Google classroom giriş kodu !!!

Prof. Dr. Bilge DEMİR

Karabük Üniversitesi
ÇalışanlarınTemel İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi
Basic Occupational Health of Employees and Safety Training
ESC308 Occupational Health and Safety
CEC306 Occupational Health and Safety II
MSD308 İş Sağlığı ve Güvenliği

19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 1

 https://drive.google.com/open?id=1DoxGImiM97BCV6ZmnghO
ovFIlHGTQPGR
Introduction to Occupational Health and Safety
• 1. Introduction and Definition of Terms
Chapter 1: • 2. Historical Background
• 3. Scope of Occupational Health and Safety

19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 2

 İş Sağlığı ve Güvenliği
ÖNCELİKLİ HEDEF;

İş Kazalarını ve Meslek Hastalıklarını

Önlemektir.

Occupational health and Safety

PRIORITY TARGET;

To Prevent Occupational Accidents

and Occupational Diseases.

19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 3
13
 Take safety precaution before starting work
19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 4
Tanım ve amaç - Definition and Aim
• İş sağlığı ve güvenliği (İSG) ya da işyeri sağlığı ve güvenliği (İSG),
İşyerlerinde işlerin yürütümü sırasında, çeşitli nedenlerden kaynaklanan,
sağlığa zararlı ve güvensiz durumlardan korunmak amacıyla yapılan
sistemli ve bilimsel çalışmalardır ,
• İş sağlığı ve güvenliği programlarının amaçları, güvenli ve sağlıklı bir
çalışma ortamlar oluşturmaktır.
• İSG de işçi, aile üyeleri, işveren, müşterileri ve iş ortamında bulunan
herkesi kapsamaktadır.
• Occupational health and safety (OHS) or workplace health and safety (OHS)
are systematic and scientific studies carried out in order to protect against
harmful and unsafe situations caused by various reasons during the
execution of works in workplaces,
• The objectives of occupational health and safety programs are to create a
safe and healthy working environment.
• OHS includes workers, family members, employers, customers and
everyone in the business environment.
19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 5
 • İSG tasarımla başlayan
• bakım ve sürdürülebilir güvenilirlik ile
devam eden,
management's commitment

• liderlikle,
• insan davranışlarıyla

boards and audit

security culture

maintanance
• toplumsal kültür ile etkileşim halinde
olan bir yapı olarak düşünebiliriz.

Design
• Bu yapı, şekildeki sütunların üzerinde
yükselmek durumundadır.
• Starting with OHS design
• continuing with maintenance and
sustainable reliability,
• leadership,
• with human behavior
İSG (iş sağlığı ve güvenliği)… • we can think of it as a structure that
interacts with social culture.
OHS (occupational health and safety)… • This structure must rise above the
columns in the shape
19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 6
19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 7
 Türkiye’de ve Dünyada İş Sağlığı ve Güvenliği
(İSG)
PROF. DR. BİLGE DEMİR
bdemir@karabuk.edu.tr

Bu dersin sonunda ne
öğreneceksiniz?
• İşyerinizde ve yaşam çevrenizde hangi
kimyasal, biyolojik, fiziksel, ergonomik
faktörler ile, yangın, patlama,
radyoaktivite vb. risk faktörleri bulunur?
• Ve onlardan zarar görmenizi nasıl
önleyeceksiniz?
• İş kazası ve meslek hastalığından ölümleri
nasıl önleyebiliriz?
• Sağlık gözetimi ne anlama geliyor?
• Dünyadaki uygulamalardan örnekler
19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği
What will you learn at the end of this lesson?
• Chemical, biological, physical, ergonomic
factors, fire, explosion, radioactivity etc. Are
there risk factors?
• And how will you prevent them from being
harmed?
• How can we prevent deaths from work
accident and occupational disease?
• What does health surveillance mean?
• Some of the applications in the world
8
 Nerden geldik ? Ne
AMAÇ Nereye gidiyoruz?
durumdayız?

İSG genel yapı,

İstatistikler ve karşılaştırmalar
İSG durum değerlendirme
19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 9
19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 10
BAKANLIK YAPISI - MINISTRY STRUCTURE
Occupational Health and Safety in Türkiye
Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı
İş Teftiş Kurulu Başkanlığı
Guidance and Inspection
İTK Department
İSGGM Labor Inspection Board

ÇASGEM - Çalışma ve Sosyal

İSGÜM ÇASGEM Güvenlik Eğitim
Araştırma merkezi.. Labor and
Social Security Education
Research center.
http://www.casgem.gov.tr/tr

19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 11

19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 12
İş kazalarını ve meslek hastalıklarını önlemek için devlet, işveren ve çalışanların bazı
sorumlulukları vardır.
Government, employers and employees have some responsibilities to prevent
occupational accidents and diseases. Alınan önlemlere
uymak.
Yasa çıkarmak
Olumsuz durumları
Altyapı oluşturmak Government employees
bildirmek
Denetlemek KKD Kullanmak
To legislate Measures taken
Creating infrastructure employers comply.
audit
işveren Negative situations
report
Using PPE
Önlemler almak Taking measures
Araç gereçlerin tam olması Complete equipment
İşyerinde İSG uygunluğunu Checking OHS compliance
kontrol etmek at the workplace
Bilgilendirme Information
19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği
Eğitim 13
Education 14
İş Sağlığı ve İş Güvenliği İle İlgili Mevzuat

• ANAYASA, CONSTITUTION,

• ULUSLARARASI SÖZLEŞMELER • INTERNATIONAL CONTRACTS

• YASALAR, • LAWS,

• YÖNETMELİKLER, • REGULATIONS

• TEBLİĞLER • COMMUNIQUES

• STANDARTLAR • STANDARDS

19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 14

15
 o Kanun veya yasa, bir anayasal hukuk rejiminde, yetkili organlarca
meydana getirilen hukuk kurallarıdır. Yasama organınca yapılan
kanun adıyla gerçekleştirilen işlerdir. Hukuk ile benzerlik taşır
ancak hukukun öğelerinden sadece biri ve hukuk kaynaklarından
sadece biridir. TBMM
Law is a rule of law established by competent bodies in a constitutional
o Tüzük, yasalarca işlerin nasıl yapılacağını gösterir,
legal regime. These are the works performed under the name of the law
carried out by the legislature. It is similar to law, but it is only one element o Bakanlar Kurulunca, Resmi Gazetede , Danıştay denetimi
of law and only one of the sources of law. Turkish Grand National Assembly o kurum ya da kuruluşun amaçlarını, görevlerini ve izleyeceği
yol ve yöntemleri belirttikleri maddeler bütünüdür.
The charter: shows how to do things by law, By the Council of Ministers,
in the Official Gazette, Supervision of the Council of State It is the totality o Yönetmelik, bakanlıkların ve kamu tüzel kişilerin kendi görev
of the articles that the institution or organization specifies its aims, duties alanlarını ilgilendiren kanunların ve tüzüklerin uygulanması için
and the ways and methods to follow. çıkardıkları hukuk kurallarıdır.
The regulation is the law rules that ministries and public legal entities o Resmi Gazetede yayımlanır ve yürürlüğe girer fakat
enforce for the implementation of laws and regulations concerning their yönetmeliklerin hepsi Resmî Gazete'de yayınlanmaz. Hangi
duties. yönetmeliklerin Resmî Gazete'de yayınlanacağı kanunlarla
It is published in the Official Gazette and takes effect, but not all belirlenir.
regulations are published in the Official Gazette. Which regulations will be
published in the Official Gazette is determined by laws.
o Usul Esaslar, feedback sonucu kontrol, denetim, inceleme, kesin
hükme bağlama veya yargılama sonucunda tespit edilen
Procedural Principles, control, inspection, inspection, final judgment or durumların
judgments determined by trial o resmi gazetede yayımlanarak yazılı olarak belirlenmiş
It is published in the official newspaper and determined in writing. It is halidir. Yönetmelikler ile belirlenir.
determined by regulations.
o Genelge, her kurum içerisinde belli bir konuda yapılacak mevzuat
uygulamalarına açıklık getiren, uygulamada görülen
The circular clarifies the legislative practices to be carried out on a
particular subject within each institution and is seen in practice. o eksiklik ve aksaklıkların düzeltilme yollarını gösteren,
These are general orders regarding the details showing the ways of usulsüz uygulamaları kaldıran ayrıntılara ilişkin genel
correcting deficiencies and malfunctions and removing irregular
19.5.2020 Prof. Dr.practices.
Bilge DEMİR emirlerdir.
KBÜ Makine mühendisliği
15
 16

