You are on page 1of 15

‫گ ڤار ز نس ێ م ۆڤا ەتی ا ز نك ا ز خ‬

‫نسان ة لجامعة ز خو‬ ‫مج ة لع و‬


‫)‪Humanities Journal of University of Zakho (HJUOZ‬‬
‫‪hjuoz.uoz.edu.krd‬‬ ‫‪Vol. 8, No. 1, pp. 42–55, March -2020‬‬
‫‪p-ISSN: 2664-4673‬‬
‫‪e-ISSN: 2664-4681‬‬ ‫‪journals.uoz.edu.krd‬‬

‫وَ ا‬ ‫ط ر ق رةب ورولَ روس وئيا ىَ دض رةك‬ ‫كَ‬


‫‪1994 - 1992‬‬
‫سى ع ا ح‬ ‫يخ وف رو‬ ‫أح * وه زا س‬ ‫ف هدم‬
‫ىَ‪ ،‬عيا ‪.‬‬ ‫ده ‪ ،‬ه ر َ ك رد‬ ‫ى‪ ،‬زا‬ ‫وظ‬ ‫َ‬ ‫ا زا‬ ‫َ وو‪ ،‬ك‬ ‫ث‬
‫‪https://doi.org/10.26436/hjuoz.2020.8.1.573‬‬ ‫‪2020/03 :‬‬ ‫ب ظ‬ ‫ك ‪2020/03 :‬‬ ‫وةرط ت ‪ 2020/01 :‬ث س‬

‫ث خ ‪:‬‬

‫َ ه َ دار‬ ‫دةو‬ ‫ط ر ق رة غ ‪ ،‬ط‬ ‫و ك َ ك ئ ز دك ‪ ،‬ئ وذ ك َ‬ ‫َ ا ك دو‬ ‫ىَ دو َ ض‬ ‫ئ ظىَ ظ ك‬ ‫ط‬


‫ئ ظىَ‬ ‫وا دط‬ ‫رةدةر‬ ‫وئيا ‪ ،‬دة ىَ‬ ‫ذ رو‬ ‫و َ‪،‬‬ ‫َ ا دك و ه و ددا ذ ض رةك‬ ‫َ‬ ‫وه ر َ ى‬
‫‪،‬و‬ ‫َ ئ زرا‬ ‫ث‬ ‫دا ض‬ ‫َاهو ه‬ ‫‪ .‬د ئ ظىَ ظ ك‬ ‫رض ظـ وةردط‬ ‫َ خ‬ ‫رذةوة‬ ‫ك َ ىَ ئ وا‬
‫وط ت ق غ َ‬ ‫طر قر‬ ‫دا ذوا ‪ :‬ض وا ث ا و ك َ‬ ‫ره‬ ‫ر‬ ‫وخ‬ ‫را‬ ‫وخ‬ ‫َ ةكىَ را‬
‫دض رةك و َ ا؟‪.‬‬ ‫َ‬ ‫رو َ خ‬ ‫رادة‬ ‫ئ ظىَ ك َ ىَ دك ؟‪ ,‬و‬ ‫رةدةر دط‬ ‫وئيا ىَ‬ ‫َ ا دةر ز و ؟‪ ,‬ض وا رو‬
‫َ و‬ ‫ىَ ظ ك‬ ‫ذ ذ َ ةر َ ط َ ا‬ ‫ثَا‬ ‫رَ ك‬ ‫‪،‬‬ ‫َ وو ى ه‬ ‫َ‬ ‫ر َ زا ظ ك‬ ‫دو‬ ‫ظك‬
‫وظ ك ىَ‪.‬‬ ‫ىَ‬ ‫ر‬ ‫ك‬ ‫ه‬ ‫ط‬ ‫ردةر‬ ‫ر‬ ‫ى وه‬ ‫ه‬
‫‪.‬‬ ‫َ س رةكى‪:‬‬ ‫ث‬

‫كَ‬ ‫د رك ‪ .‬د وةر َ ئ َ َ ا ح ىَ ض‬ ‫ه‬ ‫ق رة‬ ‫كى‬ ‫‪ .1‬ث َ‬


‫ط ر ق رة‬ ‫ذوا ‪ :‬ق غ َ ث ا و ك َ‬ ‫ك‬ ‫ه‬ ‫ط‬
‫كَ َ‬ ‫وئ ز‬ ‫ده َ ه ر ذ در َ‬ ‫ط ر ق رة‬ ‫كَ‬
‫ق غ‬ ‫دط ه‬ ‫ث ا و ئ ظىَ ك َ ىَ ه‬ ‫َ‬ ‫ه ر ذ دة‬
‫ث ىذ ظ و و َ‬ ‫ظَىث ا‬ ‫دةظ ر َ ئ َ‬
‫َ ‪- 1988‬‬ ‫و ر َ د ظ را‬ ‫ط ر ق رة‬ ‫ر خ‬
‫َ وو ى) ده َ ك‬ ‫ئ ظىَ ك َ ىَ ـ (ك َ ك‬ ‫‪ ،َ 1991‬و ث‬
‫رو َ رو‬ ‫ح‬ ‫رخ‬ ‫‪ َ 1994‬ا‪ .‬وةر َ دوو َ ه‬
‫ى‪ ،‬و‬ ‫ي و‬ ‫ى ورةو‬ ‫ر‬ ‫َ و َ َ‬ ‫ذ ر ره ر‬
‫َ‬ ‫َ رو‬ ‫ط ر ق ر غ ا‪ ،‬و رةرا‬ ‫كَ‬ ‫دض رةك‬
‫ئ ظىَ ك َ ىَ ئ وذ‬ ‫دد‬ ‫ظ ك ر و َ كىَ د‬ ‫رد ة َ‬
‫‪.‬‬ ‫دو ه‬ ‫ئ ظىَ ك َ ىَ‬ ‫َ‬ ‫ر وئ ور‬
‫ر‬ ‫ا‬ ‫وئ زةر َ‬ ‫َ ئر‬ ‫ه ظ كى د ظ را ه ردوو دةو‬
‫طر‬ ‫كَ‬ ‫ود وةر َ دو ه َ ا رو َ ئيا ىَ دض رةك‬
‫دة كىَ در َ ظ ك َ‬ ‫ط ر ق رة ‪ ،‬و ئ ظىَ ه ظ ك ىَ‬ ‫ه رَ‬
‫َ ث ا و ئ ظىَ‬ ‫‪ ،‬ك ه ر ذ دة‬ ‫ح‬ ‫ق رة غ ا ه‬
‫ا‬ ‫ز د ظ را ه ردوو دةو‬ ‫رَ‬ ‫و رادة‬ ‫طه‬ ‫ه‬
‫َا‬ ‫وئ زةر َ‬ ‫ى د ظ را ئ ر‬ ‫ك َ ىَ ئيا ىَ ه و دا ظ‬
‫َ‬ ‫‪ 1994‬ود ئ ن ا ك رة‬ ‫‪ 1988‬ه‬ ‫رو ا ه ر ذ‬
‫ر ه رَ‬ ‫د ظ را وا ا‬ ‫كَ‬ ‫ئ‬ ‫دو ه‬ ‫ذ‬
‫َ ه َ دار‬ ‫دةو‬ ‫َ‬ ‫ئطر َ‬ ‫خ هَ ‪،‬و‬ ‫دو‬ ‫ز‬
‫ط ر ق رة ‪.‬‬
‫وه ر َ ى دئ ظىَ ك َ َ ا‪.‬‬
‫ك ذ َ ةر َ‬ ‫رك‬ ‫ىَ ث‬ ‫ئ ظىَ ظ ك‬
‫زا ‪ ،‬ث َ ظ‬ ‫َ‬ ‫ثت‬ ‫ط ر ق رة‬ ‫ظ روك ك َ‬ ‫و داك‬
‫ذ َ ةر َ ع رة ى و ر ى وئ‬ ‫ك ‪،‬‬ ‫جر ه‬ ‫ه‬
‫‪ ،‬ض ى ث ة ذ رو ا َ‬ ‫َ‬ ‫ر َ وو و َ‬ ‫ظك‬
‫ذث ر ك ئر‬ ‫ورو ى‪ ،‬دةر رة ذ َ ةر َ ع رة ى ط‬
‫ذ ىَ ظ ك ر‬ ‫هظَ‬ ‫رادةكى دث‬ ‫‪ ،‬و ئ ظـ‬ ‫ط‬
‫ا ز )ه‬ ‫ا‬ ‫غ ر ك را‬ ‫ئ وا ذ َ ظىَ (ق‬ ‫د‬
‫ر َ ك رد ظ ‪.‬‬ ‫و‬
‫وط‬ ‫رةكىَ ئ ر‬ ‫ر َو َ د‬ ‫‪،‬ض ى‬ ‫وةرط‬
‫دةروازة‬ ‫ك ‪ ،‬ذ ى ئ ظىَ ث َ ك ىَ‪،‬‬ ‫خا‬ ‫ىَ ه‬ ‫ظك‬
‫‪.‬د‬ ‫ظ‬ ‫ط ر ق رة‬ ‫ركَ‬ ‫َ ط‬ ‫ثَا‬
‫طر‬ ‫و ىَ وةر‪ ،‬د دةرواز َ ا ك ر ك ج ط ا ى و َ وو ى‬

‫‪.‬‬ ‫* ظ ك ر َ رث‬
‫‪41‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫رة‬ ‫ث َ ه َ ق رة ئ‬ ‫ذدوو ث‬ ‫ركى ظىَ ق رة‬ ‫ذ وا ذ ث ر ك (ق ا‬ ‫وةرط‬ ‫ر ىذ ه‬ ‫ذث ر ك َ‬


‫( خ ىَ رة ) ‪ .‬و و‬
‫(‪)7‬‬
‫خ د‬ ‫ئ‬ ‫‪،‬و‬ ‫ط‬ ‫ز‬ ‫ح ىَ‬ ‫ى در َ‬ ‫‪،‬ض‬ ‫دار‬ ‫رص‬ ‫در ط ر ر )‬
‫َا‬ ‫ظ كىَ ك ظ رة و ط‬ ‫ظىَ ق رة‬ ‫ضو َ ئر‬ ‫هاخ د‬ ‫ك ‪ .‬ذ َ ةر َ رو ى ذ‬ ‫ط ر ق رة‬ ‫َ وو‬
‫ظىَ‬ ‫ى)ك‬ ‫‪-‬ئ ر‬ ‫وةكى (ئ ر‬ ‫ر اه‬ ‫َ‬ ‫د‬ ‫ىَ ك‬ ‫و َ َ زا‬ ‫ذ ‪،‬‬ ‫َ اك‬ ‫ظك‬ ‫زة‬
‫ى‬ ‫ر َ‬ ‫ضو‬ ‫دو‬ ‫‪ .‬و‬ ‫(‪)8‬‬
‫) ذ َ ه‬ ‫(ئ ر‬ ‫كَ‬ ‫وئيا ىَ دض رةك‬ ‫دةر رة رو َ رو‬ ‫َ ط‬ ‫ثَا‬
‫ك ث ر ) ‪ Robert Ker Porter‬خ دا ىَ ث ر ك‬ ‫(رو‬ ‫ىَ‪.‬‬ ‫ظك‬ ‫طه‬ ‫و‬ ‫ط ر ق رة غ ا َ ا ه‬
‫ة ىَ‬ ‫َ‬ ‫ز ىَ ئ‬ ‫ج رج وئيا ىَ) ك‬ ‫( رةدا‬ ‫َ وو ه ظ ر د ىَ ئ‬ ‫َ‬ ‫ر‬ ‫ظك‬ ‫ىَ ط‬
‫‪ ،‬ظىَ ق رة غىَ د َ وو ك ظ ا ه‬ ‫‪ 1821‬ض‬ ‫َائو‬ ‫ئ ظىَ ظ ك‬ ‫َ‬ ‫ه رة ز ذ در َ‬ ‫‪،‬ئ‬
‫زار َ ز ك ذك ظ ا دةظ را‬ ‫ك ر زار) ئ‬ ‫َ َ (ق را زار‬ ‫ذوا ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫و‬ ‫ه‬ ‫ز‬ ‫ط‬ ‫ردة‬ ‫و ك ذ َ ةر َ‬
‫‪.‬‬ ‫(‪)9‬‬
‫و‬ ‫ق رة غىَ دةظ ر َ زارةكىَ ز‬ ‫َ‬ ‫رةرا ئ ظىَ ض‬ ‫َ‬ ‫ورو ى‪،‬‬ ‫ع رة ى و ر ى وئ‬
‫ر‬ ‫ىَ ه ر ذك ظ ا و ردةوا ك‬ ‫ذق‬ ‫وة‬ ‫ق رة‬ ‫‪،‬‬ ‫وةرط‬ ‫ىه‬ ‫ذ ذ َ ةر َ‬ ‫كىَ‬ ‫رادةكى‬
‫ىَ‬ ‫ذ ا ج ىَ ه ظ كى و‬ ‫‪ ،‬و د د وك خ‬ ‫َ دوذ‬ ‫هَ‬ ‫ىَ‪.‬‬ ‫ك د دا ظ ك‬ ‫َ رو ى‪ ،‬ك ط‬ ‫ذ‬
‫و ‪ -‬ئ س ى ‪ -‬ورو ى‪.‬‬ ‫َ‬ ‫و د ظ را ه ر ىَ دةو‬
‫ط ر ق رةب‬ ‫‪ .2‬ك رت ج ط افى و َ وو‬
‫َا‬ ‫ئ‬ ‫ىَ ئ َ ىَ (‪ )1629 -1588‬د ث‬ ‫ةع‬
‫ىَ‬ ‫ق‬ ‫َ‬ ‫ر َ روذئ ظ ىَ ج‬ ‫دك ظ‬ ‫دةظ را ق رة‬
‫ئ س ى ردا ‪،‬‬ ‫دةو‬ ‫ذ ق رة غىَ‬ ‫ر ى دة‬ ‫‪1590‬‬
‫وروو ر َ ك رادا‪ .‬ه ر ذك ظ ا‬ ‫و )‪ ، (1‬د ظ را روو ر َ ئ را‬
‫وة ىَ ئيا ىَ‬ ‫ر ى ق رة‬ ‫‪ 1613‬د‬ ‫َ دث‬
‫ك ر و ذَ َ ط ن‬ ‫ىَ ذور ك دك ظ‬ ‫و ‪،‬‬ ‫دوو‬
‫ى‬ ‫ةع‬ ‫ظ‬ ‫ظ ‪ .‬ض ى خ ىَ ق رة غىَ ث‬ ‫ظ ط را‬
‫ر وده َ‬ ‫ىَ‬ ‫دك ظ‬ ‫ىَ ذ َ‬ ‫خ ىَ و َ و ‪ ،‬و‬ ‫ث‬
‫ئ س ى دا ك و ئ و ذ ذ ىَ خ ظ‬ ‫د ر َ دذ دةو‬
‫رَ ئخ‬ ‫د‬ ‫‪ ،‬ك دك ظ‬ ‫(‪)2‬‬
‫ظىَ ط ر ق رة‬
‫َ‬ ‫ذ‬ ‫ثد‬ ‫وث َ‬ ‫دة‬ ‫وة ث‬ ‫ي َ ق رة‬
‫(‪،)3‬‬ ‫ك را ئ ر‬ ‫ط‬ ‫ر‬ ‫َ او ه ظ‬ ‫ك را ئ زةر َ‬
‫(‪.)10‬‬ ‫دا زرا‬
‫ق رة غىَ ه‬ ‫َ‬ ‫َطهك‬ ‫د َ ه ذد َ ا‬ ‫د ظ را‬ ‫ر‬ ‫و َ ذ كر‬ ‫روو ر َ و َ (‪)4392‬ك ‪ ،2‬در َ‬
‫ظ‬ ‫ك‬ ‫وث َ‬ ‫ك ظ ذا‬ ‫ظىَ ق رة‬ ‫دا زرا‬ ‫ىَ(‪)60-35‬ك ‪ .‬ذ ث َ‬ ‫روذه‬ ‫و َ ذروذئ ظ‬ ‫(‪)120‬ك ‪ ،‬ث‬
‫خ ى وك ر َ و ئ باه‬ ‫ر دة ىَ ي َ و َ ث ة ع‬ ‫د ى‬ ‫)‬ ‫را ‪ ،‬ه درو ‪ ،‬زدك ‪،‬‬ ‫ذ َ ا ث َ ه َ ئ و ذ ‪( :‬ع‬
‫وةكى‬ ‫درو‬ ‫ه‬ ‫ردة ىَ وا ذ رة ذك‬ ‫خ ىك‬ ‫ع‬ ‫خ ىَ و َ (‪.)4‬‬ ‫وخ ك ث‬
‫را )‪ ،‬ه ر وة ذ رةك‬ ‫) و(ع‬ ‫) و( ة‬ ‫ك (‬ ‫ردة‬ ‫ئ رَ‬ ‫دو‬ ‫طر قر‬ ‫َ‬ ‫دةر رة ذ را ئ ك‬
‫و ظ ةك‬ ‫و ذَ َ‬ ‫درو‬ ‫َ ه‬ ‫ذ‬ ‫ط‬ ‫و ‪ ،‬و ر َ ا ‪ %52‬ذ ئ ظى‬ ‫‪ َ 1987‬ى (‪ )180000‬ك‬
‫ي (‪.)11‬‬ ‫زرط ى ورةو‬ ‫َ ه ردوو ظ ك را ى‪.‬‬ ‫ثَ‬ ‫خ ى ط ا دذ ‪ ،‬و دو‬
‫ر دةظ را‬ ‫دار‬ ‫دة‬ ‫دار ئيا ىَ ئ َ‬ ‫واز و دة‬ ‫ظـ ‪A. Vartanov‬‬ ‫‪ T. Sarkisian‬وئ ‪ .‬ظ ر‬ ‫رك‬
‫ى‬ ‫ىث ى‬ ‫و‬ ‫دك‬ ‫ىَ وق رة غىَ زور‬ ‫ق‬ ‫ق رة‬ ‫طر‬ ‫َ‬ ‫ئر‬ ‫‪ 1987‬ذ را‬ ‫َ‬ ‫دة‬
‫ظ را ( ‪-1803‬‬ ‫دا‬ ‫ط رو‬ ‫رَ‬ ‫و د‬ ‫ض‬ ‫و‪ ،‬ر َ ة ‪ ،%74‬وذ را ئ زةرا (‪)43900‬‬ ‫(‪ )133200‬ك‬

‫ذق رة غىَ‬ ‫ر ى دة‬ ‫ر و‬ ‫ئَ‬ ‫‪ ) 1828‬ورا ض ر و‬ ‫‪1989‬‬ ‫ئ را‬ ‫دو‬ ‫ر َ ة ‪.)5( %24.4‬‬ ‫و‬ ‫ك‬
‫َ ‪:‬‬ ‫ردة ئ و ذ ده ردوو ث‬ ‫رو‬ ‫ىَ‬ ‫ودةظ َ ق‬ ‫و ‪ ،‬ه را ئ ر‬ ‫ه را خ ىَ و َ(‪ )189085‬ك‬
‫‪27‬‬ ‫ئ َ ىَ ‪ ،1813‬و رك ن‬ ‫) ‪ 12‬ض‬ ‫(ط‬ ‫رَ ا‬ ‫ر َ ا ‪ ،%76.9‬و ئ زةرا ( ‪)40688‬‬ ‫(‪)145450‬‬
‫ك‬ ‫ه‬ ‫دار رو‬ ‫ذ َ دة‬ ‫ظ‬ ‫ى‬ ‫‪ ،1828‬ك‬ ‫وة َ د ت‬ ‫َ ا ‪ ،%1‬و‬ ‫( ‪)1922‬‬ ‫‪ ،%21.5‬و رو‬
‫‪.)12(1917‬‬ ‫ر َ رو ا‬ ‫ئك‬ ‫رة‬ ‫ىَ‬ ‫و ج ىَ ه ظ ك ىَ و‬ ‫ر َ ا ‪ .)6(%0.6‬ئ ظـ‬ ‫(‪)1025‬‬
‫ئ ظ وذ‬ ‫دا ك‬ ‫َ ئ زةر َ ىَ وئ ر‬ ‫د ظ را ه ردوو دةو‬
‫ط ر ق رةب‬ ‫اب و كَ‬ ‫‪ .3‬ق غ َ ث‬ ‫ردةوا ‪.‬‬
‫ط ر ق رةب ‪:‬‬ ‫اب و كَ‬ ‫‪ .1.3‬ق غ ئ َ ىَ‪ :‬ث‬ ‫ز ىَ رو ى ده َ‬ ‫‪،‬‬ ‫َا ه‬ ‫ط‬ ‫ظىَ ق رة غىَ‬
‫ق رة غ ض ى‪ ،‬و ز ىَ‬ ‫ظىَ( ط ر ك را ) ئ‬

