3

ANÁLISE DE
FUNCIÓNS
Contidos
8. FUNCIÓNS
8.1. Características globais das funcións
8.2. Funcións elementais

9. LÍMITES DE FUNCIÓNS
9.1. CONCEPTO DE LÍMITE DUNHA FUNCIÓN
9.2. CALCULO DE LÍMITES
9.3. CONTINUIDADE

10. DERIVADAS
10.1. DERIVADA DUNHA FUNCIÓN NUN PUNTO
10.2. CÁLCULO DE FUNCIÓNS DERIVADAS
10.3. APLICACIÓNS DAS DERIVADAS
10.4. ASÍNTOTAS
10.5. ESTUDO COMPLETO E GRÁFICA DUNHA FUNCIÓN

Autor: Xosé Eixo Branco Baixo licenza

Creative Commons
Se non se indica o contrario.
 8 FUNCIÓNS
Contidos
1. Características globais das funcións
1.a. Concepto de función
1.b. Dominio e Imaxe
1.c. Formas de expresar unha función
1.d. Variacións nas funcións. Extremos relativos
1.e. Concavidade e convexidade. Puntos de inflexión
1.f. Tendencias nas funcións
1.g. Continuidade
2. Funcións elementais
2.a. Funcións polinómicas
2.b. Funcións racionais
2.c. Función exponencial
2.d. Función logarítmica
2.e. Funcións trigonométricas
2.f. Funcións definidas a cachos

Obxectivos
 Coñecer as características globais dunha función.
 Aprender a describir as características das funcións a partir da súa gráfica.
 Recoñecer gráficas que proveñen de funcións.
 Calcular o dominio e a imaxe dunha función dada pola súa representación gráfica.
 Calcular a variación dunha función dada pola súa representación gráfica.
 Calcular a concavidade dunha función dada pola súa representación gráfica.
 Calcular a tendencia dunha función dada pola súa representación gráfica.
 Recoñecer as gráficas das funcións polinómicas de grao menor ou igual que 2. Preténdese, observando o
polinomio e os seus coeficientes, determinar a forma da gráfica, sen necesidade de recorrer á táboa de
valores.
 Recoñecer as funcións racionais: As de proporcionalidade inversa e as súas trasladadas.
 Debuxar funcións exponenciais, distinguindo a forma en función da súa base.
 Debuxar funcións logarítmicas, distinguindo a forma en función da súa base.
 Resolver problemas de aplicación das funcións á vida real

Autor: Xosé Eixo Branco Baixo licenza

Creative Commons
Se non se indica o contrario.
 IES Antón Losada Diéguez

1. CARACTERÍSTICAS GLOBAIS DAS FUNCIÓNS

1.a. CONCEPTO DE FUNCIÓN
Unha función é unha relación entre dúas variables numéricas, habitualmente denominámolas x e y. Unha
delas é a variable dependente pois os seus valores dependen dos da outra, normalmente é a y; a outra, por
tanto, é a variable independente e será normalmente a x.
FUNCIÓN: Correspondencia (f) que asocia a cada elemento pertencente a un subconxunto de números
reais (dominio) outro número real.

D f
 “x” = variable independente
“y” = variable dependente
x y = f(x)
Aos valores da variable independente tamén se lle chama "orixe" e ós seus dependentes chámaselle
"imaxe". Pero ademais, para que unha relación sexa función, a cada valor da variable independente
corresponderalle un ou ningún valor da variable dependente. Non lle poden corresponder dous ou máis
valores.

1.b. DOMINIO E IMAXE DUNHA FUNCIÓN

Chámase dominio de definición dunha función ao conxunto de valores da variable independente x para os
que existe a función, é dicir, para os que hai un valor da variable dependente y.
Chámase imaxe ou recorrido dunha función ao conxunto formado por tódolos valores da variable
dependente que son imaxe de algún valor da variable independente

1.c. FORMAS DE EXPRESAR UNHA FUNCIÓN:

Mediante un texto
Frase ou parágrafo no que se relacionan dúas magnitudes ou variables.
Exemplo: Un kg de carne de tenreira galega custa 8 €. Poderías dicir canto custa 2,3 kg?
Mediante unha táboa
Nunha táboa recóllense os valores das variables que se relacionan (Completa o que falta)
Peso (kg) 1 2 4 3,250
Prezo (€) 8 40 35 15,24

Mediante expresións alxébricas ou fórmulas

A forma máis precisa e operativa para dar unha función é mediante unha fórmula que relacione as dúas
magnitudes.
Exemplo:
Sábese que o prezo da carne de polo ven dada pola fórmula: y = 3·x, onde x é o peso en
kg e y o prezo en €
Mediante gráficas f(x) (x, f(x))
A partir da táboa, do texto ou da fórmula pódese facer unha liña no plano de
coordenadas cartesianas, para observar a simple vista como é a relación entre x
as variables.
Coa representación gráfica é como mellor podemos coñecer o comportamento
global dunha función e por iso intentaremos representala independentemente da
forma en que nos veña dada.