▪ Türkiye’de “İş Sağlığı ve Güvenliği” konularının temelini teşkil eden hususlar,

▪ Anayasa, constitution

ÜLKEMİZDE İSG ▪
▪
Borçlar Kanunu, Law of Obligations
Umumi Hıfzısıhha Kanunu, General Sanitary Law,

UYGULAMALARI ▪ 4857 sayılı İş Kanunu, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası
Kanunu gibi yasalarla güvence altına alınmıştır. 2003….
▪ ESAS - 6331 sayılı İş sağlığı ve güvenliği kanunu
19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği
 6331 SAYILI KANUNDA
UYGULAMA
AMAÇ - KAPSAM VE İSTİSNALAR
• 50’den az çalışanı olan tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri
için 1 Ocak 2014’te yürürlüğe girmiştir.
• 50 üzeri çalışanı olan işyerleri için 1 Ocak 2013’te yürürlüğe girmiştir.
• Kamu kurumları ile 50’ den az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer
alan işyerleri için 1 Temmuz 2020 ‘de zorunlu olacaktır.
AIM - SCOPE AND EXCEPTIONS
• It entered into force on January 1, 2014 for workplaces in the
dangerous and very dangerous class with less than 50 employees.
• It entered into force on 1 January 2013 for workplaces with more than
50 employees.
• It will be mandatory on July 1, 2020 for workplaces with public
institutions and less than 50 employees and in the less dangerous
class.
19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 17
 6331 Sayılı Kanunda Uygulama
Application in Law No. 6331
Amaç -Kapsam
• AMAÇ ; İşyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması ve mevcut
sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi için işveren ve çalışanların
görev, yetki, sorumluluk, hak ve yükümlülüklerini düzenlemektir.,
• KAPSAM; Bu kanun; kamu ve özel sektöre ait bütün işlere ve
işyerlerine, bu işyerlerinin işverenleri ile işveren vekillerine, çırak ve
stajyerler de dâhil olmak üzere tüm çalışanlarına faaliyet konularına
bakılmaksızın uygulanır.
• OBJECTIVE; To regulate the duties, authorities, responsibilities, rights
and obligations of employers and employees in order to ensure
occupational health and safety at workplaces and to improve existing
health and safety conditions.
• SCOPE; This law; applied to all public and private businesses and
workplaces, employers and employers' representatives of these
workplaces, apprentices and trainees, regardless of their field of
activity.

19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 18

 Amaç -Kapsam ve İstisnalar …
İSTİSNALAR;
A. Fabrika, bakım merkezi, dikimevi ve benzeri işyerlerindekiler hariç
Türk Silahlı Kuvvetleri, genel kolluk kuvvetleri ve Milli İstihbarat
Teşkilatı Müsteşarlığının faaliyetleri.
B. Afet ve acil durum birimlerinin müdahale faaliyetleri.
C. Ev hizmetleri.
D. Çalışan istihdam etmeksizin kendi nam ve hesabına mal ve hizmet
üretimi yapanlar.
6331 Sayılı E. Hükümlü ve tutuklulara yönelik infaz hizmetleri sırasında, iyileştirme
kapsamında yapılan iş yurdu, eğitim, güvenlik ve meslek edindirme
Kanunda faaliyetleri
Exceptions;
Uygulama A. Activities of the Turkish Armed Forces, general law enforcement and
the Undersecretariat of the National Intelligence Agency, except
those in factories, maintenance centers, sewing shops and similar
workplaces.
B. Intervention activities of disaster and emergency units.
C. Home services.
D. Those who produce goods and services on their own behalf without
employing employees.
E. During the execution services for convicts and detainees, the
19.5.2020
dormitory, education, security and vocational activities carried19out
Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği
within the scope of improvement
 YENİ KANUNLA BİRLİKTE, WITH THE NEW LAW
• Kanun Kapsamındaki Bütün İşyerleri; •
• Risk analizini yaptıracaklar
• Acil eylem planını hazırlayacak
• Çalışanların eğitimlerini tamamlayacak •
• Ölçüm ve muayene işlemleri
tamamlanacak
• Çalışanlar kendi aralarında temsilci
atamalarını yapacaklar
• İşyerinde iş sağlığı ve iş güvenliği kurulu •
oluşturulacak
•
All Workplaces Under the Law;
• They will have risk analysis
• Prepare emergency action plan
To complete the training of employees
• Measurement and inspection
processes will be completed
• Employees will appoint
representatives among themselves
Occupational health and safety board
will be established in the workplace

19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 20

1. Dilaver Paşa (Nizamnamesi”nde) - Regulations (1865):
Ereğli ve Zonguldak kömür havzası işçilerinin dinlenme ve tatil zamanları,
barındırma yerleri, çalışma saatleri ve onların sağlıkları ile ilgili çeşitli konuların ele
alındığı görülür. It is seen that Ereğli and Zonguldak coal basin workers deal with various
issues related to rest and vacation times, accommodation, working hours and their
health.
2. 1869 yılında çıkarılan “Maadin Nizamnamesi”
• Bütün madenlerde çalışanların güvenliği ile ilgili çeşitli hükümleri düzenleyen bir
mevzuattır.
• Maadin Nizamnamesi, kömür madeni iş kolunda, o devirde yürürlükte bulunan
zorunlu çalışmayı ortadan kaldırmış ve bu suretle çalışmanın ekonomik yönlerinin
yanında insani yönlerine de değer verilmesi vurgulanmak istenmiştir.
• 23 Nisan 1920’de Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin kurulduğu tarihten itibaren ise,
iş sağlığı ve güvenliği olgusu da gündeme getirilmiş ve çeşitli yasal düzenlemeler
yapılmaya başlanmıştır.

19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 21

Geçmişi anlamak kuşkusuz, hazır zamanı ve geleceği inceleyen sağlık ve güvenlik çalışmalarına
yardımcı olur.
Understanding the past undoubtedly helps with health and safety studies that examine time and
future.
• Zira sağlık ve güvenlikteki modern gelişmeler Because modern developments in health and
ne tek başınadır, ne de bağımsızdır. Bu safety are neither alone nor independent. This is
devamlılığın bir parçasıdır. part of continuity.
• Bu devamlılık, en az Eski Mısırlılar (M.Ö. 1500) This continuity begins at least as long as the
kadar uzun zaman önceden başlar. Ancient Egyptians (1500 BC).
• Hâlen ayakta bulunan piramitlerden akılda What was still in mind from the still standing
kalan, inşaatı için yeterli iş gücünün sağlanması pyramids was the establishment of medical
için, tıbbi servisler kurulmasıydı. services to provide sufficient workforce for its
construction.
• Hatta (Toplam 283 maddeden oluşan) M.Ö.
2000’lerde Babil İmparatorluğu’nun kurucusu Even (consisting of a total of 283 items) BC. The
Hammurabi (M.Ö. 1819-1950) tarafından Hammurabi Laws prepared by the founder of the
hazırlanan Hammurabi Kanunlarında iş sağlığı Babylonian Empire in the 2000s, Hammurabi
ve güvenliği hususunda hükümler (1819-1950 BC) contain provisions on
bulunmaktadır. occupational health and safety.

