You are on page 1of 33

GARAL DO

BOROS RUNGUS
SURIBAN DO MOMOGUN RUNGUS SID
TANGGUI DO KUDAT. Side A/B

OCTOBER 5, 2022
AUTHOR: SULINDAP MANGALIS
Minanaip/minanalin: Tundokon M Dangkin
Sulindap Mangalis
Sanya Kampung Tinangol
N.D.T 44, 89059 Kudat, Sabah. 1994
GULA SINANTAN
“Mindamo oku sid sokoviai I kapamasa om kapanalin
diti garal do boros/suriban diti dot, isurat I ngaran
dau sampai boroson dot; Iosido dino rontob
nakapamasa antawa sampai nakapanalin. Suraton
sinod sampaping antawa sinod lombus sinod aso-po
surat. Ponorimakasih kou-no sid minonurat do
suraton dikou”. Sulindap Mangalis.

Yoku Tundokon Dangkin rontob minanalin om


minanaip (sampai pinaraliu diti tinungkusan do
kihorogo diti). Okonko yoku o sanganu/minonurat. Iti
solinan diti okonko dang ijuval/amu ijuval. Otopot ko
yoku: Tundokon M Dangkin O. Seremban, 2022.

NOT FOR SALE. INEDIBLE. BARF WOOF!

1
1. Opihot-po ko ininggom kara. Boros antawa janji do
banalko opihot, iadko ilo pongogos do ininggom kara
tu banalko opihot.
2. Kizap do roun nunuk. Boros do banalko ogumu:
asapou o boros.
3. A-asakatan do togonok. Sinamadan; pipupuzai
nopo.
4. Niloput sid Lampanit. Lumundu do minogkonia;
asot inovitan antad sid molohing.
5. Amu momunso do iasok. I kikaraatan I molohing
nga it anak nga kikaraatani. Iadko ilo pasok tiasok a-
punsoon.
6. Nokopuhus do zazamu. Minokisusuhul nga
kinikukudikai/kiniaasaai.
7. Aso bubu om bangkala. Notombubu; kumuro-
kumuro nga onong I do hukum. Iadko munsud nga
bangkala sumulok nga bubu.
8. Nakasaab do vahat. Nibas; nopongo I monginakan
I sanganu do valai nokorikot it ulun do sumombol.
9. Oruzou o jinggaon gontian taradamon. Ong okon
noko mogom-ogom-po o molohing di kigoos,
lumundu om kihukum inot anak o gumanti. Iadko
sundait dit asak o bavang nga talaga o gumanti.

2
10. Mongining-po tuod. Amu mangasip; amu
mongining. Iadko tuod tu aso tolingo.
11. Pidai do gangas. Banal-ko amu. Iadko ilo gangas
nga amu ipamaid tu kagangas
12.Pidai do karis. Banal-ko amu. Iadko ilo karis nga
amu ipamaid tu kotogu.
13.Iasok o lumansat monguva do lumansat. I
molohing dit ongosasanggong it anganak nga ongo
asanggong i; avasi ot idi avasi ot anak.
14.Monombitil-po lingguvang. Lumundu; amu milod
ovion o kakanan iadko lingguvang amu monombitil tu
tana o kakanan/akanon.
15.Mutolid o monggis, monggis vagu o tolid. I
molohing di tirisan do bagaral, bagaral vagu ot anak;
I molohing di tirisan do kigoos, lumundu om kihukum.
Kigoos, lumundu om kihukum vagu ot anak. Iadko
monggis tu kazu do nopili.
16.Monuu’w do salou. I minongivas dit aso koulian;
alaid sid valai dot ulun. Iadko ilo minagahau tu
banalko ozopos o salou tu ogumu ot ulun do
momoug/mongozopos nga sampai otuu’w.
17.Emot-po toli o tandaha. Odoot; nunu-nunu o varo
sid dau nga ontod-ko a emot dot ulun. Iadko ilo toli
do tandaha tu amu emot.

3
18.Gulu-gulu-no ong sodop. Gulu-no kening. Iadko
ilo sodop tu gulu no.
19.Sampit do sodop. Amu ali-ali; varo’t amu ali-ali,
iadko minsan-ko sodop nga kangkamoni.
20. Muli kampis barayit. Aso’t ovit; aso notomod-
tomod; aso nahul-ahul, yadko ilo nokoling dot muli i
nga akampis-kampis-i o barazit tu aso suvang-suvang.
21. Nilapak sid mato. Nipemoti o gamaon dau dot
araat; epemoti di savo dau i gama dau kumoriring do
vokon/gama dau dot araat (kusai antawa ondu).
Iadko nakatanga sid mato.
22. Niada sid rapak. Amu-no pinihohondom; ong
varo barang do nakatahak dau sid koruhang tu
niponulung amu-no mokikapus vagu om amu
mongompuli. Iadko ilo niada sid rapak tu amu-no
piimpa dot emot vagu/mimbulai vagu.
23. Isasak do rondom. Sampit do sodop; varot amu
ali-ali. Iadko minsan-ko rondom nga sasakoni.
24. Tumingaha tumudung nga aso bolingkohuvon.
Abasan-no mogihim nga aso’t emot-emot; ong
kibarang dot ihimon nga aso not elaan do kematan.
25. Vuditon sid pirizok om o emot. Musikim; tiamu-
amu opigovit dot ulun o ngaran tu mad aso guna.
Iadko abasan mogihim om elaan ogi.

