikuri tranzi-
ciis umniSvnelovanesi aqtoria politikuri elita,
romelmac unda uzrunvelyos demokratizaciis proce-
sis farTo ideologiuri da inteleqtualur-Rirebu-
lebiTi potencialis Seqmna. tranzitul politikur
scenaze politikuri elitis funqciebi SeiZleba iyos:
1. politikuri tranziciis prioritetebisa da
RirebulebiTi orientaciebis gamokveTa;
2. konsolidirebuli da stabiluri demokratiis
formireba erovnul-saxelmwifoebrivi interesebis
gaTvaliswinebis safuZvelze;
3. erovnuli Tanxmobisa da samoqalaqo integra-
ciis uzrunvelyofa;
4. politikur sivrceSi procesebis profesiona-
luri da kompetenturi marTva;
5. politikur scenaze politikur ZalTa balan-
sireba da kontrelitasTan kompromisuli TanamSrom-
loba.
politikur scenaze “vardebis revoluciis” Sem-
deg politikuri elita ZiriTadad erTpartiuli niS-
niT ganisazRvreboda, romelic ar gamoxatavda yvela

284
politikuri aqtoris interesebsa da miswrafebebs; ar-
sebulma situaciam Seqmna viwronomenklaturuli kla-
ni, romelic mowyvetili iyo politikur realobas; ara-
adeqvaturma politikurma viTarebam samoqalaqo sazo-
gadoeba mkveTrad daupirispira politikur elitas;
politikuri cxovrebis virtualurma stilma da fasa-
durma demokratiam politikuri procesisadmi samoqa-
laqo sazogadoebis mkveTri gaucxoeba gamoiwvia.
politikuri elita, romelic axalgazrduli asa-
kiTa da politikur-inteleqtualuri potencialis da-
bali doniT gamoirCeoda, radikalur Zalismier qmede-
bebze gadavida; mas mxolod Tavis gadarCenis mizniT Za-
lauflebis SenarCuneba ainteresebda da sazogadoe-
basTan konfrontaciaze midioda.
politikuri tranziciis procesSi politikuri
gaucxoeba qarTuli saxelmwifoebrivi TviTdamkvidre-
bis Semaferxebeli faqtori SeiZleba gaxdes. igi SeiZ-
leba gamoiwvios Semdegma procesebma:
1. politikurma gamoucdelobam;
2. politikuri reformebis radikalurma da avan-
turistulma xasiaTma;
3. profesionaluri da kulturul-inteleqtua-
luri potencialis dabalma donem;
4. politikurma TviTdajerebulobam da sazoga-
doebrivi azris ugulebelyofam;
5. politikuri pragmatizmis deficitma da poli-
tikuri procesebis aradeeqvaturma Sefasebam;
6. qarTuli erovnuli TviTmyofadobisa da kul-
turul-inteleqtualuri potencialis gauTvaliswi-
neblobam.
Tanamedrove qarTuli politikuri elitis cirku-
laciis negatiur tendenciad unda miviCnioT gamocdi-
li, profesionaluri kadrebis ugulebelyofa, garkve-
uli asakobrivi da inteleqtualuri standartebis Se-
moReba; aseTma situaciam, garkveulad asakobrivi, Ri-

285
rebulebiTi da inteleqtualuri vakuumi warmoSva;
moxda politikuri elitis TviTizolacia asakobrivi
da ideologiuri niSniT; asakTan erTad, prioritetu-
loba mieniWa ucxour ganaTlebasa da dasavlur menta-
lur Tvisebebs. aseTma kriteriumebma politikur eli-
taSi profesionalur-inteleqtualuri vakuumi Seqmna
da erovnuli Rirebulebebisa da TviTmyofadobis Seu-
fasebloba gamoiwvia.
politikuri elitis “vardosanTa” modeli ar iT-
valiswinebda qarTul erovnul TviTmyofadobas, tra-
diciebs, istoriul mexsierebas, memkvidreobiT menta-
lur da kulturul-inteleqtualur Tvisebebs, ramac
konsolidirebuli demokratiis formireba Seaferxa.
aseTma situaciam, politikuri elitisadmi kontreli-
tisa da sxva politikuri Zalebis mkveTri dapirispire-
ba gamoiwvia; politikurma elitam, Tavis gadarCenisa
da mopovebuli privilegiebis SenarCunebis mizniT, da-
iwyo agresiuli qmedebebi da sazogadoebis uxeSi for-
mebiT daTrgunva; politikuri motivaciis safuZveli
gaxda Zalauflebisa da piradi keTildReobis, rac Se-
iZleba xangrZlivad SenarCuneba; maT TavianTi Tavi gai-
givebuli hqondaT qarTul erovnulobasa da saxelmwi-
foebriobasTan; mTeli saxelmwifoebrivi ideologiu-
ri sistema mxolod erovnuli politikuri istoriis
gadafasebasa da ugulebelyofaze muSaobda, ramac
erovnul-saxelmwifoebrivi nihilizmi, erovnuli cno-
bierebisa da TviTcnobierebis degradacia da politi-
kuri pesimizmi gamoiwvia.
qarTul politikur scenaze politikur elitas
principulad aklda kulturul-inteleqtualuri po-
tenciali; maTi ritorika, politikuri ena da samoqme-
do standartebi metad agresiuli, uxeSi da Seurac-
xmyofeli iyo; uaryofili iyo qarTuli kulturul-in-
teleqtualuri memkvidreoba da istoriuli mexsiere-
ba; mxolod TavianT moRvaweobasa da Semoqmedebas ukav-

286
Sirebdnen Tanamedrove qarTuli saxelmwifos istori-
as. erovnul-istoriuli mexsierebis waSlam sayovel-
Tao inteleqtualuri potencialis mkveTri daqveiTe-
ba da erovnuli nihilizmi gamoiwvia; erovnulma inte-
leqtualurma sivrcem TandaTanobiT dakarga TviTSe-
moqmedebisa da TviTkritikulobis potenciali, ramac
mkveTrad Seaferxa saxelmwifoebrivi TviTdamkvidre-
bis procesi.
qarTuli politikuri elitis formireba mxolod
daxuruli, avtokratiuli meTodebiT mimdinareobda
da piradi erTgulebis princips emyareboda; maTi
TviTSefaseba da moRvaweobiTi standartebi nakleb
kritikuli iyo da mxolod fasadur da imitaciur de-
mokratiulobas emyareboda; fasadi, moCvenebiToba, mo-
dificireba, piradi erTguleba da mliqvneloba poli-
tikuri elitis Sida Tanacxovrebisa da Tanaarsebobis
principi gaxda. politikur scenaze aseTi funqciuri
rolebi iwvevs farul dapirispirebebs, rac bolos ga-
TiSulobiTa da opoziciuri jgufebis warmoSobiT
sruldeba.
Tanamedrove qarTul politikur scenaze politi-
kuri elitis cirkulaciisa da rekrutirebis process
mniSvnelovnad gansazRvravs politikuri korufciis
masStaburoba, romelic klanuri politikuri sivrcis
funqcionaluri principi gaxda; gansakuTrebiT gav-
rcelda nepotizmi, romelic politikuri struqture-
bis formirebas naTesauri, megobruli, axlobluri da
klanuri garigebebis safuZvelze axdens. nepotizmi po-
litikuri elitis moRvaweobas klanur xasiaTs aZlevs,
romelic privilegirebul mdgomareobas aniWebs adami-
anTa garkveul jgufs da aqcevs mas kriminalur dajgu-
febad.
Tanamedrove qarTuli politikuri elitis erT-
erTi negatiuri tendencia gamoikveTa, romelic poli-
tikuri Rirsebisa da individualuri TviTmyofadobis

287
dakargvaSi mdgomareobs; politikuri Rirsebis dakar-
gva ori mimarTulebiT gamovlindeba:
1. xelisuflebaSi yofnis periodSi Zalauflebis,
piradi keTildReobisa da privilegiebis dakargvis Si-
SiT Rirsebis Selaxvasa da daTrgunvas advilad eguebi-
an;
2. Zalauflebis dakargvis Semdeg sazogadoebis
winaSe uCndebaT dakarguli Rirsebis reabilitaciis
survili, gamodian arsebuli nomenklaturuli elitis
mkveTri da radikaluri kritikiT.
orive SemTxvevaSi saqme gvaqvs TviTgaucxoebisa
da adamianuri Rirsebis dakargvasTan, romelic SeiZ-
leba politikuri uzneobis principebiT Sefasdes.
Tanamedrove qarTul politikur elitas mZime
memkvidreoba daxvda da urTules situaciaSi uxdeba
moRvaweoba; miuxedavad siZneleebisa, man TviTreguli-
rebisa da TviTSefasebis safuZvelze unda SeZlos war-
moSobili iracionaluri tendenciebis daZleva; am mi-
marTulebiT mizanSewonilad migvaCnia politikuri
elitis formireba Semdegi kriteriumebis safuZvelze:
1. politikuri kompetenturobisa da profesiona-
lizmis;
2. erovnuli da patriotuli TvisebebiT;
3. politikuri pragmatizmis unariT;
4. racionaluri da situaciuri gadawyvetilebebis
miRebis unariT;
5. komunikabelurobiTa da kompromisuli azrov-
nebiT;
6. politikuri TviTSefasebisa da TviTkritiku-
lobis unariT;
7. politikuri movlenebis prognozirebis unariT;
8. RirebulebiTi orientaciebisa da prioritete-
bis gamokveTiTa da gansazRvriT;
9. gawonasworebuli da balansirebuli moRvaweo-
biT;

288
 10. sociumis azris gaTvaliswinebebiTa da adamia-
nebisadmi loialuri damokidebulebiT.
yvela am Tvisebis aRmoCena da damkvidreba mxo-
lod politikuri elitis formirebisa da legitimaci-
is Ria formebs SeuZlia, rac sayovelTaod miRebul de-
mokratiul principebs emyareba.
Tanamedrove qarTul politikur scenaze politi-
kuri tranziciis mniSvnelovani aqtorebi arian poli-
tikuri liderebi, romlebic qarizmatuli TvisebebiT
gamoirCevian da unari SeswevT, radikalurad Secvalon
situacia. politikur sivrceSi racionaluri gadawyve-
tilebebis drouli da pragmatuli miReba qarizmatuu-
li lideris politikur-kulturul potencialsa da
intuiciazea damokidebuli. qarTul politikur velze
instituciuri aqtorebis sisutem ganapiroba politi-
kuri liderebis gansakuTrebuli roli da movaleoba.
Tumca, politikuri lideris Zalaufleba, romelic in-
stituciurad ar aris SezRuduli, zogjer, avtokrati-
asa da iracionalur moqmedebebSi gadaizrdeba; avto-
ritarizmi da misi ukiduresi forma - avtokratia po-
litikuri tranziciisa da demokratizaciis ideologi-
ur principebad aRiqmeba; politikur velze mesianizmi,
fanatizmi, kerpTayvanismcemloba da fasaduri demok-
ratiuli principebi Cveulebrivi movlena iyo, rac
aferxebda politikuri TviTdamkvidrebis process.
qarTul politikur scenaze e.w. “vardosanTa” Za-
lauflebis periodSi SeimCneoda lideris pirovnuli
Tvisebebisa da kulturul-inteleqtualuri potenci-
alis politikuri procesisgan sruli gaucxoeba; po-
litikur velze politikuri Zalebi cdilobdnen Tavi-
anTi politikuri interesebi da ideologiuri princi-
pebi daekavSirebinaT romelime politikur liderTan,
romelic iracionaluri da agresiuli TvisebebiT ga-
moirCeoda. lideris agresiuli ritorika da fsiqikuri
gauwonasworebloba politikur aqtorTa urTerTTa-

289
nacxovrebis erT-erTi ZiriTadi principi gaxda, rom-
lis upirvelesi mizezi, sazogadoebaSi arsebuli ma-
sobrivi fsiqozi da Rirsebis dakargva iyo. krizisulma
da daZabulma situaciam popularuli gaxada zogierTi
politikuri lideri, romelic Tavisi agresiuli Tvi-
sebebiT garkveul kulturul-fsiqikur wesrigs amya-
rebda.
qarTul politikur scenaze avtokratiuli mar-
Tvis stili, romelic zogjer supersaprezidento
formiT gamovlindeboda, gamarTlebulad miaCndaT;
amis mizezad SeiZleba ori faqtori dasaxeldes: 1. Ta-
namedrove politikuri tranzicia, romelic libera-
luri demokratiuli Rirebulebebis damkvidrebas isa-
xavs miznad, moiTxovs politikuri lideris principul
da radikalur moqmedebebs; 2. sagareopolitikuri faq-
tori, romelic swraf situaciur gadawyvetilebebs
moiTxovs da politikuri lideris RirebulebiTi ori-
entaciiTa da alRoTi ganisazRvreba. amitom, tranzi-
tul politikur scenaze politikuri lideri, politi-
kuri situaciis marTvisa da stabilurobis mniSvnelo-
van garantad da aqtorad unda miviCnioT. politikurma
liderma unda gansazRvros erovnul-saxelmwifoebri-
vi ganviTarebis prioritetebi da orientaciebi, gamo-
xatos saerTo samoqalaqo interesebi da daamkvidros
konsensualuri TanamSromlobis principebi.
qarTul politikur scenaze aqtorTa tipologi-
zaciis erT-erT kriteriumad legitimurobisa da de-
mokratiulobis done unda miviCnioT. politikuri
tranziciis pirobebSi, zogjer politikuri xelisuf-
lebis mier irRveva legitimaciis demokratiulobis
principebi. gardamaval sazogadoebebSi, eleqtoratis
dabali politikuri kulturis gamo, politikur scena-
ze SeiZleba mogvevlinos aralegitimuri aqtorebi;
aralegitimurad SeiZleba miviCnioT iseTi aqtori, ro-
melic samxedro gadatrialebis an arCevnebis gayalbe-

290
bis gziT movida xelisuflebaSi da politikur sivrce-
Si moipova Zalaufleba; aseTi aqtori, politikur sce-
naze cdilobs daamyaros avtoritaruli reJimi da Sei-
narCunos wamyvani roli politikur scenaze.
qarTul politikur-kulturul sivrceSi poli-
tikuri aqtorebis ori tipi SeiZleba gamoiyos:
1. legitimuri da 2. aralegitimuri.
pirveli, ufro metad damaxasiaTebeli iyo imperi-
ul-totalitaruli sabWouri politikuri sistemis
msxvrevis periodisaTvis, rodesac politikuri cvli-
lebebis aucilebloba yvela struqturisa da aqtori-
saTvis misaRebi iyo. saqarTveloSi, 1990 wlis 28 oqtom-
bers Catarda pirveli mravalpartiuli demokratiuli
arCevnebi, romelmac sabWouri politikuri scena radi-
kalurad Searyia da safuZveli daudo imperiul-tota-
litaruli politikuri sivrcis daSlas; arsebiTad Se-
icvala politikuri cnobiereba, romlis mTavari Tavi-
sebureba erovnuli TviTdamkvidrebisa da damoukide-
beli saxelmwifoebriobis mSenebloba iyo; magram, po-
litikur cvlilebaTa scenaze Tavi iCina politikur
aqtorebs Soris SeuTanxmeblobam, romelic gareSe Za-
lebis mier iyo provocirebuli; politikur scenaze
gaaqtiurdnen aralegitimuri Zalebi, romlebmac gar-
kveuli dasayrdeni sazogadoebaSic moZebnes. amasTana-
ve, TviT legitimur xelisuflebaSi moxda uTanxmoeba,
romelic “mrgvali magida — Tavisufali saqarTvelos-
Tvis” politikuri blokiT iyo warmodgenili. politi-
kuri xelisuflebis mier daSvebulma Secdomebma sazo-
gadoeba or nawilad gaxliCa, ramac safuZveli daudo
axal moZraobas — “moqalaqeTa kavSiris” saxiT.
politikur aqtorTa meore tipis gaaqtiureba
swored samoqalaqo dapirispirebis periodSi daiwyo,
romelic samxedro reJimis saxiT mogvevlina. 1991-1992
wlebis samxedro gadatrialebis Sedegad mosulma xe-
lisuflebam ver SeZlo mieRwia politikuri stabilu-

291
robisa da legitimaciisaTvis; maT ar eyoT kulturul-
inteleqtualuri potenciali da politikur scenaze
balansirebuli TanamSromlobisa da dialogis warmar-
Tvis unari, romlis Sedegadac qveyana Rrma politikur
krizisSi aRmoCnda. es iyo politikur aqtorTa krimina-
luri elementebis aqtiurobis periodi, romelmac ver
SeZlo politikur scenaze dominant Zalad gadaqceva.
aseT rTul situaciaSi, qveyanas garkveuli Zalebis
mxardaWeriT sruliad axali aqtori e. SevardnaZe da
misi sayrdeni politikuri moZraoba — “moqalaqeTa kav-
Siri” moevlina. pirvel etapze, es Zala legitimur aq-
tors warmoadgenda, magram avtoritaruli da nomen-
klaturuli reJimi, romelic masobriv politikur ko-
rufcias emyareboda, Rrma politikur krizisSi Sevida.
“moqalaqeTa kavSirSi” warmoiSva sruliad axali moZra-
oba — “erTiani nacionaluri moZraoba”, romelic Tavi-
si radikaluri moTxovnebiT gamoirCeoda.
politikurma krizisma da aralegitimurma struq-
turebma qarTuli politikuri scena fsevdopolitiku-
ri Zalebis funqcionalur sivrced gadaaqcia. politi-
kur scenaze damkvidrda fsevdodemokratiul aqtorTa
tipebi, romelTa kulturul-inteleqtualuri done da
politikuri statusi erovnul-saxelmwifoebrivi gan-
viTarebis moTxovnebs ver akmayofilebda. aseTi krizi-
suli situaciis Sedegi iyo 2003 wlis 23 noembers gan-
xorcielebuli e. w. “vardebis revolucia”, romelmac
xelisuflebis saTaveSi ,,erTiani nacionaluri moZra-
oba” moiyvana. vfiqrobT, es iyo gadatrialeba, rome-
lic gareSe Zalebis mier iyo Tavsmoxveuli. politiku-
ri reJimis Secvlam ver SeZlo memkvidreobiT miRebuli
iracionaluri tendenciebis SeCereba da qveyana Rrma
politikur krizisSi Sevida.
qarTuli politikuri scenis aqtorTa legitima-
ciis axali periodi daiwyo 2012 wlis 1 oqtombris sa-
parlamento arCevnebis Semdeg, romelmac xelisufle-

292
baSi “qarTuli ocneba” da misi lideri biZina ivaniSvi-
li moiyvana. es iyo demokratiuli arCevnebi, rodesac
sazogadoebam Tavisi politikuri neba srulyofilad
gamoavlina. politikurma krizisma sazogadoebis mobi-
lizeba gamoiwvia da axal aqtors mxardaWera gamoucxa-
da. konsolidirebuli demokratiis naTeli gamovline-
ba iyo 2013 wlis 27 oqtombris saprezidento arCevnebi,
romelmac saqarTvelos prezidentad giorgi margve-
laSvili airCia; Tanamedrove qarTuli politikuri
scenis demokratiulobis gamoxatuleba iyo 2014 wlis
adgilobrivi TviTmarTvelobis arCevnebi, romelic
eleqtoratis Tavisufali nebis sruli gamoxatviT Ca-
tarda. saqarTveloSi politikuri legitimaciisa da
politikuri wesrigis sruliad axali modeli Camoya-
libda; qarTuli politikuri scena srulyofilebis
axal etapze gadavida, romlis ZiriTadi politikuri
amocanaa — demokratiuli legitimaciis principebis
damkvidreba.

6.2 sociumis TviTdamkvidreba Tanamedrove qarTul

politikur - kulturul sivrceSi

Tanamedrove qarTul politikur scenaze sociu-

mis politikuri roli da aqtoruli statusi gansakuT-
rebulia, romelic legitimacias aZlevs politikuri
tranziciis prioritetebsa da kulturul-Rirebule-
biT procesebs. sociumis politikur-kulturuli do-
nis daqveiTeba, avtoritaruli politikuri reJimiT
iyo gamowveuli. qarTuli sazogadoebisaTvis miuRebe-
li aRmoCnda politikuri wesrigis is forma, romelic
e. w. “vardebis revoluciis” Semdgom periodSi damkvid-
rda; aSkarad gamoxatuli iyo sociumze damTrgunveli
Seteva, romelsac uflebas ar aZlevdnen efiqra da da-
moukideblad gadaewyvita saxelmwifoebrivi TviTdam-
kvidrebis problemebi. sociumi gadaiqca pasiur poli-

293
tikur Zalad, romelic mxolod Tavsmoxveuli Rirebu-
lebebisa da mentalobis momxmarebeli unda yofiliyo.
morCilebiTi sociumis formirebis upirvelesi
elementi gaxda sxvadsxva kastebad da statusebad misi
dayofa da diferenciacia. sociumis sxvadasvxa fenebSi
“mtris xatis” Zieba ,,erTiani nacionaluri moZraobis”
ideologiuri da inteleqtualuri fenomeni gaxda. ami-
tom, sociumi struqturulad ramdenime poziciad dai-
yo: 1. erTi nawili, politikur reJimsa da politikur
cvlilebebs pozitiurad afasebda, radganac sargeb-
lobda piradi keTildReobiT da privilegiebiT; maT
gamoxatuli pasiuri pozicia hqondaT da aSkarad uWer-
dnen mxars Zalauflebis matarebel institutebs; am ka-
tegoriis adamianTa poziciuri samyaro individualur
da saxelisuflebo interesTa Tanxvedraze iyo agebu-
li. 2. meore nawili, neitralur pozicias amjobinebda
da loialurobiT gamoirCeoda; am kategoriis adamia-
nebs mkveTrad gamoxatuli pesimisturi pozicia hqon-
daT, politikur sivrceSi situaciis Secvlas elodnen
da mxolod pasiur moTamaSeebs warmoadgendnen; aseTi
pozicia, uimedobas emyareboda da xels umarTavda av-
toritarul Zalauflebas. 3. mesame nawili, mkveTrad
opoziciuri da radikaluri iyo, romelic politikuri
reJimis Zaladobrivi qmedebebis uSualo msxverpli
xdeboda; am kategoriis adamianTa mimarT gamoiyenebo-
da mkveTrad gamoxatuli represiuli meTodebi; aseTi
meTodebiT xelisufleba cdilobda Seeqmna sociumis
iseTi mentaluri sivrce, romelic morCilebiT sulis-
kveTebaze iqneboda agebuli.
sociumis politikuri gaucxoebis procesi Sesam-
Cnevi 2007 wlis noembrisa da 2011 wlis 26 maisis movle-
nebis Semdeg gaxda, rodesac politikurma xelisufle-
bam politikuri wesrigis damyarebis aSkarad gamoxatu-
li Zaladobrivi meTodebi SearCia; politikuri xelis-
fulebis kulturul-inteleqtualuri potenciali im-

294
denad dabali donis iyo, rom sakuTar xalxTan ver mo-
Zebna konsensusis miRwevis teqnologiebi; maT aSkarad
ar gaaCndaT dialogis warmarTvis kultura. sazogado-
ebam ver aitana politikuri procesebis radikaliza-
cia, rasac politikuri gaucxoeba mohyva. sociumi xe-
lisuflebis Secvlas moTxovda, radganac isini ver ga-
moxatavdnen politikuri procesis moTxovnebs da aSka-
rad upirispirebodnen sakuTar xalxs.
Tanamedrove qarTul politikur istoriaSi mniS-
vnelovani movlena iyo 2007 wlis 2 noembris, 2008 wlis
13 ianvrisa da 20 ianvris demonstraciebi TbilisSi,
romlis kulminacia iyo xalxmravali aqcia 2009 wlis 26
maiss “dinamos” stadionze; qarTvelma xalxma aSkarad
daafiqsira Tavisi negatiuri damokidebuleba arsebu-
li reJimisadmi, romelic TandaTanobiT daSorda de-
mokratiul Rirebulebebs. procesebis radikalizacia-
Si mniSvnelovani roli Seasrula adamianTa garkveulma
jgufma, romelsac prezidenti meTaurobda; maTi poli-
tikuri pragmatuloba da politikuri procesis mar-
Tvis meTodebi negatiurad unda Sefasdes, romelic
eris winaSe Cadenil danaSaulebriv qmedebebs eqvemde-
bareba; maT Zalismier siTamames dasavleTis garkveuli
wreebic uwyobdnen xels. dasavleTis politikur inte-
resebs emorCileboda politikuri mxardaWera, rome-
lic ar gamoxatavda qarTveli eris saxelmwifoebrivi
TviTdamkvidrebis RirebulebiT prioritetebs.
qarTul politikur scenaze sociumis politikur
monawileobaSi aSkarad gamoxatuli politikuri apaTi-
is niSnebi SeimCneoda. sociumis mniSvnelovani nawili
uimedobis fsiqozma moicva, romelic politikur pesi-
mizmSi gadaizarda. sazogadoebam dakarga demokratiu-
li reJimis RirebulebiTi da pragmatuli Sefasebis
unari; igi avtokratiul reJims TandaTanobiT morCi-
lebas ucxadebda da mxolod gaucxoebuli formebiT
gamoxatavda Tavis ukmayofilebas; totalurma kon-

295
trolma moicva mTeli politikuri sivrce, romelic
masobrivi eWvianobis mizezi gaxda. sazogadoebrivi
jgufebi erTmaneTs eWviT uyurebda, romlis Sedega-
dac warmoiSva garkveuli klanebi; politikur sivrceSi
klanebi marTvadnen lokalur situaciebs. “naciona-
lurma” xelisuflebam gaaCina garkveuli privilegire-
buli jgufebi, romlebmac demokratiul Rirebulebebs
piradi privilegiebi amjobines. ase gaCnda sazogadoe-
baSi sxvadasxva jgufi da klani, romlebic erTmaneTs
upirispirdebodnen; gaCnda erovnuli TviTgaucxoebi-
sa da nihilizmis niSnebi; politikurma xelisuflebam
airCia eris gaxleCisa da diferenciaciis meTodi, rom-
lis mizani iyo Zalauflebis SenarCuneba.
sazogadoebis gaxleCis erT-erTi meTodi iyo gar-
kveuli sivrceebis korumpirebulebad, “wiTel profe-
surad”, “Carecxilebad”, “mumiebad” da a. S. miCneva. po-
litikurma xelisuflebam Tavisi ideologiur-propa-
gandistuli manqaniT garkveul mizans miaRwia da poli-
tikur sivrceSi Seqmna e. w. “mtris xatisa” da “klasob-
rivi mowinaaRmdegis” saxe. sazogadoeba samoqalaqo da-
pirispirebis saSiSroebis winaSe aRmoCnda; uimedoba,
pesimizmi, nihilizmi, gaucxoeba da apaTia politikur-
kulturuli sivrcis RirebulebiTi Tanacxovrebis
formebi gaxda.
qarTul politikur scenaze sociumis TviTdam-
kvidrebis yvelaze negatiuri movlena iyo erovnul-sa-
xelmwifoebrivi nihilizmi. avtoritaruli politiku-
ri wesrigis Sedegad daiwyo erovnuli damoukideblo-
bis ideis gadafaseba; eris politikur cnobierebaSi
daqveiTda erovnuli meobisa da identobis SenarCune-
bis moTxovnileba; qarTulma sociumma daiwyo saxel-
mwifoebrivi TviTdamkvidrebis ideis TviTkritikuli
Sefaseba; maTi nawili, aseT avtokratiul saxelmwifo-
ebriv reJims aSkarad negatiurad uyurebda da TviT-
damkvidrebis uunarobas erovnul instinqtur Tvise-

296
bad aRiqvamda. “vardosanTa” Secdoma is iyo, rom maT
qarTul erovnul inteleqtualur fenomens TviTmyo-
fadi RirebulebiTi sivrce gamoacales da ucxouri
elementebiT mis gamdidrebas Seecadnen, rasac sazoga-
doebis garkveuli nawilis mkveTrad gamoxatuli radi-
kaluri reaqcia mohyva.
qarTuli sociumis erovnul nihilizmze mkveTrad
imoqmeda 2008 wlis agvistos omma, romelmac qarTveli
xalxis saxelmwifoebrivi arseboba kiTxvis niSnis qveS
daayena. politikur xelisuflebas SeeZlo am omis Ta-
vidan acileba, magram misi politikur-inteleqtualu-
ri potenciali amisaTvis sakmarisi ar aRmoCnda. sociu-
mi saTanado simaRleze ver aRmoCnda, radganac, wagebu-
li omis Semdeg, romelmac negatiuri gardatexa gamoiw-
via qarTveli xalxis saxelmwifoebriv TviTSegnebaSi,
politikuri xelisuflebis Secvlis moTxovniT unda
gamosuliyo. xelisufleba, romelsac aSkarad gamoxa-
tuli Zalauflebrivi TviTgadarCenis instinqti amoZ-
ravebda, sazogadoebaSi gamarjvebulobis sindroms am-
kvidrebda. amis demonstrireba iyo 2008 wlis 12 agvis-
tos demonstracia-mitingi rusTavelze, romelmac
mxardaWera gamoucxada arsebul xelisuflebas; es is
xelisufleba iyo, romelmac qarTvel xalxs Tavs moax-
via gamanadgurebeli omi da kiTxvis niSnis qveS daayena
mTeli misi saxelmwifoebrivi arseboba.
2008 wlis 12-ma agvistom daamtkica sociumis nawi-
lis arasaxelmwifoebrivi cnobiereba, romlisTvisac
mxolod avtoritaruli politikuri reJimi iyo misaRe-
bi; sociumis am nawils dakarguli hqonda politikuri
meoba da TviTdamkvidrebis instiqtebi. aSkarad Seim-
Cneoda qarTuli sazogadoebis brbod gadaqcevis ten-
denciebi, romelic arsebuli xelisuflebis Zalauf-
lebriv TviTdamkvidrebas emsaxureboda. politikur
sivrceSi brbo, politikuri marTvis prioritetuli
kulturul-fsiqologiuri forma gaxda. Sesabamisad,

297
nadgurdeboda qarTuli TviTmyofadi Tanacxovrebis
formebi, romelmac qarTul sulSi gaucxoebis elemen-
tebi ufro gaamravla. qarTveli eri gauucxovda Tavis
erovnul-saxelmwifoebriv TviTdamkvidrebas da erov-
nul nihilizmSi moeqca. saqarTvelom dakarga ra kul-
turul-RirebulebiTi mimzidveloba, regionalur siv-
rceSi prioritetulobis TvalsazrisiT, daqveiTebis
safrTxis winaSe aRmoCnda.
qarTul politikur scenaze sociumis aqtoruli
roli TandaTanobiT dakninda da gadaiqca polarize-
bul politikur sivrced, romelsac mxolod TviTga-
darCenis instiqtebi amoZravebda. Seiqmna e.w. paTolo-
giuri sazogadoeba, romelsac masobrivi fsiqozi amoZ-
ravebda da agresiuli principulobiT gamoirCeoda.
sociums Tavs moaxvies nomenklaturuli politikuri
kultura, romelic Tavisi iracionalurobiT gamoir-
Ceoda da gamokveTil damTrgunvel rols asrulebda.
paTologiuri politikuri sivrcis Sedegi iyo in-
teleqtis winaaRmdeg brZola, romelmac erovnuli is-
toriuli mexsierebis mTliani moSla gamoiwvia. inte-
leqtualuri sivrcis miRebul sindromad iqca warsu-
lis paTologiuri lanZRva-gineba, romelic zogjer
istoriis imitaciur gayalbebas emyareboda. qarTulma
politikurma erovnulma inteleqtma dakarga Rirseba
da RirebulebiTi prioritetuloba. sociumSi Zala-
dobrivi instiqtebi gaZlierda, romelmac aiZula xe-
lisufleba ukiduresi da aSkarad gamokveTili tero-
ristuli meTodebisTvis miemarTa.
qarTul politikur scenaze sociumis politi-
kur-kulturul TviTdamkvidrebaSi mniSvnelovani ro-
li Seasrula 2012 wlis 1 oqtombris saparlamento da
2013 wlis 27 oqtombris saprezidento arCevnebma, rom-
lebSic gaimarjva koalicia “qarTulma ocnebam” da mis-
ma saprezidento kandidatma; arCevnebma safuZveli da-
udo qarTuli politikuri sivrcis demokratiuli

298
tranziciis axali epoqis dasawyiss. arCevnebs win uZRo-
da 2012 wlis 29 seqtembris qarTuli ocnebis mier orga-
nizebuli masStaburi xasiaTis demonstraciebi Tbi-
lisSi, quTaissa da sxva qalaqebSi, sadac aSkarad Seim-
Cneoda eleqtoratis didi interesi cvlilebebisadmi.
didi iyo “qarTuli ocnebisa” da misi lideris roli
politikuri imedis dabrunebaSi, romelmac erovnuli
ideis xelaxali reabilitacia gamoiwvia. arCevnebi gax-
da revoluciuri cvlilebebis etapis dasawyisi, ro-
melmac qarTvel xalxs politikuri Tavmoyvareoba da
kulturul-inteleqtualuri TviTmyofadobis gamov-
lenis SesaZlebloba misca; politikur sivrceSi moix-
sna SiSis sindromi da individis avtonomiurobisa da
suverenizaciis procesis gaRrmavebas farTo asparezi
mieca. qarTvelma xalxma maRali moqalaqeobrivi poli-
tikuri kultura da Rirseba gamoavlina. politikuri
reJimi, romelic Zirs uTxrida qarTul saxelmwifoeb-
riobas, erma Tavidan moiSora da daibruna Rirseba da
politikuri imedi.
axali demokratiis qveynebSi, gansakuTrebiT ki
postsabWoTa sivrceSi, SeimCneva legitimurobis kri-
zisi, romelmac Seaferxa eleqtoratis monawileobiTi
politikuri kulturis damkvidreba. imperiul-tota-
litaruli reJimis namsxvrevebze warmoiSva mini avto-
ritaruli da supersaprezidento reJimebi, romlebmac
daTrgunes am erebis saxelmwifoebrivi TviTdamkvid-
rebis procesi; am sivrceSi iqmneboda legitimurobis
iseTi wesrigi, romlis Sinaarsi iyo sazogadoebis
TviTSemoqmedebis, damoukidebeli da Tavisufali az-
ris daTrgunva, morCilebiTi politikuri sazogadoe-
bis Seqmna; sazogadoebis iniciativa agebuli iyo avtok-
ratis neba-survilebsa da individualur-fsiqikur mo-
tivaciebze.
qarTul politikur sivrceSi legitimurobis kri-
zisma, romelic dominanti nomenklaturuli fenis

299
TviTnebobiT iyo gamowveuli, TandaTanobiT xeli Se-
uwyo regionaluri avtokratiis Camoyalibebas. regio-
nebSi aSkarad SeimCneoda lokaluri liderebisadmi
morCilebiTi da mesianuri damokidebuleba, romelic
kuTxuri avtokratiis formas iZenda. lokalurma li-
derebma Seqmnes adgilobrivi nomenklaturuli fena da
klani, rom,lebic arsebuli politikuri reJimis gan-
mtkicebas emsaxurebodnen da garkveuli privilegiebi-
Tac sargeblobdnen. regionalur sivrceSi aSkarad
warmoiSva daxuruli kulturul-inteleqtualuri
sivrce, romelic fasaduri demokratiis umniSvnelova-
nes sayrden sulier Zalas warmoadgenda.
demokratiuli tranziciis procesSi mniSvnelova-
ni adgili daiWira interesTa, anu zewolis jgufebma,
romlebSic igulisxmeba: 1. adamianTa formaluri da
araformaluri gaerTianebebi; 2. “lobisturi” anu “ze-
wolis” jgufebi.
cneba “lobi” da “zewolis” jgufi asaxavs “interes-
Ta jgufebis” garkveul Sinaarsobriv aspeqtebs; sociu-
mis aqtiurobis es formebi farTod gamoiyeneba poliar-
qiuli demokratiis qveynebSi; agreTve, politikuri aq-
torebi farTod iyeneben lobistur organizaciebs Ta-
vianTi politikuri TviTdamkvidrebis procesSi, ro-
gorc qveynis SegniT, ise saerTaSoriso masStabiT.
amerikelma politologebma g. almondma da d. pau-
elma interesTa jgufis oTxi tipi gamoyves: 1. spontanu-
ri jgufebi, romlebic stiqiurad warmoiSobian da zog-
jer Zaladobriv formebze arian orientirebulebi; 2.
araasocirebuli jgufebi, romlebic araformalur xa-
siaTs atareben; 3. instituciuri jgufebi, romlebsac
formaluri organizaciebi warmoadgenen; 4. asocirebu-
li jgufebi, romlebic nebayoflobiT gaerTianebebs
warmoadgenen da specializirebul interesebs gamoxa-
taven.

300
 Tanamedrove qarTul politikur scenaze interes-
Ta, anu zewolis jgufebis ori ZiriTadi tipi gamoiyo-
fa: 1. spontanuri jgufebi, romlebic araformalur xa-
siaTs atareben; 2. formaluri organizaciebi, romleb-
sac instituciuri xasiaTi aqvT da legalurad gamoxa-
taven adamianTa garkveuli jgufebis interesebs. pir-
vel SemTxvevaSi gansakuTrebuli adgili daikava demon-
straciebma, mitingebma da manifestaciebma; es aris spon-
tanurad warmoSobili da latenturi xasiaTis moZrao-
bebi, romlebic instituciuri dabali donis pirobebSi,
marTlac asruleben politikur gadawyvetilebebze
garkveul zegavlenas. qarTul politikur-kulturul
sivrceSi manifestaciebi da aqciebi, zogjer, radikalu-
ri moTxovnilebiTac gamoirCevian, rac qaosuri wesri-
gisa da destabilizaciis warmoSobis mizezi SeiZleba
gaxdes. meore SemTxvevaSi, politikur scenaze gansa-
kuTrebuli aqtiurobiT gamoirCevian instituciuri,
anu asocirebuli jgufebi, romlebic sxvadasxva xasia-
Tis interesebs gamoxataven; es moZraobebi ufro mowes-
rigebul xasiaTs atareben da moRvaweobaSi ufro legi-
timurebi arian; garkveul situaciebSi es organizaciebi
radikaluri moTxovnebiTac gamoirCevian da politiku-
ri opoziciis dasayrdens warmoadgenen. gardamaval re-
JimebSi xSiria lobisturi organizaciebis garkveuli
gadajgufeba da tipobrivi mravalferovneba; maTi miza-
nia sociumis samoqalaqo kulturis formireba da de-
mokratiis sivrciTi srulyofileba.
qarTul politikur scenaze, cvlilebebis period-
Si, gansakuTrebuli aqtoruli roliT axalgazrdoba
gamoirCeoda, radganac demokratiul da mentalur gar-
daqmnebs ufro RirebulebiT Sefasebebs aZlevda. erov-
nul-politikur moZraobaSi mniSvnelovani roli stu-
dentobam Seasrula, romelic axalgazrdobis yvelaze
organizebuli nawilia. totalitarizmis periodSi stu-
dentoba mtkiced gamodioda politikuri reJimis wina-

301
aRmdeg, romelic erovnuli damoukideblobis ideasTan
iyo Sexamebuli. “vardosanTa” periodSi, daiwyo ra radi-
kaluri RirebulebiTi da inteleqtualuri gadafaseba,
axalgazrdobaSi, garkveuli TvalsazrisiT, moxda erov-
nuli ideis degradacia; axalgazrdoba politikurma pe-
simizmma da erovnulma nihilizmma moicva; misi garkveu-
li nawili erovnuli Rirebulebebis, istoriisa da kul-
turis winaaRmdeg brZolas Cveulebriv movlenad miiC-
nevda. es periodi SeiZleba miviCnioT axalgazrdobis,
kerZod ki studenturi moZraobis, erTgvari Senelebis
periodad.
axalgazrdobis erovnuli cnobierebis degradacia
gamoiwvia ganaTlebis sistemis gauazrebelma reformam,
romelic eqsperimentis xasiaTs atarebda da xangrZlivi
periodiT daazarala kulturul-inteleqtualuri siv-
rce; warsulis lanZRvam, rodesac qarTul ganaTlebas,
kulturasa da mecnierebas marTlac maRali miRwevebi
hqonda, uaryofiTad imoqmeda axalgazrdobis politi-
kur Segnebaze; axalgazrdobaSi gavrcelda inteleqtua-
luri nihilizmi da damkvidreba daiwyo momxmareblurma
fsiqologiam. Sedegad miviReT erovnuli da saxelmwi-
foebrivi ideis gareSe darCenili axalgazrdoba. xeli-
sufleba ki warumatebel saganmanaTleblo reformas
warmatebulad asaRebda, ramac gamoiwvia saganmanaTleb-
lo potencialis mkveTri daqveiTeba. qarTuli politi-
kuri kulturuli Rirebulebebisadmi axalgazrdobis
TviTgaucxoeba mizanmimarTulad mimdinareobda; mas
Tavs axvevdnen erovnuli tradiciebisadmi Seusabamo
Tanacxovrebis wesebsa da modelebs.
istoriuli mexsierebis winaaRmdeg brZolam, rome-
lic agebuli iyo TaobaTa konfliqtze, mniSvnelovnad
Searyia axalgazrdobis patriotuli grZnobebi. xeli-
sufleba warsuls warmoadgenda “korumpirebulebad”,
“Carecxilebad”, “wiTel inteligenciad”, xolo TviTon
neobolSevikuri da xunveibinuri stiliT moqmedebda.