‫‪42‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫دادوةر د ظ را‬ ‫داك‬ ‫ىَ ىَ‬ ‫ىَ‬ ‫ث‬ ‫ثَ‬ ‫ىَ ث‬ ‫رق‬ ‫ر‬ ‫ق‬ ‫دار رو‬ ‫دة‬ ‫ذ ظ‬
‫‪.‬‬ ‫ى راز‬ ‫ب رَ و‬ ‫ه ردوو‬ ‫وا ا وث َ‬ ‫روخ‬ ‫‪ ،1917‬دةر‬ ‫ر َ‬ ‫ئك‬ ‫رة‬ ‫ث رث و‬
‫ر وا ر َ‬ ‫ىَ‬ ‫ة ئ‬ ‫هو‬ ‫ه ردوو‬ ‫‪-3‬‬ ‫ئَ‬ ‫‪،‬‬ ‫خ را ه‬ ‫ر خ‬ ‫ىَ‬ ‫ر َق‬ ‫َ‬
‫ئ و َ ده َ ودض زة زور‪.‬‬ ‫ث ا‬ ‫َ (‪- 1918‬‬ ‫ىَ ك ر د ظ را‬ ‫ر‬ ‫جر ذَ ضظ َ‬
‫كىَ‬ ‫ك‬ ‫ر ط َا‬ ‫راز‬ ‫ه ردوو‬ ‫‪-4‬‬ ‫‪،‬‬ ‫‪ .‬ض ى ه ر ىَ ك ر (ئ ر‬ ‫(‪)13‬‬
‫دا زرا‬ ‫‪ )1920‬ه‬
‫دوو َ ‪.1919‬‬ ‫ى ‪ 26‬ض‬ ‫رَ‬ ‫ك‬ ‫ئ ر ى‪ -‬ئ زةر‬ ‫وة دا زرا و ‪ ،‬ه ر‬ ‫َ‬ ‫ر‬ ‫‪ ،‬ج رج )‬ ‫ئ زةر َ‬
‫ىَ‪ ،‬ه ظ طى د ظ را ك را ئ ر‬ ‫ئ ظىَ ث‬ ‫َا‬ ‫ر‬ ‫ر ك ىَ د‬ ‫رَ خ‬ ‫ئ َ ىَ ذ ىَ خ ظ ث َ‬
‫و‬ ‫خر‬ ‫ه‬ ‫ر ق رة غىَ و ه‬ ‫وئ زةر َ ىَ‬ ‫ك‬ ‫َ‬ ‫ر وا دةظ را ث ا و ئ و َ‬ ‫ىَ‬ ‫‪ ،‬ه ظ كى و‬
‫دةظ ر َ‪ ،‬ذ ىَ خ ظ‬ ‫ر َ رو ى ه‬ ‫ى ث ى‬ ‫وةكى دةظ را‬ ‫ه ردوو دةو‬ ‫ط‬ ‫ر‬ ‫وة ى ه ‪ ،‬وه ظ‬
‫دار‬ ‫ردا دة‬ ‫ىَ ‪1920‬‬ ‫ىَ ئ زةر َ ى ‪27‬‬ ‫ثر‬ ‫َخ‬ ‫ك‬ ‫َ ق رة غىَ ئ َ‬ ‫ق رة غىَ و خ ا ىَ‪ .‬ئ ر‬
‫ه‬ ‫‪.‬‬ ‫رو‬ ‫ح‬ ‫َ ظطه‬ ‫ئ زةر َ ىَ‬ ‫دوو َ ‪1918‬‬
‫(‪)19‬‬
‫ر خ‬ ‫را‬ ‫ط َا و َا‬ ‫ذَ َ‬ ‫ك‬
‫دوو َ ‪ 1920‬ئ ظـ ث َ ظ‬ ‫‪ 29‬ض‬ ‫ذ‬ ‫َ ة ك را ئ ر‬ ‫ك را ئ زةر َ ىَ‬ ‫‪ ،‬ذ ىَ خ ظ ح‬ ‫(‪)14‬‬
‫ق رة غىَ راط ه‬
‫َ وا‬ ‫هظ‬ ‫ظ‬ ‫د ر و ك‬ ‫هظَ ث ى‬ ‫ذئ خ ئ زةر َ ىَ ‪،‬‬ ‫وة‬ ‫ردا ق رة غىَ ة‬
‫َة‬ ‫ظى‬ ‫(‪.)21‬‬ ‫ه‬ ‫(‪)20‬‬
‫ردا‬ ‫َ َ دث‬ ‫وئ زر َ ىَ‬ ‫َ ه ردوو ك ر َ ئ ر‬ ‫ئ ط ر َه‬ ‫ئ ظـ ض ة‬
‫دو هى ه ‪.‬‬ ‫ىَ‬ ‫ر َق‬ ‫ر خ َ‬ ‫ذ ىَ ك ر َ‬ ‫ئ ط ر َ رو ا‬ ‫ق رة غىَ و‬ ‫َ‬ ‫ر‬ ‫َ‬ ‫هَ َ خ‬
‫ظ ى وه ر ر ه َ َ‬ ‫‪.‬ذ رث‬ ‫(‪)15‬‬
‫را د ظ را وا ا‬ ‫ض‬
‫ئَ ت‬ ‫دار‬ ‫د س ردة ىَ دةس‬ ‫ق رةب‬ ‫‪ .2.3‬ط ر‬
‫ا ىَ ئ ةر ث‬ ‫ر ث‬ ‫رك دا‬ ‫ئس ى َ ك‬
‫س ظ َ ى دا ه ت س ‪:1988‬‬
‫‪1918‬‬ ‫ر ىَ ئ س ى (‪ ،)1918 - 1913‬و‬ ‫َ‬ ‫وةز‬
‫ر‬ ‫دار خ‬ ‫دو رة دة‬ ‫رو‬ ‫ث ى ح‬
‫ر‬ ‫ث‬ ‫دار خ‬ ‫دة‬ ‫ك را ئ زةر َ ىَ‬
‫َ دا زر‬ ‫ردا ك رةك‬ ‫ث‬ ‫ىَ‬ ‫دةظ را ق‬
‫دار ىَ‬ ‫ظىَ دة‬ ‫ضر و‬ ‫َ ق رة غىَ‬ ‫ق رة غىَ وئ ر‬
‫ى) ئ وا‬ ‫ئَ‬ ‫ظَ‬ ‫ظىَ (ك را د ظـ ق‬
‫راز (‪.)16‬‬
‫‪ ،1922‬ئ ظـ ك رة‬ ‫ظَى‬ ‫ذ ئَ‬ ‫و‬
‫ى ىَ ئ َ َ ا(‪-1914‬‬ ‫ئس ىد ر َج‬ ‫دةو‬
‫‪ 1936‬ه‬ ‫وئ زةر َ ىَ‪ ،‬و‬ ‫ذ ج رج وئ ر‬ ‫ثَ ه‬
‫و دو رة‬ ‫ق رة غىَ خ‬ ‫َ‬ ‫ئر‬ ‫‪ )1918‬دةر‬
‫ى‬ ‫ظَ َ‬ ‫و َ ىَ ك ر َ‬ ‫و‬ ‫ه ة‬
‫ر ىه‬ ‫‪،‬ئوذ ث ىهَ َ‬ ‫راط ه‬ ‫خ‬ ‫ر خ‬
‫(‪.)22‬‬ ‫وئ زةر َ‬ ‫ظىَ ج رج وئ ر‬ ‫دا زرا‬ ‫ه‬
‫ئ‬ ‫را ى ر‬ ‫‪،‬‬ ‫دة‬ ‫ىَ ط‬ ‫ق‬ ‫دار‬ ‫ودة‬
‫ر‬ ‫ه ظ كى د ظ را ه ردوو ك ر َ ئ زةر َ ىَ وئ ر‬
‫ر ى‬ ‫ر َ‬ ‫رك د َ ه َ َ‬ ‫دة ىَ‬ ‫ئ ز ك‬ ‫كَ‬
‫ىَ خ زا ى‬ ‫ق رة غىَ ث ا و ظ ‪ ،‬ه ر ئ َ ىَ ذ ىَ خ ظ‬
‫ر ئ زةر َ ىَ ظ‬ ‫وز زور‬ ‫ردا ق رة‬ ‫ى‬
‫ر ذ ىَ‬ ‫َ ىَ‬ ‫دة‬ ‫ط َا ‪،‬‬ ‫َ‬ ‫ر و َظ‬ ‫ق رة‬
‫‪ .‬ض ى‬ ‫(‪)17‬‬
‫ظ‬ ‫ر ئر‬ ‫ط َ ة و خ وا ىَ وق ر ىَ‬
‫ظ‬ ‫ر ك را ئ ر‬ ‫و دا ق رة‬ ‫ظَىظ ه‬ ‫ح‬
‫ك را ئ زةر َ ىَ‬ ‫َ ق رة غىَ د‬ ‫و ئر‬ ‫ك را ئ ر‬
‫َ خ ىَ‬ ‫ك را ئ زةر َ ىَ(‪.)23‬‬ ‫رازا‬ ‫ط َا‬ ‫َ‬
‫و ‪ ،‬ذ ئ را‬ ‫ىَ راز‬ ‫ظىَ دا‬ ‫خ وا ىَ‬ ‫و ئ زةر َ‬
‫ا‬ ‫خث‬ ‫و و‬ ‫ر َ راز‬ ‫ر ئ ظىَ‬ ‫ئ زةر َ ىَ‬
‫َ‬ ‫د ظ را وا ا ووة ىَ ئ َ‬ ‫ض‬ ‫دةظ ر َ و َ‬
‫ئ‬ ‫ز طَا ث‬ ‫رك ذ رو كىَ‬ ‫را و ‪ ،‬ح‬
‫و‬ ‫دة د‬ ‫ض َ ه ردوو‬ ‫د َ‬ ‫رو ىَ‬ ‫ئ‬
‫ط َا ‪ ،‬ض ى‬ ‫َ‬ ‫ر ك را ئ زةر َ ىَ ظ‬ ‫دةظ رة‬
‫دوو َ ‪1919‬‬ ‫د ظ را وا دا ‪ 23‬ض‬ ‫و َث‬ ‫ظ‬
‫ردا ئ و‬ ‫رك راز‬ ‫ظ َ ىَ دظ و َ و ح‬ ‫ح‬
‫خ َ‬ ‫رك ‪ َ ،‬ا ئ‬ ‫خ ىَ ك را ج رج ه‬ ‫ىَ ث‬
‫رجىَ ح ك ىَ‬ ‫ط َا‬ ‫َ‬ ‫ر ئ زةر َ ىَ ظ‬ ‫دةظ ر‬
‫‪:‬‬‫(‪)18‬‬
‫و‬ ‫ظ ط‬ ‫خ ار َ‬
‫ئ َ ىَ ‪ 1923‬ق رة غىَ ح ك ىَ‬ ‫ى ة وا ‪ ،‬و ‪ 24‬ك‬ ‫ئ‬
‫وةر ىَ ة ئ َ‬ ‫ئ زةر‬ ‫ئ ر ى وح‬ ‫ح‬ ‫‪-1‬‬
‫و ق راك زوظـ‬ ‫ك را ئ زةر َ ىَ دا وةرط‬ ‫ى د‬ ‫ئ‬
‫ق رة غ َ ا ك ‪.‬‬ ‫ر ىَ د‬ ‫دة‬
‫َ (‪ ،)1928 - 1923‬و‬ ‫روكىَ و َ د ظ را‬ ‫ئَ‬
‫ر د ظ را‬ ‫ة كَ َ‬ ‫وةر ىَ‬ ‫ه ردوو وة‬ ‫‪-2‬‬
‫و‬ ‫وئ ط ر راز‬ ‫ض رة ر‬ ‫َ ة كىَ ئ‬ ‫خ دا‬
‫‪43‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫ىَ‬ ‫َاضَ‬ ‫ط ه ر د ئخ ك رَ ئ َ‬ ‫ك‬ ‫دو‬ ‫ظىَ ط ر ق رة‬ ‫رىه‬ ‫‪ 1937‬ق رة‬


‫‪.‬‬ ‫راز و و َ‬
‫(‪)31‬‬
‫ق رة غ ض ى(‪.)24‬‬ ‫ئ‬

‫وش ر َ د ظ را‬ ‫ق رةب‬ ‫ط ر‬ ‫‪ .3.3‬ق غ س رب خ‬ ‫‪ ،‬ئ و دةظ را ج ط ا ى‬ ‫ئر‬ ‫ض‬ ‫دو‬ ‫ه ذ ط ىَ ‪،‬‬
‫ىَ‬ ‫كىَ‬ ‫ىَ‬ ‫دا زرا‬ ‫ى َه‬ ‫ئ وا ح ك ىَ ئ‬
‫س َ ‪:1994 -1988‬‬
‫ر‬ ‫خ‬ ‫َ ة كىَ را‬ ‫َ د‬ ‫و‬ ‫دةظ را ق رة غىَ‬
‫ط ر ق رة غىَ ه و َ‬ ‫َ‬ ‫‪ 1988‬ئ ر‬ ‫َ‬ ‫دة‬ ‫ئ زةر‬ ‫ض‬ ‫دو‬ ‫َ‬ ‫ط َ ا (‪.)25‬‬ ‫ئ زةر َ ىَ ظ ه‬
‫َ ط َ ا ‪ ،‬ذ ظىَ‬ ‫ظ‬ ‫ر ك را ئ ر‬ ‫داك‬ ‫خ ضك‬ ‫ك رَ ا‬ ‫َ ة كىَ ك َ‬ ‫رَ و َ‬ ‫ظَى‬ ‫ح‬
‫طر‬ ‫خ ىَ‬ ‫ث‬ ‫خ‬ ‫ر‬ ‫دا َ‬ ‫رة ىَ خ ث‬ ‫َ‬ ‫َط‬ ‫دط‬ ‫دا‬ ‫َ ئر‬ ‫‪،‬ط‬ ‫َا كَ‬ ‫ئ زةر‬
‫(‬ ‫دا‬ ‫رةك ىَ خ ث‬ ‫‪ ،‬دروشىَ‬ ‫َ‬ ‫ق ر ة غىَ دة‬ ‫‪.‬‬ ‫(‪)26‬‬
‫ذَ ك‬ ‫ئ زةر‬
‫ر‬ ‫ق رة‬ ‫طر‬ ‫و‪ ،‬داخ ازدك‬ ‫ك ر)‬ ‫‪،‬‬ ‫ر َ‪،‬‬ ‫دور ئ ظىَ‬ ‫َ ق رة غىَ‬ ‫راز و ئ ر‬ ‫رةرا‬
‫دا‬ ‫ىَ خ ث‬ ‫ط َ ا ‪ ،‬و ‪15‬‬ ‫َ‬ ‫ىَ ظ‬ ‫ئر‬ ‫ه ظ َ ‪ ،‬ه ر ض ة ك را‬ ‫و دة ى ث َ ظ دذ‬
‫دروشىَ‬ ‫وه‬ ‫َ‬ ‫ىَ ذ دة‬ ‫خ ىَ ئ ر‬ ‫ىَ ث‬ ‫ئَ‬ ‫را‬ ‫ظ َ ىَ‬ ‫دو رة ح‬ ‫دك‬ ‫ردةوا ث َ‬ ‫ئر‬
‫دا‬ ‫ظ خث‬ ‫‪.‬ث‬ ‫(‪)32‬‬
‫ك و‬ ‫ط ر ق رة‬ ‫َ‬ ‫ئر‬ ‫دا‬ ‫ر ى ك را ئ ر‬ ‫‪1945‬‬ ‫‪،‬‬ ‫ظ‬ ‫خ‬
‫وو‬ ‫‪ َ 1988‬ك‬ ‫‪20‬‬ ‫ىَ ط ر ق رة‬ ‫ثر‬ ‫َ‬ ‫ظ َ ى ك ‪ ،‬ك واذو َ ( ‪ )2500‬ئ ر‬ ‫َ ىح‬ ‫ثَ‬
‫و راز و (‪)30‬‬ ‫دة َ (‪ )110‬ئ ا َ ئ ر‬ ‫رازة‬ ‫و‪ َ ،‬ا داخ از ك و ئ و دةظ ر‬ ‫خظ ط‬ ‫ط ر ق رة‬
‫ظ‬ ‫ر ك را ئ ر‬ ‫ردا دةظ را وا‬ ‫ئ ا َ ئ زةر‬ ‫‪،‬‬ ‫َ‬ ‫‪ 1963‬داخ ازةك د ث َ‬ ‫َ ط َا ‪.‬‬ ‫روَ‬
‫ظَى‬ ‫‪ .‬دو ا داخ زا راز و ج‬ ‫(‪)33‬‬
‫َ ط َا‬
‫خظ‬ ‫ط ر ق رة‬ ‫َ‬ ‫وظىَ ج ر َ واذو َ ( ‪ )45000‬ئ ر‬
‫َ ةكى ىَ زظ‬ ‫ك‬ ‫وئر‬ ‫ظ َ ى و ئ زةر َ‬ ‫ئَ‬
‫ر دا‬ ‫دة ىَ ط ط‬ ‫‪،1977‬‬ ‫و‪ .‬د‬ ‫ط‬
‫طر‬ ‫ه رَ‬ ‫را ج‬ ‫ك دا َ ا‬ ‫‪.‬‬ ‫ئر‬ ‫ط‬
‫طر‬ ‫َ‬ ‫ك ‪،‬ئر‬ ‫ظ َ ىَ ده‬ ‫ئَ‬ ‫ر َ‬ ‫دة‬
‫ر ى ىَ ئ َ‬ ‫ىَ‬ ‫ه‬ ‫رة‬ ‫ك ‪ ،‬و‬ ‫ه‬ ‫ق رة‬
‫َ ط َا ‪،‬‬ ‫ظ‬ ‫رئر‬ ‫دةظ را وا‬ ‫داخ ازك‬ ‫ق رة‬
‫ئ ا َ ج‬ ‫ط‬ ‫دة‬ ‫ار َ‬ ‫ظ َ ى دة‬
‫دا‬ ‫وا‬ ‫دور ك‬ ‫رَ‬ ‫ظ َ ىَ‬ ‫َ ح‬
‫دا‬ ‫َ دةر‬ ‫ك ‪ ،‬ئ ظىَ ض‬ ‫ق رة‬ ‫دةظ را ط ر‬ ‫ه رَ‬
‫‪.‬‬ ‫(‪)27‬‬
‫َ َ ر َ‬ ‫و‬ ‫و رودو‬
‫خ ض رة‬ ‫د‬ ‫ار َ ئ زةر َ ى ك ظىَ ك َ ىَ و‬ ‫دة‬
‫‪M11ikhail‬‬ ‫ظــ‬ ‫طر‬ ‫ئ‬ ‫ه‬ ‫ث ى‬
‫ر‬ ‫‪ َ 1988‬ئ زةرا ه وةك‬ ‫‪26‬‬ ‫(‪ .)34‬و‬
‫ظ َ ىَ (‪1988‬‬ ‫دار ئ َ‬ ‫ر دة‬ ‫(‪)28‬‬
‫‪Gorbachev‬‬
‫ك ‪ ،‬ذ َ دروشىَ‬ ‫ط رةك‬ ‫ئر‬ ‫وط‬ ‫ك‬
‫ظَ ا‬ ‫ئَ‬ ‫د‬ ‫ط ر َ راد‬ ‫‪ ، )1991 -‬ط‬
‫و َ ىَ روذا ئ ن ا (‪.)35‬‬ ‫)‬ ‫ذ‬ ‫ئر‬ ‫(در َ‬
‫زا‬ ‫دة‬ ‫ط ر ق رة‬ ‫َ‬ ‫وئ ر‬ ‫رو ا ‪ ،‬ك را ئ ر‬
‫و(‪ )1500‬ك‬ ‫ك‬ ‫ه‬ ‫ذ َ ةر َ رو ى (‪ )90‬ك‬ ‫و‬
‫ر ئ از ‪،‬‬ ‫‪1987‬‬ ‫ك ظ ‪ ،‬ئ دارا‬ ‫داخ از َ خ‬
‫را‬ ‫ار و (‪ .)36‬روظ ذ ذ َ ةر َ ئ زةر ئ و َ ط ه ك‬
‫ظى ه ر ‪،‬‬ ‫طر‬ ‫‪،‬‬ ‫ئر‬ ‫ئ ا ىَ ث ر ك‬
‫(‪.)37‬‬ ‫دةر َ‬ ‫ىَ ئ زةر َ ذق رة غىَ ه‬ ‫ىَ دك‬
‫و‬ ‫وداخ از َ وا‬ ‫ط ر ق رة‬ ‫َ‬ ‫َ ا رودوخىَ ئ ر‬
‫ضظ َ‬ ‫ى وو‬ ‫ىَ ر َ‬ ‫ه ىك‬ ‫كر َ‬ ‫ئ‬
‫َ د ذ‬ ‫َ دو ا ه ة ك‬ ‫ه‬ ‫وظ ك ‪.‬‬
‫عى‬ ‫رك د َ ح‬ ‫رَ ض وض ى‬ ‫ئ زةر َ ىَ‬ ‫ح‬
‫َ ق رة غىَ)‬ ‫ظىَ ( داخ از َ ئ ر‬ ‫ط ر ض ظى ه ر‬
‫َ ئ زةر َ ىَ‬ ‫و وث‬ ‫ار خ ث َ دا‬ ‫ئ زةر َ ى‬
‫‪ ،‬ئ وا ذ‬ ‫يطى‬ ‫و َو‬ ‫ر زور‬ ‫وةكى‬
‫ه ار‬ ‫(‪)38‬‬
‫ار و دةزط ىَ ‪K.G.B‬‬ ‫َة ى ه‬
‫ر ك را ئ ر‬ ‫ط ر ق رة‬ ‫َ خ دا داخ ازدك‬ ‫د‬
‫ظ َ ى ئ وَ‬ ‫و وه َ َ‬ ‫خ ثَ‬ ‫ئ دةك ر َ ظ‬
‫ذ ه‬ ‫ط ر ق رة‬ ‫َ‬ ‫ط َا ‪.‬ث ىئر‬ ‫هَ‬ ‫ظ‬
‫َ‬ ‫ر ق ك ىَ دا ‪ ،‬و و ا ه ة ه َ َ‬ ‫ذ‬
‫‪.)2‬‬ ‫(‬
‫َ ط هر‬ ‫‪1923‬‬ ‫رَ‬ ‫ك ثَ‬ ‫داخ از ك‬
‫د‬ ‫و‬ ‫ةرا ط‬ ‫د ذ َ ا وه ة ذ خ ث َ‬ ‫رو ى ه‬
‫ض‬ ‫روك‬ ‫ر ى ذ ىَ‬ ‫َ ة كىَ‬ ‫داخ از‬ ‫َئ‬
‫ىَ‬ ‫رو ا‪( ،‬ئ ذاوة) و‪ .‬و دظ ك ودا دا ك‬ ‫ىَ ئ ظ‬ ‫ك‬
‫ر رودوخىَ و َ ىَ‬ ‫ودوث ى‬ ‫رةدك‬ ‫ظَىظ ه‬ ‫ا‬
‫ز َ ه ر ر َ ئ ور و‬ ‫وةكى‬ ‫رئ‬ ‫َ از َ ج را ج ر‬
‫ر‬ ‫ضو و َئو‬ ‫‪ .‬و‬ ‫(‪)30‬‬
‫ى وج ط ا ى ىَ ر َ ك‬
‫(‪.)39‬‬ ‫ث وث ك ة و‬
‫و‪ ،‬ك‬ ‫ظَى‬ ‫ك ر َ ئ تاكى‬ ‫ر َ ئَ‬ ‫دذ دة‬
‫‪44‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫ر َ‬ ‫ود‬ ‫ى ث رض ك ذ ئ زةر َ ىَ و ذ َ ه َ ج داك‬ ‫ئ‬ ‫خ ئ‬ ‫دو‬ ‫و‬ ‫ىَ ه ة رو ا َ د َ خ‬ ‫رو ا َ‬