4
26. Koluton do hojimat. Nokosuvot; mibo antawa
magandaha dot a-insan. Iadko sampai anu do hojimat
o kalambatan.
27. Nolopuan do kopizo. Koluton do hojimat;
alambat kibo antawa kandaha. Iadko sampai
kopongolopu pomodsu kopizo.
28. Linsou do Boros (Linsou sid tanga). Onsi do
boros; potujuvan do boros.
29. Minongolonu do molohing. Tinumalib do
molohing; amu asanggong o molohing nga asanggong
ong anak. Iadko linumunu antad sid molohing.
30. Kotipu dot asaan. Ahatul ot olim; minsanko
nelaan-no dot ulun nga kakali dot opihot o gama
mongolim. Iadko sampai otipu ot asaan nga amui
rulukan o gama mongolim.
31. Puza do iasok. Magavi; magavi do hukum antawa
magavi sid siou. Iadko minsanko iasok nga iuza to
amu-no piohondom o mangasok vagu.
32. Babakon o lanjang. Magavi; magavi/mangavi do
siou antawa sid hukum. Iadko minsanko lanjang nga
babakon tu amu-no pihohondom o magazau vagu.
33. Guvas nga iuli ngaran nga iuli. Magavi; monginud
do sampai matai. Iadko ong kotori/kamanang/kasaap
nga kuli o guvas ong amu nga bai ngaran po o kuli.

5
34. Notivak o sinukodon. Nokosopung tumanid;
amu-po nosukod banal nasavo-no ot ondu.
35. Notitisan do roloi. Novian do hukum; nakapagavi-
no nga amu nokotori/nakasaap.
36. Mangavi do roloi. Magavi; magavi do hukum;
mangavi do suvang do kangkab.
37. Ovutong-vutongi o kabang. Aso hukum.
38. Kigatasi o kabang. Manamparasa do koruhang;
pakaso hukum di boroson; momoros dot amu
kotingan dau. Iadko opodok-po it ulun kakali sumusu
varoi gatas sid kabang.
39. Monungag do hinamak. I karaatan di molohing di
ningkadan-no nga ginuli dit anganak; I karaatan di
nakatalib-no nga noguli vagu. Iadko ilo hinamak-no tu
aso-no guna nga tinungag vagu.
40. Navi ot adong. Novian; novian do barang; novian
do hukum. Iadko adong tu sid natad do sulap ong
kodung navi tantu navi no it ongoparai vokon.
41. Nomot ot asok turu. Banal noko novian; novian
do hukum; novian do barang. Iadko asok turu tu sid
natad-po do sulap om sid tanga-po dot adong ong
kodung nomot-no banal-noko bavi.
42. Minobpiri kondiri. Minogkonia; iosido kondiri o
minonimbaru do kolunduo; aso’t inovitan antad sid

6
molohing. Iadko ilo mobpiri tu kondiri o mongimbulai
dot apui.
43. Linumoput sid pampang. Aso’t idi om aso’t ama.
Okonko linumoput sid pampang: ki idi om kiama om
kiongoobpinai.
44. Aso sid gibang om aso sid vanan. Popiabaroni;
aso posuhulon; aso tabangan.
45. Elelobon do kavavanit. Ali-ali; aso murong
sumokot. Iadko ilot inilob do kavavanit tu aso
nununu.
46. Aso murong sumokot. Ali-ali; amu orompui;
vigvigoni ot inan. Iadko minsan-ko durong nga aso
nokosokot.
47. Mongolibambang do pomogunan. Amu
mikotoron; orimpanaw; mitopik-topik do
pomogunan. Iadko ilo kolibambang tu mitopik-topik
dot ongountu do kazu.
48. Ingkau-kaau do pomogunan. Amu mikotoron;
manau-panau nopo. Iadko ilo’t ingkau-kaau tu amu
mikotoron.
HOGOT A2
30. Iovozo do pompod do barat. Iovozo do koruhang;
ipovit do koruhang. Iadko ilo tumoron do movozo do

7
pompod/kovian do moginum/binaraton. Iadko ilo bai
pompod-po do barat o pavazaan/poviton.
31. Noturutan lumayag yahim. It ulun dit ahatul o
kamahal (obul) om varo-po nakamung dot orualan (o
boroson dau). Iadko ilo lumazag dot oturutan do
barat tu nomungan-po o kalangkas.
32. Ong okonko yogundolok a-opulu o barantai. Ong
okonko ioku amu otinganan; mongindazou dot aso
katalib dau do hukum; mongindazou dot aso katalib
dau do siou (pongoritan do humangi). Iadko I tangon
di Montoburui di minongitung dot aso kerad dau.
33. Tumintin-no om kavantai. Anak-anak vagu-no,
iadko I valai kodori tu kiabai rontob osusa tumintin
om kavantai-no o tambung/bilok sid abai.
34. Pangagaman-no om lompupukan (Lompupukan
om pangagaman). Sumuni-suni-no. Iadko kopodsu
om kopononsukolob mogom-no/tumimpuun-no
gumazo o susu.
35. Aso sodop om adau – motung-lotung o karatung.
Sodop adau-montongontod ot agung; aso nontob
miagung; ohigak o pomogunan.
36. Songonduk ot usukan. Songogongogom o
panding do nongoponu do kinomol do songkogos-
kogos sid origi do nikid o sirang antad sid bombong
ponong sid kotonobon sampai sid bombong ponong