19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 22

M.Ö. 370 tarihinde Hipokrat (Hipokrates,
M.Ö. 466 - M.Ö. 379)
ilk kez kurşunun zararlı For the first time, the harmful effects of
etkilerinden söz etmiş, lead were mentioned,
kurşun koliğini tanımlamış, defined lead bullet,
halsizlik, weakness,
kabızlık, constipation,
detected symptoms such as strokes and
felçler ve görme bozuklukları gibi visual pressure
belirtileri saptamış
and his findings are clear in the
ve bulguların kurşun ile ilişkisini relationship with lead.
açık bir biçimde ortaya koymuştur.

19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 23

 Agricola, Jachymor’da
• Dünyada ilk mineroloji bilgini olarak bilinen ve
1494 ile 1555 yılları arasında
• yaşayan Georgius Agricola, bazı zehirlerin
etkilerini belirlemiş, koruyucu önlemle ileri
sürmüştür.
• hekimlik yaptığı yıllarda, mineraloji ve maden
izabelerinde çalışanların sorunlarını incelemiş ve
gözlemlerini 1530 yılında “De Re Metallica”
isimli eserinde yayınlamıştır.
• Zamanın jeoloji, madencilik, metalurji bilgilerini
de kapsayan önemli bir yapıt olan söz konusu
kitabında, tozu önlemek için maden ocaklarının
havalandırılması gerektiğini belirtmiş, iş kazaları
ve iş güvenlik yöntemleri konusunda önerilerde
bulunmuştur.
19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği
Known as the first mineralogy scholar in the world,
between 1494 and 1555
living Georgius Agricola has identified the effects of
some poisons, protective measures he asserted.
During his years as a physician, he examined the
problems of employees in mineralogy and mining and
published his observations in his book "De Re
Metallica" in 1530.
In his book, which is an important work of the time
including geology, mining, and metallurgy, he stated
that the mines had to be ventilated to prevent dust
and made suggestions about work accidents and
work safety methods.
24
business medicine
İşçi sağlığı ve iş güvenliğinde
köklü ve çağdaş nitelikteki
gelişmeler Bernardino
Ramazzini (1633-1714) ile
İtalya’da başlamış, bilimsel
diyebileceğimiz iş hekimliği
ortaya çıkmış fakat gelişmelerin
devamı Sanayi Devrimi sonrası
İngiltere’de olmuştur.
19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği
Radical and contemporary
developments in occupational health
and safety started in Italy with
Bernardino Ramazzini (1633-1714), and
business medicine, which we can call
scientific, emerged, but the continuation
of the developments was in England
after the Industrial Revolution.
25
Berdardino Ramazzini
• 1633 ile 1714 yılları arasında yaşayan işçi
sağlığı ve iş güvenliği konusunda önemli
çalışmalar yapan İtalyan Berdardino
Ramazzini felsefe ve tıp okuyarak yetişmiş ve
Padova Üniversitesinde öğretim üyeliği
yapmıştır.
• Uzun incelemeler sonucu 1713 yılında
yayınladığı “De Morbis Artificum Diatriba”
isimli kitabında özellikle iş kazalarını önlemek
için, iş yerlerinde koruyucu güvenlik
önlemlerinin alınmasını önermiştir (Şekil 4).
Asıl uzmanlığı epidemiyoloji (salgın
hastalıklar) olduğu halde meslek hastalıkları
konusunda üne kavuşmuş ve işçi sağlığının
kurucusu sayılmıştır.
19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği
Italian Berdardino Ramazzini, who carried out
important studies on occupational health and safety,
who lived between 1633 and 1714, grew up by
studying philosophy and medicine and taught at the
University of Padova.
In his book titled “De Morbis Artificum Diatriba”
published in 1713 as a result of long examinations,
he suggested taking protective safety measures at
workplaces to prevent occupational accidents (Figure
4).
Although his main specialty is epidemiology, he
gained a reputation in occupational diseases and was
considered the founder of worker health.
26
3. İSG ‘nin Dünyadaki ve Türkiyedeki Tarihsel Gelişimi
İş Sağlığının Kurucusu idi… İlk İşyeri hekimi oldu.
Hastalara mesleğinin sorarak,
Ayrıntılı çalışma öyküsü alarak,
İş ve hastalık ilişkisini sorguladı.
De Morbis Artificum Diatriba (Çalışanların hastalıkları) adlı kitabında meslek hastalıklarını
sistematik olarak ele aldı.
1986’ da Joponya’ da açılan İş ve çevre sağlığı Üniversitesinin bahçesine
Dr. Ramazini’ nin heykeli dikildi.
Konferans salonuna adı verildi.
He became the first workplace doctor.
By asking patients about their profession, 3.1.3. Dr. Bernardino Ramazzini 1633-1714
Taking a detailed study history,
He questioned the relationship between work and illness.
In his book De Morbis Artificum Diatriba (Diseases of Employees), he systematically
addressed occupational diseases.
He was the Founder of Occupational Health…
Opened to the garden of the University of Occupational and Environmental Health,
opened in 1986 in Joponia.
Dr. The statue of Ramazini was erected.
The 19.5.2020
conference room was named
27 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği
3. İSG ‘nin Dünyadaki ve TürkiyedekiTarihsel Gelişimi
3.1.4. Sanayi Devrimi ve Sonrası
1761’ de Buhar keşfi ile birlikte,
fabrikalar oluştu.
Tarımda çalışanlar fabrikalarda
çalışmaya başladı.
Göçlerle birlikte, Ailelerin parçalandı.
Sağlıksız koşullarda barınma,
Yetersiz beslenme,
Uzun süre çalışma, aşırı yorgunluk,
Olumsuz çevre koşulları, salgın
hastalıklar,
İş kazaları ve meslek hastalıkları
Çalışanın sağlığının bozulmasına ve
ölümlere neden oldu.
İSG toplumsal sorun olarak toplumun
ilgisi çekmeye başladı.
19.5.2020
28
With the discovery of Steam in 1761,
factories were created.
Those working in agriculture started
working in factories.
With the immigration, the families
were torn apart.
Shelter in unsanitary conditions,
Not enought feeding,
Working for a long time, extreme
fatigue,
Unfavorable environmental
conditions, epidemics,
Occupational accidents and
occupational diseases
It caused deterioration of employee
health and deaths.
OHS started to attract the attention of
society as a social problem
Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği
3. İSG ‘nin Dünyadaki ve TürkiyedekiTarihsel Gelişimi
• Emile Zola’ nın Germinal
Lewis Carol’ ın Alice Harikalar Diyarında
(Charles Lutwidge Dodgson, 1861) v.b. Roman ve öykülerde de
• Kurşun zehirlenmesi,
• Civa zehirlenmesi,
• Akciğer hastalıkları gibi meslek hastalıkları görülmektedir.
• Emile Zola's Germinal Lewis Carol's Alice in Wonderland (Charles
Lutwidge Dodgson, 1861), etc. Also in novels and stories
• Lead poisoning,
• Mercury poisoning,
• Occupational diseases such as lung diseases are seen.

19.5.2020
29 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği
“MAD HATTER”
 3.1.5. Dünyada İSG ile ilgili ilk yasal düzenlemeler
• 1802 de çıraklara yönelik olarak (Health and Morals of
Apprentices Act) ilk yasal düzenleme İngilterede yapıldı.
• Çalışma süresi 12 saat/gün, 58 saat/hafta

• 1833 de çıkarılan yasa ile Een küçük çalışma yaşı 10 oldu.

3. İSG ‘nin • Doktor raporu (işe giriş muayenesi) getirildi.

Dünyadaki ve •
•
1847 de işyeri denetimi yasalaştı.
İş müfettişliği (fabrika denetçiliği)
Türkiyedeki • The first legal arrangement for apprentices (Health and Morals of
Apprentices Act) was made in England in 1802.
Tarihsel • Working time 12 hours / day, 58 hours / week

Gelişimi • With the law enacted in 1833, Een was at the age of 10.

• A doctor's report (recruitment examination) was brought.

• In 1847 workplace control became law.

• Labor inspector (factory auditor)

19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği

 Sanayinin de gelişimine paralel olarak, İngiltere dahil pek çok
ülkede bu konuda yasal düzenlemeler yapıldı.