302
ganaTlebis sfero daacarieles damsaxurebuli pedago-
gebisa da profesorebisagan, ramac inteleqtualuri va-
kuumi gamoiwvia. axalgazrdoba sulieri krizisis saf-
rTxis winaSe aRmoCnda. Sedegad miviReT axalgazrdobis
Zveli Taobisadmi garkveuli dapirispireba, romelsac
politikuri xelisufleba aRvivebda. “nacionalebis”
yvelaze didi Secdoma iyo TaobaTa urTierTdapirispi-
reba sazogadoebrivi cxovrebis yvela sferoSi. poli-
tikuri tranziciisadmi klasobrivi brZolis principe-
biT midgomam politikuri reJimis sistemuri krizisi ga-
moiwvia; man TandaTanobiT dakarga adamianuri saxe da
individis daTrgunvis uxeS formebze gadavida.
Tanamedrove qarTul politikur scenaze axalgaz-
rdobaSi SeimCneva kulturuli da zneobriv-inteleqtu-
aluri krizisi, orientaciuli pasiuroba, pesimizmi da
erovnuli istoriul-tradiciuli memkvidreobisadmi
nihilizmi; gansakuTrebiT igrZnoba kosmopolituri az-
rovnebis gaZliereba, romelic erovnul ideas upiris-
pirdeba; axalgazrdoba ufro momxmareblur standar-
tebs mieZala da nakleb aqtiur Zalad warmogvidgeba; man
politikur-kulturul sivrceSi wamyvani aqtoris adgi-
li ver daiWira da srul sulier vakuumSi moeqca; mkveT-
rad daeca misi inteleqtualur-zneobrivi potenciali,
romelmac qarTuli politikuri realobis gaufasureba
gamoiwvia.
“nacionalTa” periodSi axalgazrduli moZraobis
ori ZiriTadi jgufi gamoiyofoda: 1. loialuri, anu
nakleb radikaluri jgufi, romelsac dominanti aqto-
rebi iyenebdnen; isini arsebul situacias Seguebulebi
iyvnen da garkveuli privilegiebiT sargeblobdnen. 2.
radikaluri jgufi, romelic diferencirebul xasiaTs
atarebda da opoziciuri aqtorebis dakveTas asruleb-
dnen; isini arsebuli reJimis mimarT mkveTrad radika-
lurebi da kritikulebi iyvnen. orive SemTxvevaSi axal-
gazrdoba diferencirebuli da dapirispirebuli iyo,

303
ramac es Zala politikurad da Sinaarsobrivad pasiu-
rad aqcia.
Tanamedrove axalgazrdobis politikur-kultu-
rul Segnebaze uaryofiTad moqmedebs qarTul sivrce-
Si korufciis iseTi formis gavrceleba, rogoric ne-
potizmia; marTalia, korufcia sayofacxovrebo done-
sa da saganmanaTleblo sistemaSi aRmofxvrilia, magram
nepotizmi erT-erTi yvelaze miRebuli formaa. dasaq-
meba an garkveuli privilegiebis miReba mxolod parti-
uli, naTesauri da megobruli niSniT xorcieldeba;
yvelam Zalian kargad icis, rogor usamarTlod tarde-
boda konkursebi akademiuri Tanamdebobebis dasakaveb-
lad umaRles saswavleblebSi; konkursebs iseTi adami-
anebi atarebdnen, romlebic Riad akritikebdnen inte-
leqtualur da kulturul fenomenebs da uaryofdnen
qarTul RirebulebiT miRwevebs; mxolod partiul-po-
litikuri niSani da naTesaur-klanuri siaxlove iyo
ganmsazRvreli; klanuri siaxlovis principebma mTel
rig sferoebSi, gansakuTrebiT ki saganmanaTleblo siv-
rceSi, mkveTrad uaryofiTi tendenciebi gamoiwvia;
axalgazrdobam dakarga Tavisufleba da damoukidebe-
li azris gamoTqmis ufleba; usamarTlobam mkveTrad
daazarala qarTveli axalgazrdobis Tanamedrove
kulturul-inteleqtualuri potenciali da igi suli-
er vakuumSi moeqca.
studenti-axalgazrdobis erTgvari gamoRviZebis
periodi iwyeba 2011 wlis dekembridan, rodesac Seiqmna
politikuri gaerTianeba “qarTuli ocneba”; am organi-
zaciis politikur velze gaaqtiurebam axalgazrdobas
daanaxa, Tu rogor usamarTlo reJimTan hqonda saqme;
student-axalgazrdobas aRar surda cxovreba avtok-
ratiul politikur reJimSi, romelmac uxeSi formebis
gamoyenebiT daarRvia adamianis uflebebi. axalgazrdo-
bis gaaqtiurebas miesalma sazogadoeba, romelsac aRar
surda fasaduri demokratiis pirobebSi cxovreba.

304
 politikur scenaze axalgazrdobis aqtoruli ro-
lis gaZlierebis mizniT, mizanSewonilad migvaCnia gan-
xorcieldes: 1. radikalurad Seicvalos axalgazrdo-
bis ganaTlebis sistema da meti yuradReba mieqces erov-
nuli TviTmyofadobisa da istoriuli memkvidreobis
Seswavlas; 2. politikuri sivrcis aqtorebma gansakuT-
rebuli yuradReba dauTmon axalgazrdobis proble-
mebs da maT aqtiur Cabmas demokratiul tranziciaSi; 3.
meti yuradReba mieqces kritikul-analitikuri da Ri-
rebulebiTi azrovnebis formirebas; 4. axalgazrdoba
unda gaTavisufldes dominanti politikuri Zalebis
zewolisagan da mieces ufleba, Tavisuflad airCion Ri-
rebulebiTi orientaciebi da moRvaweobiTi pozicia; 5.
axalgazrdul moZraobas ufro metad mieces institu-
ciuri da organizaciuli xasiaTi, romelic politikuri
sivrcis mdgradobisa da demokratiis stabilurobis ga-
ranti iqneba.
Tanamedrove qarTul politikur scenaze sociumis
aqtiurobisa da demokratiuli wesrigis damyarebis um-
niSvnelovanesi aqtoria samoqalaqo sazogadoeba; misi
kulturul-inteleqtualuri done da formirebis pro-
cesi arsebiTad gansazRvravs politikuri sivrcis de-
mokratiuli tranziciis tempsa da RirebulebiT stan-
dartebs. qarTul politikur sivrceSi samoqalaqo seq-
toris roli da aqtiuroba jerjerobiT sustia, ver av-
sebs im vakuums, romelic politikur velze SeiniSneba.
sociumis samoqalaqo poziciis gamoxatvas xels uw-
yobs arasamTavrobo gaerTianebebi da moZraobebi, rom-
lebic yovelTvis ar emsaxurebian erovnul-saxelmwi-
foebriv interesebs. SeimCneva, arasamTavrobo organi-
zaciebis iseTi tipebis aqtiuroba, romlebic erovnul
Rirebulebebsa da tradiciuli Tanacxovrebis wesebs
ugulebelyofen; aseTi organizaciebi gareSe Zalebis
mier finansdebian da ar iTvaliswineben realur proce-
sebsa da kanonzomierebebs; amitom, sociumis nawili sa-

305
moqalaqo seqtoris aseT aqtiurobas upirispirdeba da
ndobas aRar ucxadebs. aris samoqalaqo moZraobis nawi-
li, romelic “nacionalTa” politikuri reJimis piro-
bebSi moRvaweobis latentur formebs iyenebda da erov-
nulobiT gamoirCeoda; isini 2012 wlis saparlamento
arCevnebis Semdeg gaaqtiurdnen da mniSvnelovan Zalas
warmoadgendnen. cvlilebebi romelic daiwyo, maTi aq-
tiuri TanamonawileobiT ganxorcielda.
qarTul politikur sivrceSi samoqalaqo sazoga-
doebis aqtiurobis sisustes Tavisi mizezebi hqonda: 1.
politikur scenaze moqalaqeTa politikur-kulturu-
li TviTdamkvidreba da aqtiuroba politikuri reJimis
mier iyo ugulebelyofili; 2. gazrdili iyo moqalaqeTa
TviTgaucxoeba politikuri reJimisadmi, romelic po-
litikuri apaTiis formas iRebda; 3. politikur velze
dominanti aqtorebi ar iyvnen samoqalaqo seqtoris aq-
tiurobiT dainteresebulebi, romelsac, SeiZleba, sa-
zogadoebis demokratiuli suverenizacia gamoewvia; 4.
politikuri institutizaciis procesi eqvemdebarebo-
da saxelmwifoebriv kontrols, romelic moqalaqeebs
RirebulebiT orientaciebs ukargavda; 5. socialur-
ekonomikuri mdgomareobis dabali doniT, romelic mo-
qalaqeTa politikur-kulturul aqtiurobas Zalze
asustebs.
samoqalaqo sazogadoebis gaZliereba axali rea-
lobis aucilebeli moTxovnaa, romelic, ZiriTadad,
arasamTavrobo organizaciebis saxiT warmogvidgeba;
maT mniSvnelovani roli unda Seasrulon xelisufleba-
sa da opozicias Soris urTierTobaTa dabalansebaSi;
samoqalaqo kontroli unda Seexos politikur sivrceSi
mimdinare yvela process, romlis mizani iqneba politi-
kuri sazogadoebis gaZliereba da politikuri reJimis
demokratiuli tranzicia; samoqalaqo wesrigis damya-
reba sociumis aqtoruli rolis gaZlierebis aucilebe-
li pirobaa.

306
 6.3 politikuri opozicia - Tanamedrove qarTul
politikur scenaze

politikuri opozicia warmoadgens iseT politi-

kur instituts, romelic gamoxatavs arsebuli poli-
tikuri reJimiT ukmayofilo sazogadoebis nawilis in-
teresebsa da Rirebulebebs; igi politikur scenaze
“kritikuli sulis” matarebel Zalas warmoadgens; man
unda uzrunvelyos protestantulad ganwyobili mo-
saxleobis aqtiuroba, gamoxatos maTi interesebi, opo-
nireba da konkurencia gauwios politikur xelisuf-
lebas.
politikur opozicias aqvs rogorc pozitiuri,
ise negatiuri mxareebi; demokratiul da stabilur po-
litikur sistemebSi politikuri opozicia politiku-
ri pluralizmis aucilebeli niSani da funqcionaluri
Taviseburebebis gamomxatvelia; igi aRmofxvris xeli-
suflebis monopolizcias da iZleva TviTkritikuli
Sefasebis met SesaZleblobebs; mis gareSe reJimi kar-
gavs funqcionirebasa da TviTganviTarebas. demokra-
tiul reJimebSi opozicias aqvs Tavisi uflebebi, sta-
tusi, funqciebi da xelisuflebaze zemoqmedebis prag-
matulad gamomuSavebuli formebi. politikuri opozi-
ciis negatiuri mxare is aris, rom man SeiZleba reJimis
aramdgradoba da samoqalaqo dapirispireba gamoiwvi-
os; aseTi situacia Zalian xSiria totalitarul da av-
toritarul reJimebsa da gardamaval sazogadoebebSi,
romlebSic jer kidev ar aris Camoyalibebuli konso-
lidirebuli demokratia.
politikis mecnierebaSi politikuri opoziciis
sami ZiriTadi tipi gamoiyofa: saxelisuflebo, neitra-
luri anu loialuri da Seurigebeli. agreTve, gamoiyo-
fa instituciuri da arainstituciuri opoziciis ti-
pebi, romelTa Tanafardoba sazogadoebis politikur-
kulturuli donis gamomxatvelia. demokratiul po-

307
litikur scenaze politikuri opozicia ufro insti-
tuciur xasiaTs atarebs da politikuri reJimic fun-
qcionalurad mdgradia; arainstituciuri politikuri
opoziciis tipi ufro metad disfunqciur politikur
reJimebSia gavrcelebuli da politikuri scenis fun-
qcionaluri aramdgradobis gamomxatvelia.
politikur-samecniero literaturaSi politi-
kur opozicias zogjer kontrelitasTan aigiveben, rac
ar unda iyos marTebuli; politikuri opozicia ufro
farTo cnebaa da moicavs politikur institutebs,
arasamTavrobo organizaciebs, sociumis nawils, gar-
kveul situaciebSi mTel samoqalaqo seqtors da a. S.
kontrelita ki es aris SedarebiT viwro politikuri
jgufi, romelic mniSvnelovanwilad miznad isaxavs po-
litikuri elitis Canacvlebas, misi cirkulaciisa da
rekrutirebis procesSi aqtiur monawileobas. aseTi
gagebiT, kontrelita politikuri opoziciis garkveu-
li jgufia, romlis mizania politikuri elitis Canac-
vleba an masze zemoqmedeba sxvadsxva saSualebebisa da
teqnologiebis gamoyenebiT.
Tanamedrove qarTuli politikuri scenis opozi-
ciuri spqetri metad diferencirebuli da instituci-
urad sustia; “erTiani nacionaluri moZraobis” domi-
nanturma da avtokratiulma mmarTvelobam opoziciu-
ri politikuri veli mTlianad daasusta da ar misca
mas saSualeba instituciurad Zlier Zalad Camoyali-
bebuliyo. 90-iani wlebidan dawyebuli qarTuli poli-
tikuri scenis erT-erTi Tavisebureba iyo instituci-
urad aramdgradi politikuri opozicia, romelic ar-
sebiT gavlenas ver axdenda demokratiul procesebze;
politikuri reJimi iseT politikur sivrces qmnida,
romelic opoziciur sazogadoebas agresiuli moqme-
debebisken ubiZgebda; agresiuli opozicia araviTar
kanonzomierebebs ar emorCileboda, romliTac sargeb-
lobda iracionaluri Zalebi; amitom, politikur aq-

308
torebs Soris ufro metad TanamSromlobis Zalismieri
meTodebi gamoiyeneboda. opoziciuri sazogadoebisaT-
vis tnransformaciis erTaderT saSualebad mxolod
revoluciis sindromi rCeboda. Tavis mxriv, politiku-
ri xelisufleba opoziciisagan “mtris xatis” Seqmnas
cdilobda.
qarTul politikur scenaze politikuri opozi-
ciis iracionalur tendenciad unda miviCnioT is, rom
TviT xelisuflebaSi iwyeboda reJimis erozia; domi-
nanti politikuri Zalis SigniT mimdinareobda poli-
tikuri opoziciis formireba, romelic zogjer moqme-
debis ukidures formebs mimarTavda. aseTi situacia
iyo maSin, rodesac xelisuflebaSi koalicia “mrgvali
magida — Tavisufali saqarTvelo” iyo; TviT am domi-
nantma Zalam ver SeZlo erTianobis SenarCuneba, ro-
melsac Tavis rigebidan gamoeyo agresiuli opoziciu-
ri Zala; igi daeyrdno sazogadoebis garkveul nawils
da moaxdina samxedro gadatrialeba; aseT situaciaSi,
politikur xelisuflebasa da mis inteleqtualur na-
wils meti moqniloba da konsensualuri politika unda
ganexorcielebina.
qarTul politikur scenas samoqalaqo dapirispi-
rebis Semdeg moevlina axali Zala - “moqalaqeTa kavSi-
ri”, romelmac sawyis etapze marTlac Semrigebluri
roli Seasrula; Tumca, garkveuli periodis Semdeg es
Zala politikuri tranziciis Semaferxebel aqtorad
gadaiqca; klanur-kriminaluri sistema sazogadoebis
aSkara uZraobis mizezi gaxda. amitom, mas gamoeyo axal-
gazrda politikosTa garkveuli jgufi, romlebic Sem-
deg e.w. “vardebis revoluciis” Semoqmedebi gaxdnen. am
viwroklanuri jgufis struqtura Sinaganad ar iyo er-
Tiani, ramac momavalSi mwvaved iCina Tavi; Semdegi eta-
pi qarTuli politikuri scenis opoziciuri speqtris
ganviTarebisa swored is iyo, rom “vardebis xelisuf-
lebaSi” daiwyo seriozuli erozia; avtokratiuli re-

309
Jimi sazogadoebis mniSvnelovani nawilisa da saxeli-
suflebo opoziciisaTvis autaneli gaxda; samoqalaqo
sazogadoebaSi TandaTanobiT Zlierdeboda opoziciu-
ri ganwyobilebebi, Tumca, xelisufleba raime kompro-
misze ar midioda da Zalismieri meTodebiT cdilobda
xelisuflebis SenarCunebas. opoziciuri speqtris
moqmedebis ZiriTad formad mxolod Zalismieri meTo-
debi rCeboda. amitom, qveyana axali samoqalaqo dapi-
rispirebis winaSe aRmoCnda. xelisuflebam xangrZlivi
periodis manZilze dauSva seriozuli Secdomebi;
upirvelesi Secdoma iyo is, rom ugulebelyofili iyo
sazogadoebis inteleqtualuri nawilis mier gamoT-
qmuli opoziciuri azri; xelisuflebam totaluri
kontrolis mizniT daiwyo uxeSi da represiuli meTo-
debis gamoyeneba; isini qmnidnen politikur policiasa
da e.w. zonderbrigadebs, ramac xelisuflebis krimina-
lizacia gamoiwvia; aseTma situaciam, ufro agresiuli
gaxada sazogadoeba, romelmac qarTuli saxelmwifoeb-
rioba morigi dapirispirebis safrTxis winaSe daayena.
“nacionalTa” dominanturma xelisuflebam aSka-
rad kriminaluri klanis xasiaTi miiRo, romelic emya-
reboda garkveul ideologiur-inteleqtualur siv-
rceebs; maTi politikuri potenciali ver aRmoCnda
mzad situaciis samarTavad. prof. k. kacitaZe aRniSnav-
da, rom ,,vardebis revoluciam” sxva danarCen ubedure-
basTan erTad, saazrovno sivrce Seryvna. Seryvna imiT,
rom xelisuflebis Secvla TviTmiznad aris qceuli...”1
qarTuli inteleqtualebis mniSvnelovan nawils
Tavidanve eWvi epareboda imaSi, rom e.w. moqalaqeTa
kavSiris axlagazrdaTa jgufs eyofoda politikuri
gamocdileba da inteleqtualuri SesaZlebloba; es
iyo eqstremistuli jgufi, romlis garkveuli nawili
quCidan movida xelisuflebaSi. iseTi organizacia, ro-

1
gaz.: ,,kviris palitra”, 22-28 ivnisi, 2009

310
goric “kmara” iyo uaryofiTi roli Seasrula qarTuli
Tanamedrove politikuri tranziciis pirobebSi; es iyo
eqstremistulad da agresiulad ganwyobili axalgaz-
rdaTa jgufi, romelic Tavisi qcevebiT aSkarad uxeS
Zalas warmoadgenda da qarTuli saxelmwifoebriobis
perspeqtivebs kargs arafers uqadda. “kmaras” xeli-
suflebam qarTuli demokratiuli sivrce CixSi Seiyva-
na, romelic masobrivi fsiqozisa da nihilizmis mizezi
gaxda. maTi neobolSevikuri stili miuRebeli aRmoC-
nda sazogadoebis inteleqtualuri fenomenebisaTvis,
romlebic qarTuli erovnuli identurobis safuZ-
vlebs qmnidnen.
politikurma xelisuflebam daiwyo opoziciuri
speqtris daSlis procesi; maT xelovnurad Seqmnes moC-
venebiTi opozicia, romelic fsevdodemokratiul Za-
las warmoadgenda; am opoziciis mizani iyo Seeqmna moC-
venebiTi kritikulobis sivrce da amoevso winaaRmde-
gobrivi vakuumi, romelic sazogadoebasa da xelisuf-
lebas Soris warmoiSva. fsevdoopozicia es iyo aSkarad
paTologiuri warmonaqnmni, romelic amaxinjebda rea-
lur situaciasa da fsevdo dapirebebiT xalxis cnobie-
rebis manipulirebas axdenda. naTlad gamoCnda fsev-
doopoziciis viwroklanuri interesebi, romelic aSka-
rad mimarTuli iyo qarTuli saxelmwifoebriobis wina-
aRmdeg; maT namdvilad ar gaaCndaT saxelmwifoebrivi
azrovnebis kultura, romelmac didi ziani miayena qar-
Tul TviTmyofad demokratiul procesebs. modifici-
rebuli opoziciuri klani cdilobda demokratiuli
vakuumis Sevsebas winaswar gansazRvruli standartebi-
Ta da wesebiT, rac iwvevda maT funqcionalur SezRu-
dulobas. aseTi opozicia, zogjer, mkveTri moTxovne-
biT gamoirCeoda da kritikul situaciebSi garkveuli
Zalebis neitralizebas axdenda. fsevdopoziciuri Za-
lebi gansakuTrebiT aqtiurobda saarCevno kampaniis
periodSi, romelTa manipulirebis meTodebi eleqto-

311
rats damaxinjebul warmodgenas uqmnida politikur
realobaze; am politikurma Zalebma Seqmnes e.w. moCve-
nebiTi demokratiis sindromi; Seiqmna miTebi qarTuli
demokratiis unikalurobisa da socialur-ekonomiku-
ri aRmavlobis Sesaxeb, romelic saxelmwifoebrivi
TviTdamkvidrebis Semaferxebel faqtorad gadaiqca.
politikurma xelisuflebam saarCevno kampaniis
dros daiwyo iseTi kandidatebis wamoyeneba, romlebic
aSkarad maT dakveTas asrulebdnen da populisturi
moTxovnebiT eleqtoratis manipulirebasa da daSlas
eweodnen. xelisuflebam mizand daisaxa reitinguli kan-
didatebis neitralizeba, romlisTvisac aSkarad agre-
siul meTodebsac ar erideboda. igi provokaciebsac ki
mimarTavda, raTa ar daeSva opoziciuri kandidatebis
gamarjveba. am TvalsazrisiT e.w. “vardosanTa” xeli-
sufleba demokratiis Semaferxebel Zalad gadaiqca da
modernizirebul avtoritarul reJimad Camoyalibda.
2007 wlis 7 noembrisa da 2011 wlis 26 maisis movle-
nebma naTlad warmogvidgina, rom politikuri xeli-
sufleba gadaiqca uxeS, kriminalur Zalad, romelic ar
iTvaliswinebda sazogadoebis opoziciur azrs; amasTa-
nave, mkveTrad daeca instituciuri politikuri opo-
ziciis reitingi, radganac zogierTi maTgani xelisuf-
lebis msaxuri gaxda. politikur partiaTa nawilma ki
aSkarad loialuri pozicia daiWira, rac sazogadoebis
nawilisTvis miuRebeli aRmoCnda. qarTuli politiku-
ri veli mTlianad ,,erTiani nacionaluri moZraobis”
mier kontroldeboda, romelic gauwonasworebeli av-
tokratis neba-survils emorCileboda. sazogadoeba
politikurma nihilizmma moicva da situaciis Sesac-
vlelad Zalismieri meTodebis Zieba daiwyo. politiku-
ri opoziciis liderebma aSkarad dakarges xalxis ndo-
ba, rac axali, ufro reitinguli Zalis Ziebis mizezi
gaxda.

312
 2011 wlis oqtomberSi qarTul politikur scenaze
sruliad axali movlena iyo axali aqtoris “qarTuli
ocnebisa” da misi lideris biZina ivaniSvilis gamoCena;
misma gancxadebam xelisufleba SokSi Caagdo da daab-
nia, sazogadoeba ki gamoafxizla da daubruna mas ime-
diani da optimisturi ganwyobileba. b. ivaniSvilis
programa Camoyalibebuli iyo Ria werilSi, romelic
mimarTuli iyo saqarTvelos xelisuflebis, politi-
kosebis, politikuri partiebis, masmediis warmomad-
genlebis, saqarTvelos yvela moqalaqis mimarT. igi we-
rilSi aRniSnavda: “me movdivar politikaSi ara vinmes
dasamarcxeblad, ara vinmeze Suris saZieblad, aramed
saqarTvelos TiToeuli moqalaqis gasamarjveblad...
Cemi azriT, jer unda gaivlos sademarkacio xazi, unda
Seiqmnas ori polusi da naTlad unda iTqvas mizezTa da
mizezTa gamo vis gverdiT ver davdgebi da visTan ver
viTanamSromleb.” man aSkarad miuTiTa im Zalebze, rom-
lebic TanamSromlobdnen xelisuflebasTan: “ver viTa-
namSromleb fsevdoopoziciur partiebTan, romlebic
xelisuflebasTan farul garigebasa da kavSirSi arian
da misi instruqciebiT da miTiTebebiT moqmedeben. Ce-
mi azriT, swored fsevdoopoziciuri partiebia qveynis
demokratiuli ganviTarebisTvis yvelaze damabrkole-
beli da xelisSemSleli Zala, rac gadamwyvet momentSi
xelisuflebis yvelaze saimedo mokavSired da partni-
orad gvevlineba.. es Zalebi uqmnian saakaSvilis reJims
demokratiulobis fons danarCeni msoflios winaSe da
faqtobrivad erTpartiul qarTul parlaments Tavi-
anTi fsevdoopoziciuri moRvaweobiT mravalpartiu-
li parlamentis imijs uqmnian. swored maT SeaqvT gan-
xeTqileba da areuloba WeSmaritad opoziciuri Zale-
bis nebismier wamowyebaSi, isini axSoben, aneitraleben
da kalapots ucvlian xalxis saprotesto ganwyobas”.1

1
gaz. : “saqarTvelos respublika”, 12 oqtomberi, 2011

313
 b. ivaniSvilma pirdapir miuTiTa im partiebsa da
politikur liderebze romlebic aSkara satelitis
rols asrulebdnen da TanamSromlobdnen xelisufle-
basTan. amasTanave, mniSvnelovnad migvaCnia misi Sem-
dgomi gancxadeba: “...Zalian meSinia Sualeduri pozici-
is. viTom SuaSi mdgomi da sinamdvileSi orpiri xalxia
CemTvis yvelaze didi safrTxe. Sua unda gaikrifos.
imitom rom yvelafers Tavisi saxeli daerqvas. xalxs
unda mivceT mkafio arCevanis saSualeba”.1 man moiTxova
mkafio poziciis dafiqsireba da mkveTri brZola gamo-
ucxada Sualedur mimdinareobebs, romelic Sevsebuli
iyo fsevdoopoziciuri ZalebiT. am gancxadebiT sazo-
gadoebam naTlad dainaxa fsevdoopoziciuri elemen-
tebi, romlebic politikur scenaze xelisuflebis Ta-
maSs TamaSoben; aseTma midgomam organizebuli da pozi-
ciurad ufro mdgradi gaxada politikuri opozicia,
romelic mocemul situaciaSi mniSvnelovan aqtorad
gadaiqca.
2011 wlis dekemberSi safuZveli Caeyara “qarTuli
ocnebis”, rogorc mZlavri opoziciuri sazogadoeb-
riv-politikuri moZraobis formirebas; ufro gvian ki
Seiqmna “qarTuli ocneba — demokratiuli saqarTve-
lo”, romelic Semdeg axal koaliciaSi — “respublikur
partiasTan”, “Tavisufal demokratebTan” da “erovnul
forumTan” gaerTianda. 2012 wlis 27 maiss koalicia
“qarTulma ocnebam” daiwyo saarCevno kampania, romlis
damagvirgvinebeli movlena iyo 2012 wlis 29 seqtembris
masStaburi demonstracia Tbilissa da quTaisSi; am de-
monstraciam naTlad aCvena sazogadoebis didi nawi-
lis mobilizeba xelisuflebis winaaRmdeg, romelic
demokratiis elementarul pirobebsac ki ver akmayofi-
lebda. b. ivaniSvili erT-erT Tavis gamosvlaSi aRniS-
navda: “Zalauflebis SenarCunebisaTvis xelisuflebam

1
gaz. : “kviris palitra”, 24-30 oqtomberi, 2011

314
miznad daisaxa Cveni sruli gaucxoeba samSoblosagan.
misi ideologia aris apaTia, misi gegmaa — gaTiSe da iba-
tone, misi lozungia — vinc CemTan araa, Cemi mteria...
.xelisuflebis warmomadgenlebi Tvlian, rom maTi
fsevdoreformebiT aRSfoTebis mizezi qarTuli sazo-
gadoebis mentalitetia, TiTqos qarTuli kultura
Znelad Tavsebadia liberaluri demokratiisa da kano-
nis uzenaesobis principebTan... dRes Cven iseTi saxel-
mwifos moqalaqeebi varT, romlis mmarTvelic, mis mier
Cadenil SecdomaTa gamo miuRebelia saerTaSoriso da
saSinao asparezze. xelisuflebam sruliad amowura
yvela saSinao da sagareo kapitali da iqca mTavar xe-
lisSemSlel Zalad Cveni sazogadoebisa da saxelmwi-
fos ganviTarebis gzaze”.1
politikuri xelisuflebis apaTiisa da degradi-
rebis Sedegi iyo uxeSi da represiuli meTodebis gamo-
yeneba, romelsac saarCevno kampaniis dros “qarTuli
ocnebis” winaaRmdeg mimarTavda. sazogadoeba mobili-
zebuli iyo gamarjvebisaTvis, magram es unda momxdari-
yo mxolod mSvidobiani gziT da politikur kampanias
ar unda miscemoda samoqalaqo dapirispirebis xasiaTi.
“nacionaluri moZraoba” flobda ra mZlavr saxeli-
suflebo resursebs, cdilobda daeTrguna didi saxal-
xo opoziciuri moZraoba da arCevnebis gayalbebisa da
daSinebis gziT Tavis sasargeblod Semoebrunebina si-
tuacia. xelisuflebis politikuri ena da ritorikac
ufro agresiuli da ukompromiso gaxda; uzneobis faq-
tebi, romelic sajaro sivrceSi gavrcelda, samoqala-
qo sazogadoebis ukiduresi aRSfoTeba gamoiwvia, rac
gamarjvebis faqtori gaxda. amerikeli diplomati iu-
jin purso gafrTxilebas iZleoda: “roca arCevnebi
TandaTan brZolis vels emsgavseba, ara gvaqvs ufleba,
Soridan vuyuroT, rodis miva saqme konfrontaciamde,

1
gaz. : “kviris palitra”, 12-18 dekemberi, 2011

315
rodesac viTareba iqamde midis, rom SeiZleba sisxli
daiRvaros, Cveni movaleobaa, CaverioT da gadavarCi-
noT qveyana ubedurebas... saqarTvelos mTavroba yve-
lafers akeTebs konfrontaciis dasawyebad da sisxlis
dasaRvrelad... ar vici, xval ra moxdeba saqarTveloSi,
magram is ki vici, rom Tu ar vuSveleT, aucileblad
ganmeordeba egvipte da siria... iseTi STabeWdileba
maqvs, rom qveyana brZolis velia, xolo mTavroba ise
iqceva, TiTqos arCevnebisTvis ki ara, xalxTan omis-
Tvis emzadeba... mTavroba mosaxleobas ar usmens, misi
azri ar ainteresebs... me vnaxe qvebis srolisa da raRac
gaugebari formirebebis mier opoziciis warmomadgen-
lebis cemis videofirebi da aman Semzara. bolos da bo-
los, ifeTqebs uflebawarTmeuli da daCagruli adami-
anebis protesti da sisxli walekavs qveyanas”.1
koalicia “qarTulma ocnebam” 2012 wlis 1 oqtom-
bris arCevnebSi umniSvnelovanesi gamarjveba moipova,
romelic xelisuflebis pirveli konstituciuri cvla
iyo da faqtobrivad qarTulma eleqtoratma politi-
kuri monawileobis maRali kultura aCvena da demokra-
tiuli arCevnebis gziT Secvala avtoritaruli Zala-
uflebis mqone xelisufleba. saintereso Sefasebas iZ-
leva amerikeli politologi linkoln mitCeli: “mniS-
vnelovania is faqti, rom saakaSvilma damarcxeba aRia-
ra mas Semdeg, rac TiTqmis mTeli weli saarCevno kampa-
niisas, sdevnida opozicias, apatimrebda opoziciis aq-
tivistebs, zRudavda mediis xelmisawvdomobas da imde-
nad Sors wavida, rom Tavis mTavar oponents saqarTve-
los moqalaqeoba CamoarTva. imis gamo, rom ver davad-
genT, ratom ar moipara ubralod saakaSvilma arCevne-
bi, viTareba ase aixsneba — gadamwyveti faqtoris roli
Seasrula iman, rom arCevnebs akvirdeboda saerTaSori-
so damkvirvebelTa uzarmazari raodenoba da sakvanZo

1
gaz.: ,,kviris palitra”, 27 agvisto-2 seqtembet, 2012

316
momentSi sagareo zewolac mniSvnelovani iyo. ar unda
vivaraudoT, rom saakaSvilma damarcxeba fuZemdeblu-
ri demokratiuli impulsis gamo aRiara”.1
“nacionalurma moZraobam” da misma liderma m. sa-
akaSvilma Tavisi Tavi opoziciur Zalad gamoacxada;
aRmasrulebeli xelisufleba or nawilad aRmoCnda ga-
yofili, rac saxelmwifoebrivi TviTdamkvidrebis pro-
cesSi erT-erT Semaferxebel movlenad unda miviCnioT.
kohabitaciis reJimSi Tanacxovreba samoqalaqo sazo-
gadoebis mniSvnelovani nawilisTvis miuRebeli aRmoC-
nda, radganac maTi moTxovna iyo damnaSave klanis das-
ja da samarTlianobis aRdgena.
2013 wlis 27 oqtombris saprezidento arCevnebSi
koalicia “qarTuli ocnebis” kandidatis gamarjvebam
saTave daudo qarTuli demokratiis ganviTarebis axal
etaps. Tumca, eleqtoratis aqtiuroba saparlamento
arCevnebTan SedarebiT dabali iyo, rac ganpirobebuli
iyo Semdegi mizezebiT: 1. sazogadoebam damarcxebulad
miiCnia “erTiani nacionaluri moZraobis” reJimi da pa-
siur mdgomareobaSi yofna amjobina; 2. eleqtoratis
nawili ganawyenebuli iyo kohabitaciis reJimiT, rad-
ganac mokle periodSi eloda samarTlianobis aRdgenas
da protesti naklebi aqtiurobiT gamoxata. saqarTve-
los axladarCeulma prezidentma g. margvelaSvilma
inauguraciis dros ganacxada: “dRes xalxis nebam gai-
marjva. es gamarjveba demokratiuli procesis konso-
lidaciaSi gamoixateba. saparlamento da sapreziden-
to arCevnebiT xelisuflebis cvlilebis precedentis
SeqmniT Cven SevZeliT saxelmwifoebrivi ganviTarebis
sruliad axal safexurze gadasvla. dasrulda pos-

1
linkoln mitCeli. saqarTvelo: oTxi mosazreba da oTxi kiTxva
qarTuli arCevnebis garSemo. http://foreignpress.ge/chven-
shesakheb/4120.html

317
tsabWoTa periodi da daiwyo Tanamedrove tipis demok-
ratiis mSenebloba, riTac axali, evropuli tipis po-
litikur kulturas davudeT saTave”.1
qarTul politikur scenaze umniSvnelovanesi
movlena iyo b. ivaniSvilis politikidan wasvla da sa-
moqalaqo seqtorSi gadasvla, riTac ufro SeZlebda
xelisuflebis gakritikebasa da kontrols. man “qarTu-
li ocnebis” yrilobaze partiis Tavmjdomaris posti
datova da ganacxada: “amieridan me Tqven winaSe vdga-
var ara rogorc politikosi, aramed, rogorc rigiTi
moqalaqe. me mivdivar politikidan, magram vrCebi aqti-
ur moqalaqed...“qarTuli ocneba — demokratiuli sa-
qarTvelo” ar unda iqces saxelwmifo institutebTan
Sezrdil partiad, risi mavne tradiciac Cvens qveyana-
Si, samwuxarod, Cveulebriv ambad iqca. me visurvebdi,
rom Cveni partia namdvilad iyos ideologiiTa da Ri-
rebulebebiT SekavSirebuli adamianebis erToba”.2
Tanamedrove qarTuli opoziciuri speqtri rTul
mgomareobaSi aRmoCnda, radganac “qarTuli ocnebis”
gamarjvebis Semdeg mTeli politikuri scena mis mier
gaxda kontrolirebadi; jerjerobiT, opoziciuri siv-
rce diferencirebulia da gansxvavebuli ideologiu-
ri koncefciebiT gamoirCeva. garkveuli periodis Sem-
deg aucilebelia didi opoziciuri gaerTianebis Seq-
mna, romelic konstruqciul oponirebas gauwevs poli-
tikur elitas; amasTanave, aucilebelia opoziciuri
speqtris axali saxeebiT Sevseba, radganac bevrma maT-
ganma Tavisi ideologiuri mrwamsiTa da poziciiT av-
toriteti da politikur procesze zegavlena dakarga.
SesaZleblad migvaCnia TviT “qarTuli ocnebis” daS-
lac, romelic stabiluri demokratiuli ganviTarebis
nimuSi iqneba. amasTanave, “qarTulma ocnebamac” unda

1
gaz. : “axali Taoba”, 18 noemberi, 2013
2
gaz. : “axali Taoba”, 25 noemberi, 2013

318
gaiTvaliswinos, rom saWiroa saxelmwifoebrivi ganvi-
Tarebis axali ideebi, samarTlianobis aRdgena da qar-
Tuli sazogadoebisaTvis Rirsebis dabruneba, rac gar-
kveul periods moiTxovs; axali xelisufleba, aSkarad
igrZnoba, rom ganicdis azris, ideebisa da Rirebulebe-
bis naklebobas; meti yuradReba unda mieqces gamocdi-
li, profesionaluri da inteleqtualuri kadrebis
SerCevas, Tu ar unda gaimeoros Zveli politikuri re-
Jimis magaliTi da ar Camoyalibdes klanad; saSiSroeba
imisa, rom miviRoT axali dominanturi saxelmwifoeb-
rivi partia, namdvilad arsebobs, mTavaria politiku-
ri neba, raTa ar moxdes misi transformireba negatiu-
ri mimarTulebiT. politologi linkoln mitCeli am-
bobs: “mTavari problema, romelic “qarTulma ocnebam”
unda gadaWras, SemdegSi mdgomareobs - man unda gada-
laxos damoukideblobis Semdeg Seqmnili standarti,
romlis mixedviTac, saqarTveloSi politika erTi par-
tiis garSemo trialebs. saqarTvelos politikuri
kultura isev saWiroebs radikalur cvlilebas ise,
rom arsebobdes sivrce arsebiTi debatebisaTvis Se-
Tanxmebuli struqturis farglebSi... mravalpartiuli
sistemis Seqmnaze pasuxismgeblobis didi wili “qar-
Tul ocnebas” daekisreba. saqarTveloSi erTpartiuli
sistemaa damkvidrebuli da “qarTuli ocneba” mzadaa,
isargeblos am viTarebiT. amitom, swored maTzea damo-
kidebuli axali politikuri intonaciis danergva sa-
qarTveloSi; SesaZloa imis aRiarebac, rom mravalpar-
tiuli mmarTveli koalicia, iseTi rogoricaa amJamad
“qarTuli ocneba”, ar aris saukeTeso qarTuli demok-
ratiisaTvis. “qarTuli ocneba” axla didi koaliciaa:
aseTi struqtura iyo saWiro “erTiani nacionaluri
moZraobis” dasamarcxeblad, magram qarTuli demokra-
tiisaTvis ukeTesi iqneba, Tu momaval ramdenime TveSi

319
an weliwadSi es koalicia Semadgenel nawilebad daiS-
leba”1
Tanamedrove ,,erTian nacionalur moZraobas” mxo-
lod saparlamento opoziciis berketi SemorCa; man rea-
luri mxardaWera politikur sivrceSi aSkarad dakarga;
vfiqrobT, igi destruqciul Zalad gadaiqca da Zlier
opoziciur partiad gardaqmnas veRar SeZlebs; sazoga-
doeba Riziandeba im poziciiTac ki, romelic ,,erTian na-
cionalur moZraobas” uWiravs parlamentSi; eroziis
procesi mis rigebSi dawyebulia, romlis SeCereba SeuZ-
lebelia da bolos sruli kraxiTa da politikuri veli-
dan gaqrobiT dasruldeba. linkoln mitCeli aRniSnavs:
“nacionaluri moZraoba” axla opoziciur partiad iqca,
magram ras niSnavs es, cxadi ar aris. SesaZloa “naciona-
luri moZraobis” liderebma mxardaWeris mopoveba neo-
liberalur ideologiaze dayrdnobiT daiwyon. es saqar-
TveloSi mravalpartiuli sistemis SeqmnaSi Seitanda
wvlils. SeiZleba “nacionaluri moZraoba” sxvadsxva Za-
liT dakompleqtebul partiad gadaiqces, iseTad, ro-
melSic “qarTuli ocnebiT” ukmayofilo jgufebi da ada-
mianebi gaerTiandebian. da bolos, arsebobs kidev erTi,
realuri SesaZlebloba — “erTianma nacionalurma moZra-
obam”, romelic ukve aRar aris xelisuflebaSi, gaqroba
iwyos. Tavisi mmarTvelobis bolo periodSi, “nacionalu-
ri moZraoba”, garkveuli TvalsazrisiT, mxolod mmar-
Tveli partia iyo da misi mTavari xibli mxolod Zalauf-
lebasTan siaxloveSi mdgomareobda, im resursebSi, ro-
melic Zalauflebas moaqvs.”2 Cven veTanxmebiT im mosaz-

1
linkoln mitCeli. saqarTvelo: oTxi mosazreba da oTxi kiTxva
qarTuli arCevnebis garSemo linkoln mitCeli.
http://foreignpress.ge/chven-shesakheb/4120.html
2
linkoln mitCeli. saqarTvelo: oTxi mosazreba da oTxi kiTxva
qarTuli arCevnebis garSemo linkoln mitCeli.
http://foreignpress.ge/chven-shesakheb/4120.html

320
rebas, rom “nacionaluri moZraoba” TandaTanobiT da-
kargavs Tavis politikur resursebs da gaqreba politi-
kuri scenidan.
axali politikuri realobis Sesabamisad “erTiani
nacionaluri moZraoba” opoziciuri politikuri aq-
toris funqciis Sesrulebas veRar SeZlebs; amitom, au-
cilebelia Zlieri opoziciuri politikuri velis
formireba, romelic daexmareba Zalauflebis matare-
bel institutebs politikuri tranziciis ganxorcie-
lebaSi. aSS-is saxelmwifo mdivnis yofili moadgile,
hadsonis institutis yofili profesori Carz feinbeq-
si ambobs: “vfiqrob, am tranzicias udidesii mniSvne-
loba eqneba saqarTvelos momavlisaTvis. swored axla
wydeba, gaxdeba Tu ara saqarTvelo konsolidirebuli
demokratiuli qveyana da gamoitans Tu ara qarTveli
eri Zveli Secdomebidan daskvnas. mTavari dabrkoleba
am miznisken swrafvaSi, vfiqrob, is aris, rom saqarTve-
loSi jer kidev ver Camoyalibda sicocxlisunariani
opozicia”. Semdeg “nacionalur moZraobaze” miuTi-
Tebs: “isini imdenad diskreditirebuli arian, rom maTi
TiTieuli gamosvla Tavis marTlebad aRiqmeba. arada,
SeuZlebelia aaSeno demokratia pluralizmisa da opo-
ziciis gareSe. ar SeiZleba qveyanaSi iyos erTi partia
da erTi mTavari kaci, romelic yvelafers gadaw-
yvets”.1
Tanamedrove qarTul politikur scenaze SeimCne-
va erovnul-politikuri Zalebisa da aqtorisadmi
mxardaWeris zrda, romlebic qarTuli ideiT gamoirCe-
vian; amitom, mosalodnelia am Zalebis gaaqtiureba,
romlebic erovnul ideologiasa da RirebulebiT pri-
oritetebs ufro met upiratesobas aniWeben. am Zalebi-
sadmi mxardaWera SeiZleba ramdenime mizeziT iyos ga-
mowveuli: 1. erovnuli cnobierebis devalvaciiTa da

1
gaz.: ,,kviris palitra”, 25 noemberi-1dekemberi, 2013

321
erovnuli Rirebulebebis ugulebelyofiT, romelic
e.w. ,,vardosanTa epoqaSi” aSkarad gamokveTili tenden-
cia iyo; 2. “nacionaluri” reJimis mier axali ideolo-
giur-inteleqtualuri sivrcis SeqmniT, romelic nak-
lebad icavda qarTul tradiciebsa da azrovnebis we-
sebs; 3. eqstremistuli liberalizaciis Sedegad saSiS-
roeba Seeqmna qarTul saxelmwifoebriv TviTmyofado-
bas; 4. “nacionalurma” elitam Tavis sivrceSi moaxdina
iseTi Rirebulebebis koncentracia, romelmac daT-
rguna qarTuli mentaluri sivrce; 5. RirebulebiTma
avtoritarizmma gazarda moTxovnileba qarTul ideeb-
sa da patriotul Zalebze.
Tanamedrove qarTuli politikuri scena politi-
kuri opoziciis garkveul deficits ganicdis, romlis
gaaqtiureba politikur drosa da situaciazea damoki-
debuli. Tanamedrove qarTuli politikuri opozicia
unda gaxdes saxelmwifoebrivi TviTdamkvidrebisa da re-
aluri demokratiuli procesebis warmmarTveli Zala.