‫وئظ‬ ‫َ دض‬ ‫َ‬ ‫ظ َ ى و ك را ئ زةر َ ىَ‬ ‫ئَ‬ ‫يا ىَ‬ ‫ئ‬ ‫وئ زةرا‬ ‫د ظ را ئ ر‬ ‫وةكى و َ ث َ ادا‬
‫‪.‬‬ ‫(‪)47‬‬
‫دا "‬ ‫هَ‬ ‫ط ر ق رة ‪ .‬ودظىَ‬ ‫دةظ ر َ‬ ‫ث ا و ‪ ،‬دةظ رةك ذ ه‬
‫ر‬ ‫ظ ك‬ ‫رودو ه َ‬ ‫ظ َ ى دزا ى ئ ط ر زو‬ ‫ح‬ ‫ه ظ و دوو ذ ئ زةر َ‬ ‫ه‬ ‫ث َ ادا َ ا (‪ )50‬ذ ئ ر‬
‫وا دةظ ر َ‬ ‫وئ زةرا دا د َ ه َ رو ا‬ ‫د ظ را ئ ر‬ ‫ظ َ ىَ‬ ‫(‪ .)40‬وا ‪ 15‬ح زة ا ‪ 1988‬ض‬ ‫ك‬ ‫ه‬
‫‪ ،‬و‬ ‫َ ئ زةر‬ ‫ودةظ َ ئ ر‬ ‫ئ زةر َ ئ ر‬ ‫ئَ‬ ‫ظ َ ىَ‬ ‫داخ از ذض‬ ‫ك را ئ ر‬
‫ظ َ ىَ دج ىَ خ دا و ض ى د وة كىَ ك َ ا ض‬ ‫ح‬ ‫ط َ ا ‪ ،‬ذ ىَ‬ ‫َ‬ ‫رو َظ‬ ‫ط ر ق رة‬ ‫ظَىك‬
‫‪ 4‬ي ه ‪َ 1990‬‬ ‫رو ا ‪ ،‬وا‬ ‫ر د ظ را وا ا ه‬ ‫ك‬ ‫ك را ئ زةر َ ىَ داخ ازك‬ ‫ظ َ ىَ‬ ‫خ ظ ض‬
‫طر‬ ‫رودوخى ه ر َ‬ ‫ظى ئ را‬ ‫ئ طر‬ ‫‪.‬‬ ‫رةد‬ ‫وداخ از ك را ئ ر‬ ‫را ا ه َ ك‬ ‫ط ر د‬
‫ر زَ‬ ‫رؤذا‬ ‫و دةورو ر َ و َ راط ه ‪ ،‬وث ى ض‬ ‫ق رة‬
‫ردا‬ ‫‪ 18‬ي ه ‪1988‬‬ ‫ظ َ ىَ‬ ‫ذ ىَ خ ظ ض‬
‫َ‬ ‫ظَى ط ث‬ ‫َ ض ر ىَ ئ َ‬ ‫و ىَ‬
‫وة ه ر َ ك‬ ‫ق رة‬ ‫و طر‬ ‫هَ ك‬ ‫ط ر‬
‫ق دا ‪،‬‬ ‫ئ‬ ‫ه‬ ‫دةظ را‬ ‫َ ئر ى‬ ‫ئ زةر َ ى ط‬
‫‪.‬‬ ‫(‪)41‬‬
‫ر َ ك را ئ زةر َ ىَ دا‬ ‫ىد‬ ‫ئ‬
‫ك‬ ‫و‬ ‫را ر راوة‬ ‫َ ةكىَ روةخ‬ ‫ئر‬
‫ر‬ ‫رودو ئ ز ك ورو ا َ‬ ‫ظ َ ىَ‬ ‫ا‬ ‫را ض‬
‫رو ى ئ ز‬ ‫ئ تاكى‬ ‫رؤكىَ ك را ئ زةر َ‬
‫ئ َ ىَ‬ ‫ظ َ ى ‪ 12‬ك‬ ‫ا‬ ‫رةظـ ز َ ة و ىَ ض ‪ ،‬وا ض‬
‫َا‬ ‫خ‬ ‫ئ زةر ه‬ ‫‪ )48(Ayaz Mutallibo‬د‬
‫دا و‬ ‫ىَ ط ر ق رة‬ ‫ثر‬ ‫را ه ة‬ ‫‪1989‬‬
‫ىَ ئ زةر َ ى ك ‪ ،‬و‬ ‫َ ةه‬ ‫ر و هى ه‬ ‫جخى‬
‫ى‬ ‫و‬ ‫ئ رك د‬ ‫روك‬ ‫ئ ا‬ ‫ذ‬ ‫َ‬ ‫و َ‬
‫رط ىَ‬ ‫و دةزط ى ‪ K.G.B‬و وةزارة‬ ‫داخ ز ذ وةزارة‬
‫ظ َ ى و ىَ‬ ‫ئ ا َ‬ ‫‪ ،‬ثَ‬ ‫‪ Arkady wolsky‬ث َ‬
‫ر‬ ‫هَ ك‬ ‫درو‬ ‫ظ َ ى ك ك را‬ ‫ك رَ‬ ‫ئَ‬
‫‪ .‬ك ر َ ئ ظىَ َ ىَ‬ ‫(‪)42‬‬
‫ئ ا َ ئ ر ى وئ َ ئ ا ىَ ئ زةر‬
‫ر‬ ‫‪َ ،‬ئَ‬ ‫ك را ئ ر‬ ‫ط‬ ‫ا‬ ‫َ ك‬ ‫ر َ اه‬
‫و و د رك ك ئ ظ ه رة د َ ج ىَ راز و ىَ‬ ‫ظىَ داخ ز َ راز‬ ‫ىَ‬ ‫دة ىَ‬ ‫ئ َ ىَ ‪1989‬‬ ‫‪ 28‬ض‬ ‫ردةوا و‬
‫و‬ ‫ر َ ئ زةر َ‬ ‫ر در َ اه‬ ‫ئ ط ر دةظ رةك ىَ‬ ‫ظ َ ىَ ور َ ظ َ ك‬ ‫ا‬ ‫ض‬ ‫دط‬ ‫ك‬ ‫ئ زةر َ ى ط‬
‫‪-‬‬ ‫‪ ،‬ه ر و دة ى ر َ غ‬ ‫درو‬ ‫ه‬ ‫ط ر ق رة‬ ‫د ظـ ض رض ظىَ ك را ئ زةر َ ىَ دا‬ ‫ق رة‬ ‫طر‬
‫(‪)43‬‬
‫ظ ك ‪،‬و‬ ‫خ ىَ ط ر ق رة ) ه‬ ‫كي (ث‬ ‫‪-‬‬ ‫ظ َ ىَ‬ ‫‪ .‬ذ ىَ خ ظ ض‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫وذ ىَ و َ‬
‫دا ك‬ ‫ر‬ ‫ئ َ ى ‪َ 1990‬‬ ‫‪ 18‬ك‬ ‫رؤ‬ ‫طر‬ ‫را َ ا‬ ‫ئ َ ىَ ‪1989‬‬ ‫‪1‬ك‬ ‫ك را ئ ر‬
‫رك دا‬ ‫َ‬ ‫ظ‬ ‫ئ زةر َ ىَ‬ ‫ظَىئ و َ‬ ‫َ‬ ‫ر َ‬ ‫ئ ظىَ‬ ‫ث‬ ‫‪.‬‬ ‫(‪)44‬‬
‫ظ دا‬ ‫ر ك را ئ ر‬ ‫ق رة‬
‫ئَ‬ ‫ظَى‬ ‫و وةزارة‬ ‫و ‪،‬و ك َ‬ ‫دوو َ ‪1990‬‬ ‫و ‪ ،‬و ‪ 13‬ك‬ ‫و درو‬ ‫ك رظ دا َ خ‬
‫‪.‬‬ ‫(‪)49‬‬
‫ه َ َ ض ك ار َ ئ زةر َ ى‬ ‫ط‬ ‫دذ ئ ر‬ ‫ك وكيو ئ د ذ ىَ ئ زةر‬ ‫ر‬ ‫ك‬ ‫ض‬
‫ك را ئ زةر َ ىَ رودو ئ ز ك‬ ‫ظ َ ىَ‬ ‫ظ‬ ‫ث‬ ‫ظ َ ى ك ذ را‬ ‫ر َ‬ ‫دوو َ‬ ‫ئ ن ا ‪ ،‬وا ‪ 20‬ك‬ ‫ه‬
‫و ‪،‬‬ ‫در‬ ‫ط ر ق رة‬ ‫ر‬ ‫َ‬ ‫ث ى وا ط‬ ‫ك دا ث ى رط ك‬ ‫ر ز و ضو د‬ ‫وا (‪) 30000‬‬
‫را‬ ‫ره َ د‬ ‫ر زا‬ ‫ردا (‪)11000‬‬ ‫ظَى‬ ‫وا ح‬
‫(‪ )10000‬ك‬ ‫ئ ط ر َك‬ ‫ر َ ئ زةر ك‬ ‫هَ‬
‫َ‬ ‫‪ ،‬ئ ظىَ ض‬ ‫ظ‬ ‫دا‬ ‫ق رة‬ ‫ئ زةر َ ىَ و ط ر‬
‫‪.‬‬ ‫(‪)45‬‬
‫ذ ئ زةر‬
‫را‬ ‫خ ‪،1991‬‬ ‫َ ذئ ط ر َ ك دة‬ ‫ر راط ‪،‬‬ ‫وة كىَ‬
‫‪1990‬‬ ‫‪ 1988‬و ه‬ ‫ك د و َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫د َ‬
‫ض ئ َ ىَ و ا ‪1991‬‬ ‫ظ َ ى د ظ را ه‬ ‫َ‬ ‫ظكَ‬
‫ط ر ق رة‬ ‫ذَ َ‬ ‫و راز و َ ج وةر‬ ‫ط‬
‫را‬ ‫ر د‬ ‫دا ‪ ،‬وا دو رة‬ ‫ظَىظ ه‬ ‫ذ ىَ ح‬
‫ظ َ ى ه و دا‬ ‫َ‬ ‫رو ا ‪ ،‬و دة‬ ‫و ئ زةر َ‬ ‫وئ ر‬
‫ى ث ى ه ردوو ك را‬ ‫َ ةظ (‪.)50‬‬ ‫ا دة‬ ‫ه ردوو‬
‫ك‬ ‫راز‬ ‫ظ‬ ‫رك د َ ث ر َ‬ ‫ط‬ ‫َ دا‬
‫‪1991‬‬ ‫‪ 23‬ئ‬ ‫خىَ و ئ ر‬ ‫‪31‬‬ ‫ئ زر َ ىَ‬ ‫زذ‬ ‫ثرَ ‪ ،‬زَ ة ر ه ة ث َ ا و َ‬ ‫رودوخىَ ه ى‬
‫رةظـ‬ ‫َ ة كىَ ط ى‬ ‫‪ ،‬دةظ ر‬ ‫خ وةرط‬ ‫ر خ‬ ‫و ق دةغ ك‬ ‫وض و ث‬ ‫ه‬ ‫ه َ اورَ‬ ‫ه‬ ‫ط‬
‫ذ‬ ‫ث رض‬ ‫ض و ‪ ،‬ه ردوو ك را دو رة ط ر ق رة‬ ‫ئ ز‬ ‫ظ‬ ‫ىَ ث‬ ‫ك‬ ‫رك دا‬ ‫‪ .‬ودظى وة ا‬ ‫(‪)46‬‬
‫وض و ىَ‬ ‫ه‬
‫‪2‬‬ ‫ىَ ط ر ق رة‬ ‫‪ .‬ذ ىَ خ ظ ث ر‬ ‫(‪)51‬‬
‫ئ خ خ زا‬ ‫ظى دط رةك خ دا‬ ‫ك را ئ زةر َ ىَ دك ‪ ،‬ئ ظـ ض ة ط ر‬
‫ىَ‬ ‫ئ وا خ دا‬ ‫د رك دة ىَ ط ى‪ " :‬دةظ را ط ر ق رة‬
‫‪45‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫د ك ا ى وه ى‬ ‫دةزط َ‬ ‫دا زرا‬ ‫ث ا و ‪ ،‬زَ ة ر‬ ‫راط ه ‪،‬‬ ‫ك را ط ر ق رة‬ ‫را دا زرا‬ ‫‪1991‬‬ ‫ئ‬
‫ر ع رد َ ك را‬ ‫َة‬ ‫‪ .‬ى‬ ‫(‪)59‬‬
‫ر خ‬ ‫َ دةو‬ ‫هَ‬ ‫ئ َ ىَ‬ ‫‪ 10‬ك‬ ‫روذا ذ ظ‬ ‫ض‬ ‫ظ َ ىَ‬ ‫و ر ئَ‬
‫ه‬ ‫ظ َ ى دوو دةزط َ وةك ظـ ذ رو ىَ‬ ‫ئ زةر َ‬
‫ئ ن ا و رَ ا‬ ‫ه‬ ‫ق رة‬ ‫طر‬ ‫‪ 1991‬راث‬
‫‪.‬‬ ‫وك را ئ زةر َ‬ ‫‪ ،‬ئ وذ ك را ق رة‬ ‫دا زرا‬
‫وا‬ ‫‪.‬‬ ‫(‪)52‬‬
‫را ج دا و خ ذ ك را ئ زةر َ ىَ دا‬ ‫زور‬
‫ركى‬ ‫َ‬ ‫و دةو‬ ‫َ ة رك ر ث ا و د ظ را رو‬ ‫ه‬
‫َ‬ ‫دة‬ ‫ك‪،‬‬ ‫ر َ ئ زةر َ ىَ ه َ ى ط ر ق رة‬
‫ه َ َ رؤذئ ظ ذ‬ ‫ق وق ز‪ ،‬ه روة‬ ‫دةظ را ث‬ ‫دئ خ‬
‫ظَىض‬ ‫ر َ‬ ‫ظ‬ ‫ر َئر ى‬ ‫‪1992‬‬
‫َ‬ ‫ىَ د ق وارةكىَ ث ة‬ ‫َ‬ ‫و‬ ‫رو‬ ‫ض رض ظ ك‬
‫َ ى‬ ‫‪ ،‬واق ا )‪ ،‬ك‬ ‫وةكى(ط ج ‪ ،‬اد‬ ‫ط‬ ‫دةظ ر َ ط‬
‫َ‬ ‫دةو ذ دا ث ا و(‪ َ .)60‬ة ئ د َ‬ ‫ئ ور و‬
‫ذَ‬ ‫ه ة‬ ‫(‪ )% 16‬ذئ خ ك را ئ زةر َ ىَ و‪ ،‬ث ى‬
‫َ‬ ‫دةو‬ ‫ددة ىَ‬ ‫ئ ظ‬ ‫ق وق ز َ‬ ‫ك دةظ را ث‬
‫ر َ‬ ‫َ‬ ‫‪.‬‬ ‫(‪)53‬‬
‫)‬ ‫‪،‬و‬ ‫وةكى(خ ج ‪،‬‬ ‫ط‬
‫َ خ‬ ‫رذةوة‬ ‫َ دةو ى ئ و َ ه وة دا‬ ‫ه ر َ ىَ و ه َ َ‬
‫د ظ را ه‬ ‫ط‬ ‫دةظ ر َ‬ ‫وه ة‬ ‫ئ زةر َ ىَ ظ ط ر‬
‫‪26‬‬ ‫ظَى‬ ‫ث ىذ ظ و ئَ‬ ‫ىَ دةظ ر َ ج َ ج َ‬
‫ض ر و دة‬ ‫ئ َ ىَ ‪ ،َ 1991‬و ذ ئ ن ىَ ظىَ ئ َ ىَ رو‬ ‫ك‬ ‫‪ ،‬وث رض‬ ‫وةكى ( ه‬ ‫ح ز ا ىَ و ي هىَ دا ‪ 1992‬ط‬
‫ردة ‪ ،‬و‬ ‫و دةر ق زو‬ ‫ز دةظ را دةر رة‬ ‫ذ ث رض ك‬ ‫ا ‪ ،‬وه درو )(‪ .)54‬و‬ ‫ز ذ دةظ را ر كي ‪ ،‬و ر ى‪ ،‬وع‬
‫َ دةوروو ر و َ دك ظ‬ ‫ى ر ةه و دةو‬ ‫رو‬ ‫َ د‬ ‫رك‬ ‫وض‬ ‫ر َ ئر ى ظطر‬ ‫‪1993‬‬
‫ركى‬ ‫َ‬ ‫ىَ د ظ را دةو‬ ‫ئَ‬ ‫ور َ ق وق ز ه روة‬ ‫وةكى(ط ج ‪ ،‬اق ا ‪،‬‬ ‫ثرَ ط ه‬ ‫و‬ ‫رك‬
‫‪.‬‬ ‫(‪)61‬‬
‫دئ خ‬ ‫‪ .‬وا ك را ئ زةر َ ىَ‬ ‫(‪)55‬‬
‫)‬ ‫‪ ،‬جبائ ‪ ،‬ق د ‪ ،‬ز‬
‫ق وق ز َ رو‬ ‫دةظ را ث‬ ‫ى‬ ‫رودوخىَ ط ه ر ىَ ج‬ ‫وك را ئ ر‬ ‫ىَ دط‬ ‫دو ه ىَ راز و ئ ط‬
‫ه و خ‬ ‫ث را‬ ‫ذ‬ ‫ئظك‬ ‫ث ا ك ه ة‬ ‫‪1995‬‬ ‫‪ 1994‬ط َ ة ‪ ،‬و‬ ‫‪ 10‬ط‬
‫‪،‬وئَ ذ‬ ‫ىجَ جَ‬ ‫َ‬ ‫َ خ‬ ‫دةظ ر َ و رذوة‬ ‫ر‬ ‫ط َ ا ذ راوة‬ ‫د ظ را وا ا ه‬ ‫َ‬ ‫ك‬ ‫رَ‬
‫ىَ‬ ‫ىَ‬ ‫ى دة ى‬ ‫د ر َ رو‬ ‫ئ وَ ك ظ‬ ‫َ ط‬ ‫ئر‬ ‫‪.‬‬ ‫(‪)56‬‬
‫ئ ظ وذ ىَ ردةوا‬ ‫ك‬
‫ىَ‬ ‫و‬ ‫وئَ‬ ‫ك َ َ رةوا ك‬ ‫دةظ را ق وق ز ه روة‬ ‫و‬ ‫َ ذ ىَ‬ ‫وط‬ ‫ذ َ ةر َ ئ زةر ه را ذ َ و ذ َ‬ ‫دو‬ ‫و‬
‫ذار‬ ‫ض ك ده‬ ‫رو‬ ‫َ‬ ‫ر ظىَ ض‬ ‫و‪،‬‬ ‫َ ى (‪ ، )890‬ئ ظـ‬ ‫دط ه‬ ‫ط‬ ‫ر َئ ر ىظ ه‬
‫ثَ رَ‬ ‫و دة‬ ‫ىَ‬ ‫ر َ‬ ‫هَ َ‬ ‫رَ َ ئظك‬ ‫‪ ،‬و َ ى (‪)20‬‬ ‫ك‬ ‫َ ى‬ ‫و‬ ‫ئطر َ‬ ‫ض ة‬
‫َ ك ر ظ‪،‬‬ ‫رئ َ دةر ق زو ذ ىَ دةو‬ ‫ة ىَ‬
‫و َ ى (‪ )50‬ه ار ك‬ ‫ك‬ ‫ه‬ ‫ه ار ذ ئ زةر َ‬
‫د رو ا َ دةظ را ق وق ز ئ و َ‬ ‫ار ر ا رو‬ ‫و و ه ىَ‬
‫و ‪ ،‬وق ر َ‬ ‫رو‬ ‫ىَ‬ ‫ار و ‪ ،‬و َ ى (‪ )5‬ه ار ك‬
‫ظ هظك‬ ‫د ض رةك‬ ‫ط َ ا ى ه ظ رك َ ه ر َ ىَ و رؤ َ رو‬
‫ر دو را (‪.)57‬‬ ‫(‪)60‬‬ ‫ز َ ئ ر دط ه‬
‫دا(‪.)62‬‬
‫و ك د‬ ‫َ دارا ى‬ ‫ه‬ ‫ذ رو‬ ‫ظىَ ض‬ ‫ط‬ ‫ط ر ق رة ب دا ‪1992‬‬ ‫كَ‬ ‫‪ .4‬رؤلَ روس د ض رةك‬
‫راو‬ ‫وا ك را ث ا و‬ ‫َ‬ ‫را ر وا‬ ‫هر ر‬
‫‪1994 -‬‬
‫َ‬ ‫ثَ‬ ‫رؤذئ ظ ‪ ،‬و ط ى دا‬ ‫ط‬ ‫ئ و َ خ ددة‬
‫ئ َ ىَ‬ ‫‪ 10‬ك‬ ‫رؤذا‬ ‫ض‬ ‫ظَى‬ ‫ر ذ ظ و ئَ‬
‫رك و ه ة‬ ‫رةكى ك‬ ‫ره َ وز َ دةظ ر َ ئ ط رةكىَ‬
‫ئن ا و َا‬ ‫ه‬ ‫ق رة‬ ‫طر‬ ‫‪ ،َ 1991‬راث‬
‫ار د ط ه ر َ ئ ور‬ ‫دةظ ر َ ث ا و‬ ‫َ رؤذئ ظ‬ ‫دةو‬
‫ار َ‬ ‫دا‪ ،‬ث ى ه‬ ‫ر خ ىَ ذ ئ زةر َ‬ ‫خ ى دة‬
‫هظ‬ ‫‪ ،‬وذ ث را‬ ‫ظ د‬ ‫ئ و َ دةظ را ق وق ز‬ ‫دا‬
‫ئ َ ىَ‬ ‫ك را ط ر ق رة‬ ‫ح‬ ‫ى َ دا زار‬ ‫ثر‬
‫ظ‬ ‫رك وئيا ىَ‬ ‫را ر ه‬ ‫دةظ ر َ و ر َ‬
‫ط ر ق رة‬ ‫‪ ،َ 1994‬ه ر َ‬ ‫و د و َ د ظ را ‪َ 1988‬‬
‫‪،‬‬ ‫رو‬ ‫ض ك ز َ ئ ور‬ ‫ثَ‬ ‫دةظ را ق وق ز و‬
‫َ ا َ ى ‪30‬‬ ‫و ئ زةر َ‬ ‫د ظ را ئ ر‬ ‫ظ د‬ ‫رة‬
‫ط‬ ‫دا‬ ‫َ رو‬ ‫طَادث ة‬ ‫ه ك ر َ ئ ور رؤ كىَ ط‬
‫ئ وارة و ك ثت وا‬ ‫ه ارا خ‬ ‫و‬ ‫ىكظ‬ ‫ه ار ك‬
‫(‪.)63‬‬ ‫دا زرا‬ ‫ه‬ ‫ك رَ‬
‫ز و ر َ‬ ‫َ‬ ‫‪ .‬و رةرا وا ئ‬ ‫(‪)58‬‬
‫و‬ ‫ئ زةر َ ى‬
‫ذ‬ ‫رو‬ ‫ظ‬ ‫ك‬ ‫َ‬ ‫د َ‬ ‫َ ئ‬ ‫ظىَ ض‬ ‫و و‬
‫ظ‬ ‫َ ئ رَ ى‬ ‫ثَ‬ ‫ط ر ق رة‬ ‫دط ئ زةر َ ىَ‪ ،‬ه ر َ‬
‫ذ ئ ط ر َ ه ة ه ك را زور‬ ‫ط ر ق رة‬ ‫هظك‬ ‫ض رةك‬
‫وج كى دا‬ ‫ئ ور‬ ‫د ذ‬ ‫رة ه ر‬ ‫د ‪ ،‬وط را ر َ‬
‫رذوة َ ج َ از‬ ‫َ رؤذئ ظ‬ ‫و دةو‬ ‫ئ ز و‪ ،‬خ س ك رو‬
‫‪46‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫‪26 - 25‬‬ ‫ط ر ق رة‬ ‫ضو َ‬ ‫َ ثَ‬ ‫َئ َ‬ ‫ظىَ ض‬ ‫َ ط‬ ‫و َ ه ر دةظ را ق وق ز ه و ‪،‬‬