1819 - 1891 İngiltere,

3. İSG ‘nin
1839 Almanya,
Dünyadaki
ve 1840 İsviçre,

Türkiyedeki 1841 Fransa

Tarihsel 1877 A.B.D.

Gelişimi
Bu konudaki ilk yasal düzenlemeleri yapan ülkelerdi.

Rusya’daki Bolşevik ihtilali, gelişmiş ülkelerin çalışanların

sorunlarına eğilmelerine neden olmuştur.
19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 31
3. İSG ‘nin Dünyadaki ve Türkiyedeki Tarihsel Gelişimi
• 1922’ de Moskova’ da Semasho Tıp
Enstitüsünde İş Hijyen Bölümü Kuruldu.
• Uluslararası Çalışma Örgütü ILO
(International Labour Organization)
1919’ da Versay antlaşmasındaki milletler
cemiyeti ile kuruldu.
• ILO 1944’ de yeniden re-organize
edilerek bütün ülkelerin katılımına açık
hale getirildi.
• İSG ile ilgili bağımsız bir kanun ancak
1970’ de A.B.D.’de " Occupational Safety
and Health Act" (OSHA) adıyla yürürlüğe
girdi.
• 1974’ de İngiltere de yayımlanan " Health
and Safety at Work Act" adlı kanun ikinci
örnektir.
19.5.2020
32
Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği
Occupational Hygiene Department was
established in Semasho Medical Institute in
Moscow in 1922.
The International Labor Organization ILO
(International Labor Organization) was
established in 1919 with the nations
association under the Versailles treaty.
The ILO was reorganized in 1944 and made
available to all countries.
An independent OHS law was enacted in 1970
under the name "Occupational Safety and
Health Act" (OSHA) in the U.S.
The law named "Health and Safety at Work Act"
published in England in 1974 is the second
example.
 33

3.1.6. Günümüzde İSG ile ilgili Uluslararası

Kuruluşlar
• Uluslararası Çalışma Örgütü- ILO (1919) (International Labour Organization)

• Dünya Sağlık Örgütü- WHO (1946) (World Health Organization)

• Avrupa Komisyonu İş Sağlığı ve Güvenliği Ajansı- OSHA 2062/1994 , 1643/1995 ve 1654/2003.

• (The European Agency For Safety and Health At Work)

19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği

3.1. İSG ‘nin Türkiyedeki Tarihsel Gelişimi
3.2.1. Osmanlı Döneminde İSG
Osmanlı döneminde sosyal güvenlik ahilik, loncalar ve
vakıflar vasıtasıyla sağlanmaya çalışılmıştır.
Gümüşhane, Ergani, v.b madenlerdeki çalışmalar ile
1829’da Ereğli’de bulunan kömür madeni ile ilgili
1867’de Dilaver Paşa Nizamnamesi ve
1869’da Maaddin Nizamnamesi
Çalışma koşulları, yatakhane, çalışma süresi,
ücret, v.b. sosyal hayatı düzenleyen ilk belgelerdir.
1871’de kurulan Ameleperver Cemiyeti
Tekstil, gıda, kağıt işkolu işçilerinin,
1895’ de Osmanlı Amele Yardımlaşma Cemiyeti
Tophane işçilerinin, çalışma koşullarının iyileşmesi
için çalışma yaptılar.
19.5.2020
34 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği
In the Ottoman period, social security was tried
to be provided through ahilik, guilds and
foundations.
With works in the mines of Gümüşhane, Ergani,
etc.
Related to the coal mine located in Ereğli in
1829
Dilaver Pasha Regulation in 1867 and
Maaddin Ordinance in 1869
Working conditions, dormitory, working time,
fee, etc. are the first documents that regulate
social life.
Ameleperver Society founded in 1871
Textile, food and paper industry workers,
In 1895, the Ottoman Labor Relief Society
worked to improve the working conditions of
Tophane workers.
• Birinci Büyük Millet Meclisi Dönemi
• Bu sürekliliğin sağlanması amacıyla büyük bir işçi kitlesinin ağır çalışma
koşulları içinde bulunduğu Zonguldak ve Ereğli Kömür İşletmelerinde
konunun üzerinde 1921’de 151 Sayılı Ereğli Havza-İ Fahmiye Maden
Amelesinin Hukukuna Mütealik Kanun

• Law on the Law of Ereğli Havza-İ Fahmiye Mining Surgery No.

• 1926’da Borçlar Kanunu İle İş Kazası-Meslek Hastalığı İle İlgili Hükümler, Law
of Obligations and Provisions on Work Accident-Occupational Disease
• 1930’da Belediyeler Kanunu İle Denetim Control by Municipalities Law
• 1930’da 1593 Sayılı Umumi Hıfzısıhha Kanunu
• 1936’da 3008 Sayılı İş Kanunu, 1971’de 1475 Sayılı İş Kanunu, Numbered
Labor Law 2003’te 4857 Sayılı İş Kanunu
• 1945’te İş Sigortaları Kurumu Kanunu, Business Insurance Agency
• 1946’da Çalışma Bakanlığı Kurulması Establishment of the Ministry of Labor
• 1964’de 506 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu, 2003’te 4959 Sayılı Sosyal
Sigortalar Kanunu
19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 35
ÇAĞDAŞ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ……….
10.06.2003 tarihli Resmi Gazetede yayınlanan 4857 iş
sayılı yeni İş Kanunu
Kanunu ile buna bağlı ve Ulusal Program’da yer alan 28
adet AB
İş Sağlığı ve Güvenliği Direktifini karşılayan 21 adet
Yönetmelikle birlikte toplam 34 adet yönetmelik ve 4 adet

tebliğ hazırlanarak 09.12.2003 tarihinden itibaren Resmi

36
19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği
 Herhangi bir ülkenin; emeğin insani koşullarını benimsememesi, kendi ülkelerindeki durumu
iyileştirme isteğinde olan diğer ülkeler için de bir engel teşkil eder.
ILO, hükümet, işveren ve işçi temsilcilerinin yer aldıkları üç taraflı tek BM kuruluşudur.
ILO, 185 Üye Devletin hükümetlerinin ve sosyal ortakların; çalışma standartları ve politikalarını
serbestçe ve açıkça tartışabildikleri kendine özgü bir forum niteliğindedir. İlk başta: ILO Sekreteryası:
Cenevre 40’ı aşkın ülkede bölge, alan, ülke ofisi
https://www.ilo.org/ankara/lang--tr/index.htm

Amaç: Sosyal adalet ve uluslararası

insan ve çalışma haklarının
iyileştirilmesi

• İnsan haklarına saygı

• Yeterli yaşam şartları
• İnsanca çalışma koşulları
• İstihdam imkanları
19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR • Ekonomik güvence
KBÜ Makine mühendisliği 37
1.1. Active Labour Market Policies 1.12. Health and Safety at the Workplace
2.2. Child Labour 2.13. Informal Economy
3.3. Employment-rich Economic Growth 3.14. Labour Market Information Systems
4.4. Enterprise Development 4.15. Labour Migration
5.5. Environment and Green Jobs 5.16. Labour Standards
6.6. Equality 6.17. National Employment Policies
7.7. Forced Labour 7.18. Productivity
8.8. Freedom of Association and Collective 8.19. Rural Economy Kırsal Ekonomi
Bargaining Örgütlenme Özgürlüğü ve Toplu 9.20. Skills and Employability
Pazarlık 10.21. Social Dialogue and Tripartism Sosyal
9.9. Future of Work Diyalog ve Üç Taraflılık
10.10. Gender Equality and Non- 11.22. Social Protection Floor
Discrimination 12.23. Working Conditions
11.11. Global Supply Chains 13.24. Youth Employmen

19.5.2020 Thematic areasProf. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 38

 sağlıklı hale
getirme

saygın

19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 39

ILO Stratejisi;
• Çalışma yaşamında standartlar,
• temel ilke ve haklar
• geliştirmek ve gerçekleştirmek,
• Kadın ve erkeklerin insana yakışır işlere sahip olabilmeleri için daha fazla fırsat
yaratmak
• Sosyal koruma programlarının kapsamını ve etkinliğini artırmak

Üçlü yapıyı* ve sosyal diyalogu güçlendirmek

*Birleşmiş Milletler üyeleri içinde yalnızca ILO üçlü bir yapıya sahip bulunmaktadır; işveren
ve işçi temsilcileri ekonominin "sosyal tarafları" politika ve programların şekillendirilmesinde,
üçüncü tarafı oluşturan hükümet temsilcileri ile eşit söz hakkına sahiptirler.