8 Funcións - 104 -
 IES Antón Losada Diéguez

EXERCICIOS
1. Expresa mediante unha táboa e mediante unha fórmula a función que relaciona o tempo que tarda
en facer un determinado percorrido un móbil sabendo que se vai a 60 km/h tarda 3 horas.

2. Expresa mediante unha táboa e mediante unha fórmula a función que relaciona o prezo dun
carreira dun taxi sabendo que cobra unha cantidade fixa de 3 € (baixada de bandeira) e logo 0,5 €
por cada km percorrido.

3. Indica cal é o dominio e cal o recorrido das funcións que dadas polas gráficas seguintes:

Dominio:
Recorrido:

1.d. VARIACIÓNS DAS FUNCIÓNS. EXTREMOS RELATIVOS

Se observamos unha gráfica vemos que nuns puntos sobe (dise que é crecente), noutros baixa (é
decrecente) e noutros nin sobe nin baixa. Estes aumentos ou diminucións da variable dependente é o que
se coñece como variación da función.
Os puntos nos que a gráfica da función pasa de ser crecente a decrecente ou viceversa, chámanse
EXTREMOS RELATIVOS.
No caso de pasar de crecente a decrecente trátase dun MÁXIMO RELATIVO e se pasa de decrecente a
crecente entón é un MÍNIMO RELATIVO.
No punto no que a función toma o valor maior de todos os valores posibles dise que ten un MÁXIMO
ABSOLUTO e no que toma o menor dos valores diremos que ten un MÍNIMO ABSOLUTO.
Exemplo:
A función é decrecente para os valores de x menores que –1.
Dise que é decrecente no intervalo (–∞, –1)
É crecente no intervalo que vai desde x = –1 ata x = 1, é dicir no
intervalo (–1,1)
No intervalo (1,3) volve a ser decrecente.
E finalmente volve a ser crecente para valores de x maiores que
3, é dicir no intervalo (3,∞)
Para x = 1 a función ten un máximo relativo, no punto (1,4) e
para x = –1 ten un mínimo relativo, no punto (–1,0) e ten outro
mínimo relativo para x = 3, no punto (3, –3).
Neste caso non hai máximo absoluto.
Para x = 3 ten un mínimo absoluto, no punto (3, –3).

8 Funcións - 105 -
 IES Antón Losada Diéguez

1.e. CONCAVIDADE E CONVEXIDADE. PUNTOS DE INFLEXIÓN

Se observamos unha gráfica vemos que nalgúns puntos ten forma de U, é como unha cunca, pero aberta
cara arriba, neste caso dise que é CONVEXA, mentres que no caso contraio, é dicir cando a cunca está
aberta cara abaixo ( ∩ ) dise que é CÓNCAVA.
Os puntos nos que a gráfica da función pasa de ser cóncava a convexa ou viceversa, chámanse PUNTOS DE
INFLEXIÓN.
Exemplo:
A función é CONVEXA para os valores de x menores que 0. Dise
que é convexa no intervalo (–∞, 0)
No intervalo que vai desde x = 0 ata x = 2, é dicir no intervalo (0,2)
a función é CÓNCAVA
No intervalo (2, ∞) volve ser CONVEXA.
Para x = 0 cambia o tipo de concavidade, así que no punto
correspondente a x = 0 ten un PUNTO DE INFLEXIÓN, é dicir, no
(0,2) e o mesmo ocorre no punto correspondente a x = 2, (2,0)
onde volve a cambiar pasando de cóncava a convexa.

EXERCICIOS
4. Indica onde son crecentes e onde decrecentes e onde cóncavas e convexas as seguintes funcións e
cales son os seus máximos e mínimos relativos e absolutos e os puntos de inflexión:

Crecentemento:
Extremos:
Cóncavidade
P.Inflexión

Crecentemento:
Extremos:
Cóncavidade
P.Inflexión

8 Funcións - 106 -
 IES Antón Losada Diéguez

1.f. TENDENCIAS NAS FUNCIÓNS

Ás veces interésanos saber como se comporta a función nos casos nos que a variable independente
aumenta moito, diminúe moito ou cando se acerca a un valor concreto.
Aos valores aos que se aproxima a variable dependente coñécense co nome de tendencias da función.
Exemplo:
Observa a gráfica que representa a evolución dunha
poboación. Fíxate que a poboación vai medrando, pero
"tende" a estabilizarse nun valor. É dicir, se facemos que os
valores da variable independente "x" sexan cada vez máis
grandes (se aproximen ao infinito), os valores da variable
dependente tenden a estabilizarse nun valor concreto.
Observamos que:
Ese valor ao que tende a función, é dicir, ao que tenden os
valores da variable dependente, cando x se aproxima ao
infinito (∞) neste caso é 6.