6.4 marTlmadidebluri eklesia - Tanamedrove

qarTul poltikur scenaze

Tanamedrove qarTul politikur tranziciaSi Ta-

visi aqtiuri roliT marTlmadidebluri eklesia gamo-
irCeva, romelic istoriulad yovelTvis mniSvnelovan
rols asrulebda politikur TviTdamkvidrebaSi.
qarTuli saxelmwifoebrivi TviTdamkvidrebisa da
TviTSemecnebis ideologiuri elementi yovelTvis
marTlmadidebluri qristianuli religia iyo; igi gar-
kveul saxelmwifoebriv-ideologiur RirebulebaTa
sistemas qmnida da zogaderovnuli cnobierebisa da
Tanacxovrebis safuZvels warmoadgenda. ivane javaxiS-
vili aRniSnavda, rom sazogadod qristianobam Ziria-
nad Secvala saqarTvelos politikuri mdgomareoba.

322
Semdgom saukuneebSi bevrjer yofila saqarTvelos
Tavgadasavali am axal sarwmunoebaze damokidebuli.1
eris istoriuli da politikuri Tanacxovreba su-
lier-ideologiuri pirobebis gareSe SeuZlebelia,
romelic tranziciis garkveul etapebze saxelmwifo-
ebrivi azrovnebis umniSvnelovanes elementad iqceva.
qarTveli politikuri eris formireba marTlmadideb-
luri eklesiis moRvaweobisa da Semoqmedebis gareSe
SeuZlebelia. qarTuli politikuri Tanacxovreba da
saxelmwifoebrivi TviTdamkvidreba istoriulad adas-
turebs religiuri elementis aucileblobas politi-
kuri tranziciis ideologiuri safuZvlebis Seqmnis
procesSi. SemTxveviTi araa, rom daviT aRmaSenebelma
qarTuli saxelmwifos ganviTarebis umniSvnelovanes
etapze SeZlo saero da sasuliero xelisuflebis gaer-
Tianeba, romliTac erovnul-politikuri TviTdam-
kvidrebis politikur-instituciuri da ideologiuri
safuZvlebi Seqmna. ilia WavWavaZem Camoayaliba erov-
nuli ideologiis umniSvnelovanesi principebi: mamu-
li, ena, sarwmunoeba; igi werda: “qristes rjuli qar-
TvelebisaTvis marto aRsareba ki ar iyo, igi amasTan
erTad politikuri qviTkiric iyo saqarTvelos mrava-
li nawilebis gasaerTianeblad da Semosakrebad. erTo-
ba sarwmunoebisa erTobas erisas moaswavebda. dro iyo
amisTana da sxva ara-ra elementi maSin SemZlebeli ar
iyo es Cvenis istoriis dasabamidam sasurveli erToba
daedgina”.2 ilias miaCnda, rom Cveni qveynis yvelaze
SorsmWvretelma “bedis-gamgebelma” mefeebma qristia-
nuli sarwmunoebis es unikaluri roli qveynisa da eris

1
ivane javaxiSvili. qarTvelTa gaqristianeba da bakur mefe.
qarTveli eris istoria xuT tomad, t. I. gamomcemloba palitra L,
Tb., 2012, gv. 217
2
i. WavWavaZe. rCeuli nawarmoebebi xuT tomad. t. IV. Tb., 1987, gv. 56

323
gadarCena-SenarCunebaSi kargad da droze gaacnobie-
res.1
politikuri tranziciis procesSi qarTuli ekle-
siis adgili da roli sworad rom gaviazroT, saWiroa
gamoviyenoT iliaseuli principebi — “rani viyaviT, ra-
ni varT da rad SeiZleba viqmneT”. istoriuli konteq-
stiT sakiTxis gaazreba dagvarwmunebs, rom qarTuli
marTlmadidebloba erovnul-saxelmwifoebrivi TviT-
Segnebis erTgvar RirebulebiT orientaciebs ayali-
bebda, romelic erovnuli TviTgadarCenis mZlavri ia-
raRi iyo. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi
ilia II ambobs: “saerTod, eris saxes, mis meobas ramdeni-
me faqtori ganapirobebs: warmomavlobis garda didi
mniSvneloba aqvs religias. gansxvavebuli religia er-
Ti da imave sawyisis mqone ers gansxvavebul kulture-
bad ayalibebs, zogjer ki urTierTdapirispirebula-
dac... Cveni samSoblo aris Cveni geni, Cveni ena, RvTisa
da moyvasisadmi gamovlenili Cveni siyvaruli, Cveni
warsuli, awmyo da momavali”.2
Tanamedrove qarTul politikur sivrceSi garkve-
uli TvalsazrisiT instituciuri da ideologiuri va-
kuumi SeiniSneba; politikuri Zalauflebis avtorita-
rulma sistemam politikur sivrceSi ver uzrunvelyo
instituciuri mdgradoba da wesrigi; warmoiSva er-
Tgvari instituciuri krizisi da sicariele, romelic
politikur aqtorTa moRvaweobas aramdgrad da qao-
sur xasiaTs aZlevda; erTpartiuli politikuri siste-
ma, romelic Tavis xelSi dominanti Zalis funqciur
datvirTvas iRebda, fsevdoopoziciur da fsevdoin-
stituciur sivrces warmoSobda; politikur velze

1
o. gogiaSvili. ilia dRes. ideologia, politika. Tb., 2010, gv. 304
2
sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, mcxeTa-Tbilisis
mTavarepiskoposis, biWvinTisa da cxum-afxazeTis mitropolitis,
uwmindesisa da unetaresis, ilia II-is saSobao episitole. Tb., 2008,
gv. 2-3, 7-8

324
fsevdostruqturebisa da fasaduri instituciuri aq-
torebis gamoCena politikuri tranziciis procesi-
sadmi garkveul nihilizmsa da gaucxoebas iwvevda; Se-
imCneoda sociumsa da fasadur instituciur aqtorebs
Soris politikuri sicariele, romelic uRirsTa zeo-
bis, politikuri pesimizmisa da uperspeqtivobis sin-
droms amkvidrebda. uwmindesi ilia II aRniSnavs: ”uRir-
sTa zeobis dro dadga. es mdgomareoba aucileblad un-
da Seicvalos, Tu gvsurs, swori nabijebi gagavdgaT da
saTanado orientaciebi Tavidanve ganvsazRvroT. saer-
Tod pirovneba da sazogadoeba erTmaneTs asazrdoe-
ben. calkeuli adamianis Camoyalibeba, misi msoflmxed-
velobis gansazRvra mniSvnelovnad aris damokidebuli
sazogadoebaSi arsebul RirebulebaTa sistemaze, ro-
melsac xelisuflebasTan erTad sarwmunoebac ganapi-
robebs”.1 patriarqi avtoritaruli reJimis pirobebSi
pirdapir miuTiTebda:”iqmneba uzneo cru avtoritete-
bi, romelnic TavianTi antierovnuli da antiqristia-
nuli qmedebebis gamo waxalisebulni da dajildoe-
bulni arian”.2
qarTul politikur velze instituciur vakuum-
Tan erTad, SeimCneoda ideologiuri da inteleqtua-
luri krizisi; mimdinareobda erovnul RirebulebaTa
erTgvari gadafaseba, rasac mentalur cvlilebebs
uwodebdnen; es mentaluri cvlilebebi, zogjer gauge-
bari iyo da avtoritatuli liberalizaciis pirobebSi
erovnuli Rirebulebebis gadafasebamde da uaryofam-
de dahyavdaT; aseTma viTarebam gamoiwvia Rirebulebi-
Ti orientaciebisa da erovnuli TviTdamkvidrebis
prioritetebis xSiri Secvla da qaosi. sazogadoebi-
saTvis gaugebari iyo ra orientaciebsa da priorite-

1
: gaz.: “axali Taoba”, 2013 wlis 7 maisi
2
sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is saSobao
epistole. Tb., 2008, gv. 6

325
tebs irCevda avtoritaruli dominanti Zala da ra ide-
ologiur safuZvlebs qmnida igi saxelmwifoebriobis
perspeqtiul ganviTarebaSi. aseTma viTarebam, politi-
kur sivrceSi erTgvari politikur-inteleqtualuri
krizisi gamoiwvia, rasac Sedegad mohyva sazogadoebis
nawilis da gansakuTrebiT axalgazrdobis sulieri da
ideuri degradacia. daikarga erovnuli ganviTarebisa
da aRorZinebis ideur-RirebulebiTi potenciali da
optimizmi.
politikuri reJimi, romelic 2003 wlis e.w. “var-
debis revoluciis” Semdeg damkvidrda, aSkarad adamia-
nuri uRirsobis zeims warmoadgenda. masobrivma fsi-
qozmma da paTologiurma RirebulebiTma gardaqmnebma
sazogadoebaSi uimedoba da pesimizmi daamkvidra; er-
TaderTi Zala, romelic aSkarad daupirispirda aseT
procesebs, marTmadidebluri eklesia aRmoCnda; ami-
tom, gasakviri ar unda iyos eklesiis poziciis gaaqti-
ureba da RirebulebiT cvlilebebSi misi aqtoruli
rolis zrda.
politikur sivrceSi instituciurma da ideolo-
giurma krizisma politikur aqtorTa erTgvari gadaj-
gufeba gamoiwvia. politikur velze instituciur da
ideologiur aqtorad qarTuli marTlmadidebluri
eklesia mogvevlina, romelmac sakuTar Tavze aiRo
qarTuli genetikuri RirebulebiTi da inteleqtualu-
ri potencialis dacva da misi SemoqmedebiTi TviTga-
darCena. aseT viTarebaSi, postsabWoTa sivrceSi avto-
ritaruli reJimebis TviTdamkvidrebam religiuri
faqtoris rolis gazrda gamoiwvia; SeimCneva maTi li-
derebis avtoritetis zrda da politikur procesSi aq-
tiuroba. qarTul politikur sivrceSi aseT avtorite-
tad sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia
II miaCniaT. amerikeli politologi Tomas de vaali sta-
tiaSi “patriarqebis gazafxuli” wers: “imis gamo, rom
postsabWoTa sivrceSi “Zalauflebis” vertikali gan-

326
mtkicda, arasamTavrobo institutebis umetesoba erTi
saintereso gamonaklisis garda, dasustda da es gamo-
naklisi erovnuli eklesiebia. ilia II da moskovis pat-
riarqi kirile pirveli, ufro TvalsaCinoni arian da
orive SorsmWvreteli politikuri figuraa. ilia meo-
res gamaognebeli reitingi aqvs, rac mas iolad aqcevs
saqarTvelos yvelaze popularul figurad. patriar-
qma politikaSic Seabija”...1 amerikeli profesori sti-
ven jonsi “amerikis xmisadmi” micemul interviuSi aR-
niSnavda, rom “Zalian maRalia undobloba saxelmwifo
institutebis mimarT — rogoricaa, magaliTad parla-
menti an Tundac prezidentis aparati. ndobis mxriv,
zustad sawinaaRmdego viTarebaa eklesiis mimarT. ro-
melic ar warmoadgens saxelmwifo instituts, magram
xalxis rwmena mis mimarT gamokveTilad maRalia”.2
aqedan gamomdinare, eklesia Tavisi gavlenis mas-
StabebiTa da RirebulebiTi transformaciis procesSi
aqtiuri monawilebiT SegviZlia miviCnioT politi-
kur-kulturuli sivrcis aqtorad; Tumca, misi es aq-
toruli roli politikiri speqtris mier yovelTvis
dadebiTad ar aris Sefasebuli.
qarTulma eklesiam Tavisi pozicia daafiqsira im
politikur cvlilebebTan dakavSirebiT, rac politi-
kuri xelisuflebis Secvlas mohyva saqarTveloSi; igi
arasodes yofila im iracionaluri procesebisadmi
gulgrili, romelic bolo wlebSi viTardeboda. gazeT
“niu-iork taimsis” Jurnalisti elen bari werda: “im
dros, rodesac qveyanaSi daZabuli saparlamento ar-
Cevnebi axlovdeboda, qveynis patriarqma sakuTari spe-

1
Tomas de vaali. patriarqebis gazafxuli. foreignpress.ge. 29 ianvari,
2011 weli. http://foreignpress.ge/analitika/2983.html?lang=ka-GE
2
stiven jonsi. saqarTvelos mosaxleoba saxelmwifos ar endoba.
2012 w. 18 ianvari. interviu “amerikis xmasTan”.
http://www.amerikiskhma.com/content/interview-stephen-jones-
137618598/537977.html

327
cifikuri winasaarCevno rituali Caatara: xatebiTa da
wminda relikviebiT aRWurvili TviTmfrinavi mTeli
qveynis masStabiT dafrinavda, mRdlebi ki qveynis mo-
mavlisaTvis loculobdnen, rac antikuri praqtikis
erTgvari ganaxlebuli versia gaxldaT, romelsac
mtris Semosevis an sxva katastrofebis win mimarTav-
dnen. es daufaravi Jesti iyo qarTuli eklesiis mxri-
dan, romelic, marTalia kulisebidan, magram mainc se-
riozul gavlenas axdens politikur cxovrebaze”.1 To-
mas de vaali pirdapir miuTiTebs, rom “qarTulma mar-
Tmadideblurma eklesiam, konservatiuli ganwyobebis
bastionma saqarTveloSi, Cumad daukra kveri ivaniSvi-
lis partias, “qarTul ocnebas”, miuxedavad gancxade-
buli neitralitetisa”.2
qarTul politikur sivrceSi instituciuri da
ideologiuri vakuumis Sevseba eklesiam ikisra. mas po-
litikuri tranziciisa da RirebulebaTa gadafasebis
procesSi gansakuTrebuli funqcia daekisra: 1. poli-
tikuri tranziciis procesSi moaxdinos politikuri
Zalebis konsolidireba da erovnuli Rirebulebebisa
da qarTuli mentaluri tradiciebis dacva; 2. politi-
kur velze Seavsos inteleqtualur-ideologiuri da
RirebulebiTi vakuumi da daamkvidros zepartiuli
cnobiereba; 3. aqtiuri monawileoba miiRos Tanamedro-
ve qarTuli saxelmwifos ideologiuri safuZvlebis
SeqmnaSi, romlis mniSvnelovani elementi marTlmadi-
debluri qristianul-sarwmunoebrivi elementi iqneba;
4. gansazRvros religiuri faqtoris roli erovnuli
da saxelmwifoebrivi orientaciis formirebaSi; 5.
tranziciis procesSi xeli Seuwyos erovnuli Tanxmo-

2 elen bari. eklesiis Zala prezidentis metoqeebs gamarjvebaSi

daexmara. http://foreignpress.ge/analitika/4074.html?lang=ka-GE
2
Tomas de vaali: kavkasiaSi amerika ver Seiqmneba.
http://for.ge/view.php?for_id=19427&cat=2

328
bisa da stabiluri demokratiuli procesebis ganviTa-
rebas.
politikuri tranziciis procesSi wamoWril
problemebs sruliad saqarTvelos kaTolikos-patri-
arqi ilia II mniSvnelovan yuradRebas uTmobs, romelic
Seexeba rogorc socialur-ekonomikuri, ise kultu-
rul-ideologiuri da sulieri ganviTarebis sakiT-
xebs; misi azriT, aucilebelia kargad gavacnobieroT
ra garemoSi vcxovrobT, romeli tendenciebia mniSvne-
lovani, ra aris misaRebi da ra uarsayofi. patriarqi,
gansakuTrebiT axalgazrdobas mouwodebs, SeinarCu-
non Cveni TviTmyofadoba, tradiciuli qristianuli
cxovrebis wesi. igi miuTiTebs, rom qarTuli idea or
umTavres svets eyrdnoba: esaa sulieri Rirebulebebi
da erovnul-kulturuli faseulobebi. qarTulma ide-
am rom xorci Seisxas da ganviTardes saWiroa saxelmwi-
fos, sazogadoebisa da eklesiis Zalisxmeva.1 uwmindesi
ganmartavs, rom ers, iseve rogorc pirovnebas aqvs
Rirsebis grZnoba. sazogadoeba, romelic Rirsebis gan-
cdas moklebulia, ganwirulia gadagvarebisaTvis. ami-
tomac aris es Tviseba eris arsebobis erTgvari garan-
ti. igi miuTiTebs, rom “qristianobam da saqarTvelos
eklesiam ki sabolood Camoayaliba erTiani qarTuli
eri: erTi eniT, erTi kulturiT, cnobierebiTa da
cxovrebis wesiT”2.
politikuri tranziciisa da erovnul-saxelmwi-
foebrivi TviTdamkvidrebis procesma wina planze wa-
moswia qarTuli ideis sakiTxi. patriarqi aRniSnavs,
rom uzenaesi WeSmaritebisadmi Tavdadeba aris qarTu-
li idea. qarTuli ideisaTvis ucxoa eqspansia da agre-
sia. amitomacaa, mTeli Cveni istoria uangarobis, gul-
1
sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is saSobao
epistole. Tb., 2007, gv. 3-4
2
sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is saSobao
epistole. Tb., 2008, gv. 3

329
wrfelobis, vaJkacobisa da zneobriobis gamoxatule-
ba. qarTul ideaSi aseve sruli sisavsiT aris ganxorci-
elebuli qristianuli mcneba moyvasis siyvarulisa.
qarTulma ideam saukuneTa manZilze Camoayaliba Cveni
xasiaTi, Cveni kultura da yofa.1
avtoritaruli reJimis pirobebSi patriarqi mi-
niSnebebiT yovelTvis xmas imaRlebda Zaladobis, Rir-
sebis Selaxvisa da SiSis sindromis damkvidrebis wina-
aRmdeg; igi erT-erTi gamorCeuli moRvawe iyo, rome-
lic Tavisi Semrigebluri, gawonasworebuli da pragma-
tuli midgomebiT yovelTvis miuTiTebda problemebis
gadaWris saSualebebsa da gzebze. 2011 wlis 26 maiss,
rodesac Zalismieri meTodebiT darbeul iqna demon-
stracia, patriarqma Tavis sakvirao qadagebaSi aRniSna:
“nuTu ar SeiZleba SevqmnaT darbazi da quCaSi ki ar ga-
movides xalxi, aramed am darbazSi gadawydes sakiTxebi.
bolo aseTi gamosvla iyo mZime da damTavrda msxver-
pliT”. Semdeg igi ganagrZobs: “...yvelaze saSiSi katego-
riuli urTierToba da azrovnebaa. miuxedavad imisa,
rom patriarqi var es ar niSnavs, rom yvela sakiTxSi Se-
ucdomeli var da yvelaze Wkviani. vfiqrob, dRes Cveni
yofa da cxovreba ar aris adamianebs Soris harmoniuli
urTierToba. adamianebi gamodian quCaSi protestis
niSnad da xelisufleba maT xSirad ewinaaRmdegeba.
vfiqrob aseTi urTierToba unda damrTavdes, unda
iyos msjeloba. Cveni mTavari mizani unda iyos, rom Cve-
ni saqme iyos saqme uflisaTvis da sasargeblo adamiane-
bisaTvis. Cven jer kidev ver viswavleT sxvisi mosmena”.2
uwmindesi miuTiTebs: “ukiduresobebi araferSi ar
varga, miT umetes, azrovnebaSi. am sferoSi ukidureso-

1
sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, mcxeTa-Tbilisis
mTavarepiskoposis, biWvinTisa da cxum-afxazeTis mitropolitis
ilia II-is saaRdgomo epistole. Tb., 2011, gv. 10-13
2
sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is sakvirao
qadageba, 2011 wlis 29 maisi. http://www.ambebi.ge/sazogadoeba/38580

330
bebs mivyavarT an fanatizmamde, an fsevdo-liberaliz-
mamde; orive gadaxvevaa WeSmaritebidan da, amdenad, mi-
uRebelic”.1
uwmindesi mniSvnelovan yuradRebas uTmobs ga-
naTlebis reformebis procesSi daSvebuli Secdomebis
kritikul analizs; am Secdomebma mogvitana is, rom mo-
zardebi codnis SeZenis survils naklebad amJRavneben,
samecniero moRvaweoba ki araprestiJulad miaCniaT. es
mdgomareoba unda gamoswordes. mecnierebis ganviTa-
rebis gareSe qveyanas ar aqvs momavali, radganac eris
sulierebisa da ganaTlebis erT-erT umTavres Zalas
swored isini warmoadgenen.2 patriarqi miuTiTebs, rom
“mecnierebas gansakuTrebuli yuradReba unda mivaqci-
oT, radgan is gadaarCens Cvens xalxs. Tu Cven mecniere-
ba davkargeT da daviviwyeT, qarTveli xalxi daiRupeba.
mecniereba cvlis adamianis bunebas da xasiaTs. Tu ga-
naTlebulia adamiani, met pasuxismgeblobas grZnobs
RvTis, samSoblosa da ojaxis winaSe”.3 patriarqi gansa-
kuTrebul yuradRebas aqcevs axalgazrobaSi Rrma az-
rovnebis ganviTarebis sakiTxebs; igi aRniSnavs: “axal-
gazrdebma da, saerTod, nebismierma pirovnebam, Rrma
azrovnebis gansaviTareblad saWiroa ikiTxos rogorc
sasuliero wignebi, ise mxatvruli, filosofiuri, is-
toriuli, fsiqologiuri da sabunebismetyvelo lite-
ratura. amis gareSe maTi xedvis diapazoni viwro iqneba
da ver gaakeTeben swor arCevans”.4

1
sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is
saaRdgomo epistole. Tb., 2014, gv. 12
2
sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is saSobao
epistole. Tb., 2010, gv. 6
3
sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is sakvirao
qadageba, 2014 wlis 26 ianvari. http://www.ambioni.ge/sakvirao-qadageba-26-
01-2014
4
sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is
saaRdgomo epistole. Tb.,2014 gv. 15

331
 saganmanaTleblo sistemis srulma kraxma inte-
leqtualuri krizisi da vakuumi gamoiwvia; axalgaz-
rdobis nawili gadaeCvia analitikur azrovnebasa da
movlenebis kritikul Sefasebas; maT dakarges unari
damoukideblad da SemoqmedebiTad gansajon Rirebu-
lebiTi tranziciis Taviseburebebi da miiRon situaci-
is Sesabamisi adeqvaturi gadawyvetilebebi. amasTan da-
kavSirebiT patriarqi aRniSnavs: ”Cven unda gvqondes
WeSmaritebaze dafuZnebuli analitikuri azrovnebis
unari, rom gavarCioT, ra aris misaRebi da ra — uarsa-
yofi; gaviazroT, rogor davZlioT esa Tu is problema,
ra gavakeToT imisaTvis, rom adre daSvebuli Secdome-
bi aRar gavimeoroT da SevZloT momavlis swori prog-
nozireba”.1 amasTanave, uwmindesi aRniSnavs, rom sko-
lidanve unda SeaCvion patarebi analitikur azrovne-
bas sworad dagegmili saswavlo procesis safuZvelze.2
patriarqi gansakuTrebul yuradRebas uTmobs am-
partavnebis sakiTxs, romlis ori saxe gamohyo — xor-
cieli da sulieri; am senis yvelaze mZime formad suli-
eri ampartavnoba miiCnia. man yuradReba gaamaxvila mo-
qalaqeebis garkveul jgufebze, romlebic uzneobiT
amayoben, codvas codvad ar miiCneven da cdiloben
sxvebic Tavisi msgavsi gaxadon. samwuxarod, amas Cveni
masmediis saSualebebic xSirad mxars ubamen, avxorco-
bisa da sisastikis propagandas axorcieleben da amiT
borots did samsaxurs uweven.3 Semdeg uwmindesi aRniS-
navs, rom “yovelives Tavi da Tavi ki is aris, rom seku-
larulma ideologiam pirovneba RmerTisagan damouki-
debel arsebad warmoaCina, kvarcxlbekze codviT dam-

1
sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is saSobao
epistole. Tb., 2010, gv. 7
2
sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is
saaRdgomo epistole. Tb.,2014, gv. 14-15
3
sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is saSobao
epistole. Tb., 2011, gv. 4-5

332
Zimebuli adamiani daayena da yvelaferi mis instiqtebs
dauqvemdebara, riTac mdabali vnebiTi midrekilebebis
legitimacia moindoma, moraluri da sulieri orienti-
rebi daukarga da es individualizmis sababiT gaamar-
Tla”.1
Tanamedrove globalizaciis procesSi saerTaSo-
riso enebi gansakuTrebul adgils iWers da zogjer, xe-
lovnuri mizezebiT, lokaluri enebi iCagrebian. qar-
Tuli ena, sarwmunoebriv fenomenTan erTad, qarTuli
erovnuli sulierebisa da azrovnebis wesis mniSvnelo-
vani komponenti iyo. qarTuli ena erovnuli azrovnebis
specifikisa da inteleqtualuri potencialis gamom-
xatveli fenomenia. am TvalsazrisiT, qarTuli inte-
leqtualuri potenciali da azrovnebiTi Tanacxovre-
bis wesi erovnul gonSi koncentrirdeba. patriarqi am
mimarTulebiTac migviTiTebs da aRniSnavs, rom “Cvens
ers qarTuli enis saxiT udidesi saunje aqvs da mas Ti-
Toeuli Cvengani unda moufrTxildes; Cvens enaSi gan-
cxadebulia Cveni istoria, Cveni msoflaRqma da azrov-
nebis wesi. ena ar aris marto komunikaciis saSualeba...
qarTuli enis sisavses mis dialeqtTa da kilikovTa
mravalferovneba, qarTveli kacis gancdis siRrme da
mdidari sulieri samyaro ganapirobebs. gansakuTrebiT
aRsaniSnavia is faqti, rom siZvelisa da saukuneTa man-
Zilze gancdili cvlilebebis miuxedavad, ar gawyveti-
la kavSiri Zvel da Tanamedrove qarTul enas Soris,
rac mis did sicocxlisunarianobaze metyvelebs”.2
Tanamedrove qarTuli eklesiis, iseve, rogorc
sxva aqtorebis, umniSvnelovanes problemad rCeba qvey-
nis teritoriuli mTlianobis aRdgena. am mimarTule-
biT mniSvnelovani movlena iyo 2010 wlis 21 dekembers
1
sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is saSobao
epistole. Tb., 2014, gv. 7
2
sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is saSobao
epistole. T., 2010, gv. 10-11

333
saqarTvelos eklesiis wminda sinodis gadawyvetileba
cxum-afxazeTis mmarTvel mRvdelmTavrad sruliad sa-
qarTvelos kaTolikos-patriarqis dadgenis Sesaxeb.
patriarqi ilia II aRniSnavs, rom es aris istoriuli re-
alobis sajarod kidev erTxel gancxadeba da Tqma imi-
sa, rom afxazeTi yovelTvis iyo saqarTvelos ganuyo-
feli nawili, xolo afxazeTis mosaxleoba — saqarTve-
los eklesiis sulieri Svilebi... qveynis teritoriuli
mTlianobis darRvevis miuxedavad, saqarTvelos ekle-
siis iurisdiqciis sazRvrebi ar Secvlila. igi, RvTis
wyalobiT, sulierad TiTqmis yovelTvis inarCunebda
aTaswleulobiT Camoyalibebul, mTlian sxeuls Cveni
qveynisa da es dResac asea, misi azriT, is rac Cvensa da
afxazebs, Cvensa da samaCablos osebs Soris moxda po-
litikuri intrigis Sedegi iyo da Cvens xalxebs Soris
urTierTobasTan saerTo araferi aqvs.1
sulier problemebTan erTad kaTolikos-patri-
arqi ilia II did yuradrebas socialur sakiTxebsac aq-
cevs; uwmindesi aRniSnavs, rom “garda sulierisa, siZne-
leebi sxvac mravlad gvaqvs: masobrivi umuSevroba, Cve-
ni mosaxleobis ucxoeTSi migracia, saSualo da umaR-
lesi ganaTlebis dabali done, patimrebis ricxvis
zrda, sabazro ekonomikisa da biznesis, soflis meurne-
obis problemebi...”2
uwmindesi da unetaresi mniSvnelovan yuradRebas
uTmobs ekonomikisa da gansakuTrebiT agraruli seq-
toris aRorZinebis problemebs. Tanamedrove qarTuli
soflis meurneoba umZimes mdgomareobaSia da misi
aRorZineba da reabilitacia politikuri TviTgadar-
Cenisa da saxelmwifoebrivi TviTdamkvidrebis aucile-
beli pirobaa. patriarqi ambobs, rom aucilebelia sa-
1
sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is saSobao
epistole. Tb., 2011, gv. 13
2
sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is saSobao
epistole. Tb., 2011, gv. 12

334
Sualo da mcire sawarmoTa doneze, marTvis swor sis-
temaze dayrdnobiT, mrewvelobis, soflis meurneobisa
da gadamamuSavebeli dargis swrafi ganviTareba. is,
rom Cveni xelisufleba soflis meurneobisa da mrewve-
lobis winsvlisaTvis garkveul nabijebs dgams, misa-
salmebelia, magram gasakeTebeli kvlav bevria. Semdeg
patriarqi miuTiTebs im mimarTulebebze, romlis gan-
viTarebasac gansakuTrebuli yuradReba unda mieqces:
1. saqarTvelo yovelTvis iyo da kvlav unda gaxdes va-
zisa da xorblis qveyana; 2. ekologiurad sufTa da kon-
kurentunariani sasoflo-sameurneo produqciis mwar-
moebeli.1
avtoritarulma reJimma Tavisi xeli qarTul ar-
qiteqturasac daamCnia; zogjer, aSenda iseTi Senobebi,
romlebic saerTo arqiteqturul stils amaxinjebda
da sazogadoebisaTvis raime sargeblobis momtani sru-
lebiTac ar iyo; yovelive es erTi adamianis gemovneba-
ze iyo agebuli da bolSevikuri arqiteqturuli sti-
lisaTvis damaxasiaTebeli Taviseburebebis gagrZele-
bas warmoadgenda. amasTan dakavSirebiT patriarqi aR-
niSnavs: “xSiria, rodesac raRacas vaSenebT da Semdeg is
asaRebi xdeba, radgan ver gaviazreT, saWiro iyo Tu ara
saqarTvelosaTvis es mSenebloba... adamianma unda gamo-
iyenos analitikuri azrovneba, rom gansajos, ramdenad
saWiroa esa Tu is mSenebloba da ramdenad gamoadgeba
momaval Taobebs da ar unda ifiqros mxolod ise, ro-
gorc mas moswons”.2
2011 wlis 26 ivliss, q. kievSi erTmaneTs Sexvdnen
saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia II da ruseTis
patriarqi kirile. es Sexvedra daZabuli urTierTobe-

1
sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is saSobao
epistole. Tb., 2009, gv. 10-11
2
sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is sakvirao
qadageba, 2014 wlis 26 ianvari. http://www.ambioni.ge/sakvirao-qadageba-26-
01-2014

335
bis fonze mniSvnelovan istoriul movlenad unda Se-
fasdes ori xalxis urTierTobaSi; es ar iyo mxolod
or marTlmadideblur erovnul eklesiebs Soris Ta-
namSromlobis gaRrmavebisaken gadadgmuli nabiji, ara-
med man politikuri Sinaarsic SeiZina; agreTve, umniS-
vnelovanesi iyo 2013 wlis ivlisSi uwmindrsis monawi-
leoba ruseTis gaqristianebis 1025-e wlisTavisadmi
miZRvnil saiubileo RonisZiebebSi, sadac saxelmwifo-
TaSoriso urTierTobebis bevri problemuri sakiTxi
iqna ganxiluli; 23 ivliss danielis monastris sapatri-
arqo rezidenciaSi saqarTvelos delegacia Sexvda mos-
kovisa da sruliad ruseTis patriarqs, uwmindess kiri-
les. patriarqma Sexvedraze aRniSna: “axla vcxovrobT
globalizaciis epoqaSi, rodesac SeiZleba mogeCvenos,
rom mravali sulieri da kulturuli faseuloba kar-
gavs Tavis Zalas; magram sinamdvileSi es faseulobebi
aris swored is xsna, romelic gadaarCens Cvens erebs.
rwmena, sasoeba da siyvaruli, Cveni kultura da lite-
ratura — es yvelaferi imisTvis unda SevinarCunoT,
rom Cvenma eklesiebma da xalxebma momavalSi ganviTare-
ba SeZlon”.1 aseTma Sexvedrebma xeli unda Seuwyos sa-
xelmwifoTaSoriso urTierTobebs da aRmofxvras is ne-
gatiuri tendenciebi, romlebic saqarTvelo-ruseTis
urTierTobebSi 2008 wlis agvistos omis Semdgom peri-
odSi warmoiSva.
Tanamedrove qarTul politikur cvlilebebze
mniSvnelovan gavlenas axdens globalur sivrceSi mim-
dinare procesebi; es movlenebi RirebulebiTi da ideo-
logiuri TvalsazrisiT moqmedeben demokratizaciis,
erovnuli TviTSegnebis, tradiciuli Rirebulebebis,
politikuri wesrigisa da stabilurobis procesebze.
Tumca, arCevani Cvens erzea damokidebuli da sakuTari
Tanacxovrebis Tanamedrove formebi TviTon unda Sear-

1
sapatriarqos uwyebani, #30, 1 agvisto-19 seqtemberi, 2013, gv. 5

336
Cios da gare faqtorebze ar unda iyos damokidebuli.
ilia WavWavaZe werda: “gveyo batonebo, Cvenis awmyosi da
momavlis bedis sxvazed migdeba. Cvenis gaWirvebisa, gu-
listkivilis da wadilis patronni Tavad unda viyvneT.
mZimea es uReli, magram miT ufro saxelovania misi er-
Tgulad gamwevi. mZimea, magram umagisod ver Soebula am
qveyanazed sikeTe da Zal-Rone xalxisa. sxva gza ar aris,
Cveni cxovrebis Sara-gza Cvenve unda gavikafoT, bedi da
ubedoba xelT unda vigdoT”.1
qarTulma eklesiam ki erovnuli TviTmyofadobisa
da TviTdamkvidrebis damoukideblad da erovnuli in-
teresebidan gamomdinare gadawyvetas sulieri da ideo-
logiuri stimuli unda misces. uwmindesi da unetaresi
ilia II aRniSnavs: “saxelmwifo unda ganviTardes da misi
ideologiis ganmsazRvreli unda iyos ara gare geopo-
litikuri faqtorebi, aramed erovnuli interesebi. am
interesebs umniSvnelovanesad unda miiCnevdes rogorc
xelisufleba, ise partiebi, arasamTavrobo organizaci-
ebi da masmedia. igive iTqmis Cvens TiToeul moqalaqe-
zec. Cven Cveni meoba unda davicvaT, raTa ar viqceT
sxvaTa miznebis ganxorcielebisaTvis brma iaraRad. es
nebismieri saxelmwifos arsebobisa da ganviTarebis ga-
rantiaa”.2
saqarTvelo rTul geopolitikur sivrceSi mdeba-
reobs da qarTuli identobis SenarCuneba didad aris
damokidebuli marTlmadidebluri eklesiis gavlenasa
da rolze; eklesiis dasustebam SesaZlebelia qarTuli
saxelmwifos ideologiuri safuZvlebis moSla gamoiw-
vios; amitom, Tanamedrove politikur sivrceSi misi av-
toritetisa da gavlenis zrda, rodesac sxva aqtorebi
sustia, kanonzomier movlenad migvaCnia; Tumca, aris Za-

1
i. WavWavaZe. Txz. sr. krebuli aT tomad. t. IV. gv. 323
2
sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is
saaRdgomo epistole. gaz. “kviris palitra”, 20-26 aprili, 2009

337
lebi, romlebic eklesiis gavlenis winaaRmdeg gamodian
da saxelwifoebrivi TviTdamkvidrebis sakiTxebSi mis
rCevebs uaryofiTad uyureben. uwmindesi ilia II ambobs:
“eklesia iyo da dResac aris udidesi Zala. is ar aris mi-
marTuli vinmes winaaRmgeg. is aris Zala sulieri da mac-
xonebeli. imisaTvis, rom adamiani iyos bednieri, eklesi-
as gverdiT unda daudges. Cveni mfarveli dedamiwaze
marTlmadidebeli, samociqulo eklesiaa. xSiria, roca
eklesias ebrZvian da amcireben. vinc daamcirebs eklesi-
as, is aucileblad isjeba da amitom amas unda veridoT”.1
Tanamedrove politikuri tranzicia da demokra-
tiuli procesebis gaRrmaveba kidev ufro gazrdis qar-
Tuli eklesiisa da marTlmadidebeli qristianuli sar-
wmunoebis rolsa da daniSnulebas; igi Tanamedrove po-
litikuri sivrcis umniSvnelovanesi instituciuri da
ideologiuri aqtori gaxda; qarTul sazogadoebas
yvelze didi imedi marTlmadidebluri sarwmunoebis
aqvs, rogorc erovnul-saxelmwifoebrivi TviTdamkvid-
rebis umniSvnelovanesi sulieri da RirebulebiTi faq-
tori. patriarqi ambobs, rom Cveni sazogadoeba eklesii-
sagan mravalwliani gaucxoebis Semdeg, kvlav ubrundeba
rwmenas da es bunebrivi, TandaTanobiTi procesia.2 eris
gamoRviZebisa da RvTisken Semobrunebis procesi nela,
magram mainc mimdinareobs.3 qarTulma eklesiam samar-
Tlianad da situaciis Sesabamisad daikava politikuri
tranziciis erT-erTi umniSvnelovanesi aqtoris adgi-
li; man unda misces ers politikuri optimizmisa da
erovnuli potencialis srulyofilad gamovlenis Zala.