8
sid kosilahon do sonsusuk-susuk o sumbiling sid
panding dot aso vuku miomputul di sumbiling tu
panasapan/ponizapan.
37. Emoti ot ulang dot unturu. Avasi om opurak;
pogindozohon dot uluno kavasi. Iadko minsan ulang
dot unturu nga emoti.
38. Emoti o gikou do tinai. Avasi om opurak banal;
koronu’w o kavasi om kopurak. Iadko minsan gikou
do tina inga emoti.
39. Minsan-ko kutu nga pipudungan. Misamod;
mikasamod; minsan opodok nga pibohogizani. Iadko
minsan-ko kutu nga pipudungan.
40. Inondoi do Kinoringan. Lumundu; kisurupu. Iadko
sinamadan-inondoi do Kinoringan.
41. Pigisoni ot ulun dot aso raha. Banal-ko avantang
ot ongoboros-minsanko manala dot ulun nga ivaza
sid a-elaan dit ulun di salaon. (Iti diti ogumu ot ulun
dot amu ozi tu okonko kira dot ulun/koruhang, baiko
manala, mongorungoi om monorob do koruhang o
tomodon).
42. Butizaon dot ongoulun. Avantang o kobuatano;
soumul ikozi dot ongoulun; susurupuvon dot
ongoulun; ong minisavo/ songongkob ikozi dot
ongoulun ot ongkob dau. Iadko butiza tu
pohupohuvon dot ulun om tungkusan dot ulun.

9
43. Aralom-po ko pusod do Rahat. Aralom o
pongitungan; amu olobot dot ulun o ginavo. Iadko ilo
pusod do Rahat tu aralom.
44. Pononsong do podi. Okudik nga akanoni; ombo-
no ong amu kovizau. Iadko bai ipongingkod do
podion.
45. Nolokud dot upakat. Piniuupakatan;
kinopozuvan dot upakat; kinapangaan dot ogumu ot
ulun.
46. Tinagad do hukum. I minisavo di pinopisavo dot
ongosukod; okonko baiko minisazang. Iadko pinongo
do hukum dot ongosukod.
47. Ivantai o tukad. Pongoritan mongoligou
dipomponon o songbinatang. Iadko ivantai o tukad tu
aso no mindahu mindakod.
48. Ivantai o domburan. Pongoritan mamanggil dot
asazun o monuvang valai. Iadko Ivantai o domburan
tu aso-no magazau do nokopung.
49. Pinotuntugan do barakat. Pomogunan do
kisurupu; ongkob dot ulun do kisurupu. Iadko
pinatahakan do barakat.
50. Napadtanaan dot ovit. Navagatan dot ovit;
ogumu ot ovit.

10
51. Monginta dot undang-undang/adat. Manala dot
ulun dot aso sala, pogorot do hukum do manala dot
ulun dot a-nakaladtak dot undang-undang/adat.
52. Ponginggat dot ongoulun. Oboboros dot ulun
ponong sid amu avantang; pogintukadan dot
ongoulun.
53. Pogintukadan dot ulun. Posuntuan dot ulun dot
araat; otuturan ponong sid araat.
54. Odung ot ikuhud-kuhud. Navagatan dot ovit;
ogumu ot ovit. Iadko sampai kongkub dot osibak-no
sid tana ot odung do kavagat do binabo.
55. Moningkau do raan do bundu. 1. Korud dot
ologod poponguva do bundu. 2. Mongonining do
koruhang.
56. Raraha ko kotokis. Aso rasa-rasa; oduruk om avi;
amu opurimanan. Iadko minsan raha nga aso kotokis.
57. Miit do basi. Oguvail; opintal do guvail. Iadko
nokiit sid basi tu aso tinganan mangalangkab.
58. Isikul ot oruntud. Kuran nopo nga torimaon;
pajalon nga sakaponi; kuran-kuran nga okunon. Iadko
ilo mamabo dot avagat nga sampai isikul ot oruntud
nga isapai I sid likud.

11
59. Kadan-no iparap sid mato. Kadan-no ipemot dot
ulun. Iadko ong amu aparap o mato amu osiratan dot
ulun.
60. Tumungkamang mongitung tumongkop do
pomogunan. Magavi mongitung; amu ozi magohago
nga banalko osuit o gama mongitung; mongitung dot
asot alazan. Iadko ilo tumungkamang tu amu ogi
alangkas nga asot alazan.
61. Nokotumpos sid tolingo. Nining; norongou, iadko
ilo nokotumpos tu nokosuvang.
62. Pongitung-po antad sid tompok do karam-nu
sampai sid pompod dot obuk nu. Monuhu papagavi
mongitung; monuhu mongitung dot odoromoi ogi
nga anaru ot itungon. Iadko ilot antad sid tompok do
karam sampai sid pompod dot obuk tu insanan.
63. Amu osingkudahan. Amu induruk; amu oruhai;
apagon o piupakatan; apagon ot itungon.
64. Inturu timbogoso. Boros dot opihot; janji dot
opihot; piniupakatan dot opihot. Iadko ilot inturu
timbogoso tu amu humuzad.
HOGOT A3
1. Iadko sinulu’w ot akiporoi. Kibahazan; kopionong
minisavo. Iadko ilot akiporoi tu inizo om kopioonong
do suluhon.