Para referirnos ao valor ao que tende a función cando x se aproxima ao ∞ utilízase o lim f(x)  C
concepto de LÍMITE NO INFINITO e represéntase: x 

No exemplo: lim f(x)  6 . Que se le: “O límite, cando x tende a infinito, da función f(x) é igual a 6”
x 

Analogamente o valor ó que tende a función cando x se aproxima ao -∞ represéntase: lim f(x)  C
x

No noso exemplo: lim f(x)  0 , “O límite, cando x tende a menos infinito, da función f(x) é igual a 0”
x

Cando ocorre unha situación similar a estas, é dicir, cando existe algún deses límites, dise que a función f(x)
ten unha ASÍNTOTA HORIZONTAL na recta y = C

EXERCICIOS
5. Nas seguintes funcións calcula os límites no infinito (∞ e –∞ ):

lim f(x)  lim f(x)  lim f(x)  lim f(x) 

x x x x

8 Funcións - 107 -
 IES Antón Losada Diéguez

Exemplo:
Observa a gráfica.
Fíxate no que ocorre coa función cando tomamos valores
de x próximos ao 0, é dicir, fíxate nos valores que vai
tomando a variable y cando a variable x se acerca ao 0.
Observamos que:
Os valores da variable dependente y van sendo cada vez
máis grandes, tenden ao infinito.
Neste caso da o mesmo que os valores de x se
aproximen a 0 pola súa dereita ou pola súa esquerda, en
ámbolos dous casos os correspondentes valores da
función tenden a infinito.

Para referirnos ao valor ao que tende a función cando x se aproxima a un número utilízase limf(x)  C
xa
o concepto de LÍMITE NUN PUNTO e represéntase:

Neste caso escribimos: limf(x)  

x0

Que se le: “O límite, cando x tende a 0, da función f(x) é igual a ∞”

Cando ocorre unha situación similar a estas, é dicir, cando para un valor x = a os límites laterais dan como
resultado ∞ ou –∞, dise que a función ten unha ASÍNTOTA VERTICAL na recta x = a
Podería darse o caso de que os límites fosen diferentes se nos aproximamos lim f(x)  C1 ; lim f(x)  C2
pola dereita ou pola esquerda. Nese caso cada un deles representaríase: xa xa

EXERCICIOS
6. Nas seguintes funcións calcula o que se indica:

lim f(x)  lim f(x)  lim f(x)  lim f(x)  lim f(x)  lim f(x) 
x x x2 x2 x2 x2

lim f(x)  lim f(x)  lim f(x)  lim f(x)  lim f(x)  lim f(x) 
x0 x0 x x x x

Dominio:

Imaxe:

Crecemento:

Concavidade:

Extremos:

P. Inflexión:

8 Funcións - 108 -
 IES Antón Losada Diéguez

2. FUNCIÓNS ELEMENTAIS
2.a. FUNCIÓNS POLINÓMICAS
FUNCIÓNS CONSTANTES

Son funcións constantes as que veñen dadas por: y  C

ACTIVIDADES PROPOSTAS: Fai as gráficas das seguintes funcións constantes e resposta as cuestións.
x x
y=3 y= 0 y= –2
y y

1. Cal é o dominio de definición dunha función constante? _____________________________

2. Cal é o conxunto imaxe dunha función constante? _________________________________

3. Se f(x) = 3, calcula os seguintes límites:

lim f(x)  lim f(x)  limf(x)  lim f(x) 
x x x2 x0

FUNCIÓNS AFÍNS E LINEAIS

Unha función AFÍN é a que ven dadas por: y  mx  n
Un caso particular é o da función LINEAL que responde á expresión: y  mx
O valor que fai cambiar a inclinación da recta é "m" e por iso se chama: PENDENTE
Ó variar "n” cambia o punto onde a recta corta ao eixe de ordenadas, e por iso n chámase ORDENADA NA
ORIXE porque é o valor da ordenada correspondente á orixe x = 0.

ACTIVIDADES PROPOSTAS:
Fai as gráficas das seguintes funcións e resposta as cuestións (so se o necesitas utiliza a táboa de valores).
x x
y=2x y=2x+3 y=–2x+3
y y

8 Funcións - 109 -
 IES Antón Losada Diéguez

1 x 1 x 1
y= x y= x+3 y=– x+3
2 y 2 y 2

1. Cal é o dominio de definición dunha función afín?

2. As funcións afíns, f(x) = mx + n, son crecentes ou decrecentes?
3. Cal é o conxunto imaxe dunha función afín?
4. Se f(x) = 2x + 3, calcula os seguintes límites:
lim f(x)  lim f(x)  limf(x)  lim f(x) 
x x x2 x0

5. Se f(x) = -2x + 3, calcula os seguintes límites:

lim f(x)  lim f(x)  limf(x)  lim f(x) 
x x x2 x0

1
6. Se f(x) = x+3, calcula os seguintes límites:
2
lim f(x)  lim f(x)  limf(x)  lim f(x) 
x x x2 x0

1
7. Se f(x) = – x+3, calcula os seguintes límites:
2
lim f(x)  lim f(x)  limf(x)  lim f(x) 
x x x2 x0

EXERCICIOS
7. Nas seguintes funcións afíns, di cal é a fórmula que as define:

8 Funcións - 110 -
 IES Antón Losada Diéguez

FUNCIÓNS CUADRÁTICAS
Unha función CUADRÁTICA é a que ven dada por: y  ax2  bx  c
A súa gráfica é sempre unha PARÁBOLA
Puntos destacados da parábola:
PUNTO DE CORTE CO EIXE DE ORDENADAS (OY)
É o que se obtén poñendo x = 0, polo tanto ao substituír na función para calcular o valor de y,
obtemos y = c, polo que o punto é: (0,c)
PUNTOS DE CORTE CO EIXE DE ABSCISAS (OX)
No eixe OX tense que y = 0. Polo que ao substituír na función quedaría: ax2 + bx + c = 0
Ao resolver esta ecuación poden terse ata dúas solucións x1 e x2 e teríamos así os puntos de corte co
eixe de abscisas: (x1 , 0) e (x2 , 0)
VÉRTICE DA PARÁBOLA V(Vx,Vy)
b
A abscisa do vértice obtense coa fórmula: Vx  e a correspondente ordenada obterase
2a
substituíndo ese valor na función.
ACTIVIDADES PROPOSTAS: Fai as gráficas das seguintes funcións e resposta as cuestións.
x 0 Vx = x 0 Vx =
y = x2 +3x + 2 y = –x2 + 4x
y 0 0 Vy = y 0 0 Vy =

x 0 Vx = x 0 Vx =
y = x2 –2x + 1 y = –3x2 +5x – 2
y 0 0 Vy = y 0 0 Vy =

1. Cal é o dominio de definición dunha función cuadrática?

2. Onde son crecentes ou decrecentes as funcións cuadráticas? ¿de que depende?

3. As funcións cuadráticas son cóncavas ou convexas?

8 Funcións - 111 -
 IES Antón Losada Diéguez

4. Cal é o conxunto imaxe dunha función cuadrática?

5. Se f(x) = x2 + 3x + 2, calcula os seguintes límites:
lim f(x)  lim f(x)  limf(x)  lim f(x) 
x x x2 x0
2
6. Se f(x) = x –2x + 1, calcula os seguintes límites:
lim f(x)  lim f(x)  limf(x)  lim f(x) 
x x x2 x0
2
7. Se f(x) = –x + 4x, calcula os seguintes límites:
lim f(x)  lim f(x)  limf(x)  lim f(x) 
x x x2 x0
2
8. Se f(x) = –3x +5x – 2, calcula os seguintes límites:
lim f(x)  lim f(x)  limf(x)  lim f(x) 
x x x2 x0

EXERCICIOS
8. Fai a gráfica das seguintes funcións cuadráticas calculando previamente vértice e puntos de corte:
f(x) = x2 – 4x + 3 f(x) = 2x2 + x – 1
Vértice: Vértice:
P. Corte: P. Corte:

f(x) = –x2 + x + 2 f(x) = –2x2 + 5x + 3

Vértice: Vértice:
P. Corte: P. Corte:

8 Funcións - 112 -
 IES Antón Losada Diéguez

2.b. FUNCIÓNS RACIONAIS

P(x)
Son funcións RACIONAIS as que veñen dadas por un cociente de polinomios. f (x ) 
Q(x)
TIPO I.- FUNCIÓNS DE PROPORCIONALIDADE INVERSA
k
Son funcións de proporcionalidade inversa as que veñen dadas pola fórmula: f (x ) 
x
ACTIVIDADES PROPOSTAS: Fai as gráficas das seguintes funcións de proporcionalidade inversa, a partir
dunha táboa de valores e resposta as seguintes cuestións:

1 x 4 x
f(x)  f(x) 
x y x y

2 x 3 x
f(x)   f(x)  
x y x y

1. En que cuadrantes está situada a gráfica da función para valores de k > 0?______________
E para valores de k < 0? _______________
2. Para k > 0, onde é crecente a función? ____________ e onde é decrecente? ___________
3. Para k < 0, onde é crecente a función? ____________ e onde é decrecente? ___________
4. Para k > 0, a medida que aumentan os valores de x, os valores de y aumentan
ou diminúen? _______________ En forma de límite ↓

5. Para k > 0, se lle damos a x valores moi grandes, que ocorre cos correspon- lim f(x) 
dentes valores de y? _____________________ x

E se os valores de x son cada vez máis grandes en valor absoluto, pero nega-
tivos? _________________________________

8 Funcións - 113 -
 IES Antón Losada Diéguez

6. Para k > 0, se lle damos a x valores moi pequenos, pero positivos,

aproximándose a 0, que ocorre cos valores de y? _______________
E se os valores de x son cada vez máis pequenos pero negativos, aproximán-
dose a 0? ______________________________
7. Para k < 0, se lle damos a x valores moi grandes, que ocorre cos correspon-
dentes valores de y? _____________________
E se os valores de x son cada vez máis grandes en valor absoluto, pero
negativos? _____________________________
8. Para k < 0, se lle damos a x valores moi pequenos, pero positivos, aproxi-
mándose a 0, que ocorre cos correspondentes valores de y? ______________
E se os valores de x son cada vez máis pequenos aproximándose a 0 pero
negativos ? _______________________
1
9. Se f(x)  , calcula os seguintes límites:
x
lim f(x)  lim f(x)  limf(x)  lim f(x) 
x x x2 x0
1
10. Se f(x)   , calcula os seguintes límites:
x
lim f(x)  lim f(x)  limf(x)  lim f(x) 
x x x2 x0
3
11. Se f(x)  , calcula os seguintes límites:
x
lim f(x)  lim f(x)  limf(x)  lim f(x) 
x x x2 x0
2
12. Se f(x)   , calcula os seguintes límites:
x
lim f(x)  lim f(x)  limf(x)  lim f(x) 
x x x2 x0