‫َ خ ج ئ وا دك ظ‬ ‫َ‬ ‫‪ 1992‬ث ا و ك خ ىَ‬ ‫و وج ىَ وةر وا‬ ‫رةكى و خ دا دة‬ ‫ىَ‬ ‫رؤ ى‬
‫طر‬ ‫ذ ذَ َ خ‬ ‫‪ 14‬ك ذ ك ر َ رؤذه‬ ‫دو ا‬ ‫َ هظ‬ ‫د ظ را‬ ‫كَ‬ ‫و َ ط ى دا ض رك‬ ‫دةو‬
‫و ذ ىَ ه َ َ ض ك ار َ ئ ر ى‪ ،‬د‬ ‫ذ‬ ‫ىك‬ ‫ق رة‬ ‫دا(‪.)64‬‬ ‫طر قر‬
‫‪ ،‬و ذ َ ةر َ‬ ‫ك‬ ‫َ ه‬ ‫ذ خ ىَ‬ ‫ئ ن ا ‪ 450‬ك‬ ‫ه رظ ك َ ا‬ ‫ر رؤ َ رو ى د ض رةك‬ ‫و دة ىَ ح‬ ‫و‬
‫هر ر هَ َ‬ ‫ذ‬ ‫ئ زةر َ ى ئ ذة دا ك ئ ظ ك‬ ‫ر‬ ‫رؤك َ رؤ‬ ‫ك ‪ ،‬هر ئَ ذ‬ ‫ده َ‬ ‫طر قر‬
‫‪.‬‬ ‫(‪)70‬‬
‫ىَ ئ ر ى ئ ظـ ض ة رة‬ ‫رو ى و ‪ ،‬و‬ ‫ار‬ ‫ر‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫(‪)65‬‬
‫‪Boris Yeltsin‬‬
‫ه و ك‬ ‫ز‬ ‫َ‬ ‫رو‬ ‫ئ ذةك ىَ‬ ‫َة هذ‬ ‫ئ ز‬ ‫ط‬ ‫ى‪،‬‬ ‫ىَ ك زاخ‬ ‫(‪)66‬‬
‫‪Nursultan Nazarbayev‬‬
‫د‬ ‫و‬ ‫ق وق ز‬ ‫َ ض و رؤ ا‬ ‫ر‬ ‫ك ر َ ىَ‬ ‫‪ َ 1991‬ط ه‬ ‫‪ 23‬ئ‬ ‫رؤكىَ ئ زر َ ى‬
‫و‬ ‫ىَ ظ‬ ‫ط ر ق رة غ ا‪ ،‬ذ رك‬ ‫هظك‬ ‫ض رةك‬ ‫ر‬ ‫)‬ ‫رو‬ ‫‪ ( Zheleznovodsk‬ذ َ ةك‬ ‫د‬ ‫ج‬
‫رؤك‬ ‫َ‬ ‫ئَ ذ‬ ‫ه ظ ك ق رة غ ا‬ ‫د رَ‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫ار‬ ‫ر‬ ‫و‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫َ‬ ‫دة‬
‫و ه ظ ر ىَ‬ ‫وا ئ‬ ‫رَ‬ ‫‪Minsk‬‬ ‫َ‬ ‫ك‬ ‫َ طر‬ ‫و‬ ‫و ئ زةر َ‬ ‫د ظ را ئ ر‬ ‫دا‬
‫ظىَ ك َ ىَ‬ ‫رةكى ىَ ض رةك‬ ‫ىَ‬ ‫و(‪ .)71‬ئ ظ دةزط‬ ‫ئ ورؤث‬ ‫‪Robert Kocharyan‬‬ ‫ر‬ ‫ك‬ ‫رو‬ ‫رؤك‬ ‫ق رة‬
‫َى ئن َ‬ ‫ق غ َ دة‬ ‫وةرط ‪ َ ،‬اظ َ ك‬ ‫ئ ن ا ‪،‬و‬ ‫ى) ه‬ ‫ازا‬ ‫اظ رزط ر‬ ‫رك د َ‬ ‫(ئ َ ذ‬
‫ئ ط ر َ ردةوا و‬ ‫وئظض ة‬ ‫د‬ ‫ظ‬ ‫ردة‬ ‫ر‬ ‫َ‬ ‫َ ئ ظـ دة‬ ‫‪،‬‬ ‫ك هظ‬ ‫دئ ن اط ه‬
‫ج رةكىَ‬ ‫َ دةو ى ذ د‬ ‫ر ‪ ،‬و ط ا ه و َ رو ى َ‬ ‫ط ر ق رة‬ ‫رودو‬ ‫ار‬ ‫و ر‬ ‫ر‬
‫ردةوا‬ ‫ىَ‬ ‫ئ‬ ‫ث را‬ ‫وثو‬ ‫ط ر ق رة‬ ‫هظك‬ ‫ر دةظ ر َ خ ىَ‬ ‫َ ئ زةر‬ ‫ت َ ك ‪ ،‬رؤظ ذ ه َ‬
‫‪Kyiv‬‬ ‫خ ىَ ئ ك ا ك‬ ‫‪ 20 .‬ئ دارا ‪ 1992‬و ث‬ ‫(‪)72‬‬
‫و‬ ‫و ق ر ىو‬ ‫خ‬ ‫َه ‪.‬وط‬ ‫ئ ر ى َ ا دذ‬
‫و‬ ‫ط ا ئ زةر َ‬ ‫ر خ و‬ ‫َ‬ ‫دةو‬ ‫َ ك‬ ‫زدة دةو‬ ‫‪.‬‬ ‫(‪)67‬‬
‫وَ ا ك‬ ‫دةظ ر ه‬
‫ك ضظ َ او‬ ‫ك‬ ‫ه ر‬ ‫ئ ا ك ‪ ،‬ك را‬ ‫رَ‬ ‫ئكا‬ ‫ئ َ ىَ ‪َ 1991‬‬ ‫‪ 15‬ض‬ ‫ر َ رو‬ ‫ظ ا‬ ‫و د ه‬
‫‪.‬‬ ‫(‪)73‬‬
‫ط ر ق رة‬ ‫ىَ َ ه ظ‬ ‫ئ‬ ‫ه َ َ ث را‬ ‫‪،‬و‬ ‫د‬ ‫ج‬ ‫َ‬ ‫ك داك ه ار َ‬ ‫طه‬
‫ى د ظ را ئ ر‬ ‫ه و ددا ه ظ‬ ‫ك رو‬ ‫د رد‬ ‫ه‬ ‫و‪ ،‬ئ و َ‬ ‫ث َ از وا‬ ‫رؤكىَ ئ زةر َ ىَ ئ ز‬
‫ك‬ ‫رك‬ ‫هَ‬ ‫و‬ ‫َ ث را‬ ‫دا‬ ‫و ئ زةر َ‬ ‫ىَ د َ ذ ىَ ئ زة َ ىَ ظ‬ ‫ط ر ق رة‬ ‫ئ ذة دا ك ك َ‬
‫دوو ق‬ ‫ث‬ ‫دة ا‪ ،‬و و‬ ‫‪،‬وده‬ ‫ئَ‬ ‫ا‬ ‫ظ‬ ‫ىَ خ د ك رو ر َ‬ ‫ك‬ ‫ه َ ض رةك ‪ ،‬وث َ ظى ك‬
‫َ‬ ‫ذهر‬ ‫ثرَ‬ ‫ز دا و ئ ر‬ ‫‪ ،َ 1992‬رو‬ ‫َ ئر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ا َ‬ ‫دة ا خ ث َ‬ ‫‪.‬وده‬
‫ذ ىَ‬ ‫ك‬ ‫وث‬ ‫ه‬ ‫دةرظ ذ ىَ رك ظ ‪ َ ،‬ئ ظ ث‬ ‫ةكىَ‬ ‫داخ زا درو‬ ‫ك‬ ‫ئ زةر َ ىَ ث ا و‬
‫ه ظ ك ىَ د‬ ‫رو‬ ‫كَ‬ ‫ا رو ى ظ ‪ ،‬ئ وا‬ ‫ج‬ ‫‪.‬‬ ‫(‪)68‬‬
‫طر قر‬ ‫داك ك تو‬ ‫ىك‬ ‫رَ‬
‫هظ‬ ‫ئ‬ ‫ث‬ ‫ق وق ز َ ا دك ‪ ،‬و و‬ ‫ىَ‬ ‫ر وذ َ‬ ‫َ رو ا ج رة ه‬ ‫ىَ رو ى دة‬ ‫ه‬
‫د ظ را‬ ‫ث‬ ‫‪ ،َ 1992‬ئ ظ ه‬ ‫‪ 15‬ط‬ ‫‪Tashkent‬‬ ‫ى‬ ‫رؤ‬ ‫‪ ،َ 1992‬ية را‬ ‫ظ د ‪3 ،‬‬
‫َ د اك هر‬ ‫و ه ة دةو‬ ‫و ئ زةر َ‬ ‫وئر‬ ‫رو‬ ‫"زور‬ ‫ق رة‬ ‫رودو‬ ‫ك‬ ‫دا د رك‬ ‫ه‬ ‫وة‬ ‫ك رو ر َ‬
‫د َه َ‬ ‫ره ى‬ ‫كى ه َ‬ ‫ره ر‬ ‫هَ‬ ‫"‪.‬‬ ‫َ ض رةك وةك " رةكىَ درو‬ ‫ارة"و ث َ ظ‬ ‫ىَ‬
‫وث َ‬ ‫ىَ ث َ ظ ك‬ ‫ظىَ ث‬ ‫و‬ ‫ه ر ‪ ،‬ه روة‬ ‫ئو َ‬ ‫ر" ك ر َئ ى‬ ‫ك‬ ‫ه ظ ك ىَ دا د رك‬ ‫و‬
‫َ‬ ‫دةو‬ ‫رئ ا َ ك‬ ‫ك‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ظَى‬ ‫َ ئَ‬ ‫َ‬ ‫ى و دةو‬ ‫َ‬ ‫دةو‬ ‫دك‬ ‫ر‬ ‫َ‬ ‫دةو‬ ‫ك‬
‫و‬ ‫وا ذ زر ث‬ ‫ث‬ ‫و ئ زةر َ‬ ‫ر خ‪،‬وئر‬ ‫ار ظىَ‬ ‫َ ه رَ ى‬ ‫دةو‬ ‫"وئ ظض ةد َط‬
‫َ د‬ ‫وث َ‬ ‫ك‬ ‫ه ظ َ ا و ؤك َ ض ى و ط‬ ‫ى ‪4‬‬ ‫ؤظ ك ه ة ذ ج ظ َ َ‬ ‫ه ظ ك ىَ ك ‪ .‬و‬
‫كىَ‬ ‫َ وث ىكَ تذه‬ ‫ظىَ ض‬ ‫‪ .‬ط‬ ‫ئَ‬ ‫ثَ ظ ه‬ ‫ىَ ق رة‬ ‫ىَ ط‬ ‫ردةر‬ ‫ر‬ ‫‪ 1992‬دوو د رو‬
‫ا ى َ‬ ‫دة ىَ ح‬ ‫ئ زةر َ ىَ ك‬ ‫دة‬ ‫و َ‬ ‫ئ ط ر َ دا‬ ‫و َك ئ ظض ة‬ ‫ذ ر‬ ‫د ر دك‬
‫رك ‪ ،‬ض ى‬ ‫ط‬
‫‪Elchibey Abufaz‬‬ ‫دا ئ وا‬ ‫(‪)74‬‬
‫َ‬ ‫و دةو‬ ‫ي قر‬ ‫ىث‬ ‫َ‬ ‫ك دةو‬ ‫ك‬
‫ك‬ ‫‪ َ 1992‬ئ و دة ىَ رك ك ظ ئ ر‬ ‫ظ را ط‬ ‫(‪.)69‬‬ ‫ي ئ زةر َ‬ ‫ىث‬ ‫ئ‬
‫‪،‬ه رئَ‬ ‫(‪)75‬‬
‫‪Nakhchivan‬‬ ‫دةظ را خ‬ ‫رة ك َ‬
‫‪47‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫داخ ز ك‬ ‫ذو ه‬ ‫ىَ د ر ك‬ ‫ر ظىَ‬ ‫راز و خ‬ ‫ر ىَ ك ذ‬ ‫رةدا‬ ‫ذ وةز َ دةرظ و ىَ رطي ىَ َ رو ى‬