1
saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is sakvirao qadageba.
2011 w. 10 ivlisi. http://www.ambebi.ge/sazogadoeba/38580
2
sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is saSobao
epistole. Tb., 2010, gv. 12
3
sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is saSobao
epistole. Tb., 2011, gv. 9

338
 meSvide Tavi.

politikuri kultura da demokratiis

stabiluroba saqarTveloSi

7.1. samoqalaqo racionalurobis formireba

Tanamedrove qarTul politikur-kulturul
sivrceSi

Tanamedrove qarTuli politikuri tranziciis

mizania demokratiis stabiluri funqcionireba, rome-
lic maRali samoqalaqo kulturis safuZvelze miiRwe-
va. samoqalaqo kulturis done politikur-kulturu-
li sivrcis racionalurobis maCvenebelia. politiku-
ri kulturis garkveuli modeli qmnis samoqalaqo
kulturis iseT sivrces, romelic moqalaqeTa racio-
nalur an iracionalur qcevebSi gamovlindeba; poli-
tikur-kulturul sivrceSi SeiZleba gamovlindes in-
dividTa racionalur-aqtivisturi an iracionalur-pa-
siuri pozicia; politikuri monawileoba am or models
emyareba. amitom, samoqalaqo kultura Sereuli poli-
tikuri kulturis sinTezia, romelic aqtiuri an pasiu-
ri orientaciebis saxiT gamovlindeba.1
demokratiuli politikuri kulturis elemente-
bis gaZliereba da damkvidreba, TavisTavad xels uw-
yobs samoqalaqo kulturis formirebasa da raciona-
luri politikuri sivrcis Seqmnas. racionaluri po-
litikuri sivrce qmnis politikuri wesrigis iseT mo-
dels, romelic legitimurobis maRal xarisxs emyareba
da demokratiis stabilur funqcionirebas ganapiro-
bebs. gardamavali sazogadoebebisaTvis, romlebic po-
litikuri tranziciis procesSi imyofebian, SeiZleba

1
g.almondi, s.verba. samoqalaqo kultura da demokratiis
stabiluroba. J. ,,solidaroba”, #2(29), 2009, gv. 37-38

339
warmovadginoT politikuri cvlilebebis ganxorcie-
lebis aseTi paradigmuli sqema: politikuri kultura
— samoqalaqo kultura — racionaluri politikuri-
kulturuli sivrce, romelmac unda Seqmnas legitimu-
ri wesrigis demokratiuli modeli. racionaluri le-
gitimuri wesrigi uzrunvelyofs demokratiis stabi-
lurobas da gamoricxavs politikur krizisebsa da sa-
moqalaqo dapirispirebas. samoqalaqo kultura maRal
saxelmwifoebriv kulturasa da erovnul Tanxmobas em-
yareba. prof. a. tukvaZe aRniSnavs, rom ,,samoqalaqo
kulturis analizi gviCvenebs, rom igi konsensualuri
kulturaa, sadac didia Tanxmobis xarisxi demokratiis
sabaziso Rirebulebebis irgvliv. samoqalaqo kultu-
ra Sereuli kulturaa, romelSic erTi meoris gverdiT
Tanaarseboben monawilis, qveSevrdomis da mrevlis
orientaciebi. masSi moqalaqeebis aqtiuroba da pasiu-
roba erTi meores enacvleba, rac ganapirobebs xeli-
suflebasa da pasuximgeblobas Soris balansis Senar-
Cunebas”.1
SeiZleba vTqvaT, rom politikur-kulturuli
sivrcis samoqalaqo racionaluroba es aris konsensu-
alur politikur da samoqalaqo kulturaze damyare-
buli sazogadoeba, romelic orientirebulia erov-
nul-saxelmwifoebriv interesebsa da politikuri po-
ziciis racionalur-aqtivistur formebze. e.i. mas ori
mxare aqvs: 1. erovnul-saxelmwifoebrivi cnobierebisa
da azrovnebis maRali kulturis done; 2. politikuri
qcevebisa da politikuri monawileobis racionalur-
aqtivisturi formebi. ოrივე es elementi erTmaneTs ga-
napirobebs da individisa da saxelmwifos Rirebule-
biT sivrces warmoadgens, romelic politikuri mona-
wileobis racionalurobaSi gamovlindeba. politiku-

1
a.tukvaZe. politikuri kulturis SedarebiTi analizi.
,,universali”,Tb., 2014, gv.172

340
ri sivrcis racionalurobis safuZvelze vRebulobT
demokratiis stabilurobis garantiebs, romelic po-
litikuri reJimis etapobriv modernizaciasa da gar-
kveul politikur wesrigs uzrunvelyofs.
politikuri sivrcis racionalurobis formireba
RirebulebiT transformaciebs emyareba, romelic po-
litikur sivrceSi instituciuri wesrigis damyarebasa
da garkveuli orientaciebis damkvidrebazea damokide-
buli. gardamavali demokratiis pirobebSi politiku-
ri sivrcis institutizacia da moqalaqeTa politiku-
ri orientaciebis formireba samoqalaqo racionalu-
robis damkvidrebis aucilebeli elementebia.
politikuri reJimis upirveles damaxasiaTebel
niSnad misi mdgradoba da legitimuroba warmoadgens,
romelsac politikuri institutebis funqcionaluri
stabiluroba ganapirobebs. stabiluroba rTuli feno-
menia da moicavs iseT elementebs, rogoricaa: mmarTve-
lobiTi sistema, romelsac politikuri elitis kompe-
tenturoba da TviTdamkvidrebis prioritetebi gan-
sazRvravs; samoqalaqo wesrigisa da Tanxmobis miRwevis
formebi, romelic erovnul-saxelmwifoebriv intere-
sebs unda emyarebodes; legitimurobis SenarCunebis
formebi, romelic saerTo instituciur wesrigs emya-
reba; marTvis sistemis saimedobis uzrunvelyofa, ro-
melic maqsimalurad gamoxatavs sociumis interesebsa
da ganwyobilebas. stabiluroba ar gamoricxavs cvli-
lebebsa da reformebs, romelic demokratiuli poli-
tikuri sivrcis racionalurobis aucilebeli proce-
sia. stabiluroba niSnavs arsebuli politikuri siv-
rcis SenarCunebas, romelic Seesabameba konkretul
politikur reJims da gamoxatavs moqalaqeTa sasi-
cocxlo da erovnul-saxelmwifoebriv interesebs.
demokratiis arastabiluroba Tan axlavs iseT re-
Jimebs, romlebic mkveTr cvlilebebsa da reformebs
ganicdian. arastabiluroba da krizisuli situacia Se-

341
iZleba gamoiwvios: 1. politikuri elitis mier daSve-
bulma uxeSma Secdomebma da eqstremistulma moqmede-
bebma; 2. sazogadoebaSi politikurma da kulturulma
uTanxmoebebma; 3. moqalaqeTa interesebisa da moTxov-
nilebebis gauTvaliswineblobam; 4. politikur ZalTa
qaosurma ganlagebam da maT Soris ideologiur winaaR-
mdegobaTa xasiaTma; 5. sazogadoebisaTvis miuRebeli
ideebisa da Rirebulebebis damkvidrebam.
gardamavali demokratiis pirobebSi, rodesac mim-
dinareobs konsolidirebuli demokratiis formireba,
samoqalaqo racionaluris damkvidrebis upirvelesi
pirobaa instituciuri wesrigis damyareba. instituci-
uri qaosi da dapirispireba iwvevs sazogadoebis Rire-
bulebiT uTanxmoebasa da samoqalaqo iracionaluro-
bis gaZlierebas, romelic SeiZleba erovnul-saxelmwi-
foebrivi nihilizmisa da politikuri apaTiis mizezi
gaxdes; aseTma procesma SesaZlebelia samoqalaqo da-
pirispirebis xasiaTi miiRos da politikuri sivrce sa-
yovelTao pesimizmSi aRmoCndes. amitom, politikuri
institutebis funqcionalur racionalurobas demok-
ratiis stabilurobisaTvis gadamwyveti mniSvneloiba
eniWeba. politikuri institutebi uzrunvelyofen mo-
qalaqeTa racionalur monawileobas politikur cvli-
lebebSi, romelic stabilurobis umniSvnelovanesi da
gadamwyveti pirobaa.1
Tanamedrove qarTul politikur sivrceSi demok-
ratiis stabilurobisa da samoqalaqo racionaluro-
bis formirebis erT-erTi aucilebeli pirobaa poli-
tikuri institutebisa da masTan dakavSirebuli poli-
tikuri Zalebis konsolidirebuli da saxelmwifoebriv
interesebze damyarebuli moRvaweoba. samwuxarod,
qarTuli politikuri sivrce instituciur kriziss ga-

1
იხ. : С. Хантингтон . Политический порядок в меняющихся обществах.
М., Прогрес-Традиция, 2004, с. 32, 95

342
nicdis, romelic Seexeba, rogorc struqturul-orga-
nizaciul, ise ideologiur da RirebulebiT sferoebs;
maT ar gaaCniaT myari ideologiuri koncefciebi da
RirebulebiTi orientaciebi, romelic, zogjer, erTi
lideris pirad interesebzea agebuli da klanur Sefe-
rilobas iRebs. amitom, vfiqrobT, rom klanurobis
elementebi farTod gavrcelebuli sindromia Tana-
medrove qarTul politikur sivrceSi, romelic mudmi-
vad qmnis destruqciulobisa da dapirispirebis saSiS-
roebas. politikuri klanurobis naTeli magaliTi iyo
,,moqalaqeTa kavSirisa” da ,,erTiani nacionaluri moZ-
raobis” moRvaweoba, romlebmac ver SeZles erovnul-
saxelmwifoebrivi Tanxmobisa da konsolidirebuli
sivrcis Seqmna. mizezebi mxolod am partiuli sisteme-
bis uunarobaSi ar mdgomareobs, aramed samoqalaqo
iracionaluri tendenciebis gaZlierebaSia, romelsac
Zalauflebis SesanarCuneblad politikuri elitac
aRvivebda Tavisi klanuri principebidan gamomdinare.
politikur sivrceSi politikuri klanuri struq-
turebi iwvevda kriminaluri elementebis gaZlierebas.
samoqalaqo sivrceSi klanuroba metad saSiSi movle-
naa, romelic aZlierebs sazogadoebriv destruqciu-
lobas. ,,erTiani nacionaluri moZraoba”, romelic e.w.
,,vardebis revoluciis” Sedegad movida xelisuflebis
saTaveSi, 2012 wlis oqtombris cvlilebebis Semdeg
destruqciul Zalad mogvevlina; isini manipulireben
politikuri cvlilebebis negatiur tendenciebze da
sayovelTao agresiulobisa da destruqciulobis ele-
mentebis momZlavrebas uzrunvelyofen. negatiuri
tendenciebi da destruqciuli sivrce maTi klanuri
interesebis gaZlierebisa da Zalauflebis xelSi Cag-
debis sindromad miiCneva.
Tanamedrove qarTul politikur sivrceSi ,,erTi-
ani nacionaluri moZraoba” destruqciulobisa da Za-
lauflebiT struqturaSi kriminaluri elementebis

343
gaZlierebas cdilobs; maT qarTveli eris winaSe dauS-
ves uxeSi Secdomebi, romliTac Seaferxes qarTuli
erovnuli TviTmyofadi saxelmwifoebrivi srulyofa;
am partiis Semadgenloba ucxo RirebulebiT elemen-
tze iyo damyarebuli da ar asaxavda qarTveli eris
tradiciul da genetikur RirebulebiT suliskveTe-
bas; maTi inteleqtualuri potenciali ar iyo qarTu-
li cnobierebis matarebeli da ar Seicavda TviTmyofa-
di racionalurobis elementebs; amitom, nacionalTa
moRvaweobas radikalurad daupirispirda qarTveli
xalxi, romelsac Tavisi saxelmwifiebriobis mSeneblo-
ba erovnul RirebulebiT da mentalur racionalizmze
surda.
,,qarTuli ocneba” xelisuflebaSi mosvlis Semdeg
cdilobs aRmofxvras nacionalTa mier ganxorciele-
buli antireformebis Sedegebi, romelic miznad isa-
xavs mkveTri dapirispirebis Tavidan acilebas, Tumca,
Zalian Znelia kriminalizirebul politikur ZalasTan
Tanaarseboba; ver vityviT, rom Secdoma iyo gamocxa-
debuli kohabitacia, magram aseT destruqciul Zalas-
Tan TanamSromloba, zogjer miuRebelia da misi izo-
lireba, rogorc klanis, aucilebelia. amitom, saWiroa
iseTi samoqalaqo racionaluri sivrcis Seqmna, rome-
lic aseTi elementebis gaZlierebas xels SeuSlis. gan-
sakuTrebiT gakicxvas imsaxurebs nacionalTa elita-
ruli nawili, romlebsac Tavisi Tavi reformatorebad
da naciis mxsnelad miaCniaT, sinamdvileSi ki avantiu-
ristuli da radikaluri reformebiT Seaferxes ero-
nuli konsolidaciisa da saxelmwifoebrivi TviTdam-
kvidrebis procesi.
Zalauflebis dakargvis Semdeg nacionalTa saqmi-
anobis mTavari orientiri gaxda destruqciuli ele-
mentebis gaZliereba da samoqalaqo sivrceSi uimedo-
bis damkvidreba, romelic sociumSi gamoiwvevs maT mi-
er damkvidrebuli avtokratiuli reJimisaken mobrune-

344
bis moTxovnas; isini ver eguebian im privilegiebis da-
kargvas, romelic maT mier daTrgunuli sazogadoebi-
sagan miiRes da cdiloben TavianTi fsevdoopoziciuri
moCvenebiTobiT politikuri scena agresiuli gaxadon.
nacionalTa xelisuflebaSi farTomasStabiani mobru-
neba legitimurobis wesebiTa da arCevnebis formiT Se-
uZlebelia; amitom, cdiloben destruqciuli qmedebe-
biT Seqmnan situacia, rodesac sociums maTi moRvaweo-
ba sanatreli gauxdeba.
nacionalebma Tanamedrove qarTuli politikuri
sivrce instituciurad da ideologiurad gaaRaribes
da ukan daswies; maT mier Catarebulma reformebma
erovnul sulier da inteleqtualur kriziss daudo
safuZveli. kohabitaciis reJimiT nacionalebma SeZles
is, rom maT mier ganxorcielebuli antireformebis ga-
mosworeba ,,qarTul ocnebas” uwevs. ,,qarTuli ocneba”
cdilobs dapirispirebis Tavidan acilebasa da poli-
tikuri sivrcis racionalur institutizacias, rome-
lic namdvilad wingadadgmuli nabijia. sazogadoebaSi
moixsna SiSis sindromi, Rirsebis Selaxva, adamianebs
miecaT Tavisi poziciis SeuzRudavad da zewolis gare-
Se gamoTqmis SesaZlebloba; magram, kriminalizirebu-
li politikuri Zalebi sargebloben ra aseTi libera-
lizaciiT, cdiloben Seqmnan iracionaluri suliskve-
Teba, sadac advili iqneba maTi Zalauflebis reabili-
tacia da misi legitimuri aRiareba.
Tanamedrove qarTul politikur-kulturul siv-
rceSi samoqalaqo racionalurobis formirebis pozi-
tiur procesad unda miviCnioT e.w. ,,mesianizmis” Tan-
daTanobiT daZleva. ,,qarTuli ocneba” cdilobs aR-
mofxvras erT pirovnebaze orientirebuli politiku-
ri procesi da azrovneba; Cven ar uaryofT tranzitul
politikur sivrceSi lideris rolsa da mniSvnelobas,
misi RirebulebiTi orientaciebisa da inteleqtualu-
ri potencialis gamoyenebis aucileblobas, romelic

345
aCqarebs politikur cvlilebebs da ufro konsolidi-
rebuls xdis sazogadoebas. demokratiis stabiluro-
bis aucilebeli elementia samoqalaqo TviTmarTvelo-
ba, romelic Tavisi moTxovnebisa da interesebis sa-
fuZvelze qmnis RirebulebiT iseT sivrces, romelic
mis suliskveTebasa da erovnul RirebulebiT orienta-
cias gamoxatavs. mesianizmi yovelTvis ar amarTlebs da
es sindromi qarTuli politikuri racionalizmisaTvis
Tanamedrove demokratiul sivrceSi miuRebelia; mesia-
nizmis daZlevas sociumis nawili naklebad egueba, rad-
ganac TviTdamkvidreba da TviTaqtiuroba met damouki-
deblobasa da SemoqmedebiTobas moiTxovs, romlis una-
ri yvelas, jerjerobiT ar gaaCnia; samoqalaqo TviTSeq-
medebiTma politikurma azrovnebam unda moaxdinos sa-
moqalaqo sivrcis racionalizacia, Seqmnas racional-
aqtivisturi kultura, romelic lideris TviTnebobasa
da superaqtiurobas gamoricxavs; amitomac, TandaTano-
biT saWiroa samoqalaqo kontrolis gaZliereba Zala-
uflebis matarebel institutebze, rac axal politi-
kur situaciaSi namdvilad SesamCnevia.
,,qarTuli ocneba” koaliciuri instituciuri er-
Tobaa, romelic Tanamedrove politikur sivrceSi do-
minanturi Zalauflebis matarebelia; igi ar aris myari
politikur-instituciuri gaerTianeba, rac zogjer
aferxebs politikuri procesis Sesabamisi da adeqva-
turi gadawyvetilebebis miRebas; am gaerTianebaSi kom-
petenturi da politikurad gawonasworebuli kadre-
bis nakleboba SeimCneva, romlebsac akliaT axali idee-
bi da racionaluri gadawyvetilebebis miRebis unari.
mas Tan erTvis klanurobisa da nepotizmis calkeuli
gamovlinebebi, romelic samoqalaqo aqtiurobaze dam-
Trgunvelad moqmedebs.
,,qarTuli ocneba” politikuri procesis Semdgo-
mi demokratizaciis kvalobaze albaT daiSleba, rac
politikuri pluralizmis gaRmavebis aucilebeli mov-

346
lena iqneba; sxvadasxva ideologiuri koncefciebi da
RirebulebiTi orientaciebi gardamtexi cvlilebebis
periodSi naklebad eguebian erTmaneTs; isic, xom cno-
bilia, rom es mravalpartiuli sivrce nacionalTa do-
minanturma da avtoritarulma reJimma warmoSva da pi-
robiTaT gaaerTiana. mTavaria, rom ,,qarTuli ocnebis”
daSlam ar unda gamoiwvios arastabiluroba da des-
truqciuli movlenebis ganviTareba. pluralizmi da
ideologiur-RirebulebiTi sxvadasxvaoba Tanamedro-
ve politikuri demokratiisa da misi stabilurobis
mTavari paradigmaa.
,,qarTul ocnebaSi” jer kidev SemorCenilia yo-
fil nacionalTa jgufi, romlebmac pozicia Seicvales
da Tanamedrove situaciis Sesabamisad axali eqsperi-
mentebi wamoiwyes. poziciis Secvla politikaSi Cveu-
lebrivi movlenaa, rom miaRwio dasaxul mizans; poli-
tika xelovnebaa da garkveul situaciebSi gardasaxva
da poziciis Secvla aucilebelia; magram, adamianebma,
romlebmac garkveul avantiuristul reformebsa da
RirebulebiT cvlilebebSi miiRes monawileoba, ramac
sagrZnoblad daaziana Cveni erovnul-saxelmwifoebri-
vi ganviTarebis procesi, aRar unda iRebdnen monawile-
obas politikuri gadawyvetilebebis miRebaSi da axal
eqsperimentebs aRar unda axvevdes Tavze samoqalaqo
sazogadoebas; Zalian bevrma saxe icvala da axal situ-
acias mSvenivrad moergo, romelic gamaRizianeblad
moqmedebs samoqalaqo seqtorze da xels uSlis poli-
tikuri procesebis racionalizacias; am SemTxvevaSi
piradi sageblianobaa wina planze wamoweuli da poli-
tikuri Rirseba ki daTrgunuli; maT mier ganxorciele-
bulma politikurma da saganmanaTleblo eqsperimen-
tebma mniSnelovnad daaziana qarTuli erovnuli cno-
biereba da saxelmwifoebrivi azrovneba. am mxriv, ,,qar-
Tuli ocnebis” inteleqtualuri potenciali sagrZnob
cvlilebebs moiTxovs.

347
 samoqalaqo racionaluroba erovnul Rirebule-
bebsa da mentalur Taviseburebebs emyareba, rac axal
politikur situaciaSic ki ar aris gaTvaliswinebuli;
zedmeti aqcentis aRebam ucxoeTSi ganaTlebamiRebul
kadrebze yovelTvis ar gamoiRo pozitiuri Sedegebi;
ucxo elementze morgebuli da interiorizirebuli
Rirebulebebi veRar egueba qarTul mentalur sivrces
da politikuri procesi CixSi eqceva. qarTul politi-
kur sivrces da mis samoqalaqo racionalurobas erov-
nul TviTmyofadobasa da RirebulebiT orientaciebze
aRorZinebuli kompetenturi kadrebi esaWiroeba.
,,qarTulma ocnebam” SeZlo gamoesworebina sazo-
gadoebis dayofa asakobrivi niSnis mixedviT; es proce-
si namdvilad misasalmebelia, rac ukve ganxorciele-
bul cvlilebebSic aisaxa; zedmetad axalgazrda kad-
rebis dawinaureba, zogjer negatiur Sedegebs iZleva;
gasaTvaliswinebulia sferoebi, sad SeiZleba axalgaz-
rda kadrebis dawinaureba da sad SeiZleba gamocdili
kadrebis gamoyeneba. politikur da inteleqtualur
sivrceebSi aucilebelia gamocdili da alRoiani kad-
rebis gamoyeneba, radganac calkeuli situaciebi raci-
onalur da uaRresad farTo gamocdilebas moiTxovs.
komunisturi mentalobis daZlevis mizniT mTlianad ar
SeiZleba uaryoT gamocdili da inteleqtualuri kad-
rebi, romelic Zalze SesamCnevi iyo nacionalTa domi-
nantobis periodSi, ramac samoqalaqo racionalurobis
procesi sagrZnoblad Seaferxa.
mecnierebis mier dadgenilia, rom adamiani Tavisi
inteleqtualuri diapazonisa da aqtivobis piks 50-70
wlis asakSi aRwevs, rac unda gaviTvaliswinoT racio-
nalurobis damkvidrebisa da RirebulebiTi cvlilebe-
bis procesSi. kaliforniis universitetis profesor-
ma dilip jeistma ganacxada, rom ,,adamianis tvini, ro-
melsac mravalwliani cxovrebiseuli gamocdi;eba aqvs,
naklebad impulsuri da metad racionaluria”; misi az-

348
riT, swored es aris adamianis sibrZne. amitom, mecnie-
rebis es miTiTeba gaTvaliswinebuli da gamoyenebuli
unda iqnas, rogorc amas akeTebs stabiluri da poli-
arqiuli demokratiis qveynebi.
axalgazrduli mentaluri Tvisebebi yovelTvis
Seicavs radikalurobis elementebs da zogjer, xeli-
suflebaSi mosuli avtokratiuli mmarTvelobis sti-
lis mqone jgufebi farTod iyeneben am elementebs; na-
cionalebma farTod gamoiyenes es elementi da sazoga-
doeba asakobrivi niSnis mixedviT gaTiSes, rasac samo-
qalaqo sivrceSi asakobrivi diferenciacia mohyva da
mkveTrad gaaZliera radikalizaciisa da dapirispire-
bis procesi; maT mTeli qarTuli politikuri sivrce
Cinur did ,,kulturul revolucias” daamsgavses da ia-
kobinuri da xunveibinuri stiliT Seuties qarTul Ri-
rebulebiT da TviTmyofad inteleqtualur fenome-
nebs. politikuri reformebis unificirebuli forme-
bis gadmoRebam da transplantaciam uaRresad iracio-
naluri forma miiRo da samoqalaqo sivrce asakobrivi
da RirebulebiT-mentaluri niSniT gaTiSa. aseTi nega-
tiuri tendenciebis gamosworeba Tanamedrove politi-
kur institutebzea damokidebuli, romelmac erTiani
racionaluri politikuri sivrce unda Seqmnas.
samoqalaqo racionalurobis instituciur sfe-
ros rodesac vexebiT, aucilebelia gaviazroT poli-
tikuri elitisa da lideris roli gardamtex perio-
debSi. politikuri cvlilebebi garkveulwilad damo-
kidebulia politikuri elitis inteleqtualur da Ri-
rebulebiT orientaciebze. samwuxarod, Cvens sinamdvi-
leSi, politika pirad materialur keTidReobazea ade-
buli da naklebad iTvaliswinebs saxelmwifoebriv in-
teresebs. politikuri brZolis qarTuli sinamdvile
miznad isaxavs ekonomikuri Zalauflebis mopovebas,
romelic racionaluri procesebis ganviTarebas Zalze
azianebs. amitom, mizanSewonilad migvaCnia samoqalaqo

349
seqtoris aqtiuri monawileobiT politikaSi SerCeul
iqnas patrioti da erovnul-saxelmwifoebrivad moaz-
rovne kompetenturi kadrebi.
politikuri lideris instituti Zalze mniSvne-
lovan rols asrulebs politikuri sivrcis raciona-
lurobisa da demokratiis stabilurobis procesSi;
lideris gawonasworebuli xasiaTi, politikur aqto-
rebTan misi TanamSromlobis stili, ritorika, poli-
tikur-inteleqtualuri potenciali da gamocdileba,
politikuri alRo da politikuri gadawyvetilebebis
miRebis stili mniSvnelovani individualuri pirovnu-
li Tvisebebia, romelic gansazRvravs politikuri siv-
rcis stabilurobas. gauwonasworebeli da avantiu-
ristuli qcevebis mqone liderebi iracionalurobisa
da mudmivi destruqciulobis safuZvlebs qmnian da sa-
zogadoebaSi permanentulad revoluciis sindroms am-
kvidreben.
nacionalTa Zalauflebis periodSi agresiuloba
da radikalizmi politikur liderTa farTod gavrce-
lebuli niSan-Tviseba gaxda, ramac mniSvnelovnad daa-
zarala demokratiis stabiluroba. sazogadoebis gan-
wyobilebac sapasuxo agresiul stilSi ganicdida for-
mirebas, ramac masobrivi fsiqozi gamoiwvia da paTo-
logiuri procesebi ganaviTara. politikuri Sizofre-
nia da paTologiuri procesebi, zogierTi politikuri
lideris TviTdamkvidrebisa da TviTkmayofilebis Ta-
viseburi forma gaxda. avtokratiuli stili, moCvene-
biToba, fasadi, imitaciuri warmatebebi da manipuli-
rebis sxvadasxva formebi sazogadoebaSi erTgvari Si-
zofrenuli sivrcis Seqmnas uwyobda xels; maT mier es
iyo e.w. paTologiuri sazogadoebis Seqmnis mcdeloba,
romelic iracionalur Zalauflebas ganamtkicebda da
samoqalaqo sivrces daTrgunavda.
politikuri tranziciis procesSi samoqalaqo ra-
cionalurobis formirebis mniSvnelovani procesia

350
kulturuli da RirebulebiTi cvlilebebi, romelic
aucileblad unda iTvaliswinebdes erovnuli TviT-
myofadi ganviTarebis formebsa da tradiciul wesebs;
aq igulisxmeba iseTi Rirebulebebisa da orientacie-
bis transplantacia, romelic misaRebia erovnuli
kulturisa da genetikuri memkvidreobisaTvis; samoqa-
laqo sivrceSi, Tu es gaTvaliswinebuli ar aris mivi-
RebT garkveul vakuums, romelic RirebulebiT da men-
talur dapirispirebasa da erovnul gaucxoebaSi gada-
izrdeba.
nacionalTa mier ganxorcielebuli e.w. Rirebu-
lebiTi da mentaluri reformebidan gamovyofdiT maT
mier metad agresiul damokidebulebas qarTuli erov-
nuli da saxelmwifoebrivi cnobierebisadmi. pirveli,
rac maT ganaxorcieles es iyo qarTuli istoriuli si-
namdvilisa da memkvidreobis uaryofa, romelic Zir-
fesvianad amaxinjebda warsuls. nacionalTa e.w. inte-
leqtualebi Seecadnen daemsxvriaT qarTuli istori-
ul-erovnuli memkvidreoba da Tanamedroveoba warmo-
eCinaT, rogorc qarTuli saxelmwifoebriobis istori-
aSi yvelaze saukeTeso da yvelaze aRmSeneblobiTi pe-
riodi, romlis Semoqmedebic TviTon iyvnen. es iyo maTi
yvelaze uRirsi da ususuri inteleqtualuri TviT-
damkvidrebis procesi, romelmac sruli kraxi ganica-
da; isini naklebad icnobdnen Cveni qveynis istoriasa
da erovnul inteleqtualur fenomenebs; maT agresiul
stilSi daiwyes unificirebuli RirebulebiTi elemen-
tebis transplantacia erovnuli TviTmyofadobis gaT-
valiswinebis gareSe. qarTuli xasiaTi, RirebulebiTi
da inteleqtualuri potenciali, temperamenti, erov-
nuli mentaluri Tvisebebi, kulturuli orientaciebi
da optimisturi genetikuri Tvisebebi TandaTanobiT
dakninebis procesSi moeqca; uimedoba, nihilizmi, pesi-
mizmi da politikuri apaTia sayovelTao Tanacxovre-
bis RirebulebiTi elementi gaxda. sazogadoebisaTvis

351
miuRebeli aRmoCnda adamianTa aseTi kasta; is vinc maT
eTanxmeboda da maTgan sargebels an Tanamdebobas
iRebda priviligebul nawilad gamocxadda, xolo da-
narCeni ,,mtris xatis” formulaSi moaqca. ase Seqmnes
axali ideologiur-RirebulebiTi sivrce, romelsac
klanuri gagebis inteleqtualuri fenomenebi marTav-
dnen. Tanamedrove pirobebSi mimdinare winaaRmdegobebi
da dapirispirebebi calkeul jgufebsa da klanebs So-
ris nacionalTa mier damkvidrebul tradiciebs emyare-
ba. garkveuli jgufebi, romlebic nacionalTa mier iyo
priviligebuli da maT mentalur Taviseburebebs izia-
rebda, naklebad eguebian axal realobas da agresiulo-
bisa da destruqciulobis sindroms amkvidreben; isini
sargebloben imiT, rom xelisuflebis mier ar mimdina-
reobs sawinaaRmdego azris totaluri daSineba da daT-
rgunva, romelic namdvilad swori politikaa da racio-
naluri sivrcis formirebis aucilebeli procesia.
nacionalTa mier qarTuli inteleqtualuri fe-
nomenebis winaaRmdeg brZolis nawili gaxda ganaTle-
bis sistemis reformireba, romelic uaRresad radika-
lurad da kanonis uxeSi darRvevebiT Catarda; es re-
forma iyo eqsperimentis xasiaTis neobolSevikur
stilSi gadawyvetili, romelmac qarTuli saganmanaT-
leblo da samecniero sivrce srul krizisSi moaqcia.
nacionalTa pirveli samizne gaxda qarTuli erovnuli
cnobierebis ZiriTadi kera saqarTveloSi ivane java-
xiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universite-
ti. 2005-2006 wlebSi ganaTlebisa da mecnierebis sami-
nistros mier kanonis uxeSi darRvevebiT Catarda kon-
kursebi akademiuri Tanamdebobebis dasakaveblad,
romlis Sedegadac bevri cnobili mecnieri da damsaxu-
rebuli TanamSromeli universitetis gareT darCa, xo-
lo samecniero-kvleviTi muSaoba saerTod Cakvda. ai
ras werda im periodSi akad. Tamaz gamyreliZe Tavis
statiaSi ,,ivane javaxiSvilis ,,mesame sikvdili”: ,, mesa-

352
me sikvdili” ivane javaxiSvilma ganicada ukve Cvens
dReebSi, rodesac mis mierve Seqmnil da missive saxelo-
bis universitetSi, romelic yoveli qarTvelisaTvis
umaRlesi ganaTlebis mTavar da wminda kerad iqca da
igi qarTvelTa mTavar erovnul umaRles sawavleblad
aRiares, ivane javaxiSvilis saxelobis kabineti gauq-
mda... Cvens mTavar erovnul universitetSi uqmdeba ise-
Ti erovnuli kerebi, rogoricaa ,,rusTavelis kabine-
ti”, ,,vaJa-fSavelas kabineti”, ,,galaqtionis kabineti”
da mravali sxva erovnuli sawavlo-samecniero kera da
universitetis uamravi TanamSromeli, pirdapiri gage-
biT, quCaSi gaSvebuli aRmoCnda”.1
nacionalebi profesorTa winaaRmdegobam ver Sea-
Cera da policiis Zalis gamoyenebiT sasurvel mizans
kidevac miaRwies; maT ikadres is, rac Tavis droze ver
SeZlo gaekeTebina saabWoTa totalitarul reJims; es
aris samarcxvino movlena saqarTvelos istoriaSi, ro-
melsac usaTuod miecema samarTlebrivi Sefaseba.
amasTan dakavSirebiT, 2006 wlis 26 ivniss gavrcelda
Tbilisis saxelmwifo universitetis profesor-maswav-
lebelTa da mecnier-TanamSromelTa mimarTva qarTve-
lo sazogadoebisadmi, sadac weria: ,,sazogadoeba xe-
davs, Tu ra sabediswero gansacdelis winaSe dgas dRes
ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo
universiteti. e.w. ,,gardamavali periodis” sababiT ga-
uqmebulia an ignorirebulia uklebriv yvela warmo-
madgenlobiTi organo. kanonis uxeSi darRveviTa da
diqtatoruli meTodebiT mimdinareobs qveynis upirve-
lesi umaRlesi sawavleblis gegmazomieri da mizanmi-
marTuli ganadgureba, daqveiTebulia swavlebis xaris-
xi, paralizebulia samecniero-kvleviTi muSaoba...am
dReebSi universitetSi moxda gaugonari, msoflio sau-

1
T. gamyreliZe. ,,ivane javaxiSvilis ,,mesame sikvdili“. gaz.:
,,saqarTvelos respublika”, 6 ivlisi, 2005

353
niversiteto istoriaSi uprecedento faqti - profe-
sura policiis saSualebiT gamoaZeves universiteti-
dan da amas cinikurad uwodes ,,wesrigis aRdgena”. uni-
versitetis kedlebSi aseTi barbarosuli, yovelive
adamianuris uarmyofeli damokidebuleba universite-
tisadmi ver ikisra TviT pirsisxliani generlis, rodi-
onovis, sadamsjelo urdomac ki”.1
saganmanaTleblo reformis aseT stilSi warmar-
Tvam mkveTrad dasca axalgazrdobis saerTo inteleq-
tualur-kulturuli done, kvleviTi unarebi da ana-
litikuri azrovnebis SesaZleblobebi, ramac didi gav-
lena moaxdina erovnuli cnobierebis saerTo doneze;
es iyo erisa da saxelmwifos winaSe Cadenili sastiki
danaSauli, romlis gamosworebas, albaT mravali weli
dasWirdeba; man Zalian daazarala samoqalaqo sivrcis
racionalizaciis procesi, romelmac erovnuli cnobi-
erebis nawilobrivi degradacia da kulturul-inte-
leqtualuri krizisi gamoiwvia. akad. apolon silagaZe
ambobs, rom ,,Cveni ganaTleba, kultura, mecniereba ga-
cilebiT met mzrunvelobasa da dainteresebas da nak-
leb qaoss moiTxovs. arasodes unda dagvaviwydes, rom
yovelTvis viyaviT civilizaciis mwarmoebeli erebis
ricxvSi, romelsac SeiZleba patara, magram sakuTari
niSa hqonda globalur civilizaciaSi. samwuxarod,
dRes Cven mxolod civilizaciis momxmarebeli eri
varT, Tan, Zalian cudi momxmarebeli. es ki imas niSnavs,
rom SeiZleba saerTod davikargoT, miT umetes, rom
mcirericxovanni varT. ar unda iyos misaRebi Cveni
tradiciuli Rirebulebebis aseTi mkveTri devalvacia:
is, rac samarcxvino iyo cota xnis win, dRes saamayoa da
piriqiT. SeiZleba es bevr damoukideblobaaRdgenil
saxelmwifos emarTeba, magram ar SeiZleba procesebis

1
ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo
universitetis didi sabWos macne, # 3, 26 ivnisi, 2006

354
TviTdinebaze miSveba. SeuZlebelia, nebismieri doq-
trina, idea pirdapir gadmoviRoT saidanRac. arc re-
formas aqvs azri, Tu is Cvens sakuTar niadagze ar id-
geba. SeiZleba cudi magaliTia, magram, veraviTar geni-
alur poemas ver dawerda vaJa-fSavela, sakuTar qar-
Tul, ufro metic, Tavisi mTis niadagze rom ar mdgari-
yo. ... ganaTleba, mecniereba da kultura CvenSi prio-
ritetuli sazrunavi unda iyos”.1
samoqalaqo racionalurobis damkvidrebis pro-
cesSi gavrcelda iseTi uaRresad negatiuri movlena,
rogoric nepotizmia; gansakuTrebiT saSiSi forma mii-
Ro politikurma korufciam, romelic klanur siste-
mas emyareba. farTod gavrcelda mTel politikur,
kulturul, saswavlo-samecniero da sajaro sivrceSi
pirad nacnobobaze, megobrul da naTesaur kavSirebze
agebuli Tanamdebobebis dakaveba da garkveuli privi-
legiebis miReba, romelic ar emyareba kompetenturo-
bisa da saxelmwifoebrivi azrovnebis kriteriumebs. xe-
lisuflebis movaleobaa daundobeli brZola gamouc-
xados nepotizmis mravalmxriv gamovlinebebs, samar-
Tlebrivad dasajos is pirebi, vinc am maxinji movlenis
xelisSemwyobebad gvevlinebian; qveyanaSi bolo unda
moeRos naTesauri, ojaxuri klanurobisa da kuTxu-
robis calkeuli gamovlinebebis SemTxvevebs. nepotiz-
mis movlena faruli senia, romelic angrevs qarTul
erovnul cnobierebas da dahyavs igi primitiul mom-
xmareblur fsiqologiamde. korufciam farTod moiki-
da fexi politikur elitaSi, romelic sxvadasxva for-
mebiT /premiebi, mivlinebebi, nepotizmi da sxv./ gamov-
lindeba. saboolod viRebT imas, rom mTeli samoqala-
qo sivrce CarTulia klanur-korufciul sistemaSi,
romelic politikuiri korufciisa da nepotizmis
calkeuli nairsaxeobebis formiT gamovlindeba; aseTi

1
ix.: gaz.: ,,Tbilisis universiteti”, 17 ivnisi, 2015

355
procesi ukiduresad amaxinjebs samoqalaqo cnobiere-
bas da aferxebs politikuri racionalurobis damkvid-
rebas.
samoqalaqo racionalurobis formirebis proces-
Si mniSvnelovan rols asrulebs arqiteqtura erovnu-
li simboloebi. qarTuli arqiteqtura eris kulturisa
da sulierebis gamoxatulebaa da xels uwyobs mis sa-
xelmwifoebriv TviTmyofad ganviTarebas. samwuxarod,
,,vardebis revoluciis” Sedegad mosuli xelisufleba,
TviTdajerebuli Tavis ZalauflebaSi, radikalurad
cvlida da aufasurebda qarTul erovnul TviTmyofa-
dobaze damyarebul arqiteqturul nagebobebs. arqi-
teqtura istoriis nawilia da misi dangreva, rogori
Sefasebac ar unda mieces ama Tu im periods, ar SeiZle-
ba; maT mier Seqmnili axali arqiteqturuli Zeglebi
sruliad ar akmayofilebs drois moTxovnebs, amaxin-
jebs qalaqis istoriul iersaxes da totalitarizmis
suliskveTebis gamomxatvelia. amiT isini Seecadnen da-
engriaT qarTuli kultura, misi erovnuli saxe. poeti
d. maRraZe ambobs, rom ,, qarTveli xalxi, romelic sau-
kuneebis siRrmidan modis, romelic aris mkvidri war-
sulis, mkvidri awmyosi, mkvidri momavlis, Tavisi su-
lieri TavgadasavliT qmnis Tavis cxvir-pirs. diax,
qarTul kulturas Tavisi cxvir-piri aqvs da Tu ginda,
is uRirsobis uflebiT gadagliso da gamometyveleba
daukargo, upirispirdebi ara marto dRevandelobas,
aramed maradiul qarTul ideasac”.1
nacionalurma xelisuflebam, sruliad TviTnebu-
rad daiwyo sxvadasxva Zeglebis gadaadgileba, romel-
mac sazogadoebis ganwyobaze Zalian negatiurad imoq-
meda. gamoCenili kinoreJisori rezo CxeiZe aRniSnavda:
,,TiTqos patara ambavi iyo, rodesac daviT aRmaSeneb-
lis Zegls xeli mohkides da sxvagan gadaitanes. amiT me

1
gaz.: ,,kviris palitra”, 29 ivnisi-5 ivlisi, 2009

356
vigrZeni didi erovnuli Seuracyofa. aRmaSeneblis
Zeglze xelis Sexeba ar SeiZleboda, sadac ar unda
mdgariyo igi. dRes aseT rameebs ar aqceven yuradRe-
bas, pativs ar scemen erovnul avtoritets, im xalxs,
romelnic eris istoriis msvlelobaSi iRebdnen mona-
wileobas, qmnidnen mTel epoqas. Tu ers suls waarTmev
da laCrad gadaaqcev, mere is advili dasamarcxebe-
lia”.1 ai ase amkvidrebda nacionalTa mier Seqmnili po-
litikuri reJimi arqiteqturaSi avtoritaruli az-
rovnebis stils. arqiteqtura xom eris TviTmyofadi
azrovnebis wesisa da erovnuli racionalurobis ga-
momxatvelia.
politikuri sivrcis racionalurobis formirebis
procesSi erT-erTi gadamwyveti mniSvneloba eniWeba sa-
gareopolitikuri orientaciisa da prioritetebis swo-
rad gaazrebasa da ganxorcielebas. Tanamedrove saqar-
TveloSi politikuri procesebi arsebiTad gareSe Zale-
bis Carevisa da rCevebis Sedegad imarTeba, romelic,
zogjer qarTuli saxelmwifoebrivi TviTdamkvidrebis
interesebs ar emsaxureba. garkveuli politikuri Zale-
bisa da liderebis mier bevri ram sworad da erovnuli in-
teresebis gaTvaliswinebiT ar iyo gaazrebuli da gan-
xorcielebuli, ramac qarTuli saxelmwifoebrivi mTli-
anoba da TviTdamkvidrebis procesi aseT mZime dReSi Ca-
agdo. samwuxarod, avantiuristuli politikis Sedegi
iyo mZime memkvidreoba, romelic Tanamedrove politi-
kosebma miiRes; politikuri realizmi da pragmatizmi
moiTxovs racionaluri politikuri kursis gatarebas,
RirebulebiTi prioritetebis sworad SerCevas.
saqarTvelo patara qveyanaa da metad winaaRmde-
gobriv da rTul geopolitikur sivrceSi mdebareobs,
ramac ganapiroba mfarvelis mudmivad Ziebis sindro-
mis damkvidreba qarTul politikur azrovnebasa da