EXERCICIOS
9. Nas seguintes funcións de proporcionalidade inversa, di cal é a fórmula que as define:

8 Funcións - 114 -
 IES Antón Losada Diéguez

k
TIPO II.- FUNCIÓNS RACIONAIS DO TIPO: f (x) 
xa
ACTIVIDADES PROPOSTAS: Fai as gráficas das seguintes funcións racionais, a partir da función de
proporcionalidade inversa da que se obtén cada unha delas (so se o necesitas utiliza a táboa de valores):

1 x 2 x
f ( x)  f (x) 
x3 y x2 y

4 x 1 x
f (x)  f (x) 
x 1 y x4 y

Resposta as seguintes cuestións: En forma de límite ↓

1. Para k > 0, se lle damos a x valores moi grandes, que ocorre cos correspon-
dentes valores de y? _____________________
E se os valores de x son cada vez máis grandes en valor absoluto, pero
negativos? ______________
2. Para k < 0, se lle damos a x valores moi grandes, que ocorre cos correspon-
dentes valores de y? ____________________
E se os valores de x son cada vez máis grandes en valor absoluto, pero
negativos? ____________________________
3. Cal é a asíntota horizontal destas funcións?

4. Para k > 0, se lle damos a x valores próximos a a pola súa dereita, que ocorre
cos correspondentes valores de y? __________
E se os valores de x son cada vez máis próximos a a pero pola súa esquerda?
______________________________________
5. Para k < 0, se lle damos a x valores próximos a a pola súa dereita, que ocorre
cos correspondentes valores de y? ____________
E se os valores de x son cada vez máis próximos a a pero pola súa esquerda?
______________________________________
6. Cal é a asíntota vertical destas funcións?

8 Funcións - 115 -
 IES Antón Losada Diéguez

EXERCICIOS
10. Nas seguintes funcións racionais, di cal é a fórmula que as define:

k
TIPO III.- FUNCIÓNS RACIONAIS DO TIPO: f (x ) b
x
ACTIVIDADES PROPOSTAS: Fai as gráficas das seguintes funcións racionais (so se o necesitas utiliza a táboa
de valores):

1 x 2 x
f(x)   2 f (x)  1
x y x y

2 x 1 x
f(x)  1 f(x)  2
x y x y

8 Funcións - 116 -
 IES Antón Losada Diéguez

Resposta as seguintes cuestións: En forma de límite ↓

1. Para k > 0, se lle damos a x valores moi grandes, que ocorre cos correspon-
dentes valores de y? _____________________
E se os valores de x son cada vez máis grandes en valor absoluto, pero
negativos? ______________
2. Para k < 0, se lle damos a x valores moi grandes, que ocorre cos correspon-
dentes valores de y? ____________________
E se os valores de x son cada vez máis grandes en valor absoluto, pero
negativos? ____________________________
3. Cal é a asíntota horizontal destas funcións?

4. Para k > 0, se lle damos a x valores próximos a 0 pola súa dereita, ¿que ocorre
cos correspondentes valores de y? __________
E se os valores de x son cada vez máis próximos a 0 pero pola súa esquerda?
______________________________________
5. Para k < 0, se lle damos a x valores próximos a 0 pola súa dereita, que ocorre
cos correspondentes valores de y? ____________
E se os valores de x son cada vez máis próximos a 0 pero pola súa esquerda?
______________________________________
6. Cal é a asíntota vertical destas funcións?

EXERCICIOS
11. Nas seguintes funcións racionais, di cal é a fórmula que as define:

8 Funcións - 117 -
 IES Antón Losada Diéguez

k
TIPO IV.- FUNCIÓNS RACIONAIS DO TIPO: f (x)  b
xa
ACTIVIDADES PROPOSTAS: Fai as gráficas das seguintes funcións racionais, a partir da función de
proporcionalidade inversa da que se obtén cada unha delas (so se o necesitas utiliza a táboa de valores)

1 x 2 x
f(x)  1 f(x)  1
x 2 y x 1 y

2 x 1 x
f(x)  2 f(x)  2
x 1 y x 3 y

Resposta as seguintes cuestións: En forma de límite ↓

1. Para k > 0, se lle damos a x valores moi grandes, que ocorre cos correspon-
dentes valores de y? _____________________
E se os valores de x son cada vez máis grandes en valor absoluto, pero
negativos? ______________
2. Para k < 0, se lle damos a x valores moi grandes, que ocorre cos correspon-
dentes valores de y? ____________________
E se os valores de x son cada vez máis grandes en valor absoluto, pero
negativos? ____________________________
3. Cal é a asíntota horizontal destas funcións?