‫ك دوو در َ‬ ‫ئط‬ ‫ك وط ه‬ ‫ه‬ ‫ت دة‬ ‫ك‬ ‫‪ ،‬ئظ ض ة‬ ‫ك هظ‬ ‫ئ‬ ‫رَ َ‬ ‫ط‬
‫َد ر‬ ‫‪.‬‬ ‫(‪)79‬‬
‫و ق رة غ ا‬ ‫دةظ را ه ظ ك ىَ د ظ را ئ زةر َ‬ ‫‪،‬‬ ‫ىَ ذ ئ ر‬ ‫خ ظكَ‬ ‫ئ‬ ‫و ك رو‬ ‫ئ ذةك رووه‬
‫ى"‬ ‫رو ئ‬ ‫د ر َ"‬ ‫ط ر ق رة‬ ‫َ اه رَ‬ ‫ئ ظىَ ض‬ ‫ار دا رك ‪،‬‬ ‫ىه‬ ‫ى َ ئ‬ ‫َ ئَ‬ ‫و و دة ى و‬
‫دا‪ ،‬وخ ىَ و َ ذ ض ظ ر َى ج كىَ َ ةو ى و ك د َ ك ى‬ ‫ذ‬ ‫ار دا ئ ر‬ ‫َ رو ى ذ ذ ىَ خ ظ ه‬ ‫و دة‬
‫ه ر َ وا ك ؟‪.‬‬ ‫دا َ ا ىَ‬ ‫رك‬ ‫َة ه ى ث َ‬ ‫ظى‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫خ‬ ‫داطيك‬
‫‪.‬‬ ‫(‪)76‬‬
‫دا‬ ‫دةظ ر َ ه‬
‫ط ر ق رةب دا ‪1992‬‬ ‫كَ‬ ‫‪ .5‬رؤلَ ئيا ىَ د ض رةك‬
‫ئو‬ ‫كظ‬ ‫َ‬ ‫و ذ ئ ط ر َ د ك رؤ َ رو ى د ظىَ ك َ َ ا‬
‫‪1994 -‬‬
‫رو ا ه َ َ‬ ‫خ‬ ‫‪َ 1993‬‬ ‫ئ‬ ‫ر‬ ‫و ة‬
‫ئر ى‬ ‫و د ه ظ ك رةط ز‬ ‫و رؤذئ ظ‬ ‫ىَ رو‬ ‫ى‬ ‫هظ‬ ‫ى دا داك‬ ‫ىَ ئ‬ ‫د ظ دةظ را‬ ‫ئيا ى ه‬
‫َ دةورو ر رؤ د ظىَ‬ ‫ه ة ذ دةو‬ ‫ا‪،‬‬ ‫ئ زةر َ‬ ‫ىَ‬ ‫ذ َ َ ك راد ذ‬ ‫ئر‬ ‫‪ ،‬ه روة‬ ‫را‬ ‫ز َ ةظ‬
‫َ‬ ‫رذةوة‬ ‫رك و ئيا ‪ ،‬ه ردووك‬ ‫هظك َاه و‬ ‫ئطر ك‬ ‫ىَ ئ ز ةر َ ىَ داط َ ك ئ ظـ ض ة‬ ‫ك َ ةر‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫و ‪ ،‬ة‬ ‫و وا‬ ‫وةكى َ‬ ‫وا‬ ‫َ دةر‬ ‫و ئ ظىَ ض‬ ‫داخ زا ه ر ر ىَ ذ رو‬ ‫ئ زةر َ‬
‫َ اث ا و‬ ‫و ئ زةر َ‬ ‫ة ىَ ه ظ ك ض ك ار د ظ را ئ ر‬ ‫َ ك‬ ‫ر َ دةورو ر َ دةو‬ ‫ر‬ ‫خ‬ ‫ك دة‬ ‫دا رو‬
‫رةرا‬ ‫و و ئ ط ر َ ث ا و و ا ىَ‪ ،‬و‬ ‫ور ط ر ق رة‬ ‫ىَ‬ ‫ئ‬ ‫را ذ ج‬ ‫دا‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫ظطر‬ ‫ر‬ ‫َ‬ ‫دةو‬
‫َ ‪- 1992‬‬ ‫ئ زةر َ ىَ د‬ ‫ظ‬ ‫رك ث‬ ‫َك‬ ‫و َض‬ ‫َ ائ ا‬ ‫دا‬ ‫ى ‪ 12‬ض دوو َ ‪ َ 1993‬ه‬ ‫ذ رة ‪ 884‬ر َ‬
‫رة و ه ا ىَ ر َ َ ذ َ ج واز‬ ‫َ ئ‬ ‫دك ‪،‬‬ ‫‪ 1993‬دذ ئ ر‬ ‫ك ‪،‬‬ ‫ك راد ه‬ ‫دوو َ ‪َ 1994‬‬ ‫‪5‬ك‬ ‫داطيك ئ ر‬
‫ا ك ئر‬ ‫ئ‬ ‫ظىَ ك َ ىَ‪،‬‬ ‫ذ ض رةك‬ ‫َ‬ ‫ثَ‬ ‫خ‬ ‫َ ئ زةر َ ىَ دة‬ ‫و ذ ئ ن ىَ ظىَ كىَ‬
‫ر‬ ‫دةو ى و‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ئق‬ ‫ه‬ ‫ك ثىَ‬ ‫دةرط‬ ‫و ئيا ذ دةظ ر َ ه‬ ‫رك‬ ‫زظ ا ةظ و‬ ‫ذ َ َ ك راد‬
‫‪،‬وه ظك‬ ‫و رك و ج رج و ئيا ىَ َ ه‬ ‫ئ زةر َ‬ ‫ط‬ ‫‪.‬‬ ‫(‪)77‬‬
‫دو ئ َ‬
‫َ‬ ‫َ ئ و‬ ‫ك‬ ‫و َ ط ئ زةر َ ىَ و رك وة َ ك‬ ‫را‬ ‫رثَ‬ ‫راز و‬ ‫َ هظ‬ ‫و ذ ئ ن ىَ رذد رو‬
‫ج رج‬ ‫ط‬ ‫رة‬ ‫َ‬ ‫‪،‬‬ ‫ر‬ ‫ه ردوو دةو‬ ‫ظ‬ ‫قغ‬ ‫‪Bishek‬‬ ‫ئط‬ ‫رو ى‬ ‫ئَ‬
‫َ‬ ‫و ‪،‬‬ ‫ى‬ ‫ث ة َ دوذ‬ ‫َ ك‬ ‫رةرا و َ ض‬ ‫و‬ ‫رو‬ ‫ظ‬ ‫‪َ 1994‬‬ ‫‪ 5‬ط‬ ‫‪Kyrgyzstan‬‬
‫و ك‬ ‫ظى وة ى د ط ن‬ ‫و‬ ‫ر‬ ‫َ‬ ‫دة‬ ‫ر خ‬ ‫َ‬ ‫دةو‬ ‫ك‬ ‫ثر ى‬ ‫‪ ،‬و ك‬ ‫قغ‬
‫َ‬ ‫ث ةة‬ ‫ئ ز‬ ‫‪ ،‬زَ ة ر‬ ‫ض رة‬ ‫َ ئر‬ ‫ئر‬ ‫و ك كى د ظ را‬ ‫ر‬ ‫ئ ا‬ ‫خ ىَ ق غ‬ ‫ث‬
‫‪،‬‬ ‫ثت َ‬ ‫ئر‬ ‫و ئ ط ر رود‬ ‫رو‬ ‫ج رجى ط‬ ‫ئو َ ه‬ ‫ك‬ ‫ه‬ ‫ق رة‬ ‫طر‬ ‫رَ‬ ‫و‬ ‫ئ زةر َ‬
‫داك ذظىَ‬ ‫ظك‬ ‫ث ا ك دةرط ه كى‬ ‫ئ ظىَ ه ىَ ئ َ‬ ‫ض ى ه‬ ‫هظك قة‬ ‫ث و ك َ ض رةك‬
‫ئيا ىَ‪،‬‬ ‫ط‬ ‫ث ة‬ ‫َ‬ ‫ئ وذ‬ ‫ئ ز ىَ ق ر‬ ‫ىَ‪12 ،‬‬ ‫ئط‬ ‫رَ‬ ‫َ و َط ه‬ ‫ر‬ ‫‪،‬و‬
‫ىَ ‪48‬‬ ‫و ئيا ىَ‬ ‫ر د ظ را ئ ر‬ ‫رةرا در َ اه‬ ‫َ‬ ‫كىَ ك د ظ را وةز‬ ‫ار ه ظ‬ ‫َ‬ ‫‪1994‬‬ ‫ط‬
‫َ خ ده ى ظ ا ط‬ ‫َ ه و دا ك ث ة‬ ‫‪،‬‬ ‫ك‬ ‫ئ زةر َ ى‬ ‫َ رط‬ ‫‪ ،‬و وةز‬ ‫ك‬ ‫ئر ى ي‬ ‫ر‬
‫‪.‬‬ ‫(‪)80‬‬
‫َ‬ ‫ئيا ىَ ث َ‬ ‫ق رة‬ ‫َ طر‬ ‫رو‬ ‫و‬ ‫و‬ ‫درا‬
‫ط ر ق رة‬ ‫ظَىه ظ‬ ‫ئَ‬ ‫ث ىه ة‬ ‫‪.‬‬ ‫(‪)78‬‬
‫ىَ‬ ‫ئط‬ ‫رَ ظ‬ ‫‪،‬ودئ ن اط ه‬
‫ئَ ذئر نَ‬ ‫‪،‬‬ ‫ئ زةر َ ىَ و ئ ر‬ ‫ئر‬ ‫ىَ‬ ‫رة ج َ ج َ‬ ‫ئ دةك‬ ‫ر َ ظ ىَ ه‬ ‫ه روة‬
‫ه و دا ذ ىَ ج ىَ َ‬ ‫ئ َ ه ىَ ئ و َ ه‬ ‫ث را‬ ‫و‬ ‫ك ه َ َ ق رة‬ ‫‪ َ ،َ 1994‬ا ه‬ ‫‪19‬‬ ‫ثو ك‬
‫ى ىَ ئيا ىَ ئ و‬ ‫و ذ ئ ط ر َ ج ىَ ج ث‬ ‫دةو‬ ‫‪ ،‬و دةظ رة د ظ را ه ردوو‬ ‫َ‬ ‫ثَ‬ ‫َ‬ ‫ئ زةر َ ىَ‬
‫طر‬ ‫هظك‬ ‫ار و د ض رةك‬ ‫ث‬ ‫ردا‬ ‫دة‬ ‫ئ َ ه ىَ و َ‬ ‫وه َ َ ث را‬ ‫دة‬ ‫َ‬ ‫ا‬
‫ر‬ ‫كىَ ئ َ‬ ‫و‬ ‫َ ك ئيا‬ ‫رةرا و َ ض‬ ‫ق رة غ ا و‬ ‫رو ى‬ ‫ئَ‬ ‫َ رط‬ ‫ذ ىَ وةز‬ ‫‪،‬وئ ظ‬ ‫دةظ ر َ‬
‫ط َ ا د ض رةك َ ا ئ ظـ ض ة‬ ‫د ظىَ ك َ ىَ دا َ و َ رؤ كىَ ط‬ ‫َ‬ ‫رو‬ ‫و‬ ‫ك‬ ‫و ىَ ئ ر ى ي‬ ‫غا‬
‫ور َ ق وق ز َ‬ ‫دةظ را‬ ‫َ‬ ‫ى و ق‬ ‫هر ر وك ئ‬ ‫و َ‬ ‫ط‬ ‫ئَ اك ‪،‬و‬ ‫ظ ه‬ ‫ط ر ق رة‬
‫َ‬ ‫ه ردوو‬ ‫ط‬ ‫‪ ،‬ه ر دة ىَ ئيا ىَ ث ة‬ ‫َ ث را‬ ‫و‬ ‫درا‬ ‫ئ زةر َ ى‬ ‫رط‬ ‫َ‬ ‫َ ك وةز‬ ‫ض‬
‫‪48‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫ط ر ق رة‬ ‫رؤكىَ ج‬ ‫ض َ و د ظ را‬ ‫دا‬ ‫‪ ،‬ه و دا ثت ظ‬ ‫ك‬ ‫درو‬ ‫و ئ زةر َ‬ ‫ه ظ ك ىَ ئ ر‬