12
2. Iadko lumangus o lampung. Avasi; avasi om
avantang ot inan. Iadko ilo lumangus ot uva do punti
do lampung tu banalko avantang om ohovuhovu-no.
3. Iadko momidoi o lampakangon. Avasi; avasi om
avantang ot inan/andai ot inan. Iadko ilo
lampakangon tu avantang om andai ot inan.
4. Iadko mioput o kolibambang. Siombo-siombo nga
mivozo-vozo; amu mitatak. Iadko ilo mivozo o
kolibambang tu siombo-siombo nga amu kopitatak.
5. Iadko giniang java-“ginavo.” Ohigak om otomon o
ginavo.
6. Iadko modsu o montis. Modsu do banalko oduruk.
Tiamu-amu nokotolong sid vaig om tumindal iadko ilo
montis tu bai pobobohung sid vaig om nokotulud-no
vagu.
7. Iadko pinopitimbang o garau dot adau.
Minitimbang minisavo; avantang o kusai om avasi ot
ondu; nokopirad di kavantang do kusai om kavasi dit
ondu.
8. Iadko linapak o vulu. Ralan do banalko oluvas om
otulid. Iadko ilo linapak o vulu tu asot ohubang.
9. Iadko pinomili o babalon. Anganak do banalko
ongosasanggong; insanan it anganak dot
ongovavantang ot ongokusai om ongovavasi ot

13
ongondu. Iadko ilo babaal do pinimpilian tu sokoviai
nga ongotutulid.
10.Iadko pinopisumpak o luba. Ondu do banalko
avantang inan om orikos. Iadko ilo pinopisumpak o
luba tu inizo.
11. Iadko sumizong ot urali. Avantang o dolou. Iadko
ilot urali tu avantang ot uni.
12. Iadko mitimpa o kopizazo. Banalko otibang o
ngantak do lungkaki; avantang o ngantak do lungkaki.
Iadko ilo mitimpa monguni o kuvaza (kopizazo) tu
banalko otibang.
13. Iadko nalus o roun kutad. Insani pomodsuhut ot
ongoulun ong kodung nokining do boros dot
avantang om otopot. Iadko roun do kutad dilo’t
insani haba ong kodung notongus do barat.
14. Iadko sumilau o vulan. Ondu do banalko avasi
(pongoritan sid tangon).
15. Iadko giniang ngavan o ginavo. Ohigak om
otomon o ginavo.
16. Iadko miurut do volit. Miodu’w do banalko
magavi miboros bai a-mibobog. Iadko ilo miurut do
volit tu banalko magavi miboros ot ulun.

14
17. Iadko tututuon o mombu. Banalko asapou o
darun. Iadko ilo tutuon o mombu tu miinsan
tumantag o roun.
18. Iadko nokokotup do lios. Nokining do boros dot
atapatan iosido; binarasan do nonong I kabanaran do
gama momoros sampai it ulun di binarasan nga amu-
no mumbongut tu elaan dot otopot I binoros dino.
Iadko ilo nokokotup do lios tu motos I tu mongining
om mad mongitung (momurimon).
19. Iadko norulunan dot alud. Osiluhuk; osusaan.
Iadko ilo norulunan dot alud tu banalko osusaan om
osiluhuk/olungui.
20. Iadko kokoroton o lingguvang. Nopupusan do
hungot; magavi humungot. Iadko ilo kokoroton o
lingguvang tu banalko magavi miburuvid-ruvid.
21. Iadko notos o korotitik (polipikan). Umpug-
umpug dot ongoulun dot ogulow do mad mad nopo
nga notos do banalko ozom. Iadko ilo monguni o
korotitik (polipikan) tu banalko ogulow om mad nopo
nga otos tu banalko ozom.
22. Iadko binoroson. Minozom; minomongotos;
umpug-umpug dot ongoulun dot ogulow tu
miguguvail/midadahava nga minomongotos tu
nokining do boros dot ulun do kihukum om elo
pimbulai do kabanaran.