4. Para k > 0, se lle damos a x valores próximos a a pola súa dereita, ¿que ocorre
cos correspondentes valores de y? __________
E se os valores de x son cada vez máis próximos a a pero pola súa esquerda?
______________________________________
5. Para k < 0, se lle damos a x valores próximos a a pola súa dereita, que ocorre
cos correspondentes valores de y? ____________
E se os valores de x son cada vez máis próximos a a pero pola súa esquerda?
______________________________________
6. Cal é a asíntota vertical destas funcións?

8 Funcións - 118 -
 IES Antón Losada Diéguez

EXERCICIOS
12. Nas seguintes funcións racionais, di cal é a fórmula que as define:

8 Funcións - 119 -
 IES Antón Losada Diéguez

TIPO XERAL: FUNCIÓNS RACIONAIS QUE SON COCIENTE DE DOUS POLINOMIOS DE GRAO 1
P( x )
f (x) 
Q( x )
(Caso Q(x) = x – a)
Completa o MÉTODO para facer a gráfica deste tipo de funcións:
MÉTODO: Efectúase a división de P(x) entre Q(x), para expresar ese cociente da forma:
k
f (x)  b
xa
Despois faise a gráfica utilizando o sistema aprendido anteriormente.
Completa o EXEMPLO:
Efectuamos a división:
2x  1 2x – 1 x+1
Imos facela gráfica de f(x) 
x 1

2x  1
f(x)  → f(x)  
x 1
x
Y

ACTIVIDADES PROPOSTAS: Fai as gráficas das seguintes funcións racionais, aplicando o método visto para
expresalas primeiro da forma adecuada e despois facendo a súa gráfica:
x 1 x 1
f(x)   x f(x)   x
x 1 x
f(x)   y f(x)   y

8 Funcións - 120 -
 IES Antón Losada Diéguez

2x  5 x
f(x)   x f(x)   x
x3 x2
f(x)   y f(x)   y

EXERCICIOS
13. Fai a gráfica das seguintes funcións racionais:
x2 x  3
a) f(x)  b) f(x) 
x 1 x2

x 3 2x  1
c) f(x)  d) f(x) 
x 1 x2

8 Funcións - 121 -
 IES Antón Losada Diéguez

2.c. FUNCIÓN EXPONENCIAL

Chámanse funcións exponenciais ás que son da forma f(x) = ax , onde a base da potencia "a” é un número
real positivo e distinto de 1.
UN EXEMPLO REAL
Algúns tipos de bacterias reprodúcense por "mitose", dividíndose a célula en dúas cada certo tempo,
normalmente en espazos de tempo moi pequenos. Supoñamos o caso en que a mitose se produce cada hora,
cantas bacterias se producen, a partir dunha, nun día?

Horas 1 2 3 4 ... 24

Nº Bacterias ...

ACTIVIDADES PROPOSTAS: Fai a gráfica das funcións seguintes e resposta as cuestións.

x x
f(x)  2x f(x)  3x
y y

 1
x x x
f ( x)    y = 0,1x
2 y y

1. Cal é o dominio de definición dunha función exponencial?

2. As funcións exponenciais son crecentes ou decrecentes?

3. Cal é o conxunto imaxe dunha función exponencial?

4. Se f(x)  3x , calcula os seguintes límites:

lim f(x)  lim f(x)  limf(x)  lim f(x) 
x x x2 x0

8 Funcións - 122 -
 IES Antón Losada Diéguez

x
1
5. Se f (x)    , calcula os seguintes límites:
2
lim f(x)  lim f(x)  limf(x)  lim f(x) 
x x x2 x0

FUNCIÓN EXPONENCIAL NO CASO a = e

O número "e", é un número irracional, por tanto con infinitas cifras decimais non periódicas, que ten o valor: 2,718281...
nas súas seis primeiras cifras decimais. Completa o recadro seguinte coa táboa de datos e coa gráfica da función
exponencial y = ex (ou y = exp(x)):

x 1 2 3 0 –1 –2 –3
f ( x)  e x
y

EXERCICIOS
14. Nas seguintes funcións exponenciais, di cal é a fórmula que as define:

8 Funcións - 123 -
 IES Antón Losada Diéguez

2.d. FUNCIÓN LOGARÍTMICA

As funcións logarítmicas son as da forma f(x) = loga x , onde a é un número real positivo e distinto de 1.
A FUNCIÓN LOGARÍTMICA E A SÚA INVERSA A FUNCIÓN EXPOÑENCIAL
ACTIVIDADE PREVIA
Completa a táboa seguinte cos valores de x e y e fai as dúas gráficas:

x 0 1 2 3 –1 –2 –3
x
y=2
y

1 1 1
x 1 2 4 8
2 4 8
y = log2 x
y

As funcións exponencial e logarítmica dise que son unha

inversa da outra.
Graficamente obsérvase vendo que son simétricas
respecto da bisectriz do 1º e 3º cuadrantes.