220 üye ülke. 1932 de Türkiye üye oldu.

19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 40

 Dünya Sağlık Örgütü - WHO, 1948

https://www.who.int/ 1945- USA, San Francisco - United Nations

Conference It was decided at the International Health
1945- ABD, San Francisco - Birleşmiş Milletler Conference held in New York between 19-22 July
Konferansı 1946,
19-22 Temmuz 1946 tarihleri arasında New York’ta
toplanan Uluslararası Sağlık Konferansı’nda Turkey and 61 countries of the WHO Constitution at
kararlaştırılmış, least 26 member states signed the official
acceptance has been launched,
Türkiye ve 61 ülkenin WHO Anayasası imzalanarak
en az 26 üye ülkenin resmi kabulu başlatılmış, Turkey on January 2, 1948, he was a member of the
World Health Organization. The official admission
Türkiye 2 Ocak 1948 tarihinde Dünya Sağlık process on 26 members was cleared on 7 April 1948
Örgütü’ne üye olmuştur. 26 üye ülkenin resmi kabul and was accepted as the "World Health Day" in the
işlemi 7 Nisan 1948 tarihinde netleşmiş ve 7 Nisan world on 7 April.
günü tüm Dünya’da “Dünya Sağlık Günü” olarak
kabul edilmiştir. Republic of Turkey on June 9, 1949 on The Law No.
5062 on ratifying the Constitution and the World
Türkiye Cumhuriyeti, 9 Haziran 1949 tarih ve 5062 Health Organization officially became a member of
sayılı Kanun’la Dünya Sağlık Örgütü Anayasası’nı the WHO.
onaylayarak WHO’ya resmen üye olmuştur.
19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 41
 ULUSLARARASI KURULUŞLAR NEZDİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

İş sağlığı ve güvenliği hakkı, 1948 Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Beyannamesinde şu
şekilde vurgulanmıştır:
“Herkesin, çalışma, mesleğini seçme ve adil ve uygun iş koşullarında çalışma hakkı
bulunmaktadır.”

1976 Birleşmiş Milletler Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Antlaşması da, söz konusu meseleyi
şu ifadelerle teyit etmektedir:
“Söz konusu antlaşmaya taraf olan devletler, herkesin adil ve uygun çalışma koşullarına sahip
olmasını ve bu koşulların özellikle sağlık ve güvenlik gereklerini karşılıyor olması hususunu
tanımaktadır.” İş sağlığı ve güvenliği, bu taahhütleri karşılayacak olan kilit faaliyettir.

1978’de AB Komisyonu Tarafından Hazırlanan ilk Sağlık & Güvenlik Aksiyon Programında amaç şu
şekilde sıralanmıştır;
*Çalışma koşullarının düzeltilmesi,
*İş kazaları ve meslek hastalıklarının nedenleri hakkında daha iyi bilgi sağlanması,
*Riskleri belirlemek ve tayin etmek, denetim yürürlüğe koyulması,
*Sağlanan bilgiler ışığında tutum ve davranışlarda gelişim sağlama.

19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 42

Aralık 1989’da, İngiltere dışındaki 11 üye ülke İşçilere Avrupa Topluluğu tarafından
garanti edilmesi öngörülen bir dizi sosyal hakkı tanımlayan;
“ İşçilerin Temel Sosyal Haklarına ilişkin Topluluk Şartı”nı kabul etmişlerdir.

Bu çerçevede kabul edilen 80/1107 sayılı Direktif, işyerinde kimyasal, fiziksel ve

biyolojik maddelere maruz kalınma riskine karşı oluşturulacak tedbirlerin çerçevesini
belirlemiş; söz konusu Direktifin kapsadığı alanların netleştirilmesi ve uygulamanın
kolaylaştırılması amacıyla, 80’li yıllardan itibaren birçok özel amaçlı Direktif kabul
edilmiştir.

89/391 sayılı Direktif ile, mesleki risklerin önlenmesi, risk ve kaza faktörlerinin
ortadan kaldırılması ve işçilerin ve temsilcilerinin bilgilendirilmesi konularında genel
ilkeler belirlenmiştir.

Konsey, aynı zamanda, çalışma hayatına ilişkin 7 alanda (iş yerleri, iş aletleri,
kişisel koruyucu donanımlar, görsel aletlerle çalışma, sırt hasarlanması riski içeren
ağır yük taşıma, geçici veya hareketli çalışma alanları, balıkçılık ve tarım) işyeri
sağlığını ve güvenliğini düzenleyen detaylı Direktifler kabul etmiştir.
19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 43
 91/383 sayılı Konsey Direktifi ile de, işyeri sağlığı ve güvenliğine
ilişkin tüm mevzuatın, hiçbir ayrımcılık gözetilmeden kısmi süreli ya
da geçici süreli çalışan işçilere de uygulanmasına karar verilmiştir.

AB’de ki en yakın sağlık ve güvenlik programı olan, 12 temmuz

1995 tarihinde komisyon tarafından uyarlanan Articel 118 A ile
mevcut geçerli olan yasaların uygulanmasında yardımcı olma
amaçlanmış, aynı zamanda kanun dışında önlemlerin
alınmasında da önemli atıflarda bulunulmuştur.

1996-2000 yılları arasında AB Komisyonu Tarafından ikinci Sağlık ve

Güvenlik Aksiyon Programında hazırlanmıştır.

Bu aksiyon programında Birlik, mevcut yasaları, ortaya çıkan yeni

riskler ile teknik ve bilimsel gelişmeleri dikkate alarak geliştirmiş
daha rasyonel hale getirmiştir.

19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 44

 • Sağlık & Güvenlik Aksiyon Programına şu direktifler adapte edilmiştir;

• 98/24/EC sayılı Kimyasal Ajanlar* Direktifi

• 96/94/EC sayılı Kimyasal, Fiziksel Ve Biyolojik Ajanlara Maruz Kalan

İşçileri Korumak İçin Limit Değerler

• 97/59/EC sayılı ve 97/65/EC sayılı Kimyasal Ajanlara* Maruziyetle İlgili

Risklerden Çalışanların Korunması Direktifi

• 97/42/EC Kansorejen Maddelerle Çalışmalarda Çalışanların Korunması

Direktifi

• *Yüksek toksisite potansiyeline sahip çeşitli yapılarda kimyasal

maddelerdir

19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 45

 • V. Bölüm “Çalışma ile İlgili Hükümler”
• A- Çalışma Hakkı ve Ödevi
• Madde 49 : Çalışma, herkesin hakkı ve ödevidir. Devlet, çalışanların hayat seviyesini yükseltmek,
çalışma hayatını geliştirmek için çalışanları ve işsizleri korumak, çalışmayı desteklemek, işsizliği
önlemeye elverişli ekonomik bir ortam yaratmak ve çalışma barışını sağlamak için gerekli
tedbirleri alır.
• B- Çalışma Şartları ve Dinlenme Hakkı
• Madde 50: Kimse, yaşına, cinsiyetine ve gücüne uymayan işlerde çalıştırılamaz.
• Küçükler ve kadınlar ile bedenî ve ruhî yetersizliği olanlar çalışma şartları bakımından özel olarak
korunurlar.
• Dinlenmek, çalışanların hakkıdır.
• Ücretli hafta ve bayram tatili ile ücretli yıllık izin hakları ve şartları kanunla düzenlenir.
• Chapter V “Labor Provisions”
• A- Right to Work and Duties
• Article 49: Work is everyone's right and duty. The government takes the necessary measures to
raise the level of life of the employees, to protect the employees and unemployed in order to
improve the working life, to support the work, to create an economic environment suitable for
preventing unemployment and to ensure the peace of work.
• B- Working Conditions and Right to Rest
• Article 50: Nobody can be employed in jobs that do not suit their age, gender and strength.
• Minors and women and those with physical and mental disabilities are specially protected in
terms of working conditions.
• It is the right of employees to rest.
19.5.2020 Prof. Dr.• Bilge
Paid DEMİR KBÜholidays
week and Makine mühendisliği 46
and paid annual leave rights and conditions are regulated by law.
İSG (LEGAL LEGISLATION) YASAL MEVZUATI