1
gaz.: ,,saerTo gazeTi”, seqtemberi, 2010

357
pragmatul cxovrebaSi. qarTuli kultura da Rirebu-
lebiTi sivrce istoriuli da genetikuri mentaluri
TvalsazrisiT ufro dasavleTis civilizaciur siv-
rces warmoadgens da Cveni miswrafebac evropisaken ka-
nonzomieria, magram qveynis geopolitikuri Tavisebu-
rebebic gasaTvaliswinebelia. Tanamedrove globalu-
ri politika ise swrafad icvleba, rom balansirebuli
politikis warmoeba da urTierTanamSromlobis Senar-
Cuneba mezobel saxelmwifoebTan aucilebelia da sa-
xelmwifoebrivi TviTdamkvidrebis TvalsazrisiT ga-
damwyvet pirobas warmoadgens.
Tanamedrove qarTuli sagareopolitikuri orien-
taciis racionalurobisa da pragmatizmis gamovlenis
uniSvnelovanes procesad unda miviCnioT 2014 wlis 27
ivniss vilniusSi saqarTvelosa da evrokavSirs Soris
asocirebis xelSekrulebis xelmowera, romelic aRmo-
savleTis partniorobis politikis Tanaxmad ganxorci-
elda; am SeTanxmebis mizania saqarTvelosa da evrokav-
Sirs Soris politikuri da ekonomikuri urTierTobe-
bis gaRrmaveba. es urTierTobebi saerTo Rirebule-
bebs emyareba da iseT sferoebs exeba, rogoricaa de-
mokratiis, adamianis uflebebisa da kanonis uzenaeso-
bis sakiTxebi; xelSekruleba iTvaliswinebs iseTi sfe-
roebis TanadaTanobiT ganviTarebas, rogoricaa vaW-
roba, garemos dacva, soflis meurneoba, turizmi,
energetika, transporti, kultura da ganaTleba.1
2015 wlis 27 agvistos mniSvnelovani movlena iyo
nato-saqarTvelos erToblivi wvrTvnisa da Sefasebis
centris gaxsna krwanisSi, romelmac xeli unda Seuwyos
qveynis Tavdacvisunarianobisa da SeiaraRebuli Zale-
bis profesionalizmis amaRlebas; natos generalurma
mdivanma iens stoltenbergma aRniSna, rom saqarTvelo

1
http://eeas.europa.eu/delegations/georgia/eu_georgia/association_agreement/
index_ka.htm

358
gaxdeba ufro Tavsebadi natosTan, nato ki ufro far-
Tod iqneba warmodgenili saqarTveloSi. saqarTvelos
wvlili saerTaSoriso mSvidobisa da usafrTxoebis
sferoSi kidev ufro gaizrdeba.1
sagareo politikaSi am mimarTulebiT gamoikveTa
erTi metad negatiuri tendencia, romelic zogierTi
politikuri aqtoris mier aris gamwvavebuli da provo-
cirebuli. natoSi gawevrianeba qarTuli saxelmwifo-
ebrivi TviTdamkvidrebis aucilebeli da saWiro piro-
baa, magram masze zedmeti apelireba da iluziuri
TviTdamSvideba miuRebelia. 2015 wlis seqtemberSi
TbilisSi makkeinis saerTaSoriso liderobis institu-
tis iniciativiT gamarTul konferenciaze - ,,evropis
axali geopolitikuri landSafti”, romelsac eswrebo-
da aSS-is yofili elCi natoSi kurt volkeri, ,,inter-
presniusTan” interviuSi aRniSna, rom saqarTvelosaT-
vis mapis miniWebis sakiTxSi dasavleTis sifrTxile
ukavSirdeba ruseTs. dasavleTi cdilobs, ruseTs sa-
qarTvelosTan mimarTebaSi provokaciis saSualeba ar
misces. amiT aixsneba am sakiTxSi dasavleTis sifrTxi-
le da Tavad saqarTvelos faqtors ar ukavSirdeba...
rom SevxedoT imas, Tu ras akeTebs axla dasavleT ev-
ropa ruseTTan mimarTebaSi, davinaxavT, rom ruseTTan
yvela garkveul daTmobebze midis, xolo amerika scena-
ze farTod saerTod ar Cans. ruseTis mimarT saqarTve-
los Zalian agresiuli pasuxis SemTxvevaSi saqarTvelo
didwilad mainc marto armoCndeboda. es ki gamoiwvevda
imas, rom dasavleT evropa Semdeg yvelaferSi, kerZod
ki provokaciuli moqmedebebis avtorobaSi saqarTve-
los daadanaSaulebda.2

1
gaz.: ,,axali Taoba”, 28 agvisto, 2015
2
http://www.interpressnews.ge/ge/eqskluzivi/344746-ruseththan-mimarthebashi-
thbilisis-sifrthkhiles-aqvs-azri-magram-ar-sheidzleba-saqarthvelo-skhvadaskhva-
mimarthulebith-pasiuri-iyos.html

359
 dasavleTSi bevri politikosi da politologi sa-
qarTvelosaTvis mapis miniWebisa da natoSi gawevriane-
bis sakiTxs, Tanamedrove rTul saerTaSoriso viTare-
baSi, frTxilad ekideba, radganac, mdgomareoba SeiZ-
leba kidev ufro gamwvavdes ruseTis moqmedebebis ga-
mo. karnegis centris analitikosi kavkasiis sakiTxebSi
Tomas de vaali ambobs, rom ,,saqarTvelosaTvis mapis
micema fundamentalurad CamoaSorebs saqarTvelos
afxazeTsa da samxreT oseTs, radgan isini ar dauSveben
saqarTvelos natoSi gawevrianebas. Cemi azriT, ruse-
Tis mxridan zewola gaZlierdeba, Tu ar moxdeba saqar-
Tvelos sruli wevroba da saqarTvelo mxolod maps mi-
iRebs. vfiqrob, saqarTvelosaTvis evropuli tenden-
ciebi ufro mniSvnelovania, radgan garkveuli drois
Semdeg es xels Seuwyobs saqarTvelos ekonomikis
zrdas. evrointegraciis wyalobiT saqarTvelo ufro
mniSvnelovani moTamaSe gaxdeba evropis moedanze. Cemi
azriT, ufro meti Zalisxmevaa saWiro imisaTvis, rom es
proeqti warmatebuli gamodges, vidre mapze fiqria”.1
globalur politikaSi mimdinare cvlilebebi da
,,civi omis” Semdgomi axali msoflio wesrigis darRve-
va, gansazRvravs qarTuli politikis axlebur gaazre-
basa da pragmatul moqmedebebs, dasavleTTan da aRmo-
savleTTan balansirebuli politikis ganxorcielebas,
radganac msoflio politikis aqtorebi Zalian swra-
fad icvlebian. multipolaruli msoflio mravalmxri-
vi da mravalferovani politikis ganxorcielebas mo-
iTxovs, gansakuTrebiT iseTi patara qveynisagan, rogo-
ric saqarTveloa; sworad unda ganisazRvros priori-

1
Tomas de vaali. interviu ,,exo kavkazTan“.
www.interpressnews.ge/ge/politika/286172-thomas-de-vaali-arasdros-
damimalavs-rom-saqarthvelosthvis-map-is-micemas-mkhars-ar-
vutcerdi.html?ar=

360
tetebi, RirebulebiTi orientaciebi da gaTvaliswine-
buli iqnas geopolitikuri procesebi, religiur-kul-
turuli faqtorebi, saxelmwifoTaSoriso Tanamedove
urTierTobebis principebi da latenturi globaluri
procesebi. winaaRmdeg SemTxvevaSi, qarTuli saxelmwi-
foebriobis momavali pesimistur ganwyobilebebs iw-
vevs da realur procesebs gvaSorebs.
Tanamedrove saerTaSoriso politikur sivrceSi
aqtorTa gadajgufebis garkveuli procesebi dawyebu-
lia, icvleba msoflio wesrigis struqtura da poli-
tikur ZalTa urTierTdamokidebuleba; amitom, zogi-
erTi procesi da movlena axleburad aris gasaazrebe-
li da uaRresad frTxil da racionalur gadawyveti-
lebebs moiTxovs. zogjer, qarTul politikur sivrce-
Si manipulirebis erTgvar sindromad iqca natoSi ga-
wevrianebis, aSS-Tan da evropasTan daaxloebis proce-
si. ruseTis agresiuli moqmedebebis gamo, romelic sa-
qarTvelosa da ukrainaSi ganaxorciela, dasavleTi
TviT aRmoCnda gaurkvevel viTarebaSi da lodinis pi-
robebSi cxovrobs. adamianis uflebebis sakiTxebSi
makkeinis institutis direqtorma devid kramerma ga-
nacxada, rom ,,me vmuSaobdi buSis administraciaSi Za-
lian bevri wlis ganmavlobaSi. buSis politikis prob-
lema saqarTvelosTan mimarTebaSi iyo is, rom Zalian
axlo urTierToba hqonda TviTon xelisuflebasTan. es
iyo buSi-saakaSvilo. axla ar arsebobs aranairi poli-
tika. erTi ukiduresobidan meore ukiduresobaSi gada-
vediT. amerikam es unda gamoasworos. Cven unda vaCve-
noT meti daintereseba am regionis mimarT. samwuxarod,
dasWirda iseTi mZime movlenebi, rogorc ukrainis tra-
gediaa, rom amerikas raRac interesi gamoeCina am regi-
onis mimarT”. 1

1
devid krameri. interviu ,,intepresniusis” korespodentTan.
http://www.interpressnews.ge/ge/politika/344547-devid-kremeri-bushis-politikis-

361
 Tanamedrove globaluri politikuri procesi,
romelic Zalian swrafad icvleba, ruseTTan urTier-
TobaSi dialogisa da racionaluri pragmatuli poli-
tikis ganxorcielebas moiTxovs; am mimarTulebiT mxo-
lod dasavleTis rezoluciebis imedad ver viqnebiT,
radganac maTi moTxovnac aris ruseTTan pragmatuli
urTierTobebis ganviTareba. premieris specialuri
warmomadgeneli ruseTTan urTierTobis sakiTxebSi,
prof. z. abaSiZe gaz. ,,kviris palitrasTan” interviuSi
aRniSnavs, rom ,,...saqarTvelos wminda pragmatulma, ra-
cionalurma politikam da ruseTTan daZabulobis Se-
sustebam Seamcira axali samxedro konfliqtisa da Za-
ladobis safrTxe. es dadebiTad moqmedebs viTarebaze
qveynis SigniT, saerTaSoriso kontaqtebze, invensto-
rebis mozidvaze. am pragmatulma politikam xeli Seuw-
yo Cveni evropuli proeqtis ganxorcielebas...ruseTi
ar aris mowoneba-armowonebis Tema. es faqtoria, rom-
lis gauTvaliswineblad saqarTvelos msgavsi patara
qveyana normalur arsebobas ver SeZlebs”.1
natoSi Cveni gawevrianebis zedmetad TviTdajere-
bulma moTxovnam da ritorikulma afiSirebam, SeiZle-
ba uaRresad negatiuri Sedegebi gamoiRos; politika
metad frTxil da latentur moqmedebebs moiTxovs;
samwuxarod, zogierT politikur Zalas Tavisi partiu-
li da klanuri interesebi amoZravebs da zedmetad emo-
ciur da spekulaciur gancxadebebs akeTebs. isini cdi-
loben qarTul politikur sivrceSi destruqciulo-
bis elementebis Semotanas, rom Semdgom raime sarge-
bels miaRwion; qarTvel xalxs iluziur imedebs aZle-

problema-saqarthvelosthan-mimarthebashi-is-iyo-rom-akhlo-urthierthobebi-hqonda-
qveynis-khelmdzghvanelebthan.html
1
z. abaSiZe. mxolod dasavluri rezoluciebis imedze ar unda
viyoT. interviu gazeT ,,kviris palitris” korespodentTan. gaz.
,,kviris palitra”, 14-20 seqtemberi, 2015

362
ven da TviTdajerebuli gancxadebebiT samoqalaqo siv-
rces iracionalur ganwyobilebas uqmnian. saintereso
mosazreba gamoTqva evropis sabWos saparlamento ko-
mitetis Tavmjdomarem Stefan Senaxma: ,,erTaderTi me-
Todi, romelsac civilizebul samyaroSi konfliqte-
bis mosagvareblad viyenebT, dialogi da kompromisia.
am situaciidan saomari gamosavali ar arsebobs da sa-
qarTvelom, mgoni, es kargad unda icodes... natoSi ga-
wevrebis moTxovna konfliqtis gaRvivebas niSnavs. ama-
ve mizeziT natoc ar Seifarebs arc saqarTvelosa da
arc ukrainas, radgan briuselSi ician, rom es cecxlze
navTis dasxmas udris. aseTi tipis simboluri politika
araferSi gamogadgebaT... me vfiqrob, rom ukrainamac
da saqarTvelomac unda gaiazron, rom did mezobel-
Tan erTob cud da saxifaTo situaciaSi aRmoCndnen. an-
da ifiqron aliansis gareSe arsebobaze, imaze, rom gaZ-
lierdnen aliansis wevrobis gareSe da mzad iyvnen ur-
TierTobisaTvis rogorc dasavleTTan, aseve aRmosav-
leTTan, Ria iyvnen rogorc evrokavSirisaTvis, aseve
evraziuli kavSirisaTvis”.1am Tvalsazriss iziarebs
bevri cnobili dasavleTeli politologi da politi-
kuri lideri, romlebsac ar surT ,,civi omis” aRorZi-
neba da saerTaSoriso politikuri viTarebis gamwvave-
ba. globalur sivrceSi qarTuli saxelmwifoebrivi
TviTdamkvidrebis procesi samoqalaqo racionaluro-
basa da pragmatizms unda emyarebodes.
Tanamedrove qarTul politikur istoriaSi mniS-
vnelovani adgili uWiravs e.w. ,,vardebis revoluciis”
Sefasebas, radganac samoqalaqo racionalurobis for-
mireba am movlenis kritikul gaazrebasac moiTxovs;
mas Tavisi xelisSemwyobi pirobebi hqonda, rogorc
qveynis SigniT, ise qveynis gareT. patara qveyana, gansa-
kuTrebiT iseTi politikuri sivrce, rogoric qarTu-

1
gaz.: ,,kviris palitra”, 9-15 Tbervali, 2015

363
li saxelmwifoa, bevri qveynis interesebSi Sedis; ami-
tom, gare Zalebi politikuri xelisuflebis SecvlaSi
aqtiur monawileobas iReben, zogjer damoukideblad,
zogjer ki kompleqsurad da SeTanxmebulad. vfiqrobT,
rom es iyo garedan Tavsmoxveuli movlena, romelmac
qarTuli saxelmwifos saTaveSi moiyvana eqstremistTa
da avantiuristTa jgufi, romlebic arc inteleqtiT,
arc politikuri gamocdilebiTa da arc erovnulobiT
ar gamoirCeodnen. maTi inteleqtualuri potenciali,
politikuri portreti /fizikuri tipi, fsiqikuri Ta-
viseburebebi, qceviTi stili, ritorika, mimikebi, mane-
rebi da a.S./ da kulturul-RirebulebiTi done miuRe-
beli da ucxo aRmoCnda qarTuli TviTmyofadi kultu-
risaTvis. nacionalTa mier ganxorcielebuli zogier-
Ti reforma da provocirebuli omi ruseTTan, romel-
mac qarTuli saxelmwifoebrioba welSi gastexa, warmo-
adgens nacionalTa avantiuristuli moRvaweobis Se-
degs. amerikis saxelmwifo mdivnis yofili moadgile,
prof. Carlz feinbenqsi ambobs, rom ,,2004 wels mar-
Tlac aRtacebuli viyavi da am revolucias postsabWo-
Ta sivrceSi ,,axali epoqis ganTiadic” ki vuwode, mag-
ram ganvlilma aTma welma, samwuxarod, maiZula, Cemi
Sexedulebebi gadamefasebina; udavoa, rom maT mier ga-
tarebuli bevri reforma saxelmwifosaTvis sasicoc-
xlod mniSvnelovani iyo, magram TandaTanobiT, wlebis
ganmavlobaSi, maT mier es reformebic ki sakuTar inte-
resebs moarges”.1
,,vardebis revoluciis” dadebiTi Sefaseba qar-
Tul politikur istoriaSi SeuZleblad migvaCnia da
misi daSveba maSindeli politikuri xelmZRvanelobis
did Secdomad unda Sefasdes; politikuri cvlilebe-
bis periodSi, aseTi avantiuristuli gamoxdomebi yo-

1
Carlz feinbenqsi. interviu gaz. ,,kviris palitris”
korespodentTan. ,,kviris palitra”, 25 noemberi-1 dekemberi, 2013

364
velTvis aris mosalodneli, magram politikurma eli-
tam Tavisi legitimuri kompetenciebis farglebSi un-
da moaxerxos misi Tavidan acileba, rom ar dauSvaT
arastabiluri procesebis ganviTareba da qveyana ar
gadavaqcioT mudmivad gauazrebeli eqsperimentebis
sivrced. amitom, ,,vardebis revoluciis” warmatebebze
Tanamedrove viTarebaSi saubari zedmetad migvaCnia da
mis mier qarTuli cnobierebisa da saxelmwifoebriobi-
saTvis miyenebuli negatiuri Sedegebi saswrafod unda
aRmoifxvras. 2011 wels, jer kidev nacionalTa xeli-
suflebaSi yofnis periodSi, kolumbiis universitetis
profesori linkol mitCeli aRniSnavda, rom ,,demokra-
tiisgan ukan daxeva saqarTveloSi, ,,titebis” revolu-
ciis kraxi yirgizeTSi, ,,narinjisferi revoluciis”
marcxi ukrainis arCevnebSi, imis varaudis safuZvels
gvaZlevs, rom feradi revoluciebi rogorc movlena,
arc iseTi Zlieria rogorc es axali 21-e saukunis ga-
riJraJze Canda. dRes feradi revoluciebis istoria,
es aris ara mxolod demokratiuli garRvevebis, aramed
antidemokratiuli reJimebisa da institutebis elas-
tiurobisa da maTi reabilitaciis unaris istoria. ei-
foria, romelic ramdenime wlis win yofili sabWoTa
kavSiris teritoriaze revoluciur movlenebs axlda,
dRes ukve uadgiloa.”1
,,vardebis revoluciis” Sedegad qarTul saxel-
mwifoebriobas TviTmyofadi ganviTarebis perspeqtiva
SeezRuda da calkeul sferoebSi srul krizisamde mi-
iyvana. es cxrawliani periodi, qarTuli saxelmwifoeb-
rivi ganviTarebis TvalsazrisiT, yvelaze iraciona-
luri periodi aRmoCnda saqarTvelos politikur is-

1
linkol mitCeli. CrdiloeT afrika feradi revoluciebis
prizmaSi. http://www.foreignpress.ge/analitika/3016-chrdiloeth-afrika-feradi-
revoluciebis-prizmashi.html?lang=ka-GE

365
toriaSi, romelmac gansakuTrebiT erovnuli cnobie-
reba daazarala da politikuri gaucxoebis elementebi
gaaZliera. e. w. ,,vardebis revolucia” qarTul poli-
tikur sivrceSi iyo saxelmwifo gadatrialeba, rome-
lic maSindelma politikurma elitam dauSva; man sa-
qarTveloSi politikuri procesebi iracionalurad
warmarTa da saxelmwifoebrioba krizisamde miiyvana.
amitom, Tanamedrove politikur-kulturul sivrceSi
samoqalaqo kulturisa da politikuri sivrcis racio-
nalurobis misaRwevad bevri ram gamosasworebeli da
Sesacvlelia, romelmac unda Seqmnas demokratiis sta-
bilurobis garantiebi.

7.2. politikuri pragmatizmis damkvidreba

Tanamedrove qarTul politikur sivrceSi

politikur procesSi RirebulebiTi prioritete-

bis gansazRvra da sargeblianobis miRweva pragmatiz-
mis principebis gamoyenebiT ganisazRvreba. pragmatiz-
mi /berZ. pragma - saqme, moqmedeba/ es aris saqmiani ori-
entacia, romelic miznad isaxavs dasaxuli miznis praq-
tikul ganxorcielebas, konkretul Sedegze orienta-
cias, empiriul situaciaSi maqsimaluri sargebliano-
bis miRebas. qarTveli eris politikuri istoria da
azrovneba, umravles SemTxvevaSi, politikur pragma-
tizms emyareboda da metad rTul geopolitikur siv-
rcesa da politikur cvlilebaTa epoqebSi sargeblia-
nobis maqsimums aRwevda. ilia WavWavaZe aRniSnavda:
,,…rogor gadavrCiT? wamebulni da sisxl-mTxevelni
mamulisaTvis ramRa gvacocxla, ram gvasuliera? man,
rom vicodiT - im dros ra undoda, ra iyo misi cixe si-
magre, misi far-xmali. vaJkacoba undoda, vaJkacni viya-
viT, xmali undoda, xmlis Wedva vicodiT. omis saqmeTa

366
codna undoda, omis saqmeni vicodiT. ai, ram SegvaZle-
bina, ram gvixsna, ram Segvinaxa!.. im droTa Carxze gaCar-
xulni viyaviT, im droTa qar-cecxlSi gamofolade-
bulni, im droTa samWedurSi naWedni... amiT gavitaneT
Tavi, droTa Sesaferi Rone vicodiT, droTa Sesaferi
xerxi, droTa Sesaferi codna gvqonda, droTa Sesaferi
mxneoba da gamrjeloba~.1
politikuri pragmatizmi Tanamedrove qarTul
politikaSi politikuri tranziciisa da saxelmwifoi-
ebrivi TviTdamkvidrebis RirebulebiTi prioritete-
bis ganmsazRvreli faqtori gaxda; man unda uzrunvel-
yos politikuri procersebis marTvis kulturul-in-
teleqtualuri modernizacia da saxelmwifoebrivi in-
teresebis dacva. politikuri tranziciis procesSi po-
litikurma pragmatizmma unda daamkvidros: 1. politi-
kuri cxovrebis iseTi modeli, romelic uzrunvel-
yofs instituciur mdgradobasa da demokratiis stabi-
lur funqcionirebas; 2. politikuri aqtorebis iseTi
moRvaweobiTi unarebis ganviTareba, romelic princi-
pulad gamoxatavs erovnul- saxelmwifoebriv intere-
sebs. Tanamedrove qarTul politikaSi politikurma
aqtorebma politikuri pragmatizmi sam ZiriTad para-
digmaze unda aagos: 1. SemecnebiTi paradigma, romelic
iTvaliswinebs problemebis konceptualur Seswavlasa
da garkveuli koncefciebisa da Teoriebis Camoyalibe-
bas; 2. empiriul-situaciuri paradigma, romelic poli-
tikuri procesebis Rrma konkretul analitikur ana-
lizs moiTxovs da iTvaliswinebs politikis funqcio-
naluri sargeblianobis SesaZleblobebs; 3. prognozi-
rebadi paradigma, romelic Rrma analitikuri gaazre-
bebis safuZvelze unda iTvaliswinebdes mosalodnel

1
i. WavWavaZe. ra giTraT? riT gagaxaroT? rC. nawarmoebebi xuT
tomad. t. IV. Tb., 1987, gv. 175-176

367
Sedegebs da emyarebodes garkveul scenarebs, mode-
lebsa da koncefciebs.
Tanamedrove qarTuli politikuri sivrce srule-
biTac ar gamoricxavs politikur idealizms, romelic
gansazRvravs masStabur amocanebs, prioritetebsa da
RirebulebiT orientaciebs; pragmatuli midgoma ki
gulisxmobs konkretul situaciebSi taqtikur moqme-
debebsa da iseTi gadawyvetilebebis miRebas, romelic
erovnul-saxelwifoebriv sargeblianobazea gaTvli-
li; es ori cneba politikuri moRvaweobis aqsiomas
warmoadgens da gansakuTrebul politikur-kultu-
rul da inteleqtualur momzadebas moiTxovs; Tu es
principebi daculi ar aris, xSirad saqme gvaqvs poli-
tikaSi iracionaluri tendenciebis gaZlierebasTan,
romlis naTeli magaliTebi aSkarad Cans Tanamedrove
qarTul politikaSi. prof. a.silagaZe da prof. v.guru-
li aRniSnavs, rom ,,damarcxeba iqaa, sadac pragmatizmi
Tavis droze ar uTmobs adgils idealizms da - piriqiT.
ufro zustad: saqmes yovelTvis idealisti iwyebs, igi
gansazRvravs masStabur amocanas da masStabur prog-
ramas, pragmatikosi - sqemis mixedviT - saqmeSi CaerTve-
ba amocanis warmatebiT realizebis SemTxvevaSi, gar-
kveul etapze, rodesac erTgvari dayovneba, mopovebu-
lis stabilizebaa saWiro. mTavaria, dozirebaSi ar iq-
nes daSvebuli Secdoma da Tanmimdevroba da ierarqia
ar iqnes darRveuli. konkretulad, erebis, didi iqneba
es Tu mcire, gansxvavebas mxolod strategiisa da taq-
tikis sakiTxi qmnis: sad aris idealizmi strategiis
sfero da sad - taqtikisa, Sesabamisad - sad aris pragma-
tizmi strategiis sfero da sad - taqtikisa~.1

1
a. silagaZe, v.guruli. idealizmi da pragmatizmi qarTul
politikaSi. krebuli: ,,istoriul-politikuri narkvevebi”.
,,artanuji”, Tb., 2001, gv.71

368
 qarTuli saxelmwifoebrivi TviTdamkvidrebis pe-
riodSi politikur scenaze politikuri pragmatizmis
ori negatiuri tendencia gamoikveTa: 1. politikuri
aqtorebi, zogjer, ar iTvaliswineben realur politi-
kur situaciebs da politikur gadawyvetilebebs iRe-
ben TviTneburad, rac demokratiis arastabilurobas
iwvevs; 2. individualuri da partiuli interesebi uf-
ro wina planze aris wamoweuli, vidre erovnul-saxel-
mwifoebrivi interesebi, rac iwvevs politikur Zalebs
Soris dapirispirebasa da xels uSlis samoqalaqo in-
tegraciis miRwevas. aseTi tendenciebis fonze pragma-
tizmi emsaxureba viwro klanur da partiul intere-
sebs, romelic erovnul-saxelmwifoebriv sargeblia-
nobas upirispirdeba.1
Tanamedrove qarTul politikaSi, gansakuTrebiT
mZime viTareba iyo Seqmnili ,,nacionaluri moZraobis~
dominanturi mmarTvelobis periodSi, rodesac avtok-
ratis Zalaufleba akontrolebda mTel politikur
scenas da iRebda avantiuristul da gauwonasworebel
gadawyvetilebebs. avantiurizmi, eqstremizmi da radi-
kalizmi politikuri pragmatizmis sawinaaRmdego mov-
lenaa, romlis naTeli gamovlineba iyo e.w. nacionalTa
reformistul-eqstremistuli moRvaweoba. maT Seqmnes
fasaduri da imitaciuri demokratiis nimuSi, romelic
Sors iyo realuri politikuri procebisagan. naciona-
luri moZraoba neobolSevikuri meTodebiT muSaobda
da politikur pragmatizms upirispirdeboda.
qarTul politikur sivrceSi, mmarTvelobis bo-
lo periodSi ,,erTiani nacionaluri moZraobis~ avtok-
ratulma reJimma sruliad dakarga realobis grZnoba

1
g.abesaZe. politikur-kulturuli sivrcis demokratiuli
modernizacia saqarTverloSi. quTaisis universitetis
gamomcemloba, 2011, gv. 36-37

369
da aSkara avantiuristul da eqstremistul qmedebebze
gadavida, ramac sazogadoebisagan maTi mowyveta gamo-
iwvia. avtokratiulma dominanturma Zalam ver SeZlo
dialogi sociumTan da samoqalaqo sivrcesTan, radga-
nac maTi inteleqtualuri potenciali ver akmayofi-
lebda qarTul RirebulebiT fenomens. nacionalTa mi-
er neobolSevikur stilSi ganxorcielebuli reforme-
bi qarTul RirebulebiT sivrces ver egueboda da sru-
li gaucxoebis procesSi iyo masTan. amitom, maTi Zala-
uflebiTi ZiriTadi principi gaxda Zaladoba, daSineba,
Rirsebis Selaxva, ,,mtris xatis” Seqmna, inteleqtisa da
Tavisufali azris winaaaRmdeg brZola, romelic uki-
duresad uxeS formebs emyareboda. prof. i. kveselava
aRniSnavs, rom ,,nacionalurma moZraobam ver gaiTavisa
eris lideris roli, ver gaicnobiera, rom is barika-
debze Semdgari radikaluri moZraoba ki ar iyo, aramed
mmarTveli partia, romelsac gamocdebi unda Caebare-
bina eris winaSe. qveyanaSi ver moxerxda erovnuli kon-
solidaciis miRweva”.1
politikuri reJimi, romelic e.w. ,,vardebis revo-
luciis~ Semdeg miviReT, politikuri eqstremizmis sa-
ukeTeso magaliTad unda miviCnioT, romlis niSnebi
iyo: 1. politikuri kulturul-inteleqtualuri po-
tencialis dabali done; 2. erovnuli Rirebulebebis
Seufasebloba da qarTuli cnobierebis ugulebelyo-
fa; 3. Zaladobrivi da adamianis Rirsebis Semlaxavi
uaRresad uxeSi formebis mTel politikur sivrceSi
gamoyeneba; 4. sazogadoebis daTrgunva, masobrikvi
fsiqozisa da SiSis damkvidreba; 5. fasaduri da imita-
ciuri demokratiis damyareba.
Tanamedrove qarTul politikaSi uaRresad saSiS
movlenad iqca avantiurizmi, romelic sxvadasxva for-

1
i.kveselava. saqarTvelos saxelmwifoebriv-politikuri
paradigmebi da dilemebi. ,,universali”, Tb., 2014, gv. 79

370
miT gamovlindeba: politikur moqmedebebSi, gancxade-
bebSi, ritorikaSi da a.S. avantiurizmi, zogierTi qar-
Tveli politikuri liderisaTvis politikuri TviT-
damkvidrebis principi gaxda. avantiuristuli politi-
kis Sedegi iyo 2008 wlis agvistos ruseT-saqarTvelos
omi, romelmac seriozuli ziani moutana qarTul sa-
xelmwifoebriv TviTdamkvidrebasa da safuZveli dau-
do qarTuli meobis pesimistur gadafasebas; am omis
acileba SesaZlebeli iyo, rasac maSindeli politiku-
ri xelmZRvanelobac ar uaryofs, magram isini amisaT-
vis mzad ar aRmoCndnen. politikuri pragmatizmisaT-
vis sruliad miuRebel movlenad unda miviCnioT 2008
wlis 12 agvistos demonstraciis mowyoba rusTvelis
prospeqtze mTavrobis saxlis win, rodesac xelisuf-
lebam omSi damarcxeba gamarjvebad aRiara; am movlenam
qarTuli sazogadoebis mniSvnelovan nawilze uaRre-
sad negatiurad imoqmeda.
nacionalurma moZraobam Zalauflebis ganmtkice-
bis mizniT brZola gamoucxada qarTul inteleqtua-
lur avtoritetebs; maT wina planze wamoswies iseTi av-
toritetebi, romlebsac araviTari damsaxureba ar
hqondaT erisa da saxelmwifos winaSe da inteleqtua-
luradac ar gamoirCeodnen; nacionalebma daiwyes gar-
kveuli jgufebis gadabireba, xolo isini vinc maT
mxars ar uWerda gamoacxades e.w. ,,Carecxilebad~, ,,wi-
Tel inteligenciad~, ,,mumiebad~ da a.S. ase Seqmnes e.w.
,,mtris xati~ qarTul politikur scenaze, romelmac
gaxliCa qarTuli erovnuli cnobiereba da didi ziani
miayena politikuri pragmatizmis damkvidrebas; maTi
mizani iyo calkeuli jgufebis urTierdapirispireba,
romelic Tanamedrove qarTul politikur scenaze
erT-erT gavrcelebul problemad rCeba. prof. stiven
jonsi aRniSnavs, rom ,,qarTuli politikis fsiqologi-
uri Taviseburebaa, rom liberaluri demokratiisaT-
vis saWiro konsensusisaTvis ixliCebodes bolo ori

371
aTwleulis ganmavlobaSi. am periodSi qarTulma jgu-
febma da politikosebma ver SeZles efeqturi dialo-
gis warmoeba. es politikuri polarizaciis Sedegi
aris da stimulic~.1
racionalizmi politikuri pragmatizmis ZiriTa-
di amosavali principia, romelic qarTul politikur
scenaze yovelTvis daculi ar aris; samwuxarod poli-
tikur aqtorTa nawils ar aqvs racionaluri politi-
kuri azrovneba da eqstremistul moqmedebebs amjobi-
nebs. opoziciaSi myof ,,nacionalur moZraobas~ raci-
onalur politikur sivrceSi moRvaweoba ar SeuZlia
da destruqciul qmedebebs amjobinebs, radganac
arastabiluroba da qaosi avantiuristul moqmedebebs
ufro uwyobs xels; maT moqmedebebSi aSkarad Cans sa-
xelmwifo institutebisadmi dapirispirebis tenden-
cia, romelmac unda Seqmnas iracionaluri politikuri
foni; isini politikur moRvaweobas destruqciaze
ageben, romelmac unda Camoayalibos sociumis pesimis-
turi ganwyobileba; Tumca, dRes sazogadoebaSi poli-
tikuri klimati iseTia, rom ,,nacionaluri moZraoba~
ver SeZlebs myari politikuri bazis Seqmnas, romelic
maTi politikuri miznebis mxardamWeri iqneba.
Tanamedrove qarTuli politikuri pragmatizmis
Cveulebriv movlenad iqca piradi sargeblianoba, xo-
lo saxelmwifoebrivi interesebi meore planzea gada-
weuli; sazogadoebaSi politikuri da ekonomikuri
procesebi erTmaneTs ganapirobebs da erTmaneTze ari-
an damokidebulni; samwuxarod, qarTul politikaSi
pragmatizmi pirad an klanur ekonomikur keTildReo-
bazea agebuli. politikuri Zalaufleba an piriqiT -
ekonomikuri Zalaufleba gamoyenebulia piradi mate-
rialuri keTildReobis misaRwevad. aseTi procesi,

1
stiven jonsi. demokratia saqartveloSi.
http://www.cicerofoundation.org/lectures/Stephen_Jones_Georgia.pdf

372
Tanamedrove qarTuli politikuri scenis erT-erT ira-
cionalur tendenciad unda miviCnioT. stiven jonsi,
rodesac aRniSnavs, Tu ratom ver miaRwies qarTvelma
politikosebma konsolidirebul demokratias, erT-
erT marcxad politikuri da ekonomikuri Zalauflebis
Serwymas miiCnevs; igi aRniSnavs: ,,politikuri Zalauf-
leba TviTgamdidrebis wyaroa saqarTveloSi, ekonomi-
kuri Zalaufleba ki - politikuri patronaJis wyaro. es
ori sfero safuZvelSive mWidrod ukavSirdeba erTma-
neTs da erTSi Zalauflebis dakargvas, meoreSic analo-
giur Sedegebamde mivyavarT. es xazs usvams piradi da sa-
jaro sferoebis gamijvnis araarsebobas, rac mTel sis-
temas msWvalavs da urTierTdamokidebulebis qsels
qmnis; es ki, Tavis mxriv, samoqalaqo Rirebulebebisa da
demokratiuli mmarTvelobis arss angrevs~.1
Tanamedrove qarTul poltikaSi pragmatizmi ra-
cionalurobis deficits ganicdis da ufro emociebs
emyareba. albaT, erT-erTi mizezi politikuri kultu-
ris dabali done unda miviCnioT. Tanamedrove qar-
Tulma politikurma kulturam emociuri fonis Sede-
gad ufro agresiuli xasiaTi miiRo, romelic xels uS-
lis politikuri pragmatizmis damkvidrebasa da raci-
onaluri politikuri sivrcis formirebas.
politika warmoadgens ra SesaZleblis xelovne-
bas, mis struqturaSi mniSvnelovani adgili uWiravs
politikur enasa da ritorikas. politikuri pragma-
tizmis erT-erTi elementia ritorika, romelSic mka-
fiod aisaxeba politikuri xelovnebis gamoyenebisa da
latenturobis amocnobisa da TviTdamkvidrebis unari.
samwuxarod, saqarTveloSi aseTi midgoma yovelTvis
daculi ar aris, rac politikur velze daZabul situa-
ciebs warmoSobs. gansakuTrebiT, politikurma rito-

1
stiven jonsi. demokratia saqarTveloSi
http://www.cicerofoundation.org/lectures/Stephen_Jones_Georgia.pdf

373
rikam saSiSi xasiaTi miiRo e.w. ,,vardosanTa~ xelisuf-
lebis periodSi, rodesac agresiuli terminologia da
gamonaTqvamebi politikuri moRvaweobis pozitiur
elementad da patriotul saqmianobad aRiqmeboda. zo-
gierTi politikuri lideri, dResac am negatiuri ri-
torikiT cxovrobs da did zians ayenebs saxelmwifoeb-
riv TviTdamkvidrebasa da erovnul politikur pragma-
tizms. Tumca, politikur scenaze axali xelisuflebis
mosvlis Semdeg politikuri ritorika, garkveuli
TvalsazrisiT, namdvilad Seicvala, rac politikuri
pragmatizmis damkvidrebis racionalur tendenciad
unda miviCnioT. prof. z. abaSiZe gaz. ,,kviris palitras-
Tan” interviuSi aRniSnavs, rom ,,...saqarTvelos wminda
pragmatulma, racionalurma politikam da ruseTTan
daZabulobis Sesustebam Seamcira axali samxedro kon-
fliqtisa da Zaladobis safrTxe. es dadebiTad moqme-
debs viTarebaze qveynis SigniT, saerTaSoriso kontaq-
tebze, invenstorebis mozidvaze. am pragmatulma poli-
tikam xeli Seuwyo Cveni evropuli proeqtis ganxorci-
elebas”.1
politikur sivrceSi politikuri pragmatizmis
damkvidrebas garkveuli doniT politikuri iluzie-
bic aferxebs. politikaSi iluziebi yovelTvis arse-
bobs da racionalurobis Tanmxlebi procesia. zogjer,
qarTul politikur sivrceSi iluziebi politikuri
pesimizmis damkvidrebas uwyobs xels. politikuri eli-
ta cdilobs saSinao da sagareopolitikuri orienta-
ciis mxriv sazogadoebaSi garkveuli iluziuri foni
Seqmnas, romelic droebiT stabilurobasa da Zalauf-
lebis SenarCunebas Seuwyobs xels. perspeqtiuli gan-
viTarebis TvalsazrisiTa da politikuri sargeblia-

1
http://www.kvirispalitra.ge/politic/26469-mkholod-dasavluri-rezoluciebsis-
imedze-ar-unda-viyoth.html

374
nobis principebis dacvis mxriv, aseT tendencias Zali-
an didi zianis motana SeuZlia. iluziebSi myofi saxel-
mwifo kargavs optimizmsa da RirebulebiTi priorite-
tebis gaazrebis unars.
politikur sivrceSi instituciurma da ideolo-
giurma krizisma politikur aqtorTa erTgvari gadaj-
gufeba gamoiwvia. politikur velze instituciur da
ideologiur aqtorad qarTuli marTlmadidebluri
eklesia mogvevlina, romelmac sakuTar Tavze aiRo
qarTuli genetikuri RirebulebiTi da inteleqtualu-
ri potencialis dacva da misi SemoqmedebiTi TviTga-
darCena.1 qarTuli eklesiis pragmatizmi naTlad war-
moCinda im poziciis dafiqsirebiT, romelic man poli-
tikur cvlilebebTan dakavSirebiT gamoxata. sruliad
saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia II Tavis ga-
mosvlebsa da qadagebebSi yovelTvis principul pozi-
cias ikavebda im iracionaluri tendenciebis mimarT,
romelic bolo wlebSi viTardeboda; misi saqmianoba da
miTiTebebi realobasa da pragmatul midgomebs emyare-
boda, romelic politikuri gawonasworebulobisa da
princirulobis saukeTeso nimuSs warmoadgens; man
mniSvnelovani wvlili Seitana erovnuli Rirebulebe-
bis dacvis, erovnuli cnobierebis formirebisa da po-
litikuri optimizmis SenarCunebaSi. globalizaciis
epoqaSi erovnuli TviTmyofadobisa da tradiciebis
SenarCuneba uwmindesis principuli moTxovna aris; igi
aRniSnavs: ,, saqarTvelo Tavisi ganviTarebis, kultu-
riT, qristianuli evropis nawilia da amitomac, misken
ltolva Cvens xalxSi namdvilad aris. magram, am da ze-
moT aRniSnul fundamentalur sakiTxebTan mimarTeba-
Si, evrogaerTianebam, evroparlamentma unda gaiTva-
liswinon calkeuli qveynebis tradicia da azrovnebis

1
g.abesaZe. Tanamedrove qarTuli politikuri scenis aqtorebi.
,,universali”, Tb., 2014, gv. 75-76

375
wesi da miscen maT saSualeba Tavisufali arCevanisa,
raTa adgilobrivma mosaxleobam gulwrfelad moindo-
mos Tanamedrove evropul kulturasTan dakavSire-
ba’’.1
Tanamedrove qarTul politikaSi politikuri
pragmatizmis damkvidrebis sruliad axali etapi daiwyo
2012 wlis saparlamento, 2013 wlis saprezidento da 2014
wlis adgilobrivi TviTmarTvelobis arCevnebis Semdeg,
romelic eleqtoratis Tavisufali nebisa da demokra-
tiuli arCevanis sruli Riaobis pirobebSi Catarda. sa-
zogadoeba da politikuri aqtorebi Tavis saqmianobaSi
ufro mizanmimarTuli da optimisturi gaxda. sociumma
daibruna TviTrealizaciis optimisturi ganwyobileba
da saxelmwifoebrivi TviTSegneba. politikur sivrceSi
daZleul iqna SiSis sindromi da politikuri apaTiis
niSnebi. politikurma xelisuflebam ufro situaciu-
rad daiwyo politikuri procesebis marTva da sazoga-
doebrivi azris gaTvaliswineba. politologi stiven
jonsi aRniSnavs, rom ,,saqarTveloSi ,,axali politi-
kaa~ Tavisi stilis, strategiebisa da miznebis Tvalsaz-
risiT. mTavrobam Tavi daaneba wina administraciisaTvis
Cveul, sakuTari Tavis damamSvidebel ritorikas. misi
sametyvelo ena gacilebiT naklebad ,,ideologiuri~
toniT xasiaTdeba. sanaxaobrivi samTavrobo ceremonie-
bi, romlebic xSirad axal gzebs, samxedro aRlumebs an
axali cixeebisa da skolebis mSeneblobas ukavSirdebo-
da, warsuls Cabarda, wina administraciis mier TviTda-
wesebuli izolacia ki Seicvala”. 2
Tanamedrove qarTul politikaSi politikuri
pragmatizmi da utilitarizmi demokratiuli tranzi-

1
sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II saSobao
epistole. Tb., 2014, gv. 9
2
stiven jonsi. demokratia saqarTveloSi
http://www.cicerofoundation.org/lectures/Stephen_Jones_Georgia.pdf

376
ciis pirobebSi adamiansa da sociums gardaqmnis aqti-
ur politikur subieqtad; misi saSualebiT politiku-
ri aqtorebi ufro aqtiurad da mizanmimarTulad gar-
daqmnian politikur sinamdviles da politikuri situ-
aciis SecvlasTan erTad moaxdenen politikuri pro-
cesebis demokratiul tranzicias.