15
23. Iadko nalapos do konduruhan. Nikumikum: ikum
do sampai rumagang o vuros. Iadko ilo konduruhan
tu aragang.
24. Iadko nakaladtak do popou. Monumbozo;
kodung nosuhu ahago-no monumbozo. Iadko ilo
nakaladtak do popou tu kodung nakaladtak ahago-no
mogidu.
25. Iadko nolongit o dazap. Amu-no pinihohondom
iadko ilo nolongit o dazap tu amu piitung.
26. Iadko mintinta gomutan. Minisavo do banalko
momioduw; minisavo do banalko magavi miodu’w
bai a-mibobog.
27. Iadko tangkalagon. Aso rontob migasazou;
soumul manaupanau.
28. Iadko muramau o bosing. Ogumu o gamaon om
pokigagamaan; ong monodia do kakanan mivaliu-
valiu mangagama tu pokipapangaan kavi. Iadko ilo
muramau o bosing tu songkopanaho songkokokoto.
29. Iadko kakarahon o ginavo. Ohigak do tipanau;
ong koozian dau banalko tipanau om tirikot.
30. Iadko tumulud-tulud ot andaha. Ologod o
murulun do bavang.
31. Iadko moningaha-ningaha do timpaha. Otodtol
ot usig dot asu; magavi mongusig ot asu magahung.

16
32. Iadko sinaraban ot ulun. Ogumu ot ongoulun do
numpug.
33. Iadko kikizabon. Rumosi; antad ogi sid saralom
dot inan o rumosi.
34. Iadko bogilokon. Miagung do banalko otibang om
ohigak.
35. Iadko mokiupu-upu do viang. Gumorot; gumorot
om mokisian/mokitulung. Iadko ilo mokiupu do viang
tu gumorot mokitulung mokiupu.
36. Iadko miimpa do minogontong. Metoremot;
miimpa do tazon ko korikot-no dino. Iadko ilo miimpa
do mogontong tu tazon-ko korikot-no dino.
37. Iadko turug do mondorizu’w. Avantang ot uni,
avantang ot ongung. Iadko ilo turug do mondorizu’w
o gamaon tu avantang ot ongung.
38. Iadko miburung ot andaha. Miboros do banalko
opian. Iadko ilo miburung ot andaha tu a-ening/aso
dolou.
39. Iadko mongutu-ngutu do kodop. Manarahok
mongodut; anganak do manarahok mongodut tu
kumiodu’w. Iadko ilo mongutu do kodop tu
manarahok mongutu.
40. Iadko ponopuuan do nopulu o tindolou. It
ongoosukod dot ongkob ogi dau nga amu

17
ataud/ahatul. Iadko I ponopuuan dit nopulu o
tindolou tu norungoi-no o buatan.
41. Iadko kikizapan. Onuvu’w. Iadko ilo kizapan ot
apui tu oduruk om ahakang.
42. Iadko iku do barangkas. Bozoturut; kodung
kening do boros do koruhang sumuhut nopo; amu
mongitung do kabanaran sid ginavo dau kondiri.
Iadko ilo’t iku do barangkas tu siombo-siombo nga
habaon.
43. Iadko pantai do rahat. Ogumu; amu milod ovion.
Iadko ilo pantai do rahat tu aso tinganan mangavi.
44. Iadko nokotonduk o monggis. Opihot o ginavo;
amu mozo do buatan do koruhang; mongonong do
kabanaran. Iadko ilo monggis tu atahan amu
obingrungoi.
45. Iadko anak o nokokiit do butiza. It ulun di
nokemot do katagan dau nga amu elaan mongoguna;
amu elo mongitung. Iadko ilo’t anak o nokokiit do
butiza tu amu elaan monongkogunaan.
46. Iadko nokotilib o butiza do pomogunan. It ulun
do pogindozohon; ikozi dot ongoulun; avantang om
alagu. Iadko ilo butiza tu ozi kavi ot ulun.
47. Iadko niada o labu. Pinololongit dot amu elaan do
sinumiombo; mad nopo minamanau dot amu elaan

18
do siombo o pinakazahan. Iadko ilo labu tu nakada po
nga amu elaan do siombo om muro-kuro.
48. Iadko pinulizan. It ulun dit amu ali-ali nga kodung
nubatan turus ningkod. Iadko ilo pinulizan tu kodung
nopulizan turus ningkod (tilob po do niitan).
49. Iadko minidagang. It ulun dit amu ali-ali nga
kodung nubatan ningkod. Iadko ilo minidagang tu
kodung nokopidagang nopongo.
50. Iadko inomulan do rolow. It ulun dot aso
kosulungan. Ulun do minsanko sulung nga aso
(musikim).
51. Iadko tinontob o vakau. Miningkod banal; nunu
nopo I gagamaon ko buatan dot ulun do kodung
notiag nga iningkadan banal. Iadko ilo tinontob o
vakau tu kodung notontob nga mininsodu no/aso-no
kinopioputan.
HOGOT A4
1. Uvang asu. Uvang asu o kakanan. Kakanan: amu
milod ovion o kakanan. Uvang asu o himbaan: amu
milod ovion o kuvaan do himbaan. Iadko minsan asu
nga kuvang tu amu milod ovion o kakanan ko kuvaan.
2. Sadang sukul. Sadang sukul ku-no mining-ining:
pinokoining-ining ku-no; asarok ku-no kining. Iadko
ilo sadang tu sisirid tolingo.