A función logarítmica que máis se utiliza en matemáticas é a función "LOGARITMO NEPERIANO" que se
escribe: Ln
A base dos logaritmos neperianos é o número e.
A función logaritmo decimal, en base 10, escríbese: log

ACTIVIDADES PROPOSTAS: Fai a gráfica das funcións seguintes e resposta as cuestións.

x f(x)  log 1 (x) x
f(x)  log2 (x)
3
y y

8 Funcións - 124 -
 IES Antón Losada Diéguez

x x
f ( x )  log( x ) f ( x )  Ln( x )
y y

1. Cal é o dominio de definición dunha función logarítmica?

2. As funcións logarítmicas son crecentes ou decrecentes?
3. Cal é o conxunto imaxe dunha función logarítmica?
4. Se f ( x )  log( x ) , calcula os seguintes límites:
lim f(x)  lim f(x)  limf(x)  lim f(x) 
x x x2 x0
5. Se f(x)  log 1 (x) , calcula os seguintes límites:
3

lim f(x)  lim f(x)  limf(x)  lim f(x) 

x x x2 x0

EXERCICIOS
15. Nas seguintes funcións logarítmicas, di cal é a fórmula que as define:

8 Funcións - 125 -
 IES Antón Losada Diéguez

2.e. FUNCIÓNS TRIGONOMÉTRICAS

As funcións TRIGONOMÉTRICAS son aquelas nas que intervén algunha das razóns trigonométricas. É dicir,
son as da forma f(x) = sen x , f(x) = cos x , f(x) = tanx , --- ou as súas inversas: f(x) = arcsen x , f(x) = arccos x
, f(x) = arctanx ,... Mesmo no lugar de x podería ser outra función g(x) pero neste curso so nos centraremos
nas funcións elementais mencionadas.
ACTIVIDADE PROPOSTA 1: Fai as gráficas das seguintes funcións trigonométricas a partir das táboas de
valores anteriores (utilizando os valores de x en radiáns) e despois resposta as seguintes cuestións:
0º 30º 45º 60º 90º 120º 135º 150º 180º 210º 225º 240º 270º 300º 315º 330º

f(x) = sen x x
y

0º 30º 45º 60º 90º 120º 135º 150º 180º 210º 225º 240º 270º 300º 315º 330º

f(x) = cos x x
y

0º 30º 45º 60º 90º 120º 135º 150º 180º 210º 225º 240º 270º 300º 315º 330º

f(x) = tanx x
y

8 Funcións - 126 -
 IES Antón Losada Diéguez

1. Cal é o dominio de definición e o conxunto imaxe da función f(x) = sen x ?

2. Cal é o dominio de definición e o conxunto imaxe da función f(x) = cos x ?

3. Cal é o dominio de definición e o conxunto imaxe da función f(x) = tanx ?

4. Intervalos de crecemento e decrecemento e extremos relativos da función f(x) = sen x

5. Intervalos de crecemento e decrecemento e extremos relativos da función f(x) = cos x

6. Intervalos de crecemento e decrecemento e extremos relativos da función f(x) = tanx

7. Intervalos de concavidade e convexidade e puntos de inflexión da función f(x) = sen x

8. Intervalos de concavidade e convexidade e puntos de inflexión da función f(x) = cos x

9. Intervalos de concavidade e convexidade e puntos de inflexión da función f(x) = tanx

ACTIVIDADE PROPOSTA 2: Fai as gráficas das seguintes funcións trigonométricas inversas partir das táboas
de valores anteriores (utilizando os valores de y en radiáns) e tendo en conta como é a gráfica das súas
inversas, e despois resposta as seguintes cuestións:
x
f(x) = arcsen x
y

x
f(x) = arccos x
y

8 Funcións - 127 -
 IES Antón Losada Diéguez

1. Cal é o dominio de definición e o conxunto imaxe da función f f(x) = arcsen x ?

2. Cal é o dominio de definición e o conxunto imaxe da función f f(x) = arccos x ?

3. Intervalos de crecemento e decrecemento e extremos relativos da función f(x) = arcsen x

4. Intervalos de crecemento e decrecemento e extremos relativos da función f(x) = arccos x

5. Intervalos de concavidade e convexidade e puntos de inflexión da función f(x) = arcsen x

6. Intervalos de concavidade e convexidade e puntos de inflexión da función f(x) = arccos x

EXERCICIOS
16. Nas seguintes funcións trigonométricas, di cal é a fórmula que as define e sinala e escribe as
coordenadas dos puntos destacados (cortes cos eixes, extremos relativos e puntos de inflexión):

8 Funcións - 128 -
 IES Antón Losada Diéguez

2.f. FUNCIÓNS DEFINIDAS A CACHOS

Son funcións que se comportan de xeito diferente dependendo dos valores da variable x, é dicir, que poden
vir dadas por varias expresións alxébricas distintas para valores de x tomados en intervalos diferentes.
Vexamos un EXEMPLO:
Neste caso a función está definida en tres cachos:
Se x<0: Recta de pendente 1 e ordenada na orixe –2
f1(x) = x–2
Se 0<x<2 : Parábola que pasa por (0,0), (1,1) e (2,4)
f2(x) = x2
1
Se x>2 : Recta de pendente – e ordenada na orixe 3:
2
1
f3(x) = – x+3
2
Para indicar cando se inclúe o extremo utilizaremos un punto
𝑥−2 𝑥<0
cheo para de incluílo e baleiro se non o está.
𝑥2 0≤𝑥<2
Considerando os tres cachos como unha única función, quedaría: 𝑓(𝑥) = { 1
− 𝑥+3 𝑥≥2
2