7.3. politikuri eris formireba da demokratiis

stabiluroba saqarTveloSi

politikuri eris formirebisa da aqtiurobis pe-

riodi iwyeba maSin, rodesac erovnul-politikuri Ta-
namedrove demokratiebi Tavisi TviTmyofadi stabilu-
robiT gamoirCevian, romelsac politikuri eris for-
mirebis Sinagani dinamizmi da politikuri sazogadoe-
bis kulturul-inteleqtualuri potenciali gansaz-
rvravs. politikuri eri saxelmwifoebrivi TviTdam-
kvidrebisa da stabiluri politikuri sivrcis formi-
rebis umniSvnelovanesi pirobaa. eri Tavis politikur
TviTmyofad ganviTarebasa da srulofil integracias
politikur sivrceSi aRwevs, romlis instituciuri da
RirebulebiTi gamoxatulebaa saxelmwifoebrivi da-
moukidebloba da erovnuli politikuri cnobiereba.
politikuri eris upirvelesi niSania politikuri in-
tegraciis maRali done da politikuri sazogadoebis
arseboba, romelic uzrunvelyofs demokratiis stabi-
lur funqcionirebas; mas axasiaTebs samoqalaqo kul-
turis racionalur-aqtivisturi formebi, romelic
sociumis erovnul-saxelmwifoebriv pragmatulobaSi
gamovlindeba.
politikuri eris formirebis erT-erTi upirve-
lesi faqtoria erovnuli politikuri cnobierebis
formireba, romelSic TiToeuli eris genetikuri da
,,istoriis erTobiT“ Tanacxovrebis formebi, Rirebu-

377
lebiTi da inteleqtualur-kulturuli TviTdamkvid-
rebis prioritetebi aisaxeba. eris politikuri intere-
sebi, sasicocxlo RirebulebiTi prioritetebi, isto-
riuli Tanacxovrebis formebi da genetikuri tradi-
ciebi erovnul cnobierebaSi aisaxeba da TviTdamkvid-
rebis procesSi TandaTanobiT gamovlindeba. erovnul
politikur cnobierebaSi eris politikuri interesebi
da miznebi aisaxeba, romelic erovnuli politikuri
ideologiis saxes iRebs; erovnul politikur ideoli-
giaSi eris TviTmyofadi ganviTarebis ideebi, koncef-
ciebi, paradigmebi da modelebia gadmocemuli. poli-
tikuri eris formirebis procesi myari ideologiuri
safuZvlebis SeqmnasTan aris dakavSirebuli, romel-
sac erovnuli politikur-RirebulebiTi da kultu-
rul-inteleqtualuri sivrce qmnis.
politikuri eris formirebisa da aqtiurobis pe-
riodi iwyeba maSin, rodesac viTardeba erovnuli po-
litikuri TviTcnobierebisa da saxelmwifoebrivi
TviTdamkvidrebis procesebi. politikuri TviTcnobi-
erebis formirebis srulyofili baza iqmneba maSin,
rodesac ers gaazrebuli aqvs Tavisi identoba, daniS-
nuleba, politikuri sasicocxlo interesebi da glo-
balur sivrceSi TviTdamkvidrebis prioritetebi.
erovnuli politikuri cnobiereba da TviTcnobiereba
Tavis asaxvas hpoulobs erovnul politikur ideoli-
giaSi, romlis gareSec politikuri eri ar arsebobs.
Tanamedrove qarTuli politikuri eris formire-
bis upirvelesi da umniSvnelovanesi etapi iyo saxel-
mwifoebrivi damoukideblobis aRdgena, romlis Sem-
dgomi periodi politikuri tranziciis uaRresad
rTuli da winaaRmdegobrivi movlenebiT xasiaTdebo-
da. jer kidev, erovnuli moZraobis aRmavlobis peri-
odSi, cnobili qarTveli filosofosi merab mamardaS-
vili aRniSnavda: ,,sanam damoukidebelni ar viqnebiT,
ver gaverkveviT, sinamdvileSi ra varT, ra SegviZlia,

378
ras vgrZnobT da ras vfiqrobT. damoukidebloba, upir-
veles yovlisa, Cveni jansaRi moqalaqeobrivi azrovne-
bis pirobaa“.1
saxelmwifoebrioba politikuri eris formirebis
ZiriTadi instituciuri da kulturul-RirebulebiTi
pirobaa; magram, Tanamedrove qarTuli saxelmwifoeb-
rivi cnobiereba CamorCeba politikuri integraciis
procesebis moTxovnebs; qarTuli saxelmwifo politi-
kuri integraciis maRal dones unda emyarebodes. sam-
wuxarod, totalitaruli politikuri reJimisagan mi-
Rebulma memkvidreobam mZime kvali daamCnia qarTul
saxelmwifoebriv cnobierebas. damkvidrda e.w. ,,mtris
xati“-sa da ,,klasobrivi mtris“ sindromi, romelic ara
mxolod sociumSi, aramed politikur elitaSic gamov-
lindeba da permanentuli procesis xasiaTs iZens. gan-
sakuTrebiT, politikuri integraciis process Rrma
iracionaluri kvali daamCnia e.w. ,,nacionaluri moZra-
obis“ dominanturma da avtokratiulma mmarTvelobam,
romelmac neobolSevikuri meTodebis gamoyenebiT Za-
lauflebis SenarCunebis mizniT gaTiSa sazogadoeba;
maT Seqmnes saxelisuflebo klani, romelic farTod
CaerTo politikur korufciaSi; isini wina planze aye-
nebdnen pirad da klanur keTildReobas, romlisTvi-
sac politikuri mmarTvelobis uxeS formebsac ki ar
eridebodnen. gasul saukuneSi espaneli filosofosi
xose ortega i gaseti werda: ,,yoveli xalxis istoriaSi
yofila iseTi momenti, roca mas marTavda is, vinc amisi
Rirsi ar iyo, magram jansaRi instiqti yovelTvis aiZu-
lebda xalxs erT muStad Seekra Tavisi energia da Ta-
vidan moeSorebina uRirsi mmarTveli“.2

1
m. mamardaSvili. saubrebi filosofiaze. ,,mecniereba“, Tb., 1992,
გვ. 10
2
xose ortega i gaseti. masebis amboxi. ,,xomli“, Tb., 1993, გვ. 152

379
 politikurma elitam unda daaCqaros politikuri
integraciis procesi, romelic unda emyarebodes
erovnul inteleqtualur Zalebs. SesamCnevia, rom xe-
lisufleba inteleqtualur ZalebTan gaucxoebis
formaSia, rac iwvevs maT arapragmatul midgomebs sa-
xelmwifoebriv TviTdamkvidrebasa da srulyofileba-
Si. eri TandaTan kargavs inteleqtualur elitasa da
TviTazrovnebis kulturul potencials, rac erovnu-
li poltikuri cnobierebis degradacias iwvevs. am
procesebs Tan axlavs polarizaciis gaRrmaveba sazo-
gadoebasa da saxelmwifo institutebs Soris. prof.
stiven jonsi aRniSnavs, rom ,,miuxedavad imisa, rom qve-
yana damoukideblad viTardeba da saqarTvelo damou-
kidebeli qveyanaa, xelisuflebasTan damokidebuleba-
Si fundamenturi cvlilebebi ar SeiniSneba. xalxi sa-
kuTar Tavs saxelmwifosTan srulad ver akavSirebs“.1
Tanamedrove qarTuli sazogadoebisaTvis saxel-
mwifoebrivi damoukideblobis aRdgena pirveli poli-
tikuri niSani iyo politikuri eris formirebis pro-
cesSi. saxelmwifoebrivi ganviTarebis ganvlili perio-
di Zalze rTuli aRmoCnda da qveyana ekonomikuri, po-
litikuri da kulturuli krizisebisa da eqsperimen-
tuli reformebis fonze viTardeboda. sazogadoebam
daiwyo Tavisi saxelmwifosadmi gaucxoebis reJimSi
cxovreba, romelmac erovnuli politikuri meobis
daknineba gamoiwvia; erma, politikuri elitisa da ga-
reSe Zalebis xelSewyobiT, Tavis saxelmwifoebriv da-
moukidebel arsebobasa da erovnul meobas eWvis Tva-
liT dauwyo yureba; erovnulma ideam ucxo Rirebule-
biTi elementebis trasplantaciis Sedegad TandaTano-
biT gaufasureba da degradacia ganicada; vaJa-fSavela

1
stiven jonsi. qarTveli xalxi sakuTar Tavs saxelmwifosTan
srulad ver akavSiorebs. http://www.amerikiskhma.com/content/interview-
stephen-jones-137618598/537977.html

380
aRniSnavda: ,,eris sicocxle ...dausrulebeli sicoc-
xlea, Tuki kargs viTarebaSia, Tuki movla aqvs, Tuki
eris meTaurni scdiloben aicdinon momakvdinebeli se-
ni da Wiri. Rirseuli warsulis eri Tu kvdeba, ueWve-
lad awmyos uvargisobisa gamo unda mokvdes, unda mo-
uvleloba da daudevroba gaxdes imis sikvdilis mize-
zi“.1
politikuri wesrigi da stabiluroba saxelmwifo-
ebrivi eris erT-erTi niSania, romelic gansazRvravs
politikuri eris TviTrealizaciis formebs. Tanamed-
rove qarTuli politikuri eri formirebis procesSia,
romelic garkveul politikur wesrigs emyareba; es
wesrigi ki instituciurad aramdgradia da mosalodne-
li arastabilurobis elementebs yovelTvis moicavs;
samwuxarod, politikuri sistema, romelic instituci-
urad da kulturul-ideologiurad sustia, politi-
kuri gaucxoebis permanentul saSiSroebas ganapiro-
bebs; aseTi arastabilurobis saSiSroebis sindromi Ta-
namedrove politikuri eris formirebas xels uSlis da
aferxebs samoqalaqo integraciis process.
avtoritarulma ,,nacionalurma“ politikurma
reJimma politikur sivrceSi Zaladoba, masobrivi SiSi
da Rirsebis Selaxva erovnuli Tanacxovrebis wesad
daamkvidra; adamianebma dakarges solidarobisa da ur-
TierTndobis suliskveTeba da politikuri gaucxoebis
reJimSi daiwyes Tanacxovreba; politikuri apaTia, pe-
simizmi da uimedoba saxelmwifoebrivi azrovnebis wesi
gaxda. amas, Sedegad mohyva iseTi uaRresad saSiSi ten-
dencia, rogoricaa erovnul-politikuri nihilizmi,
ramac negatiurad imoqmeda saxelmwifoebriv azrovne-
basa da cnobierebaze. ,,nacionaluri reJimis“ aseTma
iracionalurma miRwevam daTrguna qarTuli politi-

1
vaJa-fSavela. Txzulebani (axlad gamovlenili masalebi). Tb.,
1979, გვ. 190

381
kuri meoba da TviTmyofadoba; isini cdilobdnen qar-
Tuli politikuri RirebulebiTi sivrce ucxo elemen-
tebiTa da mentalobiT gaemdidrebinaT, romelic uki-
duresi radikalizmis pirobebSi mimdinareobda. qar-
Tveli eri gauucxovda saxelmwifoebriv institutebs,
romelic mZime memkvidreobad miiRo axalma saxelisuf-
lebo aqtorebma. opoziciaSi myofi ,,nacionaluri moZ-
raoba“ ki Tavisi destruqciuli moqmedebebiT kidev
ufro asustebs saxelmwifoebriv institutebs da
aferxebs politikuri eris formirebis process. prof.
stiven jonsi aRniSnavs, rom ,,yvela am maxasiaTeblis
erTobliv Sedegs politikuri Sizofrenia warmoadgen-
da, romelic erTi mxriv, fasadebiTa da fantaziebiT
da, meore mxriv, realobebiTa da ajanyebebiT xasiaTde-
boda“1.
politikuri eris formirebis erT-erTi arsebiTi
niSania politikuri sazogadoebis arseboba, romelic
qarTul politikur sivrceSi Zalze sustia. politiku-
ri sazogadoeba es aris instituciurad mdgradi da sa-
xelmwifoebrivad integrirebuli adamianTa erToba,
romelic Tavis politikur miswrafebebs racionalu-
robasa da pragmatizmze agebs da poltikuri demokra-
tiis ZiriTad principad pluralizmi miaCnia. politi-
kuri sazogadoebis formireba politikuri Tanacxov-
rebis xangrZliv periods saWiroebs da eris damouki-
debeli saxelmwifoebrivi Tanacxovrebis did gamocdi-
lebas efuZvneba. qarTul sinamdvileSi misi sisuste ga-
movlindeba iracionalurobasa da polarizebaSi, ro-
melsac wina politikuri reJimi amkvidrebda. politi-
kuri reJimis formirebas xeli SeuSala klanurma de-

1
stiven jonsi. demokratia saqarTveloSi
.http://www.cicerofoundation.org/lectures/Stephen_Jones_Georgia.pdf

382
mokratiam, romelmac Seaferxa politikuri integra-
ciisa da politikuri TviTSegnebis procesi. amasTana-
ve, mZime socialurma da politikurma viTarebam, sazo-
gadoebaSi masobrivi fsiqozi gamoiwvia, romelic paTo-
logiuri procesebis ganviTarebis safuZveli gaxda.
politikuri sazogadoebis formirebis procesze
mniSvnelovan zegavlenas axdens eris inteleqtualuri
potenciali da saerTo ganaTlebis done, romelic, Se-
iZleba iTqvas, garkveuli TvalsazrisiT, warumatebe-
li eqsperimentebis sfero gaxda; gatarebulma refor-
mebma ukan daswia eris inteleqtualuri, samecniero
da kulturuli done; Sedegad, miviReT damoukidebeli
da SemoqmedebiTi azrovnebis dabali kultura, romel-
mac sazogadoebis dehumanizaciis process Seuwyo xe-
li. qarTveli eri, romelic Tavisi inteleqtualuri
potencialiT yovelTvis gamoirCeoda, Tavsmoxveuli
saganmanaTleblo reformebiT krizisul situaciaSi
aRmoCnda. istoriuli memkvidreobis gadafasebam da
uaryofam, avtoritetebis msxvrevam, erovnul-saxel-
mwifoebrivi cnobierebis devalvacia gamoiwvia. gene-
tikur-memkvidreobiTi cnobierebis uaryofam da erov-
nuli istoriis gadafasebam gansakuTrebiT axalgaz-
rdobis kulturul-inteleqtualur potencialze
imoqmeda. samarTlianad aRniSnavda ilia WavWavaZe:
,,eris pirqve damxoba, gaTaxsireba, gawyaleba iqedam da-
iwyeba, roca igi Taviss istorias iviwyebs, roca mas
xsovna ekargeba Tavisi warsulisa, Tavisis yofili
cxovrebisa“.1
politikuri eris formirebaSi mniSvnelovani ad-
gili uWiravs religiur faqtors, romelic politiku-
ri konsolidaciisa da saxelmwifoebrivi azrovnebis
formirebis mniSvnelovan faqtors warmoadgens. Tana-
medrove qarTuli erovnul-saxelmwifoebrivi ideo-

1
ilia WavWavaZe. Txz., sruli krebuli aT tomad, t. IV, გვ. 200

383
logiis formirebaSi Tavisi wvlili Seaqvs marTlmadi-
deblur eklesias, romelic istoriulad yovelTvis
qmnida eris politikur-RirebulebiTi srulyofile-
bis elementebs, xels uwyobda erovnul konsolidaci-
as. avtoritaruli reJimis pirobebSi marTlmadideb-
luri eklesia iyo is erTaderTi Zala, romelic Rirse-
ulad icavda erovnul Rirebulebebsa da tradiciebs,
xmas imaRlebda eqstremistulad Tavs moxveuli menta-
luri cvlilebebis winaaRmdeg, romelic ucxo iyo qar-
Tuli genetikuri TanacxovrebisaTvis. sruliad sa-
qarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia II aRniSnavs:
,,RmerTi, samSoblo, moyvasi - es aris erTmaneTisagan
gamomdinare ierarqia da uwyveti jaWvi: Tu RmerTis ad-
gili sxva ramem, Tundac samSoblom, daikava, zemoT aR-
niSnuli Tanmimdevroba irRveva da patriotizmi ukve
xelovnurad gamogonil Rirebulebebs efuZneba, ro-
melTac SeiZleba kargi saxeli erqvas, magram Sedegad
viRebT iseT mankier gamovlinebebs, rogoricaa faSiz-
mi, rasizmi da Sovinizmi, anda tradiciuli faseulobe-
bis srul uaryofas - kosmopolitizms. am or ukidure-
sobas gamoricxavs RvTis rwmena, romelic WeSmarit
patriotizms ganapirobebs“.1
SegviZlia vTqvaT, rom politikuri eri warmoad-
gens saxelmwifoebrivi suverenitetis mqone erTobas,
romelsac axasiaTebs politikuri sazogadoebisa da
erovnul-saxelmwifoebrivi TviTSegnebis maRali done
da politikuri kulturis racionalur-aqtivisturi
formebi; politikuri eri samoqalaqo racionaluro-
bis mqone politikur-kulturuli gaerTianebaa, rome-
lic farTod iyenebs politikuri integraciis mdgrad
instituciur formebs da uzrulvelyofs legitimur

1
sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II saSobao
epistole. Tb., 2007, გვ. 12

384
politikur wesrigsa da demokratiis stabilur fun-
qcionirebas politikur sivrceSi.
saqarTveloSi politikuri eris formirebis Ziri-
Tadi tendenciebi SeiZleba ase CamovayaliboT:
1. saxelmwifo suverenitetis ganmtkiceba da
erovnul-saxelmwifoebrivi ideologiis formireba;
2. erovnuli cnobierebisa da TviTcnobierebis
formireba genetikuri da istoriuli memkvidreobis
Seswavlis safuZvelze;
3. politikuri integraciis ganmtkiceba da sazo-
gadoebis polarizaciis tendenciebis daZleva;
4. racionalur-aqtivisturi da monawileobiTi sa-
moqalaqo kulturis ganviTareba;
5. saxelmwifoebrivi TviTdamkvidrebis Rirebu-
lebiTi prioritetebis gaazreba da wina planze wamo-
weva;
6. politikuri sazodadoebis formireba, rome-
lic mdgrad instituciur bazasa da samoqalaqo aqtiu-
robas daemyareba;
7. demokratiis stabilurobisa da sociumis poli-
tikuri TviTdamkvidrebis maRali kulturis uzrul-
velyofa;
8. eris politikur-kulturuli da inteleqtua-
luri potencialis srulad gamoyeneba;
9. politikuri pragmatizmis politikur-kultu-
rul sivrceSi damkvidreba;
10. politikuri sivrcis racionalizacia da aq-
torTa kulturul-inteleqtualuri potencialis
srulyofa.
Tanamedrove qarTveli politikuri eris formi-
rebis procesi demokratiis Semdgom srulyofas moiT-
xovs. saqarTvelo politikuri demokratiis mxriv win
miiwevs da sanimuSo qveyana xdeba. TbilisSi 2015 wlis
seqtemberSi Catarebul konferencias - ,,evropis axali
geopolitikuri landSafti”, eswreboda transatlan-

385
tikuri centris warmomadgeneli da hopkinsis univer-
sitetis mklevari donald ienseni, romelmac ,,inter-
pesniusTan’ saubarSi aRniSna: ,,demokratiis Tvalsaz-
risiT, saqarTvelo regionSi yvelaze warmatebuli qve-
yanaa, magram Tqveni istoriisa da tradiciebis mqone
xalxi kidev ufro srulyofil demokratias imsaxu-
rebs. Sesabamisad, Tqveni amocana unda iyos qveyanaSi
namdvili demokratiis aSeneba”.1
Tanamedrove saqarTveloSi politikuri tranzi-
ciis procesi metad rTul pirobebSi mimdinareobs, mag-
ram politikur aqtorTa racionaluri da pragmatuli
moqmedebebi imedis momcemia. politikuri sazogadoeba
ufro Ria, TavisTavadi da optimisturi unda gaxdes.
qarTuli sazogadoeba, romelic Tavisi multikultu-
ruli sivrciT gamoirCeva, daZlevs memkvidreobiT mi-
Rebul iracionalur tendenciebs da Seecdeba ufro
pragmatulad da racionalurad miiRos monawileoba
politikuri tranziciis procesSi.

1
donald ienseni. interviu ,,interpresniusis” korespodentTan.
http://www.interpressnews.ge/ge/interviu/345001-donald-ienseni-dartsmunebuli-
var-thu-saqarthveloshi-krizisi-tsarmoishva-nato-saqarthvelos-daekhmareba.html

386
 d a s k v n a

Tanamedrove politikuri sistemebis umniSvnelo-

vanesi komponentia politikuri kultura, romelic mi-
si instituciuri da RirebulebiTi struqturul-fun-
qcionaluri modelisa da demokratiis stabilurobis
ganmsazRvrel faqtors warmoadgens. politikuri kul-
turis konceptualuri modelis damuSavebaSi mniSvne-
lovani wvlili Seitanes amerikelma politologebma g.
almondma da s. verbam. maT wina planze wamoswies poli-
tikuri sistemis kulturologiuri elementi, rome-
lic garkveuli orientaciebisa da Rirebulebebis sa-
xiT warmoadgines; igi ganmsazRvrel gavlenas axdens
politikuri sistemis formirebasa da demokratiis
stabilur funqcionirebaze. Tanamedrove saqarTvelo-
Si politikuri kulturis konceptualuri modelebis
Seswavla da misi demokratiuli tranziciis paradigme-
bis Camoyalibeba gansakuTrebul mniSnelobas iZens.
politikuri kultura garkveuli orientaciebis
sistemaa, romelic moicavs kognitiur, afeqtur da Se-
fasebiT elementebs da politikur sivrceSi institu-
ciur struqturebTan sinTezirdeba da funqcionirebs;
igi Rirebulebebis, ganwyobilebebis, orientaciebis,
poziciebisa da garkveuli simboloebis erTobliobaa,
romelic empiriulad politikur qcevebsa da moRvawe-
obaSi gamovlindeba. TiToeuli politikuri reJimi Ta-
vis Sesabamis politikuri kulturis models qmnis,
romlis struqturul-RirebulebiTi sivrce garkveul
inteleqtualur dones emyareba. politikur kultura-
Si mniSvnelovania struqturuli elementebis gansaz-
Rvra, tipologizacia da misi calkeuli segmentebis
gaazreba; es aucilebeli procesia, radganac gardama-
vali demokratiis qveynebSi politikuri kulturis ra-
cionalizacia, politikuri tranziciisa da moderniza-
ciis aucilebeli da ganmszRvreli faqtoria.

387
 g. almondma da s. verbam politikuri sistemebis
Sedarebisas politikuri kulturis sami tipi gamoh-
yves: patriarqaluri, qveSevrdomiTi anu morCilebiTi
da monawileobiTi. konkretuli politikuri reJimis
pirobebSi romelime maTgani SeiZleba dominirebdes da
arsebiTad gansazRvravdes samoqalaqo kulturis fun-
qcionalur Taviseburebebs.
gardamavali demokratiis qveynebSi gamohyofen
politikuri kulturis hibridul tipebs, sadac jer
kidev maRalia iracionalurobis niSnebi, romelsac av-
toritaruli da avtokratiuli reJimebi ganapirobe-
ben. Tanamedrove qarTul politikur scenaze, gansa-
kuTrebiT ,,nacionaluri” reJimis pirobebSi, Camoya-
libda politikuri kulturis avtokratiul sindrom-
ze agebuli tipi, romelic orientirebuli iyo domi-
nanti partiisa da avtokrati lideris RirebulebiT
orientaciebze; maTi RirebulebiTi transplantaciu-
ri sistema individis daTrgunvisa da Rirsebis Selax-
vis sindromze iyo agebuli, romelmac masobrivi SiSi,
politikuri gaucxoeba, apaTia da pesimisturi ganwyo-
bileba gamoiwvia. politikuri gaucxoeba erovnul-sa-
xelmwifoebriv nihilizmsa da uperspeqtivobis gancda-
Si gadaizarda; aRorZinda ,,klasobrivi mtris” sindro-
mi, romelmac qarTuli inteleqtualuri fenomenebis
garkveuli degradacia moaxdina. amitom, qarTul sinam-
dvileSi miviReT ukiduresad agresiuli da morCile-
biT elementebze damyarebuli politikuri kultura.
politikuri kulturis erovnul modelSi mniSvne-
lovania sworad ganisazrvros multikulturuli siv-
rcis Taviseburebebi, romelSic subkulturis calkeu-
li tipebi igulisxmeba; igi moicavs: socialur-ekono-
mikur, regionalur, eTnikur, religiur, axalgazrdul
da sxva xasiaTis subkulturul tipebs, romlebic er-
Tian erovnul-saxelmwifoebriv integrirebul samoqa-
laqo kulturul sivrces qmnian. erovnul politikur

388
sivrceSi integrirebuli politikuri kultura sub-
kulturuli elementebis TanamSromlobasa da konso-
lidirebas gulisxmobs.
politikur kulturaSi mniSvnelovani elementia
politikuri cnobierebis kultura, romelic erov-
nul-saxelmwifoebriv politikur Rirebulebebsa da
prioritetebs unda emyarebodes. erovnuli politiku-
ri cnobiereba politikuri TviTmyofadobis ganmsaz-
Rvreli da saxelmwifoebriobis TviTdamkvidrebis um-
niSvnelovanesi pirobaa. erovnuli cnobierebis struq-
turaSi mniSvnelovani adgili erovnuli memkvidreobis
Seswavlasa da gaazrebas uWiravs, romlis gadafaseba-
mac, SeiZleba uaRresad iracionaluri procesebi gana-
viTaros. Tanamedrove qarTul erovnul cnobierebaze
gansakuTrebiT negatiurad imoqmeda ,,nacionalTa” mi-
er gatarebulma RirebulebiTma da saganmanaTleblo
cvlilebebma, romelmac brZola gamoucxada erovnul
memkvidreobas; erovnuli cnobierebiTi sivrce srul
vakuumSi aRmoCnda, romelmac erovnuli sazogadoebis
degradireba gamoiwvia da axalgazrdobis politikuri
azrovneba ukiduresad gaaRariba erovnuli elemente-
biT; qarTuli inteleqtualuri fenomenebisa da avto-
ritetebis negatiur stilSi warmosaxvam daaknina erov-
nuli cnobierebis ganmsazRvreli roli politikuri
sazogadoebis formirebaSi; amitom, gansakuTrebuli
yuradreba unda mieqces qarTuli genetikuri da mem-
kvidreobiTi Rirebulebebisa da eris inteleqtualu-
ri nawilis azris Seswavlasa da gamoyenebas.
politikur-kulturuli sivrcis myar Rirebule-
biT sistemas politikuri ideologia qmnis, romelic
erovnul cnobierebasa da TviTcnobierebas emyareba.
saxelmwifoebrivi TviTdamkvidrebis fundamentalur
safuZvlebs erovnuli ideologia qmnis, romelsac gar-
kveuli RirebulebiTi prioritetebi da sasicocxlo
interesebi gansazRvravs. erovnul-saxelmwifoebrivi

389
 ideologia es aris myari Rirebulebebis sistema, ro-
melSic eris funqciuri daniSnuleba da misi politiku-
ri arsebobis orientaciebi da prioritetebi aisaxeba.
samwuxarod, qarTul sinamdvileSi, mimdinareobs erov-
nuli mentaluri sivrcisaTvis ucxo RirebulebiTi
elementebis agresiuli transplantacia, rac iwvevs
dasavleTis liberaluri ideologiisa da demokratiu-
li principebisadmi gaucxoebas. qarTuli politikuri
kultura TviTmyofadi ganviTarebis elementebiT un-
da iyos gajerebuli, romelic erovnuli ideologiis
fuZemdeblebis Sexedulebebs unda emyarebodes. gamo-
Cenili sazogado moRvawe da istorikosi, profesori
levan sanikiZe werda: ,,saocaria — ilia hyavdes ers
da sxvaTa da sxvaTa ideebs da Teoriebs epotinebo-
des qarTuli saxelmwifos mSeneblobisaTvis?!... sa-
kuTari istoria, sakuTari fesvebi virwmunoT da
amiT Cvenive Tavic ,,Cvenadve viyudnoT”. rogorc
Cans, imperiaTa zewolam ise gagvaucxova sakuTar is-
toriasa da erovnul tradiciebs, rom ,,Cvenadve yud-
nebis” es procesi ase swrafad da iolad ver ganxor-
cieldeba”.1
Tanamedrove tranziciis pirobebSi mniSvnelova-
nia politikuri fsiqologiis problemebis Seswavla da
prognozireba. politikuri kulturis es elementi gan-
wyobilebebSi, grZnobebSi, emociebSi, nebisyofaSi, tem-
peramentSi, erovnul xasiaTsa da a.S. aisaxeba, romelic
politikuri procesis calkeul etapebze Taviseburi
formebiT gamovlindeba. Tanamedrove qarTuli poli-
tikuri sazogadoeba uaRresad daZabuli da garkveul
pesimistur ganwyobaSia; politikuri elita, romelic
,,nacionalTa” saxiT iyo warmodgenili, cdilobda Seeq-
mna paTologiuri sazogadoeba, romelic Sizofrenuli

1
l. sanikiZe. kvlav ilias gareSe... Tsu-s Sromebis krebuli. sadiskusio
klubi ,,qarTuli saxelmwifo”. Tsu, 2003, gv. 13

390
elementebiT iqneboda gajerebuli; nawilobriv SeZles
kidevac aseTi sazogadoebis Seqmna, romelsac mudmivi
daZabulobisa da SiSis qveS cxovreba surs: daZabulo-
ba da emociuri foni qarTuli politikis erT-erT Zi-
riTad iracionalur procesad unda miviCnioT; amitom,
politikur-kulturuli sivrcis fsiqologiuri aspeq-
tebis Seswavla da kvleva wina planze unda iyos wamowe-
uli.
politikuri kulturis funqcionalur-empiriul
da pragmatul process politikiri qceva da politi-
kuri moRvaweoba warmoadgens; igi politikuri kultu-
ris cnobieri formaa da gansakuTrebul profesiona-
lurobasa da pragmatulobas moiTxovs; gardamaval pe-
riodSi politikur moRvaweobasa da moqmedebebs jer
kidev aklia racionaluroba da erovnuli sargeblia-
nobis principebis gamoyeneba. Tanamedrove qarTul po-
litikur sivrceSi kulturul-inteleqtualurma va-
kuumma gamoiwvia agresiuli da eqstremistuli qceve-
bisa da moqmedebebis gamovlinebebis farTod gavrce-
leba, romelmac daTrguna saxelmwifoebrivi interese-
bi da wina planze wamoswia piradi da klanuri priori-
tetebi. garkveulma liderebma Tavis moRvaweobaSi ga-
moavlines gauwonasworebeli xasiaTi, ukiduresi agre-
siuloba da avantiuristuli midgomebi, romlebic di-
dad ar gansxvavdeboda neobolSevikuri da xunveibinu-
ri stilisagan.
Tanamedrove qarTuli politikuri xelisufleba
Tavis saqmianobaSi ufro Ria, tolerantuli, konsensu-
aluri da kompromisuli gaxda; politikuri plura-
lizmi, racionalizmi da pragmatizmi Tanamedrove qar-
Tuli demokratiis erT-erT ZiriTad miRwevad unda mi-
viCnioT. sociumTan urTierToba da misi azris gaTva-
liswineba Tanamedrove politikuri xelisuflebis Se-
samCnev prioritetad gamoikveTa; politikuri sazoga-

391
doeba ufro gabeduli, TviTmyobadi da optimisturi
gaxda.
politikuri kulturis formirebisa da misi de-
mokratiuli tranziciis umniSvnelovanesi procesia
politikuri socializacia, romelic sazogadoebaSi
arsebuli garkveuli Rirebulebebisa da Sexedulebe-
bis, cxovrebis wesebisa da modelebis interiorizacias
gulisxmobs. politikuri socializacia politikuri
kulturis safuZvelia da maTi procesualuri sinTezi-
reba garkvel politikur sivrceSi aucilebelia.
politikuri socializaciis agentebia: ojaxi, sko-
la, umaRlesi saswavlebeli, politikuri institutebi,
saxelmwifo struqturebi, sociumi, interesTa jgufe-
bi, politikuri aqtorebi, politikuri liderebi, po-
litikikuri avtoritetebi, eklesia da a.S. igi struq-
turulad politikur-aRmzrdelobiTi instituciuri
formebis erTobliobaa, romelic ganisazRvreba erov-
nul-saxelmwifoebrivi interesebiTa da individis Ri-
rebulebiTi da prioritetuli miswrafebebiT.
politikuri socializaciis ZiriTadi tendencie-
bi ganaTlebis garkveul models emyareba, romelic po-
litikur-kulturuli sivrcis RirebulebiT safuZ-
vlebs qmnis da aRmzrdelobiT procesSi intoriori-
zirdeba. Catarebulma saganmanaTleblo reformam kri-
zisuli situacia Seqmna inteleqtualur, profesiona-
lur da samecniero sferoebSi, romelmac kulturul
sivrceSi garkveuli vakuumi gamoiwvia. es reformebi
iyo sruliad Seuferebeli da antierovnuli xasiaTis,
romelmac qarTuli sulis saazrovno sivrce gaaRariba
da analitikuri azrovnebis deficiti Seqmna.
ganaTlebis sferoSi krizisuli situacia ZiriTa-
dad Semdegi faqtorebiT aris ganpirobebuli:
1. reformebis unificirebuli xasiaTi, romelic
ar iTvaliswinebs qarTul erovnul xasiaTsa da menta-
lur Taviseburebebs;

392
 2. radikaluri da neobolSevikuri midgomebiT,
romlis Sedegadac bevri cnobili mecnieri da erovnu-
li moRvawe, romelTa moRvaweobiTi stili socializa-
ciis saukeTeso nimuSi iyo, gamoZevebuli iqna universi-
tetebidan da kvleviTi institutebidan; am movlenam
saswavlo procesi daaSora kvleviT standartebs da ga-
daaqcia fasadur struqturad;
3. erovnuli kadrebis uaryofiT da sazogadoebis
e.w. ,,Carecxilebad” dayofiT, romelic qarTuli inte-
leqtualuri fenomenebis Seufaseblobaze aris damya-
rebuli;
4. erovnul-istoriuli da kulturuli memkvid-
reobisadmi iracionaluri damokidebulebiT, warsuli
gamocdilebis SeufaseblobiTa da avtoritetebis
msxvreviT;
5. saswavlo procesis garkveul dogmebsa da stan-
dartebSi moqceviT, analitikuri azrovnebis uaryo-
fiT, romelic codnis miRebis procesSi kvleviT ele-
ments gamoricxavs;
6. reformebis eqsmerimentuli xasiaTiT, gauazre-
beli gadawyvetilebebiT, ucxouri gamocdilebis zed-
meti apelirebiTa da uwyebrivi instruqciebis winaaR-
mdegobrivi formebiT, romelmac imitaciurobisa da
fasadurobis sindromi daamkvidra.
reformatorebi fiqroben, rom ganaTlebaSi erT-
erTi ZiriTadi miRweva aris korufciis aRmofxvra, ro-
melic erTiani erovnuli sagamocdo centris ZiriTad
miRwevad unda iqnes miCneuli. samwuxarod, erovnulma
gamocdebma ukan daswia abiturientTa saerTo ganaTle-
bis done, romelic xelisSemSleli faqtoria rTuli
programuli Temebis asaTviseblad. amitom, moswavle-
Ta da studentTa saerTo profesionaluri da kvalifi-
ciuri done sul ufro uaresdeba. formalurad yvela-
feri TiTqos kargad aris, realurad da Sinaarsobrivi
TvalsazrisiT absurdul situaciasTan gvaqvs saqme. es

393
aris saganmanaTleblo reformis kraxi, romlis aRiare-
ba zogierT mis sulisCamdgmels uWirs; vfiqrobT, rom
saWiroa ufro gansxvavebul modelze gadasvla, aRsad-
geni da SesanarCunebelia zogierTi Zveli gamocdileba
da garkveuli memkvidreobiTi elementebis gamoyeneba;
winaaRmdeg SemTxvevaSi, inteleqtualuri da kultu-
rul-RirebulebiTi krizisi gardauvalia, romelic
qarTuli erovnuli sulieri potencialis dakninebam-
de migviyvans. samarTlianad aRniSnavs akad. g. gogo-
laSvili, rom ,,ganaTlebis sistemis Zireuli ngreva im
dawyevlil aTwleulSi moxda, ,,nacmoZraobis” periods
rom uwodeben. maT ise daangries yvelaferi, Zalian di-
di dro dasWirdeba, ganaTlebis sistema mwyobrSi rom
Cadges... erovnuli gamocdebi, romlebic saqarTveloSi
tardeba axalgazrdebs daRupavs. am gamocdebs ise aba-
reben, rom maic da mainc aucilebeli ar aris, ,,vefxit-
yaosani” icodes, ar sWirdeba ilias codnac... dResac ki
verafris Secvla SevZeliT”.1
,,nacionalTa” pirobebSi moxda mecnierebis dis-
kreditacia da masze fartomasStabiani Seteva, rome-
lic bolSevikuri stilisa da CineTis didi kulturu-
li revoluciis anarekls ufro warmoadgenda; daixura
samecniero institutebi, centrebi da dawesebulebebi,
romelsac Tan mohyva saswavlo procesisagan samecnie-
ro-kvleviTi muSaobis mowyveta; studentTa saswavlo
procesSi naklebad gamoiyeneboda kvleviTi elemente-
bi, romelsac xels uwyobda samecniero xarisxebis ar-
mqone kadrebis viTom konkursis wesiT gayvana; maTi sa-
mecniero diapazoni ver akmayofilebda kvleviT una-
rebs, romelmac universitetebSi mimdinare saswavlo
procesi sajaro skolis meTodologias daamsgavsa.
qarTuli samecniero sivrce momxmareblur dawesebu-
lebad gadaiqca, xolo SemoqmedebiTi procesebi, rome-