19
3. Ongkob burunai. Lumundu; ogumu o barang sid
ongkob. Iadko ilo’t ongkob do burunai tu ogumu o
barang.
4. Matog sogo. Momintal; mogkorilo; monoruntud.
Iadko ilo sogo tu apatog.
5. Pisok domburan. Kihukum; anaru o hogot do
hukum; alaid om ompus ogi o boroson. Iadko ilo
sampai opisok o domburan tu alaid.
6. Longit tolingo. Alaid; linumalau; amu-no nokoguli
vagu. Iadko ilo sampai nolongit sid tolingo.
7. Gula sinantan. Gula sinatan o boros: nopili o boros;
avantang o boros; omis olunok-no o boros. Iadko ilo
gula om sinantanan-po.
8. Putus Karatas. (Garal do boros dit toun 1964 om
apakai sampai biano). Nolumbatos; natantu-no; amu-
no simbanan vagu. Iadko ilo nokosurat-no sid
karatas/buuk.
9. Tatad nginan. Soumul-umul; aso rontob; sampai
penlaid. Tatad nginan o gama sumana: sampai
penlaid o gama sumana. Iadko ilo sampai katatad dot
inan.
GARAL DO BOROS RUNGUS SIDE B (BUUK
KODUVO/B)

20
HOGOT B1
Susuk Busul. Ogumu. Susuk busul o polod: ogumu o
polod. Susuk busul ot ondurupis: ogumu ot
ondurupis. Susuk busul o mongkonihab: ogumu o
mongkonihab. Iadko ilo kumuro-kumuro nga osusuki
o busul tu ogumu.
Tarajang Timpan. Bai timpanon ot avasi ong ondu;
bai timpanon ot avantang ong kusai.
Lidang mato. Lidang mato ku no; Pinokoemot-emot
kuno; asarok kuno kemot. Iadko ilot olidang ot
adau/pomogunan tu aso korinding.
Gazo mindan. Gazo indan ku no; Pinokoindan-indan
ku no; asarok ku no indanai. Iadko ilot agazo-no o
gama mongindan.
Lingkung barazit. Kibahazan o buatan topot araat o
saralom do ginavo; avantang o boros ong miboro-
boros topot kiakal sid ginavo. Iadko ilo barazit tu
oringup o kabang osongou o rinuvang (madot asot
izon ong ematan sid kabang topot ogumu izon ong sid
saralom).
Tomou suloi. Ahago o gama sumuli do koruhang; ong
varo titihak dot ulun sid dau kodung naramit
pinotutunui-no dot iponuli iadko ilo suloi do valatik.
Gazat santut. Aso kengkadan; aso nontob. Gazat
santut o gama sumana: aso kengkadan o gama

21
sumana. Iadko ilo santut tu siombo-siombo nga
pioovit.
Pitu manis. Ondu do pitu manis: ondu dot avasi om
kibahazan; ondu dot aso kirad kavasi om kabahazan.
Iadko i tuturan dit ondu do pitu manis tu inturu
kopinturu o minanansavo.
Purutan kutu. Oluvas. Iadko ilo minsanko kutu nga
opuruti.
HOGOT B2
1. Tatak Karaban. (1) Ngaran do poniningot dit
orongit. Iadko sampai atatak o karaban do panangkus
dot ulun ong kodung ugadan i poniningot dot orongit.
(2) Kindoronok.
2. Mangabang Pahung. Novian do poboroson; aso
not itimpa. Iadko ilo pahung tu mabang-kabang nga
bongut ogi nga aso.
3. Sovoli todok. Kodung noboros nokosunu no. Iadko
ilo kodung notodok nga pinoruruol.
4. Avang miapu. Magkalu-kalu; kalu ong varo. Iadko
ilo miapu tu magkalu-kalu ong varo.
5. Sumuhut simpai. Bai movozo; bai sumuhut.
Sumuhut simpai do savo mongobpinai; bai sumuhut
simpai do savo mongobpinai. Iadko ilot orot tu
sumuhut dilo simpai.

22
6. Monolingong pirit. Amu mongining; iningi nga
midamu; tomodon do iadko amu ining. Iadko ilo pirit
(do linugu) tu iningi ilot ugadan nga mikovili-vili
midamu.
7. Tumimpa popou. Ingkanaon dot olomu-lomu
ngaran; rontob olomu-lomu. Iadko ilo tunuvan nga
pararanas do popou tumimpa.
HOGOT B3
Baran Sabil (Marang sabil). Baran sabil o boboroson:
ogumu o boboroson dot amu nokonong; aso tantu-
tantu do boboroson. Iadko ilo varo po marang om
varo po mabil tu ogumu ot amu nokonong.
Osodu okukon. Amu kerad; osodu o pibidaan; osodu
o pitonidan; osodu o pialatan. Iadko ilo't osodu
monguuk tu osodu o pialatan.
Balapas Tasil. Patalib di nosisihan; mangabus di
nagama dot araat. Iadko ilo palapas do tasil dau.
Tapis balanda. Tapis balanda o ginavo: natapis o
ginavo navi o ginavo; amu no simbanan vagu o
pongitungan.
Sungkad randagan. Asu do kodung kugad nga turus
magahung; asu do lalakou. Iadko ilo kodung
kotimpuun mongusig nga isungkad-no di sanganu o
randagan tu mongining-no do siombo o pogohungan.