•4857 sayılı “İş Kanunu” 22.05.2003 tarihinde T.B.M.M.’nde kabul edilmiş

ve 10.06.2003 tarihinde 25134 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak
yürürlüğe girmiştir.
• Kanunun 77. ile 89. maddeleri arasındaki beşinci bölümü “İş Sağlığı ve
Güvenliği” başlığını taşımaktadır.
•6331 sayılı kanun

19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 47

 “İşverenler işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin
sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak,
araç ve gereçleri noksansız bulundurmak, işçiler
İSG YASAL de iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her
türlü önleme uymakla
MEVZUATI – yükümlüdürler”
İşverenler Employers are obliged to take all necessary
precautions to ensure occupational health
employer, boss, and safety at workplaces, to keep tools and
equipment complete,
taskmaster and workers are obliged to comply with all
kinds of precautions regarding occupational
health and safety.

19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği

48
19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 49
 İş yaşantısı, iş sağlığı ve iş
güvenliğinin öncelikli olduğu yaşam
biçimidir.

Güvenlik bilgiye dayanır.

DİKKAT !!!
Bu bilginin kabullenilmesi ve
uygulanmaya yansıtılması güvenlik
kültürünü oluşturacaktır.

İş güvenliği göz ardı edildiğinde, iş

kazası ve meslek hastalıklarının
19.5.2020 oluşması
Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği kaçınılmazdır.
The International Labor Organization
(ILO) made the definition of
"Occupational Health and Safety" in
1950 as follows:
• To maximize and maintain the
physical, mental and social well-
being of workers in all
professions,
• To prevent workers' health from
deteriorating due to working
conditions,
• to protect workers from the
dangers caused by health factors
during their employment,
• placing workers in occupational
environments that are most
suitable for their physiological and
psychological conditions and
maintaining these situations,
• In summary, your job is to adapt
to people and each person's own
19.5.2020
job. ”
İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ NEDİR ?
Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) 1950 yılında, “İş
sağlığı ve güvenliğinin” tanımını şöyle yapmıştır:
• “Tüm mesleklerde işçilerin bedensel, ruhsal, sosyal
iyilik durumlarını en üst düzeye ulaştırmak, bu
düzeyde sürdürmek,
• İşçilerin çalışma koşulları yüzünden sağlıklarının
bozulmasını önlemek,
• işçileri çalıştırılmaları sırasında sağlığa aykırı
etmenlerden oluşan tehlikelerden korumak,
• işçileri fizyolojik ve psikolojik durumlarına en uygun
mesleksel ortamlara yerleştirmek ve bu durumları
sürdürmek,
• özet olarak işin insana ve her insanın kendi işine
uyum sağlamak.”
Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 51
 OBJECTIVES OF
İŞ SAĞLIĞI ve
GÜVENLİĞİ’NİN OCCUPATIONAL HEALTH AND
AMAÇLARI SAFETY
• Çalışanları korumak, • Protecting employees,
• İşletme güvenliğini • To ensure operational
sağlamak, security,
• Üretim güvenliğini
sağlamak,
• To ensure production
security,
19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 52
 İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ’NİN
BİLEŞENLERİ

• Sağlık • Sosyoloji

• Mühendislik/Teknik • Hukuk

• Psikoloji • Antropoloji vb.

19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 53

 İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ’NİN PAYDAŞLARI
1. Çalışanlar • Personnel
2. İşverenler
• Employers
3. Devlet
• State
4. Sendikalar
• Unions
5. Meslek
Odaları/Sivil Toplum • Professional Chambers / Civil Society Organizations
Kuruluşları
• universities
6. Üniversiteler

7. Kamuoyu vb.
• Public opinion, etc.
19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 54
 İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ SÜRECİ

19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 55

 • Tehlike: İnsanların yaralanması, veya sağlınının bozulması veya bunların birlikte
gerçekleşmesine sebep olabilecek kaynak, durum veya işlem.
• Olay: Yaralanmaya veya sağlığın bozulmasına veya ölüme sebep olan veya sebep olacak
potansiyele sahip olan işle ilgili bir olgu olarak yer alan ve geçen şeyler.
• Kaza: Yaralanmaya,sağlığın bozulmasına veya ölüme sebep olan olaydır.
• Kıl Payı/Ramak Kala: Yaralanmaya, sağlığın bozulmasına veya ölüme sebep olmadan
gerçekleşen olaylar.
OLAY = KAZA + KIL PAYI **** EVENT = ACCIDENT + Near miss

Danger: Source, condition, or process that could cause injuries, or

TEMEL impairment of people, or coexistence.
TANIMLAR Incident: Things that take place and pass as a business related
phenomenon with or potentially causing or causing injury or
health impairment or death.
Accident: An event that causes injury, health impairment or death.
Near miss : Events that occur without causing injury, health
19.5.2020 impairment or death.
Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 56
 WHAT IS A WORK ACCIDENT? İŞ KAZASI NEDİR ?
• Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) “Belirli bir zarar ya da
yaralanmaya neden olan beklenmeyen ve önceden
planlanmamış olay, Unexpected and unplanned event that
caused a particular harm or injury” tanımını yapmaktadır.
• Dünya Sağlık Örgütü (WHO) “Önceden planlanmamış,
çoğu kez kişisel yaralanmalara, üretimin bir süre durmasına
yol açan bir olay, An unplanned event, often leading to
personal injuries, production downtime” şeklinde
tanımlamıştır.
19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 57
İŞ KAZASI NEDİR? - KANUN
İş kazası, aşağıdaki hal ve durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedence veya
ruhça arızaya uğratan olaydır:Occupational accident is an event that occurs in one of the following situations and
situations, which insures the insured immediately or subsequently in the body or mental malfunction:
a) Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada, While the insured is in the workplace,

b) İşveren tarafından yürütülmekte olan iş dolayısiyle, Due to the work carried out by the employer,

c) Sigortalının, işveren tarafından görev ile başka bir yere gönderilmesi yüzünden asıl işini yapmaksızın geçen
zamanlarda, When the insured is sent to another place by the employer by the employer, in the times passed
without doing his main job,

d) Emzikli kadın sigortalının çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda, In the time allocated to give milk to
the child of the nursing female insured
e) Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere götürülüp getirilmeleri sırasında, During the
transportation of the insured to the place of work by a vehicle provided by the employer.
19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 58
 “İş Kazası” Oluşma Nedenleri (Heinrich)

• % 88 Güvensiz Davranış ( İnsan + Metod ) 88% Insecure Behavior (Human + Method)

• % 10 Güvensiz Durum (Makine + Malzeme ) 10% Insecure Condition (Machine + Material)
• % 2 Kaçınılmaz Kaza 2% Inevitable Accident

New Approach / Data

Yeni Yaklaşım/Veriler
79.5% Insecure Behavior
• % 79,5 Güvensiz Davranış 19.5% Insecure Condition
• % 19,5 Güvensiz Durum 1% Inevitable Accident
• % 1 Kaçınılmaz Kaza

19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 59

KAZA ZİNCİRİ
ACCIDENT CHAIN

1- İnsanın tabiat şartları karşısında 1- Human weakness in the face of natural conditions

zayıflığı
2- Personal flaws

2- Kişisel kusurlar
3-Dangerous movement - Dangerous situation

3-Tehlikeli hareket –Tehlikeli durum

4- Accident event

4- Kaza olayı
5-Injury (damage or damage)
5-Yaralanma (zarar veya hasar
19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 60
40
KAZALARIN TEMEL NEDENLERİ - THE MAIN REASONS OF
ACCIDENTS
İNSAN :unutkanlık,üzüntü,yorgunluk,uykusuzluk,insan ilişkileri vb. HUMAN: forgetfulness, sadness, fatigue,
insomnia, human relationships, etc.