1
gaz.: ,,saqarTvelo da msoflio”, 19 agvisto-8 seqtemberi, 2015

394
lic mecnierebisaTvis iyo damaxasiaTebeli, gaqra.
axalgazrdobas naklebad izidavs mecniereba, romel-
mac mTel rig dargebSi krizisuli situacia Seqmna. ga-
umarTlebeli iyo samecniero xarisxebis erTsafexuri-
ani sistemisa da sakandidato da sadoqtoro samecnie-
ro xarisxebis gaTanabreba, romelsac Tan gaZlierebu-
li nepotizmic axlavs; aseTma midgomam, mTel rig dar-
gebSi qaosuri situacia Seqmna da cnobili mecnierebi
kvleviTi procesebis miRma datova. gansakuTrebul
uaryofiT movlenad unda Sefasdes asakobrivi zRvaris
daweseba da ucxoeTSi inglisurenovan ganaTlebamiRe-
bul kadrebze aqcentis gakeTeba, romelmac saswavlo
da samecniero sivrceebSi garkveuli vakuumi Seqmna.
politikurma elitam ganaTlebis sferoSi daSve-
buli Secdomebi unda aRiaros da mkacrad mosTxovos
maT pasuxi vinc ase TviTneburad da avantiuristulad
anxorcielebda am reformebs; samwuxarod, am sferoSi
mowinave poziciebze isev is kadrebi darCa, vinc angrev-
da sauniversiteto ganaTlebas da Tavisi viwro materi-
aluri keTidReobisaTvis qarTuli suliereba Rrma
krizisSi Seiyvana; zogierTma maTganma aRiara daSvebu-
li Secdomebi da axla axali eqsmerimentebiTa da mode-
lebiT Tavidan iwyeben reformebis ganxorcielebas;
upirvelesad, aucilebelia aseTi kadrebis Tavidan mo-
Soreba, radganac eqsperimentebis dro aRar aris; isev
aRsadgenia samecniero xarisxebis miniWebis orsafexu-
riani sistema, romelic Semdgom srulyofas saWiroebs;
mas Tan unda mohyves nepotizmis calkeuli SemTxveve-
bis daZleva da saswavlo da samecniero wreebSi klanu-
robis aRmofxvra; umaRles sawavleblebSi aucilebe-
lia saswavlo da samecniero procesis sinTezireba;
migvaCnia, rom saswavlo procesi unda mihyavdes cno-
bil mecniers, romelic SemoqmedebiT azrovnebasa da
axlis Ziebis unarebs Caunergavs axalgazrdobas. vfiq-
robT, Tanamedrove politikuri socializacia saganma-

395
naTleblo da samecniero procesis saswrafo srulyo-
fas saWiroebs, radganac politikuri kultura da misi
stabiluri funqcionireba zogad inteleqtualur Ri-
rebulebebs emyareba.
politikur-kulturul sivrceSi mniSvnelovani
adgili uWiravs aracnobieris fenomenis gaazrebas,
romlis sublimacia socializaciis aucilebeli pro-
cesia; am mxriv, qarTul filosofiur da fsiqologiur
mecnierebas didi miRwevebi aqvs, romelic z. froidis
fsiqoanalizis Teorias emyareba. dasavleTis politi-
kur mecnierebebSi didi yuradReba eqceva politikuri
fsiqoanalizis Seswavlas; igi politikuri procesebis
latenturi movlenebis amocnobis SesaZleblobas iZ-
leva; mis gareSe SeuZlebelia Rrmad CavwvdeT adamianis
politikur qcevebs, politikuri monawileobisa da aq-
tiurobis motivaciebs, politikuri moRvaweobis la-
tentur procesebs.
politikuri aracnobieri erT-erTi metad sainte-
reso da mniSvnelovani fenomenia qarTul politikur
kulturaSi; politika, warmoadgens ra SesaZleblis xe-
lovnebas, masSi latenturobis momentebi da motivaci-
ebi Zalze maRalia, amitom, aracnobieris Semecneba da
konkretul situaciebSi gamoyeneba did politikur
unarebs moiTxovs. jerjerobiT, qarTul politikur
mecnierebaSi politikuri aracnobieri sustad aris
Seswavlili da damuSavebuli, romelic ufro met Teo-
riul da empiriul codnasa da gaazrebebs moiTxovs.
Tanamedrove politikuri sistemebis politikuri
da demokratiuli tranzicia politikur-kulturuli
sivrcis RirebulebiT modernizaciazea damokidebuli.
politikur-kulturuli elementebi xangrZliv isto-
riul periodSi formirdeba da erovnuli politikuri
Tanacxovrebis tradiciulad damkvidrebuli wesebiTa
da stereotipebiT ganisazRvreba. amitom, am damkvid-
rebuli Tanacxovrebis wesebisa da stereotipebis Sec-

396
vla garkveul periodsa da uaRresad pragmatul gaaz-
rebebs saWiroebs.
kulturul-RirebulebiTi modernizacia epoqa-
luri mniSvnelobis cvlilebaa da gulisxmobs politi-
kuri mentalobis, azrovnebisa da qcevis wesebis arse-
biT cvlilebas; igi Tanamedrove qarTuli politikuri
tranziciis pirobebSi unda emyarebodes instituciur
cvlilebebs, maT stabilur da mdgrad funqciur xasi-
aTs.
saqarTveloSi politikur-kulturuli cvlile-
bebi unda viTardebodes inteleqtualuri progresis
Sesabamisad. politikur-inteleqtualuri progresi
eris azrovnebis xasiaTSi gamoixateba, romlis Sedegia
politikurad aqtiuri sazogadoebis Camoyalibeba. po-
litikurad aqtiuri sazogadoeba amkvidrebs Tanacxov-
rebis iseT wess, romelic gamoricxavs krizisul da
araprognozirebad procesebs. amitom, qarTuli sazo-
gadoebis kulturuli transformaciis upirvelesi
amocanaa politikur-inteleqtualuri donis amaRleba
da iracionaluri procesebis daZleva.
iracionalur procesad unda miviCnioT politi-
kuri gaucxoebis arsebiTi wili Tanamedrove qarTul
politikur TanacxovrebaSi; misi daZlevis upirvelesi
faqtori gaxda politikuri optimizmi, romelic qar-
Tuli politikuri sazogadoebis arsebiTi niSani xdeba.
optimizmi ganapirobebs politikuri kulturis cvale-
bad situaciaSi transformaciis SesaZleblobebs; igi
emyareba politikuri eris rwmenas, romelsac Seswevs
unari da SesaZlebloba, arsebiTad Secvalos Tavisi
Tanacxovrebis wesi.
demokratiuli kulturuli modernizacia mdgra-
di politikuri Tanacxovrebis damkvidrebas gulis-
xmobs; mdgradoba politikuri sazogadoebisa da misi
wevrebis rolebis ganawilebasa da funqcionalur
pragmatulobas gulisxmobs; igi emyareba politikur,

397
socialur-ekonomikur da kulturul-inteleqtualur
transformacias, romelic saerTo politikur keTil-
dReobaSi gamoixateba. politikuri keTildReoba de-
mokratiuli politikuri Tanacxovrebis wesebisa da
stereotipebis erTobliobaa, romelic Tanamedrove
politikuri kulturis saxiT gamovlindeba.
Tanamedrove demokratiuli politikuri kultu-
ra sazogadoebisa da individis aqtiurobas emyareba;
isini arian modernizaciis aqtorebi da arsebiT mniS-
vnelobas aniWeben demokratiul Tanacxovrebas. sazo-
gadoeba, rodesac aqtiuri xdeba, maSin politikuri
transformaciac daCqarebuli tempiT mimdinareobs da
racionalizmis elementebic ufro wamyvan rols asru-
lebs. Tanamedrove politikuri sazogadoebis moTxov-
nilebaa politikur-kulturuli elementebis gaZlie-
reba, romelic Cvens erovnul TviTmyofadobasa da Ri-
rebulebas daemyareba.
Tanamedrove demokratiuli politikuri kultu-
ris damkvidreba mTeli rigi procesebis realizacias
gulisxmobs: 1. politikuri individualizmis ganxor-
cielebas; 2. demokratiuli modernizaciis pirobebSi
politikuri pragmatizmis damkvidrebas; 3. politiku-
ri institutebisa da struqturebis legitimacias; 4.
politikuri procesebis marTvis kulturis amaRlebas;
5. individualuri da erovnul-saxelmwifoebrivi inte-
resebis Tanafardobasa da integracias; 6. sazogadoe-
bis politikur-kulturul integraciasa da samoqala-
qo Tanxmobis miRwevas; 7. politikuri azrovnebisa da
TviTcnobierebis kulturis formirebas; 8. politiku-
ri sivrcis racionalur institutizacias; 9. politi-
kuri ideologiis rolis amaRlebas; 10. politikuri
liderebis politikuri kulturis formirebas; 11.
erovnuli politikuri Tanacxovrebis tradiciebis da
memkvikdreobiTi elementebis SenarCunebasa da gan-
mtkicebas.

398
 Tanamedrove politikuri qarTveli eri demokra-
tiuli modernizaciis Tanacxovrebis pirobebSi moRva-
weobs; politikur-kulturuli tranziti racionalur
politikur cvlilebebs isaxavs miznad, romlis amoca-
naa demokratiuli politikuri kulturis damkvidreba.
demokratiuli politikuri Tanacxovreba qarTuli
erovnuli saxelmwifos ganviTarebis RirebulebiTi
prioriteti da TviTmyofadobis srulyofis ganmsaz-
Rvreli faqtori gaxda.
politikuri procesis kulturul-inteleqtua-
lur dinamikurobas aqtorTa tipebi da politikur
scenaze maTi politikur-kulturuli Taviseburebebi
gansazRvraven; aqtoris cneba gasuli saukunis 50-60-
ian wlebSi warmoiSva, rac politikuri procesis aqti-
ur monawilesa da moTamaSes gulisxmobs; igi politi-
kuri moZraobis ganmsazRvreli da RirebulebiTi prio-
ritetebis SemmuSavebeli Zalaa; politikur scenaze
Zalze mniSvnelovania aqtorTa tipebis politikur-
kulturuli Taviseburebebi da maTi politikur pro-
cesSi monawileobis formebi.
demokratiul politikur scenaze politikuri
wesrigis ZiriTadi faqtoria instituciuri aqtorebis
wamyvani roli. politikur velze stabilur funqcio-
nalur procesebs politikuri institutebi gansaz-
Rvraven. Tanamedrove qarTul politikur scenaze Tan-
daTanobiT ikveTeba mdgradi instituciuri aqtoruli
TanamSromlobis wesebi, romelsac garkveulad axasia-
Tebs politikuri pragmatuloba da funqcionaluri
stabiluroba.
qarTulma politikurma scenam mZime periodi ga-
moiara “erTiani nacionaluri moZraobis” dominanturi
mmarTvelobis dros, rodesac politikur velze sxva
aqtorebi daTrgunuli iyo; mTeli politikuri speq-
tri avtoritaruli politikuri sivrcis pirobebSi
moZraobda da erTi Zalis fasadur demokratiul prin-

399
cipebs emorCileboda. am periodSi, wamyvani instituci-
uri aqtorebi agresiuli politikuri kulturiT gamo-
irCeodnen da politikur scenas avtokratiuli meTo-
debiT marTavdnen; mTeli politikuri procesi erT no-
menklaturul klansa da dominantur partias emorCi-
leboda. amitom, politikuri scena liderebze orien-
tirebuli gaxda, romlebic garkveul situaciebSi kla-
nur figurebad gvevlinebodnen da maTi moqmedeba
erovnul-saxelmwifoebrivi ganviTarebis interesebs
ar emsaxureboda. qarTuli politika uaRresad perso-
nificirebuli da gavlenian liderebze orientirebu-
li aRmoCnda, romelmac mkveTrad daCrdila samoqala-
qo aqtiuroba.
Tanamedrove qarTul politikur scenaze politi-
kuri stabilurobisa da instituciuri mdgradobis
upirvelesi aqtoria saxelmwifo, rogorc eris TviT-
myofadi ganviTarebis politikuri formaa. igi avtok-
ratiuli reJimis pirobebSi gadaqceuli iyo erTpar-
tiul monopolizirebul sistemad, romelic upirve-
les mniSvnelobas aniWebda totalur Zaladobriv prin-
cipebsa da individis daTrgunvas. Tanamedrove piro-
bebSi saxelmwifo unda gadaiqces yvela politikuri Za-
lis Tanxmobis, erovnuli konsensusisa da samoqalaqo
integraciis organod, romlis upirvelesi mizani iqne-
ba instituciuri legitimurobisa da individis poli-
tikur-kulturuli TviTrealizaciis damkvidreba.
aseTi gadawyvetilebebi sazogadoebaSi TandaTanobiT
gamoricxavs SiSis sindromsa da gazrdis individis
TviTaqtiurobas.
politikur scenaze mniSvnelovan aqtors warmo-
adgens politikuri partiebi da partiuli sistemebi.
avtoritaruli reJimis pirobebSi SeimCneoda maTi
fsevdoopoziciuri aqtiuroba da demokratiuli vaku-
umis fasaduri da imitaciuri Sevseba, romelic domi-
nanti politikuri partiis Zalauflebis ganmtkicebas

400
emsaxureboda. amitom, qarTul politikur scenaze
partiuli institutizaciis nacvlad Camoyalibda kla-
nuri sivrce, romelic avtokrat liders emorCilebo-
da. fasadur da imitaciur politikur velze daiwyo
politikuri Zalebis erTgvari gadajgufeba da sruli-
ad axali politikuri aqtoris gamoCena. qarTuli po-
litikuri scenis instituciuri da ideologiur-Rire-
bulebiTi ganaxleba politikuri tranziciis aucile-
beli procesi gaxda.
gardamaval sazogadoebebSi mniSvnelovania poli-
tikuri elitisa da politikuri lideris roli, rom-
lebmac unda uzrunvelyon politikuri procesis Ri-
rebulebiTi prioritetebis gansazRvra. saqarTveloSi
jerjerobiT ver Camoyalibda profesionaluri poli-
tikuri elita, romelic SeZlebda rTul situaciebSi
pragmatuli gadawyvetilebebis miRebas. bolo period-
Si, nacionaluri moZraobis dominanturi mmarTvelo-
bis pirobebSi, erT politikur liders emorCileboda
mTeli politikuri sivrce, romelic gauwonasworebel
da araprognozirebad mimarTulebas iRebda. politi-
kuri elitisa da liderebis balansirebuli funqcioni-
rebisaTvis ufro meti instituciuri bazis Seqmnaa sa-
Wiro; politikur sivrceSi mdgradi xasiaTi unda mieni-
Wos politikuri wesrigis instituciur legitimacias,
romelic sociumis aqtiuri monawileobiT ganxorci-
eldeba.
avtoritaruli politikuri reJimis pirobebSi so-
ciumi aSkarad daTrgunuli iyo da uimedobis pirobeb-
Si cxovrobda. politikur sivrceSi damkvidrda masob-
rivi SiSi da Zaladoba, romelmac individis avtonomiu-
robis sruli uaryofa moaxdina. Zaladobrivma reJimma
aSkarad kriminaluri klanis xasiaTi miiRo, romelmac
sazogadoebaSi “mtris xatis” sindromi daamkvidra; yo-
velive aman xeli Seuwyo sazogadoebis gaxleCasa da po-
larizacias; Tanamedrove pirobebSi urTules proble-

401
mas warmoadgens sazogadoebis konsolidaciisa da er-
Tianobis miRweva, romelic garkveul periods saWiro-
ebs.
Tanamedrove qarTul politikur scenaze SeimCne-
va axalgazrdobis aqtiurobis zrda, romelic, bolo
periodSi, politikuri procesebisadmi pasiur pozici-
as amjobinebda; am mxriv, pirdapir unda iTqvas, rom
mZime Sedegebi mogvitana eqsperimentuli xasiaTis sa-
ganmanaTleblo reformam, romelmac ar gaiTvaliswina
is dadebiTi memkvidreobiTi tradiciebi, romelic am
sferoSi arsebobda. saganmanaTleblo reformis kraxma
axalgazrdobis sulieri gaRaribeba da kulturul-in-
teleqtualuri krizisi gamoiwvia; dominanti partia
aseT iracionalur procesebs mentalur cvlilebebad
miiCnevda, Tumca, maTi imediani ganwyobileba maleve
kraxiT dasrulda da axalgazrdobis mniSvnelovani na-
wili, gansakuTrebiT ki studenti-axalgazrdoba, mobi-
lizebuli aRmoCnda avtoritaruli reJimis winaaR-
mdeg sabrZolvelad. axalgazrdoba veRar Seegueba fa-
sadsa da imitaciur procesebs da politikuri scenis
mniSvnelovan aqtorad mogvevlineba.
Tanamedrove qarTul politikur scenaze politi-
kuri opozicia mniSvnelovan aqtors warmoadgens, ro-
melic metad diferencirebuli da instituciurad
sustia. ,,erTani nacionaluri moZraobis” dominantur-
ma da avtoritarulma mmarTvelobam opoziciuri po-
litikuri veli mTlianad daasusta da imitaciur pro-
cesad aqcia; maT Seqmnes e.w. ,,moCvenebiTi demokrati-
is” sindromi, romelic fsevdoopoziciur Zalebs
emorCileboda. koalicia ,,qarTuli ocnebis” gamarjve-
bis Semdeg politikuri scena ufro pluralistuli
gaxda, romelmac Seqmna pirobebi farTo opozciuri ga-
erTianebis Sesaqmnelad; amasTanave, opoziciuri poli-
tikuri speqtri instituciuri da ideologiuri Tval-
sazriTiTac Sesacvlelia, radganac zogierTi maTganis

402
RirebulebiTma koncefciam da politikurma por-
tretma politikur scenaze xibli da gavlena dakarga.
Tanamedrove qarTul politikur scenaze insti-
tuciuri da ideologiuri vakuumis warmoSobam mkveT-
rad gazarda qarTuli marTlmadidebluri eklesiis
roli, romelic garkveulwilad politikuri tranzi-
ciis aqtoradac ki mogvevlina; gansakuTrebiT didia
sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-s
avtoriteti da gavlena politikur procesebze, rome-
lic yovelTvis gawonasworebulad da gabedulad ga-
moTqvamda Tavis azrs im iracionalur tendenciebze,
rac politikur scenaze SeimCneoda. marTlmadideblu-
ri eklesia yovelTvis iyo saxelmwifoebrivi da Rire-
bulebiTi cvlilebebis Tanamonawile; qarTuli erov-
nuli TviTmyofadoba da saxelmwifoebrivi TviTdam-
kvidreba qarTuli marTlmadidebluri eklesiis gareSe
SeuZlebelia; amitom, igi unda miviCnioT Tanamedrove
qarTuli politikuri scenis erT-erT aqtorad da po-
litikuri tranziciis Tanamonawiled.
Tanamedrove qarTul politikur scenaze Zalze
mniSvnelovania demokratiis stabiluri funqcionire-
ba, romelic metwilad instituciur da kulturul-Ri-
rebulebiT modernizaciazea damokidebuli; maT Soris
gadamwyveti mniSneloba eniWeba samoqalaqo kulturis
formirebasa da mis racionalizacias. samoqalaqo ra-
cionaluroba demokratiuli stabilurobis garantiaa
da aqtiur politikur pozicias emyareba, romelsac sa-
xelmwifoebrivi cnobierebis maRali kultura udevs
safuZvlad. samoqalaqo racionalurobis formirebis
erT-erTi upirvelesi safuZvelia mdgradi istituciu-
ri bazis arseboba, romelic gardamavali demokratiis
qveynebSi Zalze sustia da garkveul pirobebSi klanu-
robis elfers iZens. saqarTveloSi instituciuri
aramdgradoba SeimCneva da Sesabamisad myari ideolo-
giuri koncefciebi da RirebulebiTi orientaciebic

403
ar arsebobs. xangrZlivma avtokratiulma Tanacxovre-
bam instituciuri krizisi gamowvia, romelmac adamian-
Ta cnobiereba mesianizmis sindromze moargo. amitom,
mniSvnelovani yuradReba unda mieqces instituciuri
wesrigis damyarebas, romelic uzrunvelyofs demok-
ratiis stabilur funqcionirebas.
Tanamedrove qarTuli politikuri elita cdi-
lobs aRmofxvras adre daSvebuli Secdomebi, daZlios
politikuri Tanacxovrebis paTologiuri da Sizofre-
nuli elementebi da samoqalaqo racionalurobis Ziri-
Tad formebad pluralizmi da pragmatizmi airCia. ada-
mianebs eZlevaT instituciuri arCevanis Tavisuflad
gakeTebis ufleba, moixsna zewola, SiSisa da Rirsebis
Selaxvis sindromi, romelic politikur-kulturul
sivrceSi masobriv daSinebasa da uimedobaSi gamoixate-
boda. amJamad, garkveuli destruqciuli Zalebi, gansa-
kuTrebiT ,,nacionalTa klani”, cdilobs iracionalu-
ri sulikveTebis Seqmnasa da destruqciul fonze age-
buli politikuri scenis formirebas. xelisuflebam
mkveTri nabijebi unda gadadgas aseTi iracionaluri
fonis aRmosafxvrelad, romlis upirvelesi sayrdeni
unda iyos sazogadoebis kulturul-inteleqtualuri
nawili, romelsac gaaCnia unari moaxdinos gansxvavebu-
li interesebis konsolidireba da politikuri wesri-
gis erTian sistemaSi moqceva.
samoqalaqo racionalurobis formirebis umniS-
vnelovanesi procesia kulturul-RirebulebiTi
cvlilebebis ganxorcieleba, romelic erovnul Tavi-
seburebebsa da TviTmyofadi ganviTarebis formebs da-
emyareba; gansakuTrebiT saWiroa kulturul-Rirebu-
lebiTi transplantacia erovnuli kulturuli da ge-
netikuri memkvidreobiTi elementebiT iyos gajerebu-
li; meti yuradReba unda mieqces qarTuli erovnuli
cnobierebis formirebisa da saxelmwifoebrivi azrov-
nebis kulturis srulyofas. dasavleTis Rirebulebe-

404
bis unificirebuli trasplataciis procesi unda das-
ruldes; winaaRmdeg SemTxvevaSi, Cven miviRebT erov-
nul identobas gaucxoebul qarTul sazogadoebas,
romelsac dakarguli eqneba TviTmyofadi politikuri
kulturis elementebi. didi filosofosi, akad. Salva
nucubiZe ambobda: ,,dasavleTis inteleqtualur da-
monebas bolo unda moeRos da es SesaZlebeli gaxde-
ba mxolod maSin, rodesac Signidan davZlevT azrov-
nebas. unda damtkicdes, rom saamiso ara marto isto-
riuli, aramed faqtiuri sabuTebic arsebobs”.1
samoqalaqo racionalurobis procesze negatiu-
rad imoqmeda ,,nacionalTa” mier ganxorcielebulma
saganmanaTleblo reformam, romelmac ukan daswia sa-
zogadoebis, gansakuTrebiT ki axalgazrdobis kultu-
rul-inteleqtualuri done; am sferoSi, samwuxarod,
pozitiuri cvlilebebi igvianebs, romelic inteleq-
tualur kriziss kidev ufro aRrmavebs. ganaTlebis da-
bali donis Sedegia agresiulobis zrda, avantiurizmi,
eqstremizmi, piradi keTildReobis wina planze wamowe-
va, erovnuli nihilizmi, revoluciisa da destruqciu-
lobis sindromi, ,,mtris xatis” damkvidreba da sxv. gan-
sakuTrebiT politikur scenas did zians ayenebs saku-
Tari qveynis istoriisa da kultuRul-RirebulebiTi
memkvidreobiTi fenomenebis susti codna, romelic ra-
dikalizmisa da eqstremistuli midgomebis mizezi xde-
ba. kulturul-inteleqtualuri krizisi politikur
procesSi xisti elementebis gaZlierebis mizezi xdeba,
romelic aferxebs samoqalaqo racionalurobis for-
mirebis process.
demokratiis stabilurobis umniSvnelovanesi
procesia politikuri pragmatizmis damkvidrebis au-
cilebloba Tanamedrove qarTul politikur kultu-
raSi; politikuri pragmatizmi politikuri tranzicii-

1
wignidan: q. nucubiZe. Salva nucubiZe. ,,nakaduli”, Tb., 1988, gv.7

405
sa da saxelmwifoebrivi TviTdamkvidrebis ganmsaz-
Rvreli faqtori unda gaxdes: 1. daamkvidros politi-
kuri cxovrebis iseTi modeli, romelic uzrunvel-
yofs instituciur mdgradobasa da demokratiis stabi-
lur funqcionirebas da 2. politikur aqtorTa moRva-
weobaSi ganmsazRvreli prioriteti gaxdes erovnul-
saxelmwifoebrivi miznebi da interesebi.
,,nacionalTa” dominanturi da avtokratiuli po-
litikuri reJimi agebuli iyo avantiuristul da ira-
cionalur gadawyvetilebebze, romelic farTod moi-
cavda eqstremizmisa da radikalizmis elementebs; maT
Seqmnes fasadur da imitaciur formebze agebuli po-
litikuri sivrce, romelic gamoricxavda pragmatul
midgomebs da agresiul da uxeS meTodebs emyareboda;
maTi ritorika da radikaluri midgomebi ar Seesabame-
boda qarTul erovnul tolerantul xasiaTsa da TviT-
myofad politikur kulturas; amitom, politikur sce-
naze miviReT erovnuli da saxelmwifoebrivi gaucxoe-
bis sindromi da klanur keTildreobaze agebuli prag-
matizmi.
Tanamedrove qarTul politikur pragmatizms ak-
lia racionaluroba, romelic farTo xasiaTis inte-
leqtualur da kulturul fenomenebs unda emyarebo-
des. am sferoSi aucilebelia gansakuTrebuli yurad-
Reba mieqces politikuri kompetenturobisa da saxel-
wifoebrivi azrovnebis kulturas; kriteriumebad mxo-
lod imis aReba, rom ucxoeTSi miiRo ganaTleba da kar-
gad icis ucxo enebi, ar gamodgeba. ganmsazRvreli faq-
tori unda gaxdes qarTul erovnul politikur feno-
menebze aRmocenebuli politikuri azrovnebis kultu-
ra, politikuri alRo, intuicia, konsensusis miRwevis
unari da saerTod gawonasworebuli xasiaTi, ritorika
da individualuri fsiqikuri Taviseburebebi. politi-
kuri scena politikuri xelovnebis universalur Tvi-

406
sebaTa gamovlenisa da Rrma inteleqtualuri da kul-
turuli gaazrebebis arenas warmoadgens.
demokratiuli politikuri kulturis struqtu-
ruli elementebi politikuri sazogadoebisa da poli-
tikuri eris formirebis procesTan aris dakavSirebu-
li. politikuri eri integraciis maRali donis gaerTi-
anebas warmoadgens, romelic politikuri kulturisa
da politikuri monawileobis racionalur-aqtivistu-
ri formebiT gamoirCeva; igi iseTi gaerTianebaa, sadac
politikur sazogadoebas gaaCnia maRali samoqalaqo
da saxelmwifoebrivi azrovnebis kultura, romlis sa-
fuZvelia integraciuli da legitimuri wesrigis in-
stituciuri da RirebulebiTi mdgradoba.
saqarTveloSi politikuri eris formirebis pro-
cesze negatiurad imoqmeda ,,nacionalTa” reJimma, ro-
melmac ,,mtris xatis” sindromis damkvidrebiT gaxliCa
erovnuli cnobiereba, avantiuristuli meTodebiT
safrTxis winaSe daayena qarTuli saxelmwifos suvere-
niteti, daTrguna sociumis samoqalaqo TviTmyofado-
ba, daamkvidra politikuri marTvis partiul-dominan-
turi stili, moaxdina erovnuli inteleqtualuri po-
tencialis devalvacia da politikuri scenidan gariya
avtoritetuli da pragmatulad moazrovne saxeebi.
amitom, gansakuTrebul yuradRebas moiTxovs erovnu-
li inteleqtualuri da ideologiuri fenomenebis ga-
azreba, samoqalaqo integraciisa da politikuri plu-
ralizmis gaRrmaveba, instituciuri mdgradobis uz-
runvelyofa da saxelmwifoebrivi azrovnebis ganviTa-
reba.
politikuri eris formirebis procesSi gansakuT-
rebuli mniSvneloba eniWeba politikuri elitisa da
liderebis rols, romlebmac gardamaval periodebSi
unda SeZlon eris politikuri konsolidireba da kri-
zisul situaciebSi pragmatuli da racionaluri ga-
dawyvetilebebis miReba. politikuri eris TviTmyofad

407
kulturas saxelmwifoebrivi azrovnebis maRali done
gansazRvravs, romelic politikuri aqtorebis moRva-
weobis upirvelesi amocana unda iyos. Tanamedrove
qarTulma erovnulma politikurma kulturam demok-
ratiuli tranziciis procesSi unda uzrunvelyos sa-
moqalaqo sivrcis racionaluroba, politikuri prag-
matizmisa da politikuri eris formireba, romelic
demokratiis stabilurobis miRwevis upirvelesi ga-
ranti iqneba.

408
 guram abesaZe
politikis mecnierebaTa
doqtori, profesori

politikuri kultura: konceptualuri modelebi

da demokratiulu tranziciis paradigmebi

reziume

politikuri kultura Tanamedrove politikuri

sistemebis umniSvnelovanes კomponents warmoadgens;
misi koncefciis damuSaveba XX s-is 50-ian wlebSi daiw-
yo amerikeli politologebis g. almondisa da s. verbas
mier. maT wina planze wamoswies politikuri sistemis
kulturologiuri elementi, romelic orientaciebisa
da Rirebulebebis saxiT warmogvidgines. politikuri
kultura aris Rirebulebebis, ganwyobilebebis, orien-
taciebis, poziciebisa da simboloebis erToblioba,
romelic politikuri qcevisa da moRvaweobis garkve-
ul modelSi gamovlingeba.
g. almondma da s. verbam politikuri sistemebis
Sedarebisas politikuri kulturis sami tipi gamoh-
yves: patriarqaluri, morCilebiTi da monawileobiTi.
gardamavali demokratiis qveynebSi gamohyofen poli-
tikuri kulturis hibridul tips. saqarTveloSi ,,na-
cionalTa” reJimis pirobebSi Camoyalibda politikuri
kulturis avtokratiuli tipi; igi politikuri kul-
turis morCilebiT tips warmoadgenda da daTrgunvisa
da SiSis elementebs moicavda. erovnul politikur
kulturaSi gamoiyofa subkulturuli tipebi: socia-
lur-ekonomikuri, regionaluri, eTnikuri, religiu-
ri, axalgazrduli da sxva.

409
 politikur kulturaSi mniSvnelovani elementia
politikuri cnobiereba, romelic politikuri Sexedu-
lebebis erTian sistemas warmoadgens. erovnuli poli-
tikuri cnobiereba politikuri TviTmyofadobis gan-
msazRvreli da saxelmwifoebrivi TviTdamkvidrebis
umniSvnelovanesi pirobaa. qarTul erovnul cnobiere-
baze negatiurad imoqmeda ,,nacionalTa” reJimma, ro-
melmac politikur azrovnebaze totaluri kontroli
daawesa.
politikuri ideologia politikuri kulturis
myar RirebulebiT sistemas warmoadgens; masSi gamoixa-
teba politikuri ganviTarebis orientaciebi da prio-
ritetebi; igi gadmocemulia ideebSi, TeoriebSi, kon-
cefciebSi, programebSi, paradigmebSi, gancxadebebSi
da a.S. politikur tranziciaSi mniSvnelovan rols as-
rulebs erovnul-saxelmwifoebrivi ideologia. qar-
Tuli politikuri ideologia i.WavWavaZis, iv. javaxiS-
vilisa da sxva inteleqtualuri fenomenebis Sexedu-
lebebs emyareba.
politikuri kulturis umniSvnelovanesi elemen-
tia politikuri fsiqologia; igi ganwyobilebebis,
grZnobebis, emociebis, nebisyofis, temperamentis,
erovnuli xasiaTisa da sxva erTobliobaa. ,,naciona-
luri” reJimi qmnida daZabul fons da cdilobda Seeq-
mna paTologiuri sazogadoeba.
politikuri kultura politikur qcevebsa da
moRvaweobaSi gamovlindeba; igi profesinalizmsa da
pragmatulobas moiTxovs; qarTul politikur sivrce-
Si SeimCneva eqstremizmisa da radikalizmis gamovline-
ba. gavrcelda agresiuli politikuri kultura, rome-
lic klanur interesebs emyareba.
politikuri socializacia politikuri kultu-
ris safuZvelia; igi gulisxmobs Rirebulebebis, Sexe-
dulebebis, cxovrebis wesebisa da modelebis interio-
rizaciis process; misi agentebia: ojaxi, skola, umaR-

410
lesi saswavlebeli, politikuri instituti, saxelmwi-
fo struqturebi, sociumi, interesTa jgufebi, poli-
tikuri aqtorebi, politikuri liderebi, eklesia da
sxva. saqarTveloSi politikuri socializaciis upir-
velesi amocanaa axalgazrdobis politikuri da inte-
leqtualuri potencialis srulyofa.
politikur kulturaSi mniSvnelovani adgili uWi-
ravs aracnobieris fenomens; igi z. froidis fsiqoana-
lizs emyareba. politikurma fsiqoanalizmma mniSvne-
lovani adgili daiWira qarTul politikur kultura-
Si. aracnobieris fenomenis Seswavlas politikis la-
tenturi xasiaTi moiTxovs.
Tanamedrove qarTuli politikur-kulturuli
sivrcis demokratiuli tranziciis mizania politiku-
ri procesebis racionalizacia. politikuri sivrcis
demokratiuli transformaciis umniSvnelovanesi faq-
tori gaxda saxelmwifoebrivi cnobierebis formireba.
racionalur procesad unda miviCnioT politikuri az-
rovnebis pluralizmis damkvidreba; politikuri plu-
ralizmi politikur-kulturuli Tanacxovrebis arse-
biTi niSani gaxda. politikuri tranziciis pirobebSi
jer kidev dabalia politikuri sazogadoebis kultu-
rul-inteleqtualuri done, romlis Sedegia iracio-
naluri politikuri moqmedebebi. sazogadoebis qceve-
bi da gardamqmneli roli politikuri kulturis mor-
CilebiT tips emyareba. Zalze dabalia sociumis poli-
tikuri aqtiuroba, rac zogjer politikur gaucxoeba-
sa da agresiulobaSi gamovlindeba. politikur-kul-
turul cvlilebebs zogjer Tan axlavs inteleqtua-
luri nihilizmi. demokratiis stabiluroba moiTxovs
instituciur racionalur aqtiurobas. politikur
sivrceSi Semdgom srulyofas saWiroebs politikuri
aqtorebis kultura. gaTvaliswinebuli unda iqnas
globaluri demokratiuli procesebis gavlena demok-
ratiul tranziciaze.

411
 Tanamedrove saqarTvelos politikuri kultura
demokratiul modernizacias ganicdis; modernizaciis
procesi Semdegi paradigmebiT SeiZleba Camoyalibdes:
politikuri pragmatizmis damkvidreba, romelic de-
mokratiuli politikuri reJimisa da kulturis fun-
qcionaluri faqtoria; politikuri procesebis mar-
Tvis kulturis TandaTanobiT gamomuSaveba, politi-
kuri kompetenturobisa da profesionalizmis amaRle-
ba; politikur-kulturuli integracia da erovnuli
konsolidacia; politikuri cnobierebisa da TviTcno-
bierebis kulturis amaRleba, sociumis politikur-
kulturuli TviTdamkvidreba; politikuri procese-
bis institutizacia da maTi mdgradi funqcionirebis
uzrunvelyofa; tranziciis procesSi politikuri ide-
ologiis rolis amaRleba da erovnul-saxelmwifoeb-
rivi ideologiis formireba; politikuri liderebis
politikuri kulturis donis amaRleba. Tanamedrove
saqarTveloSi politikuri kulturis demokratiuli
tranziciis mizania adamianis kulturul-inteleqtua-
luri donis amaRleba, romlis upirvelesi prioriteti
iqneba saxeლმwifoebrivi interesebi da Rirebulebebi.
cneba ,,aqtori” XX s-is 50-60-ian wlebSi warmoiS-
va. politikuri aqtorebi politikuri scenis ZiriTadi
SemoqmedebiTi Zalebia. demokratiul politikur sce-
naze ZiriTad aqtors politikuri institutebi warmo-
adgenen. Tanamedrove qarTul politikur scenaze mim-
dinareobs mdgradi instituciuri wesrigis formireba.
politikur scenaze dominanturi Zalis mmarTvelobis
periodSi avtoritaruli politikuri reJimi damyarda,
romelmac instituciuri sivrcis monopolizireba mo-
axdina.
Tanamedrove qarTul politikur scenaze insti-
tuciuri mdgradobis upirvelesi aqtoria saxelmwifo;
igi avtokratiuli reJimis pirobebSi gadaqceuli iyo

412
erTpartiul dominantur sistemad, romelic upirve-
les mniSvnelobas totalur Zaladobasa da SiSis sin-
dromis damkvidrebas aniWebda.
politikur scenaze mniSvnelovan aqtors warmo-
adgens politikuri partiebi da partiuli sistemebi.
politikur scenaze SeimCneva maTi funqcionaluri
aramdgradoba; fsevdoopoziciurma partiebma daiwyes
politikuri scenis fasaduri demokratiuli Sevseba.
gardamaval sazogadoebebSi mniSvnelovania politiku-
ri elitisa da liderebis aqtoruli roli. qarTul po-
litikur scenaze p;olitikur elitas aklia pragmatu-
loba da racionaluroba; zogierTma politikurma li-
derma marTvis avtokratiuli stili airCia.
politikur scenaze umniSvnelovanesi aqtoria so-
ciumi, romelic politikuri reJimis mier daTrgunuli
aRmoCnda. avtokratiuli reJimi emyareboda ,,mtris xa-
tis” Ziebas, romelic sazogadoebis gaxleCas iwvevda.
Tanamedrove qarTul politikur scenaze SeimCne-
va axalgazrdobis aqtoruli rolis zrda; igi avtori-
taruli reJimis pirobebSi pasiur Zalas warmoadgenda;
politikuri procesebis marTvaSi aqtiurad monawile-
obs studentoba.
politikur scenaze mniSvnelovan aqtors warmoad-
gens politikuri opozicia, romelic instituciurad
sustia. dominanturi partiis pirobebSi opoziciuri
politikuri veli fasadur da imitaciur procesad ga-
daiqca. maT Seqmnes e.w. ,,moCvenebiTi demokratiuli”
sivrce, romelic fsevdoopoziciur Zalebs emyareboda.
Tanamedrove qarTul politikur scenaze gaizar-
da qarTuli marTlmadidebluri eklesiis roli; didia
misi gavlena politikur procesebze. eklesia gansa-
kuTrebiT gaaqtiurda erovnuli RirebulebiTi prio-
ritetebis gansazRvris procesSi.
qarTul politikur scenaze axali movlena iyo
,,qarTuli ocnebis” gamoCena, romelmac avtoritaruli

413
reJimi demokratiuli arCevnebis gziT Secvala; man po-
litikuri scena ufro Ria da optimisturi gaxada. mniS-
vnelovani yuradReba eqceva instituciuri demokrati-
isa da politikuri kulturis srulyofas.
demokratiis stabilurobis umniSvnelovanesi pi-
robaa samoqalaqo racionalurobis formireba. samoqa-
laqo racionaluroba myar instituciur da Rirebule-
biT bazas emyareba. aucilebelia sociumis racionalu-
ri aqtiurobis ganviTareba; politikuri sazogadoeba
da politikuri demokratia racionalur samoqalaqo
kulturas gulisxmobs.
demokratiis stabilurobis umniSvnelovanesi
procesia politikuri pragmatizmis damkvidreba Tana-
medrove qarTul politikur kulturaSi; misi mizania:
1. politikuri cxovrebis iseTi modelis damkvidreba,
romelic emyareba instituciur mdgradobasa da demok-
ratiis stabilurobas da 2. politikur aqtorTa moR-
vaweobaSi ganmsazrvreli prioriteti gaxdes erovnul-
saxelmwifoebrivi miznebi da interesebi.
demokratiis stabiluroba politikuri eris for-
mirebis procesTan aris dakavSirebuli. politikuri
eri integraciis maRali doniT xasiaTdeba da politi-
kuri kulturis racionalur-aqtivisturi formebiT
gamoirCeva. politikuri eris formirebis procesSi
gansakuTrebuli mniSvneloba eniWeba instituciuri
mdgradobisa da saxelmwifoebrivi azrovnebis kultu-
ris ganviTarebas.