‫ئ زةر‬ ‫و‬ ‫َ ئ‬ ‫َ وةز‬ ‫و جَ‬ ‫آرث‬ ‫ثَ ي َ‬ ‫‪ ،‬وئظ‬ ‫َ‬ ‫و ثَ‬ ‫ثرَ‬ ‫ث ة‬
‫ه ةردوو‬ ‫(‪ ،)1998 - 1992‬وئيا‬ ‫ع‬ ‫ئ‬ ‫‪.‬‬ ‫(‪)81‬‬
‫َ دوو ق‬ ‫َ ث وة‬ ‫ث‬
‫‪،َ 1992‬‬ ‫ىَ ‪27‬‬ ‫ئط‬ ‫ه رَ‬ ‫ك‬ ‫راز‬ ‫ر د ظ را ك و ه ا دا ‪َ 1989‬‬ ‫َ ئَ‬ ‫ث ة‬ ‫ئَ‬
‫ع‬ ‫‪ ،‬وث ى ظ دا‬ ‫ط‬ ‫هر‬ ‫َ‬ ‫و دة‬ ‫ئ دارا ‪1992‬‬ ‫ئ ز‬ ‫رؤك‬ ‫و َ‬ ‫و هى ه‬
‫وَ َ‬ ‫ذ َ َ غ ن و دظ‬ ‫ر دا ك‬ ‫ى‬ ‫ئك رو‬ ‫ئيا ى‬ ‫َ‬ ‫ث ة‬ ‫ئ طر َ ثَ‬ ‫و‬ ‫و‬ ‫َ‬ ‫دة‬
‫‪.‬‬ ‫(‪)85‬‬
‫دوار َ ج َ ج َ ىَ دا‬ ‫ظ‬ ‫ه ك رَ‬ ‫‪ 1991‬ة ىَ‬ ‫َ ةكىَ ئ ر َ ى و ئ ظ ك ر‪ ،‬و‬ ‫ئ زةر َ ى‬
‫ك ‪ ،‬وةكى‬ ‫ثىَ ه‬ ‫ثَ َ‬ ‫دة ثىَ ض و ئ ظ ر َ‬ ‫ط‬ ‫ه ى رَ‬ ‫خ وةرط ى‪ ،‬ئيا ىَ‬ ‫ر خ‬ ‫ئ زةر َ ىَ‬
‫ك ‪ ":‬ث َ ي‬ ‫راط ه‬ ‫ظ ىَ ط ر ق رة‬ ‫ر َ رؤذ‬ ‫‪.‬‬ ‫(‪)82‬‬
‫و َك‬ ‫ى و ئ ور‬ ‫د‬ ‫ظ‬ ‫ث‬
‫ىَ‬ ‫ثَ ي‬ ‫ئ َ دوو‬ ‫ط " وه ردوو‬ ‫ىَ ه‬ ‫ئط‬ ‫و‬ ‫‪ 1992‬د ظ را ئ ر‬ ‫و ة ىَ ه ظ ك‬
‫ثو َ‬ ‫ردةوا‬ ‫ئطر َ‬ ‫‪ .‬وئ ظ ض ة‬ ‫(‪)86‬‬
‫ر ك‬ ‫وئ ظ‬ ‫ط ر ق رة‬ ‫َ ا ث ا و ذ ر رودخىَ ه ر َ‬ ‫ئ زةر َ‬
‫ر‬ ‫ىَ‬ ‫هَ‬ ‫ر ز ك ه َ َ ض ك ار َ ئ ر ى را و‬ ‫ض ة و ئ ط ر َ َ ا رةو وة َ دةورو ر‪ ،‬ئيا ىَ ه و‬
‫َ‬ ‫ظىَ ض‬ ‫ط‬ ‫َ ه و ‪،‬‬ ‫َ‬ ‫خ ج ‪ ،‬دئ ن ا ه‬ ‫َ ىَ ط‬ ‫دة‬ ‫داك‬ ‫دا رؤ َ خ د ظىَ ه ظ رك َ ا‬
‫ك رةك‬ ‫ك‬ ‫دا‬ ‫ئ ر ى ك دار ث‬ ‫رك دا‬ ‫ذ ر ر َ‬ ‫‪ ،‬ه روة‬ ‫وة‬ ‫خ‬ ‫ئ‬ ‫ث را‬
‫‪ ،‬ئ ظى ذ َ َ‬ ‫ذَ َ خ ج‬ ‫داك ك تو‬ ‫ر ز را‬ ‫ك‬ ‫ط‬ ‫ئ ظـ ه ظ ك ئ ر ى ئ زةر َ ى د‬ ‫ط ر ق رة‬
‫ه ‪،‬ك‬ ‫وئر‬ ‫ئ زةر َ‬ ‫ئ تا ى‬ ‫خ‬ ‫ط‬ ‫ر د ظ را‬ ‫ردةوا‬ ‫ئيا ىَ‪ ،‬د‬ ‫رئ‬ ‫ر‬ ‫ئَ‬
‫ق رة )‪،‬‬ ‫خ ىَ ط ر‬ ‫كي (ث‬ ‫دةرط ه‬ ‫د‬ ‫ذئطر َ‬ ‫دةظ ر َ ئيا ىَ د‬ ‫َ‬ ‫دا‬ ‫وئر‬ ‫ئ زةر َ‬
‫ر َ‬ ‫كرو‬ ‫ز َ ة ر ك دك ظ د ظ ا ر َ د ظ را ث‬ ‫‪،‬و‬ ‫ئيا ىَ‬ ‫ر ئ زةر‬ ‫َ رةط ز ك ر َ ىَ‬ ‫ث ة‬
‫ث ا‬ ‫ط ر ق رة غ ا‪ ،‬وئ ط ر َ د ك ئ زةر َ‬ ‫ه رَ‬ ‫د ظ ئ خ ئيا َ ا‪ ،‬ز َ ة ر‬ ‫هى ه َ‬ ‫رد َ‬ ‫َة‬ ‫ى‬
‫ه‬ ‫ر َ ئ زةر ئ و َ ذ ئ ر‬ ‫زئ و وك ث‬ ‫ظىَ ث َ ظ‬ ‫ط ر ق رة‬ ‫ار ك َ‬ ‫ى ذ ئيا ث‬ ‫ه كر َئ‬
‫طهر‬ ‫ىَ ئ ر ى ئ ظ ض ة‬ ‫و ‪،‬و‬ ‫خج‬ ‫ه ى‬ ‫د‬ ‫ر‬ ‫خ‬ ‫ى دة‬ ‫ىَ ئيا ىَ ىَ‬ ‫‪،‬ذ رك‬
‫‪.‬‬ ‫(‪)87‬‬
‫ه ر‬ ‫ذَ‬ ‫د طاى‬ ‫‪،‬‬ ‫ئ زةر َ ىَ دذ ‪ ،‬و ث َ ظ ذ ي ك‬ ‫َ‬ ‫هر ر‬
‫ئ زةر َ ىَ ه و َ ك را‬ ‫رى‬ ‫ار َ‬ ‫ك دة‬ ‫ط‬ ‫و‬ ‫ئظ‬ ‫ق ي ىَ ك‬ ‫ى‬ ‫ر د َ دةظ ر َ‬ ‫ردةوا‬
‫ىو‬ ‫ذ َئ‬ ‫ك ئر‬ ‫ئ رَ ى د خ‬ ‫ئيا ىَ‬ ‫ى‬ ‫ئ‬ ‫َ وز َ و‬ ‫ث ؤذ َ ه ظ‬ ‫ض ة ذ ر َ ة را ر ج َ ج َ‬
‫ئيا ى‬ ‫و ظ‬ ‫ك رظ دا‬ ‫ق ي دةظ ر َ و‪ َ ،‬ط‬ ‫‪.‬‬ ‫(‪)83‬‬
‫َا‬ ‫ىَ د ظ را ئيا و ئ زةر َ‬ ‫ظطه‬
‫ى‬ ‫ذ‬ ‫ئ زا غ‬ ‫ث ا و ‪ ،‬ذ وا ئ ا ث ر‬ ‫ىَ د ه ظ ك‬ ‫رؤ َ ظ‬ ‫ردا ك‬ ‫َ ئيا ىَ‬ ‫ظىَ ض‬ ‫و و‬
‫رَ‬ ‫َ‬ ‫دة‬ ‫ط‬ ‫ح‬ ‫ر رةك‬ ‫ئ ذة دا ك ‪ ":‬ك‬ ‫َ خ ذ وا ك ظ َ‬ ‫و َ ض‬ ‫هَ‬ ‫ق رة غ ا را‬ ‫طر‬
‫ط ر ق رة‬ ‫هظك‬ ‫ذ َ ض رةك‬ ‫ك ئر‬ ‫ئيا ىَ ه‬ ‫‪ ،‬ه روة دا ج ىَ‬ ‫ثرَ‬ ‫ط ر ق رة غ ا ث ا و‬ ‫هظك‬
‫ك‬ ‫و دة ىَ ك ئيا ىَ ه و دا‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫دة‬ ‫َ‬ ‫)‪ ،‬و وةز‬ ‫ئ زة َ‬ ‫(‬ ‫ك‬ ‫ةظ ر َ ثت‬ ‫خ‬
‫داطيك "‪،‬‬ ‫ىه‬ ‫دا‬ ‫د ث و دا‬ ‫ر‬ ‫َ‬ ‫دة‬ ‫ى (‪)1997 - 1981‬‬ ‫ئك ر و‬ ‫ىَ ئيا ىَ ع‬ ‫دةرظ‬
‫ز دا‬ ‫ر ‪":‬ك ئيا ىَ ه ر ر َ‬ ‫ج خى ك‬ ‫ه روة‬ ‫‪1992‬‬ ‫‪17‬‬ ‫ظىَ ك َ ىَ‬ ‫ط‬ ‫رةدةر وا‬ ‫َ‬ ‫ه‬
‫د رةو ك‬ ‫ك دا ئ َ‬ ‫‪،‬وئ ط رئ ظهر ر‬ ‫ئر‬ ‫‪ ،‬و ه ردو وة‬ ‫و‬ ‫ىَ‬ ‫دا د رك ‪" :‬ئ ظ ك ر َ ئ دك‬
‫َ خ ر ىَ و وز َ و ئ ظ ك ىَ‬ ‫؛ ض ى زور ر ك رة‬ ‫ئ ز دا‬ ‫رَ‬ ‫ض رة كىَ ‪ ...‬و‬ ‫ذ د‬ ‫ك‬ ‫داخ زا ه ر ر‬
‫َ‬ ‫ئر‬ ‫رةوا ك‬ ‫وث َ د ئ و َ ه‬ ‫ك‬ ‫وط‬ ‫‪ ،‬وج ىَ راز و‬ ‫َ ه‬ ‫ه ردوو دةو‬ ‫ط‬ ‫هظ‬
‫َ ئيا ىَ‬ ‫ىئ ر‬ ‫غ‬ ‫ك "‪ .‬و و‬ ‫دا‬ ‫ئيا ىَ ده‬ ‫رذوة‬ ‫ض ىخ‬ ‫ه‬ ‫ر َ‬ ‫ر‬ ‫ك ئ ظ ج رة ك َ‬
‫ك‬ ‫ىَ ك‬ ‫رئَ‬ ‫ىَ‬ ‫َ ‪ ،‬و ئيا ط‬ ‫َ خ ده‬ ‫َ ةكىَ‬ ‫ك ئ‬ ‫دك‬ ‫ه‬ ‫ك ‪ ...‬و ئ‬
‫‪.‬‬‫(‪)88‬‬
‫ظ كَ‬ ‫ه َ َ خ ذ ئ خ داطيك‬ ‫َ وو ى و‬ ‫َ‬ ‫ث ة‬ ‫َ‬ ‫َ ى ه ردوو وة‬ ‫ك‬
‫َ ث را‬ ‫ط ر ق رة‬ ‫د رة ئيا ىَ دظ ئ را ى‬ ‫وة‬ ‫ك ر ئيا ىَ ه و دا داك ض رة كىَ ك َ‬ ‫‪.‬‬ ‫(‪)84‬‬
‫ي "‬ ‫رو‬
‫ردةوا و‬ ‫ض ‪ ،‬ض ى‬ ‫رةظـ ك ر َ‬ ‫وك ودا‬ ‫َ دةرظ ر ىَ‬ ‫‪ 1992‬وةز‬ ‫‪25‬‬ ‫ط ر ق رة‬
‫ر‬ ‫رَ ى‬ ‫ك‬ ‫ئ ظىَ دةظ ر َ د َ ك ر َ‬ ‫ه ظ ك ىَ‬ ‫ىَ‬ ‫‪26‬‬ ‫ك‪ ،‬و‬ ‫ى طه‬ ‫ئيا ىَ ع ى ئ ك ر و‬
‫‪49‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫رَ َ‬ ‫ك ‪ ،‬و ه ظ كى‬ ‫ط‬ ‫َ‬ ‫ا‬ ‫َ دوو ق‬ ‫دث ة‬ ‫َ ئيا ىَ‬ ‫ئيا ىَ ك (‪ .)89‬وذ ر ئ ظىَ ض‬ ‫ث َ ا ئ ور‬ ‫ط‬
‫دةو ى‪ ،‬و‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫و‬ ‫ئَ ك‬ ‫َ‬ ‫ئ‬ ‫ضو‬ ‫دك ‪ ،‬و دو‬ ‫َ ىئ ر‬ ‫ه ر ر ئ ور ث َ‬
‫دة ا ه َ َ‬ ‫و د ه‬ ‫ك‬ ‫َ‬ ‫ىَ‬ ‫ئط‬ ‫دة‬ ‫دةرظ‬ ‫رةزا ىَ‬ ‫‪،Tatul Hakobyan‬‬ ‫هك‬
‫َ‬ ‫ظىَ ض‬ ‫َ ط‬ ‫َ ظك ‪.‬‬ ‫ىَ‬ ‫وظ ط ه‬ ‫ث ة‬ ‫‪Civilitas‬‬ ‫‪Foundation‬‬ ‫دةزط ىَ‬
‫‪ ،‬ه َ َ ض ك ار َ‬ ‫و هى ئ‬ ‫كَ‬ ‫دا‬ ‫ئظ‬ ‫ذ‬ ‫ظ‬ ‫َ ‪ 1994 - 1992‬ه ا خ ث‬ ‫‪":‬د ظ را‬ ‫ئر‬
‫دا‬ ‫‪ .‬ئ ظىَ دةر‬ ‫(‪)93‬‬
‫ىو‬ ‫ر‬ ‫كة‬ ‫ئ ر ىهَ‬ ‫‪.‬‬ ‫(‪)90‬‬
‫"‬ ‫ئر‬ ‫رةكى و‬
‫دةظ را ط ر‬ ‫ط‬ ‫ر درو‬ ‫ك هَ ك ئَ‬ ‫ئر‬ ‫َ ا ذ ر رودوخىَ ط ر‬ ‫وئ زةر َ‬ ‫ه ظ كى د ظ را ئ ر‬
‫ط ى‬ ‫ر ئ تا ى‬ ‫َ‬ ‫كىَ دة‬ ‫ظىَ‬ ‫ق رة ‪ ،‬و َ‬ ‫و‬ ‫ئ زةر َ‬ ‫رادةكى ك ئيا ج رةك د‬ ‫طه‬ ‫ق رة‬
‫واز َ‬ ‫ه ى‬ ‫ا‪ ،‬و و‬ ‫ئر‬ ‫رك دا‬ ‫دة ىَ‬ ‫ك‬ ‫ئ دارا ‪َ 1992‬‬ ‫‪،‬‬ ‫ك ظ ط ر دا‬ ‫داخ ز‬ ‫ئر‬
‫َ ا دظ‬ ‫ئ وَ ك‬ ‫ه َ‬ ‫ث‬ ‫َ دةرظ ىَ ئيا ىَ ه‬ ‫وةز‬ ‫و ئيا‬ ‫وئ ر‬ ‫ر َ ئ زةر َ‬ ‫د ظ را‬ ‫ك ث‬ ‫ك‬
‫ك ‪،‬‬ ‫َ‬ ‫دا‬ ‫د ظ را ه ردوو‬ ‫رَ‬ ‫و‬ ‫دو‬ ‫ر ئط‬ ‫كىَ‬ ‫رَ‬ ‫ئن ا و طه‬ ‫ها ه‬
‫ك د‬ ‫ذ ك رة‬ ‫ئيا ىَ ئ زةر َ‬ ‫ظ‬ ‫و‬ ‫رئ ر‬ ‫ا دورث َ‬ ‫ك د‬ ‫ك‬ ‫ه‬ ‫ىَ و ط‬
‫دا‬ ‫‪ ،‬و دةر‬ ‫راوة‬ ‫ه و َ ئيا ىَ ه‬ ‫(‪ .)94‬وه‬ ‫ث را‬ ‫‪،‬‬ ‫ط‬ ‫هر‬ ‫ر ز ‪،‬و َ‬ ‫ضظ َ َ‬ ‫ظ‬ ‫َ راك ‪ ،‬و‬
‫َ د ‪.‬‬ ‫ظ‬ ‫ه ة‬ ‫َ ئ زةر َ ىَ و ئ ر ى ئ ا‬ ‫‪ 15‬ئ دار َ ه ردوو‬ ‫و‬
‫َ‬ ‫رث ة‬ ‫خ هَ‬ ‫و‬ ‫َ‬ ‫دو‬ ‫ئ ظ رو ا‬ ‫ور ض رةك ه ظ ك ىَ ‪ 19‬ئ دارا ‪،1992‬‬ ‫كىَ ك‬ ‫ر راط ه‬
‫ىو‬ ‫و‬ ‫رخج‬ ‫ر‬ ‫َ ا‪ ،‬و‬ ‫د ظ را ئيا و ئ زةر َ‬ ‫ت غ (‪1992‬‬ ‫ى ت‬ ‫وة َ ئ َ‬ ‫ار َ ط ى ىَ‬ ‫وئ‬
‫هَا‬ ‫َ ى ك ‪ ،‬و ذ ئ ن ىَ ظىَ ئ َ ىَ دة‬ ‫ئيا‬ ‫ر‬ ‫َ دةرظ ىَ ئيا ىَ دةر‬ ‫وةز‬ ‫خ‬ ‫‪ )1996 -‬خ‬
‫و‪ ،‬و وةك‬ ‫رض ظـ واز‬ ‫َ ةكىَ‬ ‫ر ئ زةر َ ىَ‬ ‫ئيا ىَ‬ ‫ئ ز‬ ‫ق رة‬ ‫ه ظ كى‬ ‫هَ‬ ‫ك‬ ‫وا ك ر َ ئيا دك‬
‫داك زا‬ ‫ك‬ ‫ىَ ده‬ ‫ية‬ ‫‪،‬ك‬ ‫ه َ ةك ج ىَ وةر‬ ‫َ َ (‪.)91‬‬
‫َ‬ ‫د ىَ‪ ،‬ز َ ة ر ظىَ ض‬ ‫ر وا ك َ َ ئ زةر َ‬ ‫َ دةرظ ىَ‬ ‫َ وةز‬ ‫ىَ‪ ،‬ج َ‬ ‫رَ‬ ‫د ض رض ظىَ ك رئ َ‬
‫ك ك‬ ‫ئ زةر َ ىَ ه‬ ‫َ دة‬ ‫دك‬ ‫طهر َ‬ ‫‪ 18‬ئ دارا ‪1992‬‬ ‫(‪)1994 - 1992‬‬ ‫د واع‬ ‫ئيا ىَ‬
‫ط‬ ‫ط هر‬ ‫ئ و َ رة ئ َ ا ىَ ظ دض و ه‬ ‫كي و ه‬ ‫و‬ ‫را و د ظ را ك و ئ َ‬ ‫طر‬ ‫ط‬
‫رك و‬ ‫رة‬ ‫ا ز ا ى َ ئ و َ ثت‬ ‫وة خ از ئ‬ ‫خ ‪:‬‬ ‫خ‬ ‫ئ ن ىَ ط ر‬ ‫‪ َ 1992‬ظ ك َ ‪ ،‬واع‬ ‫‪13‬‬
‫و ئ َ ذ دوذ َ دةو‬ ‫َ رؤذئ ظ ظ دض و‪ ،‬و ئيا‬ ‫دةو‬ ‫ك رةكىَ ئ زة و د وةكىَ ك ر ا ه َ‬ ‫ق رة‬ ‫كَ‬ ‫"ض رةك‬
‫‪.‬‬ ‫(‪)95‬‬
‫ر خ‬ ‫ئ زةر َ‬ ‫ا‬ ‫ى د ظ را ه ردوو‬ ‫" و ئ زَ‬ ‫جَ جَ‬
‫ط ر ق رة غ ا ه ك رةكىَ‬ ‫ه ا ىَ د ه ظ ك‬ ‫ظ‬ ‫د رة ك‬ ‫د ض ك ار ‪ ،‬و ط‬ ‫‪ ،‬ئ وذ ك خ ىَ ق رة‬ ‫دة‬
‫َ‬ ‫ذ ث ة‬ ‫ه َ َ ه رَ ى‬ ‫هظ‬ ‫ار و‬ ‫جخ‬ ‫‪ ،‬و واع‬ ‫و ط‬ ‫ط ؤث َ ض ك ار َ ه‬
‫د‬ ‫ق رة‬ ‫طر‬ ‫هظك‬ ‫د‬ ‫ئيا ى ئ زةر َ ى ك ده َ‬ ‫‪ ،‬ر َ كىَ‬ ‫داه ى ئ و‬ ‫َ ك ك ث َ ظ وة ىَ و‬ ‫ره‬
‫ئيا ىَ‬ ‫ى‬ ‫و رادة‬ ‫ه‬ ‫دا و‬ ‫ق غ ك وة‬ ‫و‬ ‫ردةوا‬ ‫وه ر‬ ‫هَ‬ ‫داك ئ ط‬
‫كىَ ه ظ ك ىَ‬ ‫َك ه ر‬ ‫‪،‬زَ ة ر و َض‬ ‫َ ض رة‬ ‫دةظ ر َ(‪.)92‬‬ ‫ىَ‬ ‫ه َ ةك ئ‬ ‫ه ر‬ ‫خ ئ دةك‬
‫ئ وا ئيا ىَ‬ ‫دا‬ ‫ح ك ةثو‬ ‫ئر نَ خ ه و و‬ ‫َ‬ ‫ك‬ ‫وئ ر‬ ‫ر َ ئ زةر َ‬ ‫ئيا ىَ ج رةك د داخ ز ذ‬
‫ر َ ىَ َ‬ ‫‪،‬وئن َ‬ ‫رةكى‬ ‫كىَ‬ ‫ك‬ ‫َ‬ ‫دة‬ ‫‪ ،َ 1992‬و‬ ‫‪8‬ط‬ ‫دا‬ ‫ه ا ىَ ذ ط رةك د‬
‫َ ئيا ىَ ذ كىَ ظ و ك و ئ َ‬ ‫ئيا ى ث ة‬ ‫ظ‬ ‫ىَ ئ زةر َ ىَ (‪ 6‬ئ دار ‪18 - 1992‬‬ ‫روكىَ ث ر‬ ‫و ‪،‬‬
‫َ ا ‪.‬‬ ‫ذ كىَ د‬ ‫ار و‬ ‫رؤكىَ ك را ئ زةر َ ىَ ظ‬ ‫ح زة ا ‪ )1992‬ث َ‬
‫‪Levon Ter‬‬ ‫ي ث تو‬ ‫رؤكىَ ئ ر‬ ‫و‬
‫‪ .6‬ئ ن‬
‫رؤكىَ ئيا ىَ ع‬ ‫َ‬ ‫‪)1998 - 1991( Petrosyan‬‬
‫َ وو ا دةر ز و ‪ ،‬و‬ ‫ق غَ‬ ‫دط‬ ‫ط ر ق رة‬ ‫كَ‬ ‫و ‪،‬و َائ ا‬ ‫ن ى (‪ )1997 - 1989‬ك‬ ‫ئ ك ر رة‬
‫ر ئ ظىَ‬ ‫وئ ر‬ ‫َ ه ظ ك ىَ د ظ را ئ زةر َ‬ ‫رة ه ر‬ ‫‪،‬‬ ‫رؤك َ وا دةو‬ ‫ه ك د ظ را‬ ‫ك هظ‬ ‫ر‬
‫ر ‪ ،‬دة ىَ‬ ‫د َ‬ ‫ذ‬ ‫َ‬ ‫ه ر َ ىَ ظ دط ر‬ ‫ر رَ‬ ‫راز و‬ ‫و َ ر َ ظ ىَ ه ردوو‬ ‫و و‬
‫داك ه ى ك َ َ ئ ز‬ ‫َ‬ ‫رئ‬ ‫ى‬ ‫و َ رَ‬ ‫ك‬
‫‪50‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫ى رق رار د و‪،‬‬ ‫َ ه ظ ك ا رو ا وج ر ذ ئ‬ ‫ر د ظ را‬ ‫َ ةكىَ‬ ‫‪َ 1923‬‬ ‫ظَى‬ ‫دار َ ئ َ‬ ‫دة‬