MAKİNE : Hatalı makine ve ekipman yerleşimi,eksik veya kusurlu koruyucular,yetersiz

standardizasyon,yetersiz kontrol ve bakım vb… MACHINE: Incorrect machine and equipment placement,
missing or defective preservatives, insufficient standardization, insufficient control and maintenance etc.

MEDYA : (ortam-çevre) yetersiz çalışma bilgisi,uygun olmayan çalışma metodu,uygun olmayan çalışma yeri ve
ortamı vb. MEDIA: (environment-environment) insufficient work knowledge, inappropriate working method,
improper working place and environment etc

YÖNETİM :Yetersiz yönetim organizasyonu,tamamlanmamış kural ve talimatlar,eğitim ve öğretim yetersizliği

vb. MANAGEMENT: Inadequate management organization, incomplete rules and instructions, lack of
education and training, etc.

19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 61

41
 Güvensiz Davranış - Insecure Behavior
Çalışma esnasında İSG kurallarına uymama, güvenlik donanımlarını kullanmama / devreden
çıkarma, görevi olmadığı halde bir olaya müdahale etme gibi davranışların bütünü olarak
tanımlanabilir.
Güvensiz Davranış’ın nedenleri;
• Kişisel özürler,
• Eğitim eksikliği,
• Çalışılan ortam koşullarının ve/veya
• operasyonun fiziksel uygunsuzluğu vb.
It can be defined as the whole of the behaviors such as not following the OHS rules, not using / disabling the
safety equipment, intervening in an event even though it has no duty.
• Causes of Insecure Behavior;
• Personal apologies,
• Lack of education,
• Ambient conditions and / or
• physical incompatibility of the operation
19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 62
Güvensiz Durum Insecure Condition

▪ Yetersiz planlama Inadequate planning

▪ Hatalı depolama/istifleme Incorrect storage / stacking

▪ Koruyucusuz makineler Machines without guard

▪ Bakım onarım eksikliği Lack of maintenance and repair

▪ Tertipsiz ve düzensiz çalışma Uneven and irregular work

▪ İkaz/uyarı levhası eksikliği vb... Lack of warning / warning sign etc.

19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 63

 Majör Kaza
1
29 Minör Kaza

300 Yaralanmasız Kaza

3000 Kıl Payı

“Kıl Payı” denilen olaylar takip edilip, kayıt altına alınırsa Majör ve Minör
kazaların olması engellenebilir.
19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 64
GÜVENSİZ DURUM YETERSİZ DENETİM
OLAY
GÜVENSZİ HAREKET YETERSİZ ÖNLEM

İŞ KAZASI KIL PAYI

19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 65

GÜVENSİZ DAVRANIŞ ANALİZİ
Vaka Çalışması: Klima montajı.
Görünür Neden: Fiziki zorluklar
Kolaylaştırıcı Neden(ler):
• Makine: Yetersiz montaj ekipmanı
• Malzeme: Uygun olmayan bağlantı elemanları
• Yönetim: Üretim odaklı, sipariş üzerine çalışıyor
• Çalışan: Eğitimsiz, koruyucu kullanmıyor
• Çalışma Ortamı: Sıcak/soğuk, Gürültü
Aksayan Neden(ler): Yönetim fonksiyonları

19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 66

WHAT IS OCCUPATIONAL DISEASE - MESLEK HASTALIĞI NEDİR
?
•“ Sigortalının, çalıştırıldığı işin niteliğine göre tekrarlanan bir sebeple
veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık,
sakatlık ve ruhi arıza halleridir. Depending on the nature of the job, the
insured is a temporary or permanent illness, disability and mental failure
that he / she suffers due to a repeated reason or due to the execution
conditions of the business.” ( SSK Sağlık İşlemleri Tüzüğü)
• Meslek hastalığı aylar-yıllar boyu tekrarlanan maruziyetler sonucu oluşur.
▪ Pnömokonyoz için en az 3 yıllık maruziyet süresi geçmesi gerekir.
▪Akciğerde toz birikmesi: PNÖMOKONYOZ
(https://www.toraks.org.tr/news.aspx?detail=4222)
▪ Gürültüye bağlı işitme kaybı için en az 2 yıllık maruziyet süresi gerekir.
19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 67
 MESLEK HASTALIKLARI
A Kimyasal maddelerle olan meslek hastalıkları Occupational diseases with chemicals

B
Mesleki cilt hastalıkları Occupational skin diseases
C Pnömokonyozlar ve diğer mesleki solunum sistemi hastalıkları .
Pneumoconioses and other occupational respiratory diseases

D
Mesleki bulaşıcı hastalıklar Occupational infectious diseases

E Fizik etkenlerle olan meslek hastalıkları Occupational diseases with physical

factors
Madde 64 (Değişik: birinci fıkra: 12/11/1978 - 7/16989 K.)
Ülkemizde yasal olarak uygulama (1991 güncelleme)
19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 68

• CLASSIFICATION OF OCCUPATIONAL
DISEASES
• Occupational Diseases of Physical Origin
• Noise-related hearing loss,
• Diseases caused by ionizing
irradiation,
• Diseases caused by vibration, etc.
• Chemical Based Occupational Diseases
• Heavy metal poisoning,
• Diseases caused by irritant gases,
• Diseases caused by solvents, etc.
• Occupational Diseases Caused by Dusts
• Chronic respiratory system diseases
• Occupational Diseases of Biological Origin
• Tuberculosis, Anthrax, Brucellosis etc.
• Occupational Diseases of Ergonomic
Origin
19.5.2020
MESLEK HASTALIKLARININ SINIFLANDIRILMASI
Fiziksel Kökenli Meslek Hastalıkları
• Gürültüye bağlı işitme kaybı,
• İyonlayıcı ışınlamalardan kaynaklı hastalıklar,
• Titreşimden kaynaklanan hastalıklar vb.
Kimyasal Kökenli Meslek Hastalıkaları
Ağır metal zehirlenmeleri,
İrritan gazların yol açtığı hastalıklar,
Solventlerin neden olduğu hastalıklar vb.
Tozlardan Kaynaklanan Meslek Hastalıkları
• Kronik solunum sistemi hastalıkları
Biyolojik Kökenli Meslek Hastalıkları
• Tüberküloz, Şarbon, Brusellozis vb.
Ergonomik Kökenli Meslek Hastalıkları
Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 69
MESLEK HASTALIKLARINDAN KORUNMA Mühendislik
PREVENTION OF OCCUPATIONAL DISEASES Kaynakta Kontrol Uygulamaları,
İlkesi Risk Kontrol
Control Principle at Source Çalışmaları vb.
Engineering
Applications,
Risk Control Studies etc.
Çalışan Teknik ve
Personal Protective Kişisel Koruyucu Tıbbi Koruyucu
Applications
Uygulamalarını
Employees Should Use Uygulamaları Kullanmalıdır
Technical and Medical
Protective Applications
Medical Approaches
• Recruitment, İşe Giriş Muayenesi,
• Periodic Health Periyodik Sağlık
Examination, Tıbbi Yaklaşımlar Muayenesi,
• Health Education
Sağlık Eğitimi
19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 70
 İSG GÖSTERGELERİ, OHS INDICATORS
İş KAZASI SIKLIK ORANI (Occupational Accident Frequency Rate)

S İş Kazası Sayısı Number of Work Accidents

F = x 1.000.000
S Çalışma Saati. Working Hour

F 1 : Bütün kazalar dahil edilir F1: All accidents are included

F 2 : Üç gün ve üzeri istirahat F2: Incidents requiring resting three
gereken kazalar dahil edilir days or more are included
F 3 : Çalışma harici kazalar F 3: Non-working accidents are
dahil edilir. included