23
Koritik tangkap. Koritik tangkap o hukum: hukum dot
aso koompusan nga aso't onsi; amu milod ovion o
boroson nga aso kasandatan. Iadko ilo't angkap tu
aso koingkadan moritik-koritik nga aso't avalang.
Pasa barazit. Pasa barazit o hukum: Aso't onsi do
hukum; minghukum-hukum dot amu do posondot do
kabanaran. Iadko ilo salong do pasa barazit tu kodung
nokosokot sid barazit nga sampai masa o barazit nga
amu no midu dot aso guna. (2) Asu do mongusig
ngaran. Topot ong igasu di sanganu sampai masa o
barazit nga amu kanu.
Vasi momilang. Avasi ong rontob kopononsukolob
sampai kinsosolon dot ematan; amu ogi avasi banal
ong ahaba do sulung.Iadko ilo't avasi ong rontob
kopononsukolob om kopisopilang do pinakol.
Tarantab tana. Manangkangap, ogumu o sovoon;
kodung kemot dot ovosihan iosido nga sovoon-no.
Iadko ilo tantabon sid tana tu aso not obi.
Tizuk buku. Ogumu ot elaan, minsanko it
ongopapagon nga elaani. Iadko ilo minsan sid
ongovuku nga otizuki.
Poting Korudu. Poting korudu o hukum; kihukum;
opintal; kodung pobingkoi do hukum sampai kihad ot
ulun nga amu-no simbanan vagu. Iadko ilo kodung
kopoting nga kokorudu.

24
Pulid vatang. (1) Pulid vatang o hukum: opihot o
hukum; amu simbanan vagu o hukum sampai varo't
otori. Iadko ilo misamung sumunsui sid vatang nga
varo't opulid. (2) minonokon dot imporizon dot amu-
no nokinsid om minatai. Iadko ilo minulidi sid vatang.
Miahau sahap. Miahau sahap o ginavo: amu
otontuan; mipiduvo o ginavo; "ong mibo o boroson"
tibo mad amu. Iadko ilo misasahau o sahap tu amu
otontuan do nunu sansahap.
Todokon Jarum. Opodok todokon jarum o pialatan:
opodok o pialatan. Iadko ilo todokon do jarum tu
opodok.
Lingkidan parai. Lingkidan parai-no o pibidaan:
opodok o pibidaan. Iadko ilo rontob kolingkid o parai
tu opodok.
Tiliban ngobuk. Atarom. Iadko ilo't otilib ot obuk om
kavaza sid tarom nga opudung.
Tana sosogulion. Tana dot avantang; tana do banalko
orombung ot ongototonomon; tana dot onuvu'w ot
ongototonomon. Iadko ilo tonomon do sasarap
adampal do minsosodop tu sogulioni.
Kumulit punti. Lumudou-ludou; lumomu-lomu;
tumimpuun lumomu. Iadko ilo kulit do punti tu
oludou om kumapal om sumakob.

25
Tumimpa ngadau. Pongoritan do parai do mansak-
ansak no; aragang-no do timpanon o tagad ong hiza
dot adau. Iadko ilo't osidangan dot adau nga
tumimpa-no rumagang.
Mongulun data. Gumasab; mongoginaka. Iadko
mongindaradaat dot ulun.
Totok sogo. Totok sogo o boros: olumbatos;
olumbatos o boros. Iadko ilo sogo tu insan-no totoko
om aso-no.
Vasi guol. (1) Vasi guol o boros: avantang ot
ongoboros ong moroboros topot varo monusuhut
dot araat; avantang o kobuatano topot varo't araat
sid saralom do ginavo. Iadko ilo guol tu avantang dot
akanon topot varo monusuhut dot akatol. (2) Kodung
mantang banalko avantang sid koruhang, kodung
rumaat banalko araat. Iadko ilo koduvo gingis o
buatan do guol tu kodung ogi amu akatol banalko
avantang dot akanon; kodung ogi akatol amu milod
akanon.
Orang koviton. Varis dot atangkai-no, pinsan
kengapat; mipinsan kengapat ko mipinsan kenlimo;
ong otutul varis, ong amu otutul ulun. Iadko ilo bai
koviton-po.
Topian manggas. Pongoritan do sumilau ot adau do
rontob kalanggat sid burul. Iadko ilo kountopian do

26
manggas mulai sid ongoginamaan. (Ong kodori ko
sampai biano ong it ogumu-po o manggas).
HOGOT B4
Tumuhun tumindal. Tumuhun tumindal mihukum:
garal dit ulun do kihukum; elo mihukum om
mogkovosihan sid kampung om elo mihukum sid
porinta. Iadko i pongoritan kodori dit kampung =
tindal om porinta = tuhunan.
Mindai haring. Ondu dot iso ogi ot anak; rontob
nokendai kinovosihan; ong avasi vasi ot ondu
osurutan-po o kavasi di sumuni' i iosido. Iadko ilo
nokendai om avasi.
Minonon sivot. (1) Mazad nokopisavo kadmoli-moli-
no; amu alaid o kinopisavaan om kianak no. (2) Irog-
irog ot anganak om nopongo i muranjat nga angali-
ali. Nisuntu sid sivot tu tazon dot a elaan do "tanid
tolingo" rogon. Iadko ilo sivot tu nunu nopo.
Hondot hodol. Kodung mongintahan posunu-no;
kodung rumait mihukum-no; kodung mangajanji
adau-no dilo. Iadiko ilo kodung nokohondot
nokohodol.
Otoron suhat. Opizo; aharap; amu osugkau.
Anak Linuva. Anak dot inimpusadan. Iadko ilo sid dau
o linuvaon.