‫‪،‬‬ ‫ئن‬ ‫طه‬ ‫ك‬ ‫َ د ظ را وا ا ده‬ ‫ئ و دا‬ ‫َ ط َا ‪.‬‬ ‫ئ زةر َ‬ ‫ر ى ئ ظـ ه ر َ‬
‫؟‪.‬‬ ‫َة‬ ‫د َ‬ ‫ط ر ق رة‬ ‫رودو‬ ‫ك‬ ‫ئ‬ ‫وا‬ ‫و‬ ‫ك‬ ‫ظ َ ى ‪ 1991‬دة‬ ‫ذ ظ و ئَ‬
‫ذ‬ ‫ك رك‬ ‫را و َ‪ ،‬وج رةك د‬ ‫وة َ‬ ‫وك َ‬
‫‪ . 7‬ث راوَ‬
‫روا‬ ‫َ رَ‬ ‫وة ى‪،‬‬ ‫َ‬ ‫ئر نَ خ‬ ‫ئ‬ ‫دة‬
‫دا‪،‬‬ ‫ىَ دك ظ د ظ را ه ردوو ك َ ةر َ ئ ورث وئ‬ ‫َ ق‬ ‫ض‬ ‫‪.1‬‬ ‫د ظ را وا‬ ‫كَ‬ ‫و؛ ض ى ه ر زو‬ ‫هى‬
‫و ئ زو ذ ىَ روذئ ظ ظ‬ ‫در َ ةه (‪1200‬ك ) د ظ را ه ردوو دةر َ رة‬
‫َ‬ ‫رذةوة‬ ‫وةك ظ‬ ‫وا ا ث ا و ‪ ،‬ئ وذ ذ ر‬ ‫وك َ‬
‫د‬ ‫ىَ ط‬ ‫َ ق‬ ‫ىَ ظ ‪ .‬ض‬ ‫ودةر ق زو (خ زةر) ذ ىَ روذه‬
‫َ‬ ‫‪:‬ض‬ ‫دوو‬ ‫ىَ د‬ ‫َ ق‬ ‫‪.‬ض‬ ‫ز‬ ‫وض و د ظ ا‬ ‫وه‬ ‫ك َ َ د ظ را‬ ‫َ وا ذ ض رةك‬ ‫وةك ظ د‬ ‫وا ‪ ،‬ه روة‬
‫ك ك ر َ ح ك ىَ‬ ‫ك ر دا ك‬ ‫َ‬ ‫ر‪ ،‬د ىَ ض‬ ‫ك رو‬ ‫ىَ َ‬ ‫ق‬ ‫طر‬ ‫ظَ ى ه رَ‬ ‫ذ ظ و ئَ‬ ‫ط‬ ‫وا ا‪ .‬وه ر‬
‫‪،‬‬ ‫‪،‬‬ ‫‪ ،‬ئ و ذ ئ ظ ‪ (:‬داغ‬ ‫دا ث َ ه‬ ‫را رو‬ ‫ىد ظ‬ ‫ئ‬ ‫ئر‬ ‫ط‬ ‫ك وظ‬ ‫ر خ ىَ ذ ئ زةر َ‬ ‫داخ زا‬ ‫ق رة‬
‫‪ ،‬ئ د )‪.‬‬ ‫‪ ،‬ق راض ‪ ،‬ك ا‬ ‫ك ر‪ ،‬ك ر رادا‪ ،‬ك رد‬ ‫‪،‬ئ‬ ‫ئ‬ ‫‪.‬‬
‫‪ ،‬ئو ذ‬ ‫ر خ ثَ ه‬ ‫ىَ ىَ ك ر َ‬ ‫َ ق‬ ‫ر َ ض‬ ‫و ىَ‬
‫كظ ‪،‬‬ ‫ا ه ظ ك ك رةط ز‬ ‫وئ زةر‬ ‫ه ظ كى د ظ را ئ ر‬
‫ا‬ ‫‪،‬ا‬ ‫ا‬ ‫ركك ع‬ ‫)‪.‬‬ ‫‪ ،‬ج رج ‪ ،‬ئ ر‬ ‫ئ ظ ‪ (:‬ئ زةر‬
‫ر‬ ‫ا‬ ‫ر ف‪ :‬ع‬ ‫‪،‬‬ ‫قق‬ ‫و ا‬ ‫قق‬ ‫ر‬ ‫ا ر‬ ‫َ وو ىَ ك ر وك د ظ را‬ ‫ئ ظىَ ه ظ ك ىَ در َ اه‬ ‫و ردةوا‬
‫ا ور ا ر‬ ‫ى وق‬ ‫ا‬ ‫آ‬ ‫ر‬ ‫واخ و ‪،‬‬ ‫ىا‬ ‫ك ط‬ ‫ا ث اك ‪ ،‬وه ر وة ر َ خ‬ ‫ظ ه ردوو‬
‫ا ص ‪( ،‬ا ص ‪،)1993 ،‬‬ ‫ا تك ‪ -‬ج‬ ‫‪ ،‬ك ا را‬ ‫ا ق‬ ‫وا ق‬ ‫‪،‬ذ‬ ‫ا‬ ‫َ‬ ‫َ ىَ دك رو ر َ ئ ظ دةو‬ ‫َ د‬ ‫دةو‬
‫یا ی‬ ‫ی ایرا‬ ‫ا‬ ‫یر ا‬ ‫‪،‬‬ ‫ال‬ ‫‪37‬؛ ا‬ ‫ئ وروثى و رك وئيا ‪.‬‬ ‫وئ َ‬ ‫ورو‬ ‫وا ذ ‪ :‬ئ‬
‫‪.61-60‬‬ ‫ق ز‪،‬‬
‫ىَ‬ ‫ز ه و كر‬ ‫َ‬ ‫وك‬ ‫ئ َ ذوا دةو‬ ‫رو‬
‫ص ‪ (،‬ا ‪،‬‬ ‫دورة‬ ‫از ادوار ك‬ ‫ى‪ ،‬ق ة‬ ‫ة‬ ‫ث و زار‬ ‫‪.2‬‬
‫ذ دض رةك ك َ‬ ‫‪،‬‬ ‫دةظ را ق وق ز‬ ‫ر رو ا َ‬
‫‪.1‬‬ ‫‪،)1387‬‬
‫‪.1‬‬ ‫ر‪،‬‬ ‫ه‬ ‫‪.3‬‬ ‫َ ث ا و ئ ظىَ‬ ‫دة‬ ‫َ رو‬ ‫ط ر ق رة غ ا‪،‬‬ ‫ه رَ‬
‫ر‪.‬‬ ‫ه‬ ‫‪.4‬‬ ‫دك ‪ ،‬ئ وذ ذ ر ئ ز‬ ‫روت "‬ ‫ك َ ىَ ض ظ كىَ "ه‬
‫‪،‬‬ ‫‪ ،‬اوز‬ ‫ة ا ‪" ..‬آذر‬
‫ا‬ ‫ر اوغ ‪،‬‬ ‫ع‬ ‫‪.5‬‬ ‫ر‬ ‫ر َ ى َ ك ىَ‬ ‫و َ ذ ك رظ دا َ‬ ‫ئ ظىَ ك َ ىَ‪ ،‬و‬
‫ا ‪ ( ،‬اد‪،‬‬ ‫"‪ ،‬دار ا و ا‬
‫‪ ،‬ق زاخ‬ ‫رك‬‫‪ ،‬وقيغ‬
‫َ ه َ دار‬ ‫َ دةو‬ ‫َ‬ ‫و َذ‬ ‫ظ َ ى‪ ،‬وه ر وة‬ ‫َ‬
‫‪.30 ،)1997‬‬
‫‪A. N. Yamskov,"Ethnic conflict in the‬‬ ‫‪.6‬‬ ‫ى‬ ‫ه و ددا ك ه ظ‬ ‫َ رو‬ ‫وه ر َ ى‪ .‬وذ ر ئ ظىَ ض‬
‫‪Transcausasus: The case of Nagorno - Karabakh",‬‬ ‫َ‬ ‫‪ ،‬وذ ر رذةوة‬ ‫َ ث را‬ ‫ا‬ ‫وئ زةر َ‬ ‫د ظ را ئ ر‬
‫‪Theory and Society,Vol. 20, No. 5, Oct. , 1991, P. 45.‬‬
‫ج ة ع ق را ‪ ( ،‬ك ‪.24 ،)2014 ،‬‬ ‫ر‬ ‫‪.7‬‬ ‫ط‬ ‫َ خ‬ ‫ط ى دا ث ة‬ ‫َ ئ ور ‪ ،‬رو‬ ‫خ ‪،‬‬
‫از‪:‬‬ ‫و‬ ‫‪،‬‬ ‫ج ا ي ق ا غى‪ ،‬ر ق ا ‪،‬‬ ‫يزا‬ ‫‪.8‬‬ ‫رةكى وج ىَ‬ ‫ىَ‬ ‫‪،‬و‬ ‫دا زرا‬ ‫ه‬ ‫ك رَ‬
‫‪.1‬‬ ‫ى‪ ( ،‬ا ‪،)1384 ،‬‬ ‫‪ ،‬ك ا دو ر د‬ ‫ا‬ ‫ح‬ ‫طر‬ ‫كَ‬ ‫ض رةك‬ ‫َ ط ى دا‬ ‫وةر وا دةو‬
‫ف دو آ‬ ‫‪ ،‬رو ‪...‬ح ى ك را ص ا ا‬ ‫جر‬ ‫‪.9‬‬ ‫ق رة ‪.‬‬
‫‪.)1( 462‬‬ ‫ا ر ‪ ( ،‬يو ‪،)1998،‬‬ ‫ا ى وا ق ز‪ ،‬ك ا را‬
‫و دةظ را ق وق ز‪،‬‬ ‫و رذةوة‬ ‫خ دا دة‬ ‫ىَ رو‬
‫‪.10-9‬‬ ‫‪،‬‬ ‫رث‬ ‫ى‪،‬‬ ‫ة‬ ‫ث و زار‬ ‫‪.10‬‬
‫‪.10‬‬ ‫‪،‬‬ ‫رث‬ ‫ج ا ي ق ا غى‪،‬‬ ‫يزا‬ ‫‪.11‬‬
‫َ‬ ‫ودة‬ ‫رذةوة‬ ‫و َ‬ ‫ئيا ذ ئ َ ذوا دةو‬
‫‪.32-31‬‬ ‫‪،‬‬ ‫را‬ ‫ر اوغ ‪ ،‬ا‬ ‫ع ا‬ ‫‪.12‬‬ ‫و و َذه ة‬ ‫و َ دةظ ر َ‪ ،‬ئ وذ ذ ر َ‬ ‫ه‬ ‫ط‬
‫‪،‬‬ ‫ا ز ‪( ،‬د‬ ‫ا‬ ‫ك را‬ ‫غر‬ ‫د ‪ ،‬ق‬ ‫آر‬ ‫‪.13‬‬ ‫‪،‬‬ ‫وئ زةر َ‬ ‫ذ ئر‬ ‫ظ َ ى‪،‬‬ ‫ك رَ ئ َ‬
‫‪.34-33‬‬ ‫‪،)2018‬‬ ‫وة ى وز ى و زه ى د ظ را ئيا ىَ‬ ‫ط َا َ‬ ‫وه و ث َ‬
‫ح ‪:‬ج ر‬ ‫ه ر ىَ ك را‬ ‫وك‬ ‫ر دا زرا‬ ‫ثت ث َ ا‬ ‫‪.14‬‬ ‫ىَ د‬ ‫َ ئيا ىَ ه و دا رو َ ظ‬ ‫و وا ا‪ ،‬وذ ر ئ ظىَ ض‬
‫‪.473‬‬ ‫‪،‬‬ ‫را‬ ‫‪،‬ا‬
‫‪ ،‬ئ وذ ذ ر ط‬ ‫َ‬ ‫ا‬ ‫وئ زةر َ‬ ‫ه ظ ك د ظ را ئ ر‬
‫ى‪( ،‬اور ‪،‬‬ ‫ه‬ ‫‪ :‬ث و زار‬ ‫زاد ‪ ،‬ج ق ة ‪،‬‬ ‫‪ .15‬ح ا‬
‫‪.24 ،)1389‬‬ ‫وة ‪ .‬و رةرا ه و َ ئيا ىَ ذ‬ ‫خ‬ ‫ئ‬ ‫ث را‬
‫ر‪.‬‬ ‫ه‬ ‫‪.16‬‬ ‫ردار و‬ ‫َ رو َ و َ ىَ‬ ‫ط ر ق رة ‪،‬‬ ‫كَ‬ ‫ض رةك‬
‫‪.170‬‬ ‫در ط ر ر ‪ ( ،‬ب ‪،)1384 ،‬‬ ‫‪،‬ق ا‬ ‫دار‬ ‫ص‬ ‫‪.17‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ذ رو‬ ‫َ د‬ ‫رو َ دةو‬ ‫راورد ط‬
‫ة‪:‬‬ ‫ه ر ىَ ك را‪ ،‬ر َ‬ ‫ر دا زرا وك‬ ‫ثت ث َ ا‬ ‫‪.18‬‬ ‫ض رةك ‪،‬‬ ‫ط ر ق رة‬ ‫ه و دا ك َ‬ ‫دةو‬ ‫ط‬ ‫را‬
‫‪. 331-303‬‬ ‫‪،‬‬ ‫را‬ ‫‪،‬ا‬ ‫جر‬
‫ه ‪،‬جر‬ ‫دو ه‬ ‫َ ئ ظـ ك َ‬ ‫وئيا ‪،‬‬ ‫ذ رو‬
‫‪51‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫و‬ ‫َ دةرو‬ ‫ظ َ ى‪ ،‬و ه ر ذ دة‬ ‫ئَ‬ ‫ث ىه ة‬ ‫ه ة‬ ‫‪.48-47‬‬ ‫‪،‬‬ ‫رث‬ ‫زاد ‪،‬‬ ‫حا‬ ‫‪.19‬‬
‫ع ك‬ ‫ىوثر‬ ‫رة‬ ‫َ‬ ‫يو‬ ‫ك‬ ‫ظى دةزط ى ده َ‬ ‫ف ا ق ز " ا ور وا ث ر"‪،‬‬ ‫كه ع ا ‪ ،‬ق ا و ا ر‬ ‫‪.20‬‬
‫ى‬ ‫د‬ ‫ظَى و‬ ‫ذ ط ت ئ ر ن َ و َ ذ ظب ه ظ ذ َ ئ َ‬ ‫‪ ،‬اج ‪ :‬ئ غيو ‪( ،‬ا ه ة‪،‬‬ ‫ا‬ ‫ع ا‬ ‫‪ :‬ع ا‬
‫و‬ ‫َ عى‬ ‫ر و رظ ىَ ذ ث ر‬ ‫ث را‬ ‫ه روة‬ ‫ذ دةرظ‬ ‫‪.139-138‬‬ ‫‪،)2010‬‬
‫ح ‪:‬‬ ‫ظ َ ى‪ :‬ثت ث َ ا‬ ‫رك د َ‬ ‫ئ َ ه ىَ‬ ‫دا‬ ‫ئ ر ىك‪،‬‬ ‫دةو‬ ‫َ ه َ دار دا َ ا‬ ‫ر دا دةو‬ ‫دث‬ ‫‪.21‬‬
‫‪), 2008Александр север. История КГБ, (Москва ,:‬‬ ‫ر َ‪،‬‬ ‫(‪ ،)92 - 88‬ودةو ئ ر ى‪ ،‬و‬ ‫دة دة‬ ‫و َ‬
‫‪.3-4стр.‬‬ ‫ئ وذ ‪:‬‬ ‫ق وق ز‪ ،‬ض ار و‬ ‫ث َ ى و‪ :‬ذ ى ع رد َ ك را ئ َ‬
‫‪Воеводский К. Перестройка смотрела в‬‬ ‫‪.40‬‬ ‫‪،‬ا د‬ ‫َ ة‪ :‬ه ط ط ه‬ ‫‪ .‬ثت ث َ ا‬ ‫ا و ‪ ،‬ئ رزةرو ‪ ،‬وا ‪،‬‬
‫‪зеркало‬‬ ‫‪Карабах‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪журнал,‬‬ ‫‪(Про‬‬
‫‪ ،1920 - 1877‬دار ئ را ‪( ،‬أر ‪،)2012 ،‬‬ ‫ا ر‬ ‫وا‬
‫№‪-2; 1) ,Стр.1993,(Москва,: 1Армении),‬‬
‫‪.68-67‬‬ ‫‪،‬‬ ‫را‬ ‫د ‪،‬ا‬ ‫آر‬ ‫‪.561-557‬‬
‫‪Карсеци А. Конфликты между народами и ( .41‬‬ ‫‪.145‬‬ ‫‪،‬‬ ‫را‬ ‫كه ع ا ‪،‬ا‬ ‫‪.22‬‬
‫‪способы их преодоления. О проблеме Нагорного‬‬ ‫رة ع ى‬ ‫‪ ،‬درا‬ ‫ا و ا‬ ‫‪ ،‬ك‬ ‫ا‬ ‫‪.23‬‬
‫‪, Стр.36.( Ереван,: 1990 )Карабаха,‬‬
‫‪.56‬‬ ‫‪،‬‬ ‫ا ت‬
‫‪.208‬‬ ‫‪،‬‬ ‫را‬ ‫ك ه ع ا ى‪ ،‬ا‬ ‫‪.42‬‬ ‫وا‬ ‫ج ح ث ة‪ ،‬اخ ه خ رجى در ا ه ق ز‬ ‫‪.24‬‬
‫‪.240‬‬ ‫‪،‬‬ ‫رث‬ ‫و ‪،‬‬ ‫وةه‬ ‫‪.43‬‬ ‫دوازده ‪،‬‬ ‫)‪ ،‬م آذرارا ‪،‬‬ ‫رد ط وة‬ ‫ر ا ىا ا (‬
‫ر‬ ‫‪،‬‬ ‫دار‬ ‫‪145‬؛ ص‬ ‫‪،‬‬ ‫را‬ ‫ك ه ع ا ى‪ ،‬ا‬ ‫‪.44‬‬ ‫‪.44 ،1392‬‬ ‫ش ر ‪34‬و‪ ،35‬ر و‬
‫‪.518‬‬ ‫‪،‬‬ ‫ث‬ ‫‪.178‬‬ ‫‪،‬‬ ‫رث‬ ‫‪،‬‬ ‫دار‬ ‫ص‬ ‫‪.25‬‬
‫‪.210 ،‬‬ ‫را‬ ‫ك ه ع ا ى‪ ،‬ا‬ ‫‪.45‬‬ ‫غ ر ك را ‪ َ ،‬وو‬ ‫‪،‬ق‬ ‫دو ا‬ ‫ر ار‬ ‫رة‬ ‫‪.26‬‬
‫‪46 ،‬؛‬ ‫رث‬ ‫ج ح ث ة‪،‬‬ ‫‪.46‬‬ ‫‪.2017‬‬ ‫‪ 17‬ي‬
‫‪N. Yamskov, Op. Cit., P. 639.‬‬ ‫‪.A‬‬ ‫‪.24‬‬ ‫‪،‬‬ ‫را‬ ‫ج ة ع ق را ‪ ،‬ا‬ ‫ر‬ ‫‪.27‬‬
‫‪.25там же,стр.1 ( (1‬‬ ‫‪.63-62‬‬ ‫‪،‬‬ ‫را‬ ‫د ‪،‬ا‬ ‫آر‬ ‫‪.28‬‬
‫‪Арсен Мелик Шахназаров. Нагорный‬‬ ‫‪.47‬‬ ‫و ‪،‬و‬ ‫‪ 2‬ئ دارا ‪ 1913‬ذ دا‬ ‫ظـ‬ ‫طر‬ ‫ئ‬ ‫‪.29‬‬
‫)‪стр. , Карабах. Факты против лжи, (Москва,: 2009‬‬
‫‪76.‬‬ ‫‪،‬‬ ‫ر َ وةرط‬ ‫ظَى‬ ‫ئَ‬ ‫رؤك‬ ‫َ ‪ 1988‬و ‪1991‬‬ ‫د ظ را‬
‫و ‪ ،‬و‬ ‫‪ 12‬ط ‪ 1938‬ك ذ دا‬ ‫ئ ز ز‬ ‫‪.48‬‬ ‫زَ ة‬ ‫ظ َ ى و د ظ را ‪.1991 - 1985‬‬ ‫عى‬ ‫رؤكىَ ث ر‬ ‫و‬
‫ىظ‬ ‫ذ ىَ ث ر‬ ‫رؤكىَ دةو ىَ د ظ را ‪ 1992 - 1990‬و ‪ 14‬ط‬ ‫‪Михаил Горбачев.‬‬ ‫‪Жизнь и реформы,‬‬ ‫ح ‪:‬‬
‫رة‬ ‫دا ذ ىَ ئ ا َ‬ ‫‪ 1992‬ه‬ ‫و دوو رة ‪ 18‬ط‬ ‫ظطا‬ ‫ه‬ ‫‪(Москва,:1995),стр.4 .‬‬
‫رةكىَ‬ ‫ث‬ ‫و‬ ‫َ‬ ‫ىَ‬ ‫ض ر و ئ زةر‬ ‫ج وةر ‪،‬‬ ‫ح زاد ‪ ،‬ق ة ‪( ،‬ق ‪.101 ،) 1381 ،‬‬ ‫‪.30‬‬
‫‪12‬‬ ‫ظ ىو‬ ‫دا اظ َ ئ دة ى و رؤذ‬ ‫‪ ،‬و دة‬ ‫ى‬ ‫‪.478 ،‬‬ ‫را‬ ‫‪،‬ا‬ ‫جر‬ ‫‪.31‬‬
‫را و ئ ز‬ ‫َ‬ ‫ر داخ زا ئ زةر َ ىَ ث‬ ‫‪ َ 1996‬و‬ ‫‪Ильгар Маммадов, Тофик Мусаев. Армяно - .32‬‬
‫‪азербайджанский конфликт , (БАКУ,:2008), стр.38 -‬‬
‫ظـ‬ ‫ظَى‬ ‫هَ َ‬ ‫ر رودوخىَ ه‬ ‫دادط ه‬ ‫ر ك ‪ ،‬وه‬ ‫دة‬
‫‪40.‬‬
‫ار َ ئ زةر َ ىَ داخ زا رادة‬ ‫دوو َ ‪ َ 1990‬ودة‬ ‫ك‬ ‫ك‬
‫‪.46-45‬‬ ‫‪،‬‬ ‫رث‬ ‫ج ح ث ة‪،‬‬ ‫‪.33‬‬
‫ثت‬ ‫رؤ ى ئ ظ داخ زة رةدك ‪:‬‬ ‫ى ك ‪ َ ،‬داواك ر َ ط ى ىَ ئ َ‬
‫‪515 ،‬؛‬ ‫رث‬ ‫‪،‬‬ ‫دار‬ ‫ص‬ ‫‪.34‬‬
‫ح ‪:‬‬ ‫ثَا‬ ‫‪), стр. 1993Брук С. Мировое население, (Москва ,:‬‬
‫‪Николай Зенькович. САМЫЕ ЗАКРЫТЫЕ ЛЮДИ‬‬ ‫‪p. 1993), ،(Moscow 785; Brook S. World population,‬‬
‫‪ОТ‬‬ ‫‪ЛЕНИНА‬‬ ‫‪ДО‬‬ ‫‪ГОРБАЧЕВА,‬‬ ‫‪785; Bruk S. Mirovoye naseleniye, (Moskva,: 1993), c.‬‬
‫‪ЭНЦИКЛОПЕДИЯ‬‬ ‫‪785; Nagorno - Karabakh: A Plan for Peace, Crisis‬‬
‫‪БИОГРАФИЙ,(москва;2002),стр.59 .‬‬ ‫‪Group Europe Report, No167, 11 October, 2005, P. 3.‬‬
‫‪.65-64‬‬ ‫‪،‬‬ ‫را‬ ‫د ‪،‬ا‬ ‫آر‬ ‫‪.35‬‬
‫‪ЕМЕЛЬЯНЕНКО,Владимир.СВИДЕТЕЛЬСТ‬‬ ‫‪.49‬‬
‫‪ВУЮ:ВГЕТАШЕНЕ БЫЛА БОЙНЯ,‬‬ ‫‪газета,‬‬ ‫‪515‬؛‬ ‫‪،‬‬ ‫رث‬ ‫‪،‬‬ ‫دار‬ ‫ص‬ ‫‪.36‬‬
‫‪(Москва,: 1991),стр. ،(Московские Новости), № 19 ,‬‬ ‫‪Nagorno - Karabakh: A Plan for Peace, Crisis Group .i‬‬
‫‪Europe Report, No167, 11 October, 2005, P. 6 .‬‬
‫‪2-3.‬‬
‫ه‬ ‫دو ذ َ ةر َ ئ ر ى‪ ،‬د ظ را (‪ )1500 -300‬ك‬ ‫‪.37‬‬
‫ا ص ة ف ا ق ز‪ ،‬او‬ ‫ا با ‪ ،‬ا ج ا‬ ‫واث‬ ‫‪.50‬‬
‫ر ه‬ ‫ط ر ض در‬ ‫‪ َ .‬ة‪ :‬وه و ‪ ،‬ا ق ا و‬ ‫ك‬
‫‪ ،‬ا ز ‪ ،‬غ ر ق ة ‪ ،‬م ادا ا ا ‪ ،‬ا د(‪( ،)59‬ا ص ‪،‬‬ ‫ا‬
‫‪ ،‬دورة دو ‪ ،‬ش رة‬ ‫ك وق ز‪،‬‬ ‫ا‬ ‫‪،‬‬
‫‪.23 ،)2011‬‬
‫‪.236‬‬ ‫(‪ )13‬ر ‪،1375‬‬
‫‪.241 ،‬‬ ‫رث‬ ‫و ‪،‬‬ ‫وةه‬ ‫‪.51‬‬
‫‪77‬؛‬ ‫‪،‬‬ ‫را‬ ‫د ‪،‬ا‬ ‫آر‬ ‫‪.52‬‬ ‫‪.515‬‬ ‫‪،‬‬ ‫رث‬ ‫‪،‬‬ ‫دار‬ ‫ص‬ ‫‪.38‬‬
‫‪Nagorno - Karabakh: A Plan for Peace, Crisis Group .i‬‬
‫دةزط ى‬ ‫ظَى‬ ‫ك ر َ ئ تاكى‬ ‫ئَ‬ ‫دةزط ى ئ‬ ‫‪.39‬‬
‫‪Europe Report, No167, 11 October, 2005, P. 4 .‬‬ ‫رؤك‬ ‫دا زرا‬ ‫ئ َ ى ‪ 1917‬ه‬ ‫‪ 20‬ك‬ ‫ه وا َ‬
‫ئ َ ى ‪1990‬‬ ‫‪ 11‬ض‬ ‫‪،‬و‬ ‫د ي‬ ‫رؤ‬ ‫و َ ضظ َ‬ ‫دزر‬