EXERCICIOS
17. Fai a gráfica das seguintes funcións definidas a cachos:
 2
 x  2 se x  0  2x  1 se x  1  x  1 se x  0
  
f (x)   f(x)   2 x se 1  x  3 f(x)   log3 x se 0  x  3
3x  2 se x  0  x  3 se x  3 1
   x  1 se x  3
3

18. Nas seguintes funcións definidas a cachos, di cal é a fórmula que as define:

  
  
  
f(x)   f(x)   f(x)  
  
  
  

8 Funcións - 129 -
 IES Antón Losada Diéguez

VALOR ABSOLUTO DUNHA FUNCIÓN

Como un caso particular das funcións definidas a cachos temos o valor absoluto dunha función.
Empecemos por lembrar a definición de valor absoluto dun
número:
 x se x  0
x 
 x se x  0
Observamos que se trata dunha función definida a cachos.
A súa gráfica é: 
Para construír a gráfica
podemos debuxar a función
y=x
E logo os valores de y que
sexan negativos convertelos
en positivos facendo a liña
simétrica respecto do eixe OX:

Con este mesmo procedemento podemos construír a gráfica da función y = |f(x)| a partires da gráfica de
y = f(x), sen máis que converter as partes negativas de f(x) en positivas buscando os puntos simétricos
respecto do eixe OX.
EXEMPLO
Imos facer a gráfica de
y = | x2 – 4x + 3 |
Empezamos por facer a gráfica de
y = x2 – 4x + 3
Os puntos de corte cos eixes son:
Co eixe OX: (1,0) e (3,0)
Co eixo OY: (0,3)
Vértice: (2,1)
Logo a parte negativa convértese
en positiva.

EXERCICIOS
19. Fai a gráfica das seguintes funcións definidas a cachos:
f(x)  2x  1 f(x)  x 2  4 f(x)  x 2  6x  5

8 Funcións - 130 -
 IES Antón Losada Diéguez

Para practicar máis

1. Acha o dominio das seguintes funcións:
x 9. Fai a gráfica das seguintes funcións exponen-
a) f (x)  e) f(x)  x 2  x  6 ciais nun mesmo sistema de coordenadas:
x3
x
x 1
b) f(x)  2 f) f(x) 
x a) f(x)  3 x
b) f(x)   
x 4 x3 2
x 10. Fai a gráfica das seguintes funcións logarítmicas
c) f(x)  2 g) f(x)  3x 2
x 4 nun mesmo sistema de coordenadas:
d) f(x)  2x  6 
h) f(x)  ln x2  9  a) f(x)  log2 x b) f(x)  log1 x
2
2. Fai a gráfica das seguintes funcións nun mesmo 11. Fai a gráfica das seguintes funcións radicais nun
sistema de coordenadas: mesmo sistema de coordenadas:
a) f(x)  3x  2 b) f(x)  3x  2 a) f(x)  x  3 b) f(x)  x  2
3. Fai a gráfica das seguintes funcións nun mesmo 12. Fai a gráfica das seguintes funcións radicais nun
sistema de coordenadas: mesmo sistema de coordenadas:
3 3 a) f(x)  3 x  3 b) f(x)  3 x  2
a) f(x)  x  2 b) f(x)   x  2
2 2 13. Fai a gráfica das seguintes funcións
4. Fai a gráfica das seguintes funcións nun mesmo trigonométricas nun mesmo sistema de
sistema de coordenadas: coordenadas:
a) f(x)  x 2 b) f(x)  x 2  4 a) f(x)  sen x b) f(x)  cos x
14. Fai a gráfica das seguintes funcións definidas a
5. Fai a gráfica das seguintes funcións nun mesmo
cachos:
sistema de coordenadas:
 x  1 se x  1
a) f(x)  2x 2 b) f(x)  2x 2  4 
a) f(x)   2 se 1  x  3
 x  1 se x  3
6. Fai a gráfica das seguintes funcións: 
a) f(x)  2x 2  5x  3  2x  2 se x  1
 2
b) f(x)  x 2  4x  4 b) f(x)   x  1 se  1  x  1
 2x  2 se x  1
7. Fai a gráfica das seguintes funcións de 
proporcionalidade inversa: x 2  3x  2 se x  0
2 4 
a) f(x)  d) f(x)  c) f(x)   ex se 0  x  2
x x 2  Lnx se x  2

1 3
b) f(x)   e) f(x)   15. Fai a gráfica das seguintes funcións valor
x x2
absoluto (cada unha nun sistema de
2 2
c) f(x)  2  f) f(x)  1  coordenadas diferente):
x x 2 a) f(x)  x  5
8. Fai a gráfica das seguintes funcións racionais:
b) f(x)  x  6x
2
2x  3 3x  2
a) f(x)  c) f(x) 
c) f(x)   x  5x  4
2
x 2 x 1
4x  1 x  2 d) f(x)  Lnx
b) f(x)  d) f(x) 
x2 x 3
e) f(x)  senx
f) f(x)  cos x
8 Funcións - 131 -