27
Maganak apu. Manjaranjat-no sid pomogunan do
koruhang; maganak-no sid pomogunan dot ulun.
Iadko ilo magaganak-no do nakapangapu do
pomogunan.
Tumbozo kabang. Ombo-no ong opodok nga itahaki;
okudik nga itahaki. Iadko bai ponumbozo do kabang.
Kotumbozo tanak. "Pongoritan do dalai" do varo ogi
kionsi-onsi; ong mokiovit ot anak, varo ogi pilion do
iovit. Iadko ilo varo ogi kotumbozo tanak.
Gumbil tolingo. "Pongoritan do nizu" dot omulok-po;
ong osusu om kitan, kakali minggumbil. Iadko ilo
kogumbil do tolingo.
Susuon madi. "Pongoritan do nizu" dot omulok-po ko
gumbil tolingo; rontob amu osusu dilo kulit do nizu.
Iadko ilo't osusu'I ong madi.
Tomou harami. "Pongoritan do parai" do banalko
atarang; antad sid puun sampai sid uva nga avantang.
Iadko minsan mongomot-no om bai harami-po nga
kakali otomou tu mizau i.
HOGOT B5
Talangan Palad. "Pongoritan do minsusuvab"
mumba-no numavau; numavau-no. Iadko ilo't
ematan o ralan do palad nga atalang-no.

28
Mangambang gapas. (1) "Pongoritan do banalko
ohigak o lisun tumutud" miihas ogi do mobod o lisun
dot opurak sid savat. Iadko ilo nakabang om
kumambang ot uva do gapas (tanda dot avantang o
gama tumutud om osorob o tinutudan). (2)
"Pongoritan do banalko magavi mamabak om asavat
o gumbang sid rahat."
Kalang Duwa. Puntukon i koturu; pilion I lambahad;
amu kopiro milapos o boros nga it onsi; okudik ogi o
boros nga i linsou. Iadko ilo mikalang do toduvo-duvo
milapos o boros nga ininggom kara/lambahad.
Tinali bungkus. (1) Tinakapan o karaatan; nisusut o
kobungahan. Iadko ilo tinali om binungkus-po tu amu
emot ong i sid saralom. (2) Lingkung barazit.
Ulang laid. Gulu no; alaid-no ko ulun iadko ilo't alaid-
no ot ulang.
Lopot kobu. Kibahazan ong ematan topot varo't araat
sid ginavo; avantang o boros ong miboros-boros
topot varo pongitungan do mangakal. Iadko ilo kobu
do nipongolopot do bintanok tu madot aso linopot
topot varo sid saralom.= "Lingkung barazit".
Anak dinapu. Anak dot inimpusadan. Iadko ilo dinapu
tu inimbulai kondiri.

29
Mongobu-kobu. Duduvo miandak; eso o migol om
eso o sumundai (minisavo). Iadko ilo kobu tu
tosompuruk-puruk.
Momozo tapan. Mongontok momozo-bozo do
koruhang. Iadko ilo momozo-bozo om manahapan do
koruhang.
Mihas magab. Miihas mogidu do mitotongkizad.
Minihas magab: miniihas mogidu do
minitotongkizad. Iadko ilo't obuk do nakahagab tu
miihas om mitotongkizad.
Tatak ngadau. Tatak ngadau o hukum: kihukum;
anaru o hogot o hukum; alaid om ompus ogi o
boroson. Iadko ilo sampai mirikiris minsibak ot adau
tu alaid. "Pisok domburan".
Balapa sagut. Balapa sagut o hukum: matapatap-
nopo o kabang moroboros nga aso kabanaran;
soumul momingkoi do hukum nga aso't onsi; amu
milod ovion o boboroson nga bai kovukoko dot ulun.
Iadko ilo sagut tu aso lugu.
Luvid vatang. Luvid vatang o boros: nopili o boros;
opihot o boros; boros aso-no tumalib; lambahad.
Iadko ilo minsanko vatang nga koluvid.
Tatas rondom. Tatak rondom o hukum: Kihukum;
anaru o hogot do hukum; alaid om ompus ogi o

30
boroson. Iadko ilo sampai katatas do rondom tu alaid.
= "pisok domburan".

" Mindamo oku sid sokoviai i kapamasa om


kapanalin diti garal do boros/ suriban diti dot, I
surat i ngaran dau sampai boroson dot; Iosido dino
rontob nakapamasa antawa sampai nakapanalin.
Suraton sinod sampaping antawa sinod lombus
sinod aso-po surat. Ponorima kasih kou -no sid
minonurat do suraton dikou".
Gula sinantan
Sulindap Mangalis

31
GARAL DO
BOROS RUNGUS
SIDE-A/B Arangkap

You might also like