‫‪52‬‬
. -

КИРАКОСЯН Н.А .РОЛЬ РОССИИ В .67 ‫ق ة و ثي‬ ‫ق‬ ‫ىث ر‬ ،‫اد‬ ‫ا عىو‬، ‫ا غ ر‬ .53
УРЕГУЛИРОВАНИИ НАГОРНО - ،"‫وهى‬ ‫ وه ى"ا‬-‫ع ى‬ ، ‫ ا ا‬.‫ ا‬. ‫ى‬ ‫ا‬ ‫آ‬
КАРАБАХСКОГО Конфликта. Журнал( ПРОБЕЛЫ
.46 ،1391 ‫ ث‬39 ‫ش رة‬: ‫زده‬
В РОССИЙСКОМ ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВЕ ) , №3
,(Москва,: 2014),Стр.22 1-225; Moorad Mooradian & . 513-512 ، ‫را‬ ‫ا‬، ‫جر‬ .54
Daniel Druckman, Op. Cit., P. 710. ‫؛‬28-27 ، ‫را‬ ‫ ا‬، ‫ج ة ع ق را‬ ‫ر‬ .55
Киракосян Н. А. Роль России в .68
Karabakh Searching For a -Patricia Carley,"Nagorno .i
урегулировании нагорно -карабахского конфликта //
Пробелы в российском законодательстве, журнал, Solution", A United States Institute of Peace Roundtable
(Политика и политические науки),№ Report, Peaceworks No. 25, First Published December
3,(москва,:2014),стр.223 -224. 1998, P.1.
.502 - 501 ، ‫را‬ ‫ا‬، ‫ ج ر‬.‫ د‬.69 .84 ، ‫را‬ ‫ا‬، ‫د‬ ‫آر‬ .56
Жирохов Михаил Александрович. Семена .70 ‫؛‬28-27 ، ‫را‬ ‫ ا‬، ‫ج ة ع ق را‬ ‫ر‬ .57
распада: войны и конфликты на территории бывшего
СССР.(Санкт -Петербург,: 2012) ,Стр.294 . Mooradian & Daniel Druckman,"Hurting Stalemate or .i
Mediation? The Conflict over Nagorno - Karabakh, 1990
‫ط ر ق رة ر َ اوا ك‬ َ ‫ و ذ ض رةك ك‬1992 .71 - 95", Journal of Peace Research, Vol. 36, No. 6, Nov.,
‫ئ ا‬ ‫دا زرا‬ ‫و ه ظ ر ىَ ئ ورؤث ه‬ ‫وا ئ‬ َ‫ر‬ 1999, P. 712.
‫و‬ ‫و‬ ‫وئ‬ ‫وئ‬ ‫رو‬ ‫و‬ ‫و رة‬ َ‫َ ئ‬ ‫وو‬ ‫رو‬ Кюрегян С.П. Этнополитические конфликты .58
на Южном Кавказе: российская (постсоветская)
: ‫ح‬ ‫ثت ث َ ا‬ . َ ‫ا و رك و ئ زةر‬ практика их политического урегулирования.
Маммадов И. Посреднические возможности .72 диссертации кандидата политических наук, (
ОБСЕ (на примере урегулирования нагорно - Москва,: 2005),стр.70; Nagorno - Karabakh: New
карабахского конфликта) // Центральная Азия и Opening or More Peril?, Crisis Group Europe Report, N o
Кавказ. № 6 ,(Москва,: 2004), Стр. 9 ; The Nagorno – 239, July, 2016, P. 5.
Karabakh conflict between Armenia and Azerbaijan: An .78 ، ‫را‬ ‫ا‬، ‫د‬ ‫ آر‬.‫ د‬.59
overview of the current situation, European Movement Гаджиев К. С. Большая игра на Кавказе .60
International, 24 September 2013, P. 5. Вчера, сегодня, завтра, (Москва,: 2012), стр. 44 .
Казимиров В.Н. Карабах. Как это было .73 Офлаз Б. Позиция России и Турции в решении .61
журнал (Международная Жизнь), № 5,
журнал, (Молодой ،нагорно-карабахского вопроса
(Москва,:1996), стр.49 ; Patricia Carley, Op. Cit., P. 7.
Nagorno - Karabakh: New Opening or More .74 (Москва,: 2013),Стр.330-332.،ученый), №9
Peril?, Crisis Group Europe Report, No 239, July, 2016, Кюрегян С.П. указ.соч.,стр.99 . .62
(

P. 5; Nagorno - Karabakh: A Plan for Peace, Crisis Здравомыслов А.Г. Межнациональные .63
Group Europe Report, N o167, 11 October, 2005, P. 9 . конфликты на постсоветском пространстве ,
َ‫و و رؤكى‬ ‫ ذ دا‬1938 ‫ ح ز ا‬24 َ ‫ ئ ئ ز ا ى‬.75 -15.14(Москва,: 1999) ,стр.
16 ‫ئ زةر َ ى ك ه ر ذ‬ ‫دوو َ ىَ ك را ئ زةر َ ى و دة‬ (
Гаспарян А. Динамика Карабахского .64
‫خ‬ 22 ‫ و‬،1993 ‫ئ‬1 َ‫ذكرك‬ ‫ ك دة‬1992 ‫ح زة‬ Конфликта и роль Российской Федерации в его
урегулировании. № 5,(Москва,: 1999),стр.6 .
‫ثت ث َ ا‬ . َ‫ى‬ 62 َ‫رك د ذ ى‬ ‫رة‬ ‫ئ‬ َ‫ذ‬ 200
َ ‫و ط‬ ‫ ذ دا‬1931 1 ‫ر‬ .65
: ‫ح‬
،َ ‫ر‬ ‫ئ تاكى‬ ‫َى‬ َ‫ئ‬ ‫رو‬ ‫يد‬ ‫دةظ را‬
Касатов А. Сама не своя. Российская армия за
‫ و‬1991 َ ‫دوو‬ ‫ و ض‬1991 - 1990 ‫رو ى و‬ َ ‫رؤكىَ ئ‬ َ‫ئ‬
рубежом ,( Журнал Столица), №48, (Москва,:
2014), стр.1-4. ‫دح‬ ‫ ئ‬،‫رو ى‬ َ‫ئ‬ ‫رؤ وةز‬ َ ‫ و ئ‬1992 ‫ي ه‬
Сваранц А.НАХИЧЕВАНЬ В .76 َ‫َ رط ى‬ ‫ و وةز‬1992 ‫ط‬ ‫ و ه ر ذ ئ دار َ ه‬،‫ج ك ز خ ازا دا‬
РЕГИОНАЛЬНЫХ ОТНОШЕНИЯХ И ИРАН, ) ‫ا (دو‬ ‫ووج‬ ‫ىَ راز‬ ‫و‬ ‫ذ‬ ‫ و ا خ‬،‫رو ى‬ َ‫ئ‬
Газета,(Ноев Ковчег), №6 (281) ,( Москва,: 2 016
).стр.1-2. ‫و‬ ‫خ‬ َ ‫ذ ك رك‬ ‫ َ و دة‬، ‫ردة‬ ‫ذكر َخ‬ ‫رو ى ض ر ك دة‬
казимиров в.н. Мир Карабаху. .77 2007 23 ‫ و‬،1999 َ‫ئ َ ى‬ ‫ ك‬31 ‫ح زا خ راط ه‬
Посредничество России в урегулировании нагорно - : ‫ح‬ ‫رذ و‬ ‫ ثت ث َ ا‬. ‫د‬
карабахского конфликта, (Москва,:2009),стр.47 .
Николай Зенкович. Указ. соч., стр.33 .
там же, стр.50. .78
‫ط ه‬، ‫و‬ ‫ك زاخ ىَ ذ دا‬ 1940 ‫ ي ه‬6 .66
Вартанян Артем Сергеевич. Проблема .79
урегулирования конфликта в Нагорном Карабахе и َ ‫رؤ وةز‬ 1985 ‫ و‬،1962 ‫عى‬ ‫رَ َ ثر‬
роль международных организаций, диссертация, ‫دة‬ ‫ َ ه‬1990 24 ‫ و‬،‫ظ َ ى‬ ‫ئ تاكى‬ ‫ك زاخ‬
кандидата политических наук, Дипломат. Акад., ‫ و ث ى ه ة‬،َ‫ى‬ ‫رؤكىَ ك زاخ‬ َ ‫وةك ئ‬ َ‫ظ‬ ‫ذ ىَ ج‬
МИД РФ (Москва,:2011),стр167 ; Mooradian & Daniel
Druckman, Op. Cit., P.711. َ‫) ثى‬ ‫رؤكىَ دة و ىَ و زظ ىَ (زع ا‬ ‫ظَى و‬ ‫ئ تاكى‬ َ‫ئ‬
там же,стр.168 ; Nagorno - Karabakh: New .80 ‫ثت ث َ ا‬ .2010 ‫ ط‬12 ‫را ظ‬ ‫ذ ىَ ج‬ ‫خ‬ ‫ه‬
Opening or More Peril?, Crisis Group Europe Report, N o : ‫ح‬
239, July, 2016, P. 5. Николай Зенкович. там же. стр.74

53
. -

ГАСАНОВ А. СОВРЕМЕННЫЕ .90 Минасян А. Карабахский конфликт: .81


МЕЖДУНАРОДНЫЕ ОТНОШЕНИЯ И ВНЕШНЯЯ ключевые понятия и хроника, (Ереван,: 2005),стр.
ПОЛИТИКА АЗЕРБАЙДЖАНА. Стр. 701 . 216 с
Zaur Shiriyev,"Nagorno - Karabakh Conflict in .91 там же,стр.168; Mooradian & Daniel Druckman, .82
the Scope of Accelerating Iran - Armenian Relations", Op. Cit., P.710.
Political Reflection,June, July, August, 2011, P. 34. Чернявский С. И. Новый путь Азербайджана .83
Ibid. .92 ,(Москва,: 2002),стр. 352 .
Агаджанян Грачья. СТАНОВЛЕНИЕ И .93 Гасанов А. Политика национального развития .84
РАЗВИТИЕ ВНЕШНЕЙ ПОЛИТИКИ и безопасности Азербайджанской Республики.( Баку
РЕСПУБЛИКИ АРМЕНИЯ в 1991 -2003 ,: 2014),стр. 500 .
гг. диссертации на кандидата исторических наук, .526 ، ‫را‬ ‫ا‬، ‫ ج ر‬.‫ د‬.85
Воронежского государственного университета, ГАСАНОВ А.СОВРЕМЕННЫЕ .86
(Воронеж ,: 2004),стр.128 . МЕЖДУНАРОДНЫЕ ОТНОШЕНИЯ И ВНЕШНЯЯ
.529 ، ‫را‬ ‫ا‬، ‫ ج ر‬.‫د‬ .94 ПОЛИТИКА АЗЕРБАЙДЖАНА,( Баку,:
там же,стр.130. .95 2007),стр.700;
Востриков С. В. . Указ. Соч. Стр. 79. (1) .96 ‫وا ا وا يا‬ ‫ ا‬: ‫ " غ ر كر‬، ‫ا‬ ‫ط‬ .87
، ‫ر ا‬ ‫ ا‬، ‫وآخ و‬ ‫ى ا‬ ‫ر ع‬ ‫ ع ا‬.‫ د‬:‫ ف‬." ‫ا و‬
НАДЖАФОВ Г. Н. ДИПЛОМАТИЯ .97
АЗЕРБАЙДЖАНА В РАЗРЕШЕНИИ .174
КАРАБАХСКОГО КОНФЛИКТА (1991 - 1994 г.г.). . ‫ر‬ ‫ا‬ .88
Диссертации кандидата исторических наук,
Востриков С. В. Карабахский кризис и .89
Дипломатической Академии МИД Российской
политика России на Кавказе, журнал,
Федерации, (Москва,: 2005),стр.69 .
(Общественные науки и современность). №
(Москва,: 1999),Стр. 79. ،3

54
. -

‫مش ة ن ك رن ق ب غ ودور روس وإ ا ف ح ه‬

1994 – 1992
‫دراسـة تـ ريـ ـة‬

:‫ال خص‬
، ‫دوراً ف ح‬ ‫أ‬ ‫ وح و‬، ‫ى وا ق‬ ‫م ا و ا‬ ‫ا‬ ‫خ‬ ‫ وا‬، ‫ن ك رن ق‬ ‫ وه م‬،‫م ة‬ ‫م‬ ‫ه اا ثم خ‬ ‫بز أه‬
. ‫ا‬ ‫م‬ ‫م‬ ‫ا ع رع‬ ‫د‬ ‫س وا ق‬ ‫ا‬ ‫م ل‬ ‫ا‬ ‫ وا‬، ‫وخ ص ً روس وإ ا‬
‫م‬ ‫ وأه ا اح ا‬، ‫ن ك رن ق‬ ‫ظ رم‬ ‫ك‬: ‫ ك م‬،‫م ش ة أو غي م ش ة‬ ‫ض ً ط‬ ‫ع‬ ‫ا ج‬ ‫ا ث ع ع د م ا سئ‬ ‫مض‬ ‫ك‬
.‫؟‬ ‫ا‬ ‫س‬ ‫ا‬ ‫ف إ د ال‬ ‫ا و‬ ‫ا ور ا‬ ‫ وم م‬،‫؟‬ ‫ا‬ ‫روس وإ ا م‬ ‫م‬ ‫ ك‬،‫؟‬
. ‫ق را م‬ ‫ا‬ ‫ق وح ر ع ى أس‬ ‫م م‬ ‫ وا‬،‫ث‬ ‫در ا‬ ‫م ا‬ ‫م‬ ‫ا‬ ‫م خ‬ ‫ا ثا ر‬ ‫م‬ ‫تا‬
‫ض‬ ‫در ا‬ ‫ا‬ ‫ك‬ ‫ا‬ ‫دا‬ ‫ه‬، ‫ا‬ ‫م أه‬ ‫و‬، ‫م ا‬ ‫ص‬ ‫ر ا‬ ‫ث ودراس ا اض ا‬ ‫ش إ‬
.‫ث‬ ‫أخ‬ ‫أع ط أه‬ ‫ وا‬، ‫ وخ ص ً ا وس‬، ‫در ا ج‬ ‫ا س دة م ا‬ ‫م ها‬ ‫ و‬، ‫وا وس‬ ‫وا رس وا ن‬ ‫ا‬: ‫ا ثم‬
. ‫ إ ا‬، ‫ روس‬، ‫ أذر‬، ‫ أرم‬، ‫ ن ك رن ق‬:‫ا ا ة‬ ‫ا‬

The Problem of Nagorno Karabakh and the Role of Russia and Iran in Solving it 1992 – 1994
A Historical Study

Abstract
The significance of this study comes from the fact that it tackles an obscure conflict; the Nagorno-Karabakh conflict.
Many great powers and regional countries have interfered in this conflict and tried to find a solution, especially Iran
and Russia. They have dealt with the conflict in a way it serves their interests. The researchers have raised some
questions and tried to answer them directly or indirectly. The questions include: How did Nagorno-Karabakh conflict
start? What are the stages it went through? How did Iran and Russia deal with this conflict? To what extent they
succeeded in solving this conflict? The researchers have adopted the model of historical approaches by collecting data
related to the subject and analyzed them carefully and accurately. There is no doubt that studies on contemporary
history will not be excluded from problems. The biggest problem that faced the researchers was that most of the
sources were written in foreign languages such as Arabic, Persian, English and Russian. However, the researchers
succeeded, in one way or another, to get benefit from such sources, especially Russian. This, without doubt, gave a
privilege to this study.
Keywords: Nagorno Karabakh, Armenia, Azerbaijan, Russia, Iran.

55

You might also like