414
 Guram Abesadze
Doctor of Political Sciences, Professor

Political C u l t u r e: Concetual Models and Paradigms of

Democratic Transicion

S ummary

Political culture is the most important component of modern

political systems; Process of this concept started in the fifties of the
twentieth century by American political experts G. Almond and S.
Verba. They presented cultural items of political system as
orientations and values. Political culture is the combination of
values, characters, orientations, positions and symbols, which is
revealed in certain models of political behavior.
Comparison of the political systems, G.Almond and S.Verba
followed three types of political culture: patriarchal, obedience and
participatory. Here are some hybrid types of political culture in
transition democratic countries. There formed autocratic type of
political culture in Georgia, during the “Nationals” regime
conditions. It was the obedience type and included the items of
inhibition and fear.
Political consciousness is an important element of political
culture, which is an unified system of political views. National
political awareness is a determinant of political identity and the most
important condition for self-government. “Nationals” regime
adversely affected to georgian national consciousness and
established total control of political discourse.
The political ideology represents a solid value system of the
political culture; It expressed political development orientations and
value priorities; it set out ideas, theories, concepts, paradigms,
programs, statements, etc. National-state ideology represents an
important role in political transition. Georgian political ideology is

415
based on the views of I.Chavchavadze, Iv. Javaxishvili and other
intellectual phenomena.
Political Psychology is the most important element of political
culture; It is the whole complex of sentiments, emotions, wills,
temperament, national character and etc. “National” regime created a
tense background and tried to create an abnormal society.
Political culture is revealed in political attitudes and activities;
It requires professionalism and pragmatism; There is observed
extremism and radicalism in Georgian political space. There is
spread aggressive political culture, which is based on clan interests.
Political Socialization is the base of political culture. It refers to the
process of internalization of values, views, the rules and models of
life; it’s agents are: family, school, high school, political institute,
state agencies, society, groups of interest, political actors, political
leaders, church and etc. The primary task of political socialism in
Georgia is to improve political and intellectual potential of youth.
The phenomenon of unconscious is an important part of
political culture; It is based on Z. Freud's psychoanalysis. The
political psychoanalysis is an important place in political culture.
Policy latent character requires to study unconscious phenomenon.
The purpose of democratic transition of the modern political-
cultural environment is rationalization of political processes. Shaping
of state consciousness turned into the key factor of democratic
transition of political thinking. Inculcation of pluralism of political
thinking should be considered as the rational process; political
pluralism became the essential sign of political-cultural coexistence.
In the conditions of political transition, cultural-intellectual level of
political society is still poor, causing in irrational political actions.
Social behavior and transitional role ground on the obedient type of
political culture. Activity of society is very poor, which is sometimes
reflected in political alienability and aggressiveness. Political-
cultural changes sometimes are accompanied by intellectual nihilism.
Stability of democracy requires institutional rational activity. Culture
of political actors needs further improvement in the political

416
environment. Influence of global democratic processes on the
democratic transition is to be considered.
Formation of political culture is the key factor of democratic
transition of the modern Georgian political system. Paradigms of
democratic transition of political culture are the following: political
pragmatism, national consolidation, political legitimation, culture of
political management, culture of political thinking, institutization of
political processes, increasing of the role of ideology, formation of
culture of political leaders, protection of the national values and
traditions.
The notion of actor emerged in 50 - 60 year of 20th century.
Political actors are the basic forces in the political scene. The main
actors in the political democratic scene are the political institutes.
Institutional order is formed in modern Georgian political scene.
Authoritarian political regime established during the rule of
dominant force which monopolized the institutional space. The state
is the first actor of institutional sustainability in modern Georgian
political scene; It was turned into an one-party dominant system in
autocratic regime, which the first valued on total violence and
establishment of fear.
An important actor of political scene is the political parties and
party systems. Georgian political scene observed in their functional
instability. Pseudo-opposition parties started to fill political scene as
the democratic facade.
The political elite and leaders have important role in
transitional societies. The political elite is sometimes lacking in
pragmatism and rationality; Some political elite has chosen
authoritarian management style.
Georgian political space is the main actor in modern society; It
defines the priorities and values of the political transition process;
Society appeared to be depressed by the political regime. Autocratic
regime based on to find “the enemy image”, which led to split the
society.

417
 The actor role of youth is observed in contemporary political
scene; it was passive force of authoritarian regime; Students actively
participate in the management of political process.
Political opozition is an important actor in political scene and
It is institutionally weak. In conditions of dominant party opozition
political field turned into a facade and imitative process. They have
created the so-called “quasi-democratic” space, which based on
pseudo opozitional forces.
An important role in the process of modern political
modernization is performed by institutional and ideological actors.
The most important actors in the state modernization are the
Georgian Church and Orthodoxy. On the political field the
institutional and ideological vacuum is noticed which turned the
Georgian church into the most important actor. It plays a decisive
role in the political introspection and in the process of value
formation. The role of the Catholic-Patriarch of All Georgia Ilia II
has been significantly increased. The Georgian Church gives nation
an excellent opportunity to express the national capacity and political
optimism.The church especially activate In the process of
determining the value of national priorities.
A new event was the "Georgian Dream’s" appearance in
Georgian political scene and authoritarian regime change through
democratic elections. This has made the political scene more open
and optimistic. Considerable attention is paid to the improvement of
institutional democracy and political culture.
Democratic stability is the most important condition for the
formation of a civil rationality. Civil rationality is based on the
institutional and value base. It is necessary to develop an activity of
society; The political society means rational civil culture.
Political pragmatism feels deficiency in modern Georgian
politics; It is necessary condition for the establishment of political
transition. There were irrational trends during the national
movement autocratic regime. Political activity got extremist and
adventurous character; Their politics was radical. An example of

418
political pragmatism is church Activities. In modern terms and
conditions new Authorities activities became more open and
pragmatic. Political optimism got back to the community and
rational activity opportunities. In modern Georgian politic
activities of political actors should become more pragmatic.
Pragmatism should establish stable functioning of democracy in
Georgian political space.
Political nation is the necessary condition of the reassertion
of state. Georgian modern political nation is in formation process.
There are some necessary conditions in this process: political
society, the formation of national consciousness of civil society,
the high level of political integration and stable functioning of
democracy. The formation of the Georgian nation is being
controversial in Georgian political space. The process of nation
integration has low level.

419
 gamoyenebuli literatura:

1. i. WavWavaZe. rCeuli nawarmoebebi xuT tomad. t. IV.

Tb., 1987
2. i. WavWavaZe. Txz., sruli krebuli aT tomad. t. IV
3. i. WavWavaZe. Txz., sr. krebuli, t. VIII
4. vaJa-fSavela. Txzulebani. (axlad gamovlenili ma-
salebi). Tsu, 1979
5. ivane javaxiSvili. qarTvelTa gaqristianeba da ba-
kur mefe. qarTveli eris istoria xuT tomad, t. I.
gamomcemloba palitra L, Tb., 2012
6. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis,
mcxeTa-Tbilisis mTavarepiskoposis, biWvinTisa da
cxum-afxazeTis mitropolitis, uwmindesisa da
unetaresis ilia II-is saSobao epistoleebi. Tb.,
2007, 2008, 2009, 2010, 2011, 2012, 2013, 2014, 2015
7. sruliad saqarTvelos kaTolikos patriarqis ilia
11-is saaRdgomo epistole. Tb., 2011
8. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis
ilia II-is sakvirao qadageba, 2011 w. 10 ivlisi.
http://www.ambebi.ge/sazogadoeba/38580
9. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis
ilia II-is saaRdgomo epistole. Tb., 2014
10. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis
ilia II-is saaRdgomo epistole. gazeTi “kviris pa-
litra”, 20-26 aprili, 2009
11. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis
ilia II-is sakvirao qadageba, 2011 wlis 29 maisi.
http://www.ambebi.ge/sazogadoeba/38580
12. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis
ilia II-is sakvirao qadageba, 2014 wlis 26 ianvari.
http://www.ambioni.ge/sakvirao-qadageba-26-01-2014
13. aristotele. politika. naw. I da II. Tb., 1995, 1996
14. n. maqiaveli. mTavari. Tb., 1984

420
15. S. monteskie. kanonTa goni. Tb., 1994
16. m. veberi. politika, rogorc mowodeba da xeloba.
Tb., 1994
17. z. abaSiZe. civi omi: warsuli Tu dRevandeloba.
Tsu, 2014
18. z. abaSiZe. mxolod dasavluri rezoluciebis imed-
ze ar unda viyoT. interviu gazeT ,,kviris palit-
ris” korespodentTan.
http://www.kvirispalitra.ge/politic/26469-mkholod-
dasavluri-rezoluciebsis-imedze-ar-unda-viyoth.html
19. g. abesaZe. politikuri socializaciis Tavisebure-
bani. J. ,,politika”, 7-8, 1995
20. g. abesaZe. politikuri socializaciis cnobieri
formebi. Tsu, 1996
21. g. abesaZe. Tanamedrove politikuri sistema. Tsu,
1996
22. g. abesaZe. tranzituli politikuri sistema. J.
,,cxovreba da kanoni”, 2, 2008
23. g. abesaZe. politikuri socializacia. ,, meridiani”,
Tb., 1996
24. g. abesaZe. politikuri socializacia. disertacia
politikis mecnierebaTa doqtoris samecniero xa-
risxis mosapoveblad. Tsu, 1997
25. g. abesaZe.politikuri ideologia Tanamedrove po-
litikur sistemaSi. J. ,,parlamentis uwyebani”, 33,
1997
26. g. abesaZe. politikuri kulturis formirebis pa-
radigmebi gardamaval politikur sistemaSi. J.
,,politika”, 2, 1999
27. g. abesaZe, e. maTiaSvili. politikuri moRvaweobis
Taviseburebebi gardamaval politikur sistemaSi.
kr.: ,,politologiis problemebi”, naw. III, ,,codna”,
Tb., 1999

421
28. g. abesaZe. politikuri ideologiis formirebis Ta-
viseburebebi Tanamedrove saqarTveloSi. Tsu Sro-
mebis krebuli. sadiskusio klubi ,,qarTuli saxel-
mwifo”. Tsu, 2003
29. g. abesaZe, T. abesaZe. politikuri kulturis for-
mirebis paradigmebi demokratiuli tranzitis pi-
robebSi. “universali”, Tb., 2007
30. g. abesaZe, T. abesaZe. globalizacia da saqarTve-
los satranzito funqciis Taviseburebebi. Tb.,
2011
31. g. abesaZe, T.gogberaSvili. politikuri kultura
tranzitul politikur sistemaSi. quTaisis uni-
versitetis gamomcemloba, 2008
32. g. abesaZe, T. gogberaSvili, m. xvedeliZe. politi-
kuri cnobierebis da demokratiuli politikuri
kulturis formirebis Taviseburebani. quTaisis
universitetis gamomcemloba, 2005
33. g. abesaZe. politikuri kulturis demokratiuli
tranzicia saqarTveloSi. J. “saistori vertikale-
bi”, 16, 2008
34. g. abesaZe. politikur-kulturuli sivrcis demok-
ratiuli tranzicia. J. “cxovreba da kanoni”, 2, 2009
35. g. abesaZe, a. tukvaZe. racionalurisa da iraciona-
luris Tanafardoba Tanamedrove qarTul politi-
kur kulturaSi. saerTaSoriso samarTlisa da
marTvis qarTul-britanuli universitetis samec-
niero SromaTa krebuli. mesame nawili. Tb., 2008
36. g. abesaZe. politikur-kulturuli sivrcis demok-
ratiuli modernizacia saqarTveloSi. quTaisis
universitetis gamomcemloba, 2011
37. g. abesaZe. Tanamedrove saqarTvelos politikuri
kulturis demokratiuli tranziciis paradigmebi.
VII, soxumis saxelmwifo universitetis Sromebi. ga-
momcemloba “meridiani”, Tb., 2010-2011

422
38. g. abesaZe. Tanamedrove qarTuli politikur-kul-
turuli sivrcis racionaluri da iracionaluri
komponentebi. Sromebis krebuli: “pirovneba, kul-
tura, sazogadoeba”, Tsu, 2012
39. g. abesaZe, m. kuxianiZe. politikuri tranziciis ra-
cionaluri da iracionaluri procesebi saqarTve-
loSi. saerTaSoriso konferenciis masalebi. goris
suxiSvilis saswavlo universiteti. “universali”,
Tb., 2012
40. g.abesaZe, n.abesaZe. marTlmadidebluri eklesia da
qarTuli saxelmwifoebrioba. quTaisis universi-
tetis gamomcemloba, 2011
41. g.abesaZe, n. abesaZe. qarTuli eklesia da saxelmwi-
foebrioba. Sromebis krebuli: “filosofia, mecni-
ereba, religia”. “universali”, Tb., 2012
42. g. abesaZe, a. tukvaZe. politikur aqtorTa tipebi
Tanamedrove qarTul politikur scenaze. saerTa-
Sotiso samecniero Jurnali “mecniereba da cxov-
reba”, #2. Tbilisis saswavlo universiteti. “mwig-
nobari”, Tb., 2010
43. g. abesaZe. qarTuli eklesia — politikuri moder-
nizaciis aqtori. saerTasoriso samecniero Jurna-
li “mecniereba da cxovreba”, 2(4), Tbilisis saswav-
lo universiteti. Tb., 2011
44. g. abesaZe. politikuri scenis aqtorebi saqarTve-
loSi. suxiSvilis saswavlo universiteti. saerTa-
Soriso samecniero konferenciis masalebi. “uni-
versali”, Tb., 2011
45. g. abesaZe. qarTuli saxelmwifoebriobis TviTdam-
kvidreba politikuri tranziciis procesSi. saer-
TaSoriso samecniero konferenciis masalebi. su-
xiSvilis saswavlo universiteti. “universali”,
Tb., 2013
46. g. abesaZe, a. tukvaZe. sociumis TviTdamkvidreba
qarTul politikur sivrceSi. saerTaSoriso sa-

423
 mecniero Jurnali “mecniereba da cxovreba”, 1 (9).
Tbilisis saswavlo universiteti. “mwignobari”,
Tb., 2014
47. g.abesaZe. Tanamedrove qarTuli politikuri sce-
nis aqtorebi /politikur-kulturuli TviTdam-
kvidrebis SedarebiTi analizi/. ,,universali”, Tb.,
2014
48. g.abesaZe. politikuri pragmatizmi Tanamedrove
qarTul politikur scenaze. saerTaSoriso samec-
niero praqtikuli konferenciis masalebi. suxiSvi-
lis saswavlo universiteti, gori 2014
49. g. abesaZe, n. abesaZe. politikuri eris formireba
Tanamedrove saqarTveloSi. suxiSvilis saswavlo
universiteti, gori, 2014
50. s. avaliani. sruliad saqarTvelos kaTolikos-pat-
riarqis ilia meoris msoflmxedveloba. ,,meridia-
ni”, Tb., 2012
51. g. almondi, s.verba. samoqalaqo kultura da de-
mokratiis stabiluroba. J. “solidaroba”, # 2, 2009
52. m. baliaSvili. socialuri fsiqologiis safuZvle-
bi. ,,mwignobari”, Tb., 2010
53. r. balanCivaZe. adamiani, Tavisufleba, pasuximgeb-
loba. Tb., 1986
54. r. balanCivaZe. anTropologiuri pedagogika, ro-
gorc ganaTlebis mecniereba. ,,universali”, Tb.,
2011
55. e. batiaSvili. ilia da saqarTvelo. ,,codna”, Tb.,
1998
56. e. batiaSvili. ,,saerTo niadagis” Teoria da qarTu-
li saxelmwifo. Tsu Sromebis krebuli. sadiskusio
klubi ,,qarTuli saxelmwifo”. Tsu, 2003
57. p. berki. istoria da socialuri Teoria. ,, logos
presi”, Tb., 2002
58. a. berZeniSvili. politikuri sociologia. Tb., 2011
59. a. bregaZe. adamianis arsi da xasiaTi. Tb., 1991

424
60. a. bregaZe. Seican Tavi Seni. Tb., 1994
61. a. bucxrikiZe. politikuri lideri. Tb., 1996
62. u. bluaSvili. politikuri partiebi da erovnuli
moZraoba saqarTveloSi 1987-1991 wlebSi. Tb., 1994
63. a. boWoriSvili. Txzulebebi. t. I. Tb., 1991
64. T. gamyreliZe. ,,ivane javaxiSvilis ,,mesame sikvdi-
li”. gaz.: ,,saqarTvelos respublika”, 6 ivlisi, 2005
65. r.gaCeCilaZe. saqarTvelo msoflio konteqstSi. XX
da XXI saukunis politikuri cxovrebis ZiriTadi
momentebi. ,,bakur sulakauris gamomcemloba”, Tb.,
2013
66. j. gaxokiZe. bewvis xidze. ,,meridiani”, Tb., 2013
67. o. gogiaSvili, g. abesaZe. politikuri fsiqologia
da misi gamovlenis specifika gardamaval politi-
kur sistemaSi. J. ,,parlamentis uwyebani”, 10, 1998
68. o. gogiaSvili, a. tukvaZe. Tanamedrove saqarTve-
los politikuri kulturis niSnebi. Tsu-s Srome-
bis krebuli. sadiskusio klubi ,,qarTuli saxel-
mwifo”. Tsu, 2003
69. o. gogiaSvili. ilia dRes. ideologia, politika.
Tb., 2010
70. o. gogiaSvili. ilia dRes. wigni mesame. Tb., 2014
71. o. gogiaSvili. politikuri ideologiebi. Tsu, 2004
72. o. gogiaSvili, e. batiaSvili. ivane javaxiSvili da
axali qarTuli saxelmwifoebrioba. Tsu, 1998
73. o. gogiaSvili, e. batiaSvili. qarTuli saxelmwifos
ideologebi. Tsu, 2002
74. v. gurgeniZe. sajaro-politikuri mmarTvelobis
Teoria da praqtika. (politikur-samarTlebrivi
paradigmebi). ,,kalmosani”, Tb., 2014
75. z. daviTaSvili. nacionalizmi da globalizacia.
,,mecniereba”, Tb., 2003
76. n. darsania. politikuri institutebi. Tb., 2011
77. J. m. denkeni. politikuri mecniereba. Tb., 2007

425
78. s. dundua, z. abaSiZe. eTnikuri da religiuri iden-
tobis sakiTxebi da samoqalaqo integraciis prob-
lemebi saqarTveloSi. ,,inteleqti”, Tb., 2012
79. s. vardosaniZe. sruliad saqarTvelos kaTolikos-
patriarqi, uwmindesi da unetaresi ilia II. Tb., 2013
80. m. vaCnaZe, v. guruli. ivane javaxiSvili tiraniis
samjavros winaSe. ,,artanuji”, Tb., 2004
81. k. iungi. analizuruli fsiqologiis safuZvlebi.
Tb., 1995
82. v. kakabaZe. ganwyobis fsiqologia da aracnobieris
fsiqika. ,,mecniereba”, Tb., 1990
83. v. kakabaZe. siRrmis fsiqologiis filosofiuri sa-
fuZvlebi. Tb., 1979
84. k. kapaneli. filosofiuri Sromebi. Tb., 1989
85. g. kapanaZe. qarTuli media da demokratizaciis
procesi saqarTveloSi. Tb., 2004
86. i. kaWkaWiSvili. socialuri moqmedebis Teoriebi.
,,mecniereba”, Tb., 2001
87. b. kvaracxelia. ruseTis gamoucxadebeli omi sa-
qarTvelos saxelmwifos winaaRmdeg (afxazeTi,
,,samxreT oseTi”) da saerTaSoriso Tanamegobroba.
,,universali”, Tb., 2015
88. i. kveselava. saqarTvelos saxelmwifoebriv-poli-
tikuri paradigmebi da dilemebi. ,,universali”,
2014
89. i. kveselava, v. SubiTiZe, v. WanuyvaZe. politolo-
gia. politikuri da saarCevno teqnologiebi. Tb.,
2003
90. T. kiknaZe. genderi da misi arsi. Tsu Sromebis kre-
buli. sadiskusio klubi ,,qarTuli saxelmwifo”.
Tsu, 2003
91. k.noniaSvili. kvlevis meTodebi sociologiaSi.
,,mwignobari”, Tb., 2015
92. e. kodua. kulturis sociologia. ,,nekrisi”, Tb.,
2000

426
93. g. lobJaniZe. asi wlis winaT da asi wlis Semdeg. Tb.,
1997
94. i. imedaZe. fsiqologiis safuZvlebi. ,,mwignobari”,
Tb., 2011
95. i. imedaZe. fsiqologiis istoria. ,,mwignobari”, Tb.,
2008
96. Tomas m. magStadti. gavigoT politika. ideebi, in-
stitutebi da problemebi. ilias saxelmwifo uni-
versitetis gamomcemloba, 2010
97. v. maisaia. saqarTvelos sagareo politikis priori-
tetebi da determinantebi civi omis Semdeg (1991-
2004). Tb., 2013
98. m. mamardaSvili. filosofiis safuZvlebi. (leqcie-
bis cikli). ,,mecniereba”, Tb., 1992
99. m. macaberiZe. qarTuli politika: xelisufleba da
politikuri procesi. socialur mecnierebaTa cen-
tri. Tb., 2006
100. m. macaberiZe. saqarTvelos politikuri sistema.
saleqcio kursi. saqarTvelos saxelmwifos mSeneb-
loba postsabWoTa periodSi. Tb., 2014
101. m. macaberiZe. politikuri riski da riskebis mar-
Tvis teqnologiebi. Tb., 2003
102. m. maxaraZe. areopagika da qarTuli filosofiuri
azris sakiTxebi. ,,mecniereba”, Tb., 1991
103. o. melqaZe. samoqalaqo sazogadoeba: formirebis
problemebi. ,,ena da kultura”, Tb., 2004
104. o. melqaZe. konstitucionalizmi. ,,universali”,
Tb., 2008
105. o. melqaZe. qarTuli konstitucionalizmi. ,,uni-
versali”, Tb., 20011
106. r. metreveli. saqarTvelos mefeebi da patriarqe-
bi. ,,artanuji”, Tb., 2010
107. j. s. mili. Tavisuflebis Sesaxeb. Tb., 2010
108. r. miSvelaZe. politika, kultura. ,,meridiani”, Tb.,
2010

427
109. S. nadiraSvili. ganwyobis fsiqologia. naw. I. Tb.,
1983
110. S. nadiraSvili. ganwyobis fsiqologia. socialuri
ganwyoba. Tb., 1985
111. r. naTaZe. fsiqologiis mokle kursi. Tsu, 1983
112. S. nucubiZe. Sromebi. t. VIII. qarTuli filosofiis
istoria. wigni I. Tb., 1983
113. S. nucubiZe. Sromebi. t. IX. qarTuli filosofiis
istoria. wigni II. Tb., 1985
114. q. nucubiZe. Salva nucubiZe. ,,nakaduli”, Tb., 1988
115. orbeliani sulxan-saba. ,,sibrZne sicruisa”. bibli-
oTeka bavSvebisaTvis. Tb.,1990
116. z. papaskiri. narkvevebi Tanamedrove afxazeTis is-
toriuli warsulidan. nakvT. 1, 2. ,,meridiani”, Tb.,
2005, 2007
117. politikis mecnierebis kvlevis meTodebi. ilias
saxelmwifo universitetis gamomcemloba. Tb., 2013
118. politologia. leqciebis kursi. /avtorebi: o.go-
giaSvili, g. abesaZe. m. macaberiZe, a. tukvaZe, h. kup-
raSvili, T. kiknaZe, e. batiaSvili, a. kuxianiZe da
sxv. /. Tsu, 2001
119. politologia. /leqciebis kursi/ meore Sevsebuli
gamocema /avtorebi: o.gogiaSvili, g.abesaZe. m.maca-
beriZe, a.tukvaZe, h.kupraSvili, T.kiknaZe, e.batiaS-
vili, k. Saria, s.SariqaZe da sxv. /. ,,universali”,
Tb., 2003
120. politologia. /avtorebi: o.gogiaSvili, g.abesaZe.
z. abaSiZe m.macaberiZe, a.tukvaZe, h.kupraSvili,
T.kiknaZe, e.batiaSvili, k. Saria, s.SariqaZe, n.maWa-
raSvili, g.jaoSvili da sxv. /. Tsu, 2004
121. politologia endriu heivudis mixedviT. /avtor-
Semdgenlebi: i.kveselava, v.SubiTiZe, m.papaSvili,
n.RuduSauri/. stu, 2010
122. politologiis safuZvlebi. referati. Tb., 1992
123. politikuri azris kvintesencia. ,,elfi”, Tb., 1999

428
124. g. JorJoliani. politikuri institutebi: analizi.
socialur mecnierebaTa centri. Tb., 2006
125. g. JorJoliani, T. berekaSvili, m. musxeliSvili.
demokratizacia. sazogadoebebi gardamaval peri-
odebSi. “mecniereba”. Tb., 2001
126. g.rogava. konfliqtis sociologia. soxumis saxel-
mwifo universiteti, Tb., 2012
127. g. rogava. afxazeTis istoriis sakiTxebi. ,,meridi-
ani”, Tb., 2009
128. sadiskusio klubi ,,qarTuli saxelmwifo”. Tsu
Sromebis krebuli. Tbilisis universitetis gamom-
cemloba, 2003
129. l. sanikiZe. kvlav ilias gareSe. Tsu Sromebis kre-
buli. sadiskusio klubi ,,qarTuli saxelmwifo”.
Tsu, 2003
130. saxelmwifo da samoqalaqo sazogadoeba. Tb., 2002
131. saxelmwifoebrioba da usafrTxoeba. saqarTvelo
,,vardebis revoluciis” Semdeg. Tb., 2006
132. a.silagaZe, v.guruli. idealizmi da pragmatizmi
qarTul polიtikaSi. Sromebis krebuli: “istori-
ul-politikuri narkvevebi”. gamomcemloba “arta-
nuji”, Tb., 2001
133. l.surmaniZe. kultura meTodologiur perspeqti-
vaSi. ,,universali”, 2010
134. a. tukvaZe. politikuri elita. “codna”, Tb., 1998
135. a. tukvaZe, r. tukvaZe. politikuri kulturis ti-
pebi (SedarebiTi analizi). Tb., 2007
136. a.tukvaZe. politikuri kulturis SedarebiTi ana-
lizi. ,,universali”, Tb., 2014
137. a.tukvaZe. lideri qarTul politikaSi (z.gamsa-
xurdia, e.SevardnaZe, m.saakaSvili, b.ivaniSvili).
gaz.: ,,saqarTvelos respublika”, 21 ianvari, 2015
138. d.uznaZe. Sromebi. t.VI. Tb., 1977

429
139. d.uznaZe. filosofiuri Sromebi. t. I da II. Tb., 1984,
1986
140. d.uznaZe. Sromebi. t. II. Tb., 1960
141. v.fafia. politikuri kultura da misi damkvidre-
bis problemebi. Tb., 1996
142. filosofiis Sesavali /irakli braWuli, anastasia
zaqariaZe, valerian ramiSvili, demur jalaRonia/.
Tsu, ,,meridiani”, Tb., 2012
143. z. froidi. fsiqoanalizi. Tb., 1995
144. e.qavTaraZe, m.beria. saxelmwifo marTvis sistemis
srulyofa da politikis instituciuri safuZvle-
bi. ,,universali”, 2007
145. k.qecbaia. sociologiis Sesavali. /leqciebis kur-
si/. ,,universali”, Tb., 2011
146. k.qecbaia. religiis sociologia. ,,universali”, Tb.,
2013
147. k.qecbaia. ganaTlebis sociologia. ,,universali”,
Tb., 2014
148. k.qecbaia. mecnierebis sociologia. ,,universali”,
Tb., 2015
149. ak. yulijanaSvili. kulturis Teoria. ,,universa-
li”, Tb., 2009
150. d.SveliZe. n.kirTaZe. erovnuli ideologiis orien-
tirebi. ,,merani”, Tb., 2000
151. k.Saria. politikuri reJimis cnebis sakiTxisaTvis.
Tsu gamomcemloba, Tb., 1998
152. v.SubiTiZe. ra SeuZlia politikaSi karg imijs.
,,elfi”,Tb., 2000
153. v.SubiTiZe, o.daviTaSvili. politologia. politi-
kuri teqnologiebi. stu, 2002
154. o. Spengleri. politikis filosofia. Tb., 1995
155. s. cincaZe. nato da saqarTvelo. Tb., 2008
156. xose ortega i gaseti. masebis amboxi. gamomcemlo-
ba “xomli’, Tb., 1993

430
157. Zalaufleba da sazogadoeba saqarTveloSi. stati-
ebis krebuli. mTavari redaqtori marina CitaSvi-
li. sazogadoebis kvlevis centri. gamomcemloba
“universali”, Tb,. 2009, http://european.ge/
158. m. wurwumia. samoqalaqo sazogadoeba. ,,universa-
li”, Tb., 2011
159. n. WavWavaZe. xelisufleba da inteleqti. gaz.: ,,sa-
qarTvelos cxovreba”, #2, 2005
160. j. jaliaSvili. politikuri marTva da prognozi-
reba. Tb., 1995
161. s. p. hantingtoni. demokratiis mesame talRa. J. “sa-
marTali”, 5, 6, 7, 8, 1993
162. e. heivudi. politika. Tb., 2011
163. e. heivudi. politikuri ideologiebi. Sesavali
kursi. ,,logos presi”, Tb., 2008
164. elen bari. eklesiis Zala prezidentis metoqeebs
gamarjvebaSi daexmara.
http://foreignpress.ge/analitika/4074.html?lang=ka-GE
165. Tomas de vaali. saqarTvelos mniSvnelovani
dReebi daudga
http://presa.ge/new/index.php?m=politics&AID=23653
166. Tomas de vaali. patriarqebis gazafxuli.
29 ianvari, 2011
http://foreignpress.ge/analitika/2983.html?lang=ka-GE
167. Tomas de vaali. saqarTvelos arCevani.
http://carnegieendowment.org/files/georgias-choices--
georgian.pdf
168. Tomas de vaali: kavkasiaSi amerika ver Seiqmneba
http://for.ge/view.php?for-id=19427&cat=2
169. Tomas de vaali. oligarqis gamoCenam saqarTveloSi
politikuri ryeva gamoiwvia. http://ghn.ge/news-
53376.html
170. Tomas de vaali. ra mimarTulebiT wava “nacionalu-
ri moZraoba”?

431
 http://www.geotimes.ge/archive/index.php?m=home&newsid
=50879
171. Tomas de vaali. interviu ,,exo kavkazTan”.
www.interpressnews.ge/ge/politika/286172-thomas-de-vaali-
arasdros-damimalavs-rom-saqarthvelosthvis-map-is-
micemas-mkhars-ar-vutcerdi.html?ar=
172. stiven jonsi. saqarTvelo — politikuri istoria
damoukideblobis gamocxadebis Semdeg. socialur
mecnierebaTa centri. Tb., 2013
173. stiven jonsi. demokratia saqarTveloSi.
http://css.ge/index.php?lang-id=GEO&sec-id=23&info-id=729
174. stiven jonsi. saqarTvelos mosaxleoba saxelmwi-
fos ar endoba. 2012 w. 18 ianvari .interviu “ameri-
kis xmasTan”.
http://www.amerikiskhma.com/content/interview-stephen-jones-
137618598/537977.html
175. linkoln mitCeli - qarTuli demokratiisaTvis
sasikeTo iqneba, Tu mmarTveli koalicia daiSleba.
http://www.ambebi.ge/politika/65554-linkoln-mithcheli-
qqarthuli-demokratiisathvis-sasiketho-iqneba-thu-mmarthveli-
koalicia-daishlebaq.html
176. linkol mitCeli. CrdiloeT afrika feradi revo-
luciebis prizmaSi.
http://www.foreignpress.ge/analitika/3016-chrdiloeth-afrika-
feradi-revoluciebis-prizmashi.html?lang=ka-GE
177. linkoln mitCeli. saqarTvelo: oTxi mosazreba da
oTxi kiTxva qarTuli arCevnebis garSemo.
http://foreignpress.ge/chven-shesakheb/4120.html
178. linkoln mitCeli. aris Tu ara vaSingtonis dumili
xmamaRali signali TbilisisaTvis?
http://presa.ge/new/?m=politics&AID=25758

432
179. maikl CeCire. demokratiis stagnacia saqarTvelo-
Si xelisuflebis legitimurobas emuqreba.
http://foreignpress.ge/analitika/3340.html?lang=ka-GE
180. maikl CeCire. kavkasiuri konteqsti: linkon mitCe-
li saqarTvelos demokratiis Sesaxeb.
http://foreignpress.ge/interviu/3675.html?lang=ka-GE
181. maikl CeCire. nu viCqarebT daskvnebis gamotanas
saqarTvelos Sesaxeb.
http://foreignpress.ge/analitika/4153.html?lang=ka-GE
182. maikl CeCire. demokratiuli ganviTarebis qarTu-
li gakveTilebi.
http://www.foreignpress.ge/analitika/4248.html
183. jon deili. feradi revoluciebis ukusvla.
http://foreignpress.ge/analitika/2544.html?lang=ka-GE
184. viola fon kramoni. morigi revolucia saqarTve-
loSi. http://foreignpress.ge/analitika/4076.html
185. grem uatsoni. saqarTveloSi demokratiis gadarCe-
nis droa. http://foreignpress.ge/analitika/3889.html?lang=ka-
GE
186. hans van baleni. saqarTvelo: vardebis revolucia
uferuldeba. gaz. “saqarTvelo da msoflio”, 16 ag-
visto, 2012.
http://www.geworld.ge/View.php?ArtId=4157&lang=ge
187. meTiu disleri. axali dasawyisi saqarTveloSi.
http://foreignpress.ge/chven-shesakheb/4123.html?lang=ka-GE
188. Carlz ferbenqsi. aris ki saqarTvelos axali lide-
ri imdenadve arademokrati, ramdenadac misi wina-
morbedi iyo?
http://foreignpress.ge/analitika/4173.html?lang=ka-GE
189. Carlz feinbenqsi. interviu gaz. ,,kviris palit-
ris“ korespodentTan. .„kviris palitra“, 25 noembe-
ri - 1 dekemberi, 2011
190. iujin purso. Tu ar giSveleT aucileblad ganme-
ordeba egvipte da siria.

433
 http://www.kvirispalitra.ge/politic/13537-iujin-purso-qthu-ar-
gishveleth-aucileblad-ganmeordeba-egvipte-da-siriaq.html
191. devid krameri. interviu ,,interpresniusis” kores-
podentTan.
http://www.interpressnews.ge/ge/politika/344547-devid-
kremeri-bushis-politikis-problema-saqarthvelosthan-
mimarthebashi-is-iyo-rom-akhlo-urthierthobebi-hqonda-
qveynis-khelmdzghvanelebthan.html
192. donald ienseni. interviu ,,interpresniusis” ko-
respodentTan.
http://www.interpressnews.ge/ge/interviu/345001-donald-
ienseni-dartsmunebuli-var-thu-saqarthveloshi-krizisi-
tsarmoishva-nato-saqarthvelos-da
193. http://www.interpressnews.ge/ge/eqskluzivi/344746-ruseththan-
mimarthebashi-thbilisis-sifrthkhiles-aqvs-azri-magram-ar-
sheidzleba-saqarthvelo-skhvadaskhva-mimarthulebith-pasiuri-
iyos.html
194. http://eeas.europa.eu/delegations/georgia/eu-
georgia/association-agreement/index-ka.htm
195. gazeTi “saqarTvelos respublika”, 12 oqtomberi,
2011
196. gazeTi ,,literaturuli saqarTvelo”, 17-24 oq-
tomberi
197. gazeTi ,,saerთo gazeთi”, seqtemberi, 2010
198. gazeTi ,,kviris palitra”, 22-28 ivnisi, 2009
199. gazeTi ,,kviris palitra”, 29 ivnisi-5 ivlisi, 2009
200. gazeTi ,,kviris palitra”, 9-15 Tebervali, 2015
201. gazeTi “kviris palitra”, 24-30 oqtomberi, 2011
202. gazeTi “kviris palitra”, 12-18 dekemberi, 2011
203. gazeTi “axali Taoba”, 18 noemberi, 2013
204. gazeTi “axali Taoba”, 25 noemberi, 2013
205. gazeTi ,,axali Taoba”, 28 agvisto, 2015
206. gazeTi “kviris palitra”, 25 noemberi-1 dekemberi,
2013

434
207. gazeTi “kviris palitra”, 27 agvisto-2 seqtemberi,
2012
208. gazeTi “axali Taoba”, 7 maisi, 2013
209. gazeTi ,,saqarTvelo da msoflio”, 19 agvisto-8
seqtemberi, 2015
210. გაზეთი ,,თბილისის უნივერსიტეტი“, 17 ივნისი, 2015
211. J. “sapatriarqos uwyebani”, # 30, 1 agvisto-19 seq-
temberi, 2013
212. ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwi-
fo universitetis didi sabWos macne. #3, 26 ivnisi,
2006
213. Г. Альмонд. Дж. Пауэлл, К. Стром, Р. Далтон.
Сравнительная политология сегодня. М., 2002
214. Г. Альмонд, С. Верба. Гражданская культура и стабильность
демократии. Полис, 6, 1992.
215. А. Ахизер. Идеология – предмет науки, наука – элемент
идеологии. ОНС, 1, 1991
216. Аристотель. Соч. в четырех томах. Т , 1. М., 1975
217. Аристотель. Политика. Соч. в четырех томах. Т , 4 М.,
1984
218. Р. Арон. Демократия и тоталитаризм. М., 1994
219. Г.К . Ашин. Основы элитологии. Курс лекций. Выпуск I. -
Алматы, 1996
220. Э. <fnfkjd. Gjkbnbxtcrfz rekmnehf cjdhtvtyyjuj
fvthbrfycrjuj j,otcndj. V., 1990
221. В. Вельдер. К вопросу о феномене подсоздательной
агресивности. ОСН, 3, 1993
222. Бессазнательное. Природа, функций, методы, исследова-
ния . Т. 1 ,2 ,3 ,Тб.,1978
223. Бессазнательное. Природа, Функций, Методы, Исследова-
ния. Т. 4 . Тб.,1985

435
224. Э. Гартман Сущность мирового процесса, или
философия бессазнательного. Вып 1 и 2 М., 1973 , 1975
225. Р. Даль. Введение в теорию демократии. М., 1990.
226. Р. Даль. Демократия и ее критики / Пер. с англ. Под ред.
М.В.Ильина. — М.: «Российская политическая
энциклопедия» (РОССПЭН), 2003
227. H. Ltrfhn. Bp,. ghjbp. V., 1950
228. А. А. Дегтяров. Основы политической теории. М., 1998
229. F. Y. Ltvbljd, F. F. Atljcttd. Jcyjds gjkb-
njkjubb. V., 1995
230. D. Bdfyjd. Gjkbnbxtcrfz gcb[jkjubz. V., 1990
231. B. Rfyn. Соч. шести томах. Т. 6. М., 1966
232. Г. Лебон. Психология народов и масс. СПБ., 1986
233. Г. В. Лейбниц. Новые опиты о человеческом разуме. М.,
1936
234. Д. Локк. Избр. Филос. произ. в. двух томах. Т. I. M., 1990
235. А. Ю. Мельвиль. Демократические Транзиты. М., 1999
236. Ш. А. Надирашвили. Психология пропаганды. Тб., 1978
237. Ф. Ницше. Рол. cобр. cоч. Т. IX. M.,1970
238. Р. Т. Мухаев. Теория политики. М. 2008
239. Общая и прикладная политология. М., 1997
240. В. Одайник. Психология политики. М ., 1996
241. Д. В. Ольшанский.Трансформация человеческого сознания.
Полис, 3, 1991.
242. М. Оукшот. Рационализм в политике. М., 2002
243. Платон. Соч. в трех томах. Т. 3, М., 1971
244. Политология. Учебник. Ред. А. Ю. Мельвиль и др. М., 2011.
245. Политическая культура: теория и национальные модели.
М., 1994
246. Политическая психология. М., 2001

436
247. Политический процесс: основные аспекты и способы
анализа. М. 2001
248. Г. С. Померанц. Ирациональное в политике. ,,Вопр.
философии“, 4, 1992
249. Д. А. Растоу. Переходы к демократии: попытка
динамической модели, Полис, 5, 1996
250. Л. С. Санистебан. Основы политической науки. М., 1991
251. K. V. Ctvthtyrj. Cjdhtvtyyfz pfgflyfz
gjkbnbxtcrfz yferf. Hjcnjd-yf-Ljye, 1998
252. А. И. Соловьев. Политология: Политическая теория,
политические технологии. М., 2010
253. <. Cgbyjpf. Bp,. ghjbp. N.I. V., 1957
254. Ж. Тард. Законы подражение. СПБ. 1982
255. К. флаг. Политический миф. М.,2004
256. З. Фрейд. Психология бессознательного. М., 1990
257. З. Фреид. Введение в психоанализ: Лекции. - СПБ:
Питер, 2008
258. Э. Фромм. Бегство от свободы. М., 1989
259. С. Хантингтон. Политический порядок в меняющихся
обществах. Прогресс-Традиция, М., 2004
260. Р. Ж. Шванцерберг. Политическая социология. Часть 1 и
2. М.,1992
261. А. Е. Шерозия. Психика. Сознание. Бессознательное.
Тб., 1979
262. А Шопенгауер. Мир как воля и представление. Т. 2. М.,
1901
263. Р. Х. Чилкот. Теория сравнительной политологии. М.,
2001.
264. G. Almond, S. Verba. The Civil Culture. Princeton, 1963
265. G. Almond, S. Verba. The Civil Culture. Political Attitudes and
Democracy in Five Nations. Boston, 1965

437
266. T. Giddings. The Theory Socialization. N.Y., 1997
267. S.Verba. Comperative Political Cultury.Princeton, 1969
268. S. Whise. Political Culture aud Soviet Politics. London, 1979
269. D. A. Easton. Franmework for Analisis of Political Life. N. Y.,
1965
270. A. Heywood. Political Theory. N.Y., 2004
271. J. Linz, A. Stepan. Problems of Democratic: Transition and
Consolidation. Baltimore. L., 1996
272. L. Pye. Political Culture. L., 1968
273. L. Pye, S. Verba. Political Culture and Political Development. N.
Y. , 1965
274. R. Carr, M. Bernstein. American Democracy. 8 th ed. Hinsdale,
1977
275. M. Rayan. Politics and Culture. L., 1989
276. W. A. Rosenbaum. Political Culture. N.-Y. 1978
277. Transitions to Democracy. N.-Y. 1999
278. R. Tucjer. Political Culture and Leadership In Soviet Russia.
Brighton, 1987

438
პolitkuri kultura: konceptualuri modelebi da
demokratiuli tranziciis paradigmebi

Political Culture: Conceptual Models and Paradigms of

Democratic Transicion

 
Политическая  культура: концептуальные  модели и 
парадигмы демократической транзиций

439
gamomcemloba `universali~
Tbilisi, 0179, i. WavWavaZis gamz. 19, : 2 22 36 09, 5(99) 17 22 30
E-mail: universal@internet.ge