19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 71

 İSG GÖSTERGELERİ, OHS INDICATORS

AĞIRLIK ORANI ( GRAVITY RATE )

S Kayıp İş Günü Lost Business Day

G = x 1.000

S Çalışma Saati working hour

G 1 : Bütün iş kazalar dahil edilir.
G 2 : Üç gün ve üzeri istirahat gereken kazalar dahil edilir
G 3 : Çalışma harici kazalar dahil edilir
G 1: All work accidents are included.
G 2: Accidents requiring resting three days or more are included
G 3: Including non-working accidents
19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 72
 İSG GÖSTERGELERİ
GÜVENLİK FAKTÖRÜ ( SAFETY FACTOR)
F : KAZA SIKLIK ORANI
(Occupational Accident Frequency Rate))
FxG G : AĞIRLIK ORANI ( GRAVITY RATE )
A =
1.000
A 1: All work accidents are included.
A 2: Accidents requiring resting three days or more are included
A 3: Including non-working accidents
A1 : Bütün kazalar dahil edilir

A 2 : Üç gün ve üzeri istirahat gereken kazalar dahil edilir

A 3 : Çalışma harici kazalar dahil edilir

19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 73

 Occupational Accident and desease Occupational Accident and desease

19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 74

 •Dünyada her yıl 34 milyon iş kazası

Dünyada İş Kazaları ve •Her yıl iki yüzbinden fazla insan hayatını

kaybetmektedir.

Meslek Hastalıkları •Ülkemizde de her yıl iki yüz bini aşan iş kazası
gerçekleşmekte ve bunların neticesinde iki
bine yaklaşan vatandaşımız hayatını
«ILO International Labor kaybetmektedir.
•Ayrıca iş kazası ve meslek hastalığı neticesinde
Organization» ortaya çıkan işgünü ve maliyet kayıpların
gayrisafi milli hâsılıya çok fazla zarara
uğratmaktadır.
75
•34 million work accidents in the world every year
•More than two hundred thousand people die
each year.
•In our country, more than two hundred thousand
occupational accidents occur every year and as a
result of these, our citizen, who is close to two
thousand, is dying.
•In addition, the workday and cost losses that
occur as a result of work accident and
occupational disease cause a lot of damage to
19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR
the gross national product.
KBÜ Makine mühendisliği
Dünyada Tahmini İşe Bağlı Ölümler
Estimated Job-related Deaths in the World

1%
8% 1 % 0,4 %
17 %
32 %

18 %
23 %
Cancer Circulatory disease
Accidents and violence solunum Communicable diseases
Respiratory diseases
sindirim Mental disorders
19.5.2020
Digestive system Prof. Dr. Bilge DEMİRKaynak:
KBÜ Makine mühendisliği
Genitourinary
Brigitte Froneberg, ILO 07/2005 system 76
 Dünyada Hastalık Maliyetleri Tahminleri
"Disease Cost" Estimates in the World
kas-iskelet
Musculosceletal diseases

Heart diseases

3% 3% Accidents
7%
8% Respiratory diseases

Central nervous system

9% Mental disorders
40%
14% Tumors
16%
Skin diseases
19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 77
Kaynak: Brigitte Froneberg, ILO 07/2005
TÜRKİYE’DE...
2005 yılı SSK istatistikleri verilere göre;

• İş kazası Occupational accident; 73.923

meydana gelmiştir
• Meslek hastalığı; 519 kişide

• Hayatını kaybeden kişi sayısı; 1.096

19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 78

2014 yılında 494 çalışana meslek hastalığı teşhisi konuldu,
In 2014, 494 employees were diagnosed with occupational diseases,
• Ancak bunlardan 230’una sigortalılığı sona erdikten sonra meslek hastalığı konulmuştur. 2014 yılında
19.821.822 aktif sigortalının bulunduğu ülkemizde uluslararası normlara göre asgari 79.288 meslek
hastalığının tespit edilmesi gerekirdi.
• 2014 yılında Türkiye’deki iş kazalarının %44,1’i, ölümlerin ise %71’i dört sektörde meydana gelmiştir.
• Oysa ki bu dört sektör toplam istihdamın sadece %18,7’sini oluşturmaktadır.
• Bunlar madencilik, metal/makine, inşaat ve kara taşımacılığı işkollarıdır. (Kaynak, K.Üçüncü)

• However, 230 of them had occupational diseases after their insurances ended. According to
international norms, a minimum of 79,288 occupational diseases should have been identified in
our country where 19,821,822 active insured people were in 2014.
• 44.1% of occupational accidents in Turkey in 2014, while 71% of the deaths occurred in four
sectors.
• However, these four sectors make up only 18.7% of total employment.
• These are mining, metal / machinery, construction and land transport businesses. (Source,
K.Third)

19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 79

SGK istatistiklerine göre
çalışan sayısı 2013 yılında
18,9 milyon'dan %5
artışla 2014 yılında
19.821.822 kişiye
ulaşmıştır.
According to SGK
statistics, the number of
employees reached
19,821,822 in 2014 with
an increase of 5% from
18.9 million in 2013.
19.5.2020
❑ Sigortalı çalışanların %70'i işçi,
❑ %15'i esnaf geri kalan memur olarak dağılmaktadır.
❑ 14 milyona yakın işçilerden 8,5 milyonu çalışan sayısı
50 ve üzerinde olan işyerlerinde
❑ Çalışırken bunun yarısı kadarı da çalışan sayısı 10 ve
altında olan işyerlerinde çalışmaktadır.
❑ 70% of the insured employees are workers,
❑ 15% of the tradesmen are distributed as the remaining
civil servants.
❑ Out of 14 million workers, 8.5 million workplaces with
50 or more employees
❑ While working, about half of them work in workplaces
with 10 or less employees.
Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği
80
19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 81
19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 82
19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 83
19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 84
• Bazı notasyonları olayı iyi belirtmek için kendimizde oluşturabiliriz.
• Bunlardan Diğer notasyon ise, Sürekli iş görememezlik hızıdır. bu da 100.000 kişide iş görememezlik (vücutta %10'Un üzerinde
işlev kaybı) diye ifade eder.
• Türkiye’de 2014 yılında 221.366 adet iş kazası bildirimi yapılmış, bunlardan 1626 adedi ölümle, 1421 adedi ise sürekli
işgörememezlik ile (vücutta %10 un üzerinde işlev kaybı) sonuçlanmıştır.
• İş kazası ve sürekli işgörememezlik hızlarında son on yılda hafif bir azalış trendinde olduğunu söyleyebiliriz. 2014 yılında Soma’da
meydana gelen elim iş kazasında 301 maden işçimizin yaşamına mal olmuştur.
• Bu facia gerçekleşmeseydi iş kazası ölüm hızı 10.0’da olacaktı.
• Tüm AB ülkeleri için iş kazası ölüm hızının 100.000 çalışana 4 kişinin altında olduğu ve ortalama 1,5 kişi olduğu dikkate alınırsa iş
kazalarını önlemek için alınacak çok yolumuz olduğu görülmektedir.
• We can create some notations in ourselves to indicate the event well.
• Another notation is the rate of continuous inability to work. this implies 100,000 inability to work (over 10% loss of function in
the body).
• Turkey made a statement in 2014 221 366 Total occupational accidents, deaths from these 1626 units, while units with
continuous işgörememezlik 1421 (10% on flour loss of function in the body) resulted.
• We can say that there has been a slight decrease trend in work accident and permanent incapacity rates in the last decade. In
2014, 301 mining workers were killed in my hand job accident in Soma.
• If this disaster did not take place, the accident death rate would be at 10.0.
• Considering that the occupational accident death rate for all EU countries is less than 4 people per 100,000 employees and an
average of 1.5 people, it is seen that we have many ways to prevent occupational accidents.
19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği
19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği
86
19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği
87
 2005 SSK İstatistiklerine göre;

TÜRKİYE’DE ülkemizde çalışanların %53 civarı kayıt dışıdır. (5-6

MEVCUT milyon) günümüzde % 33 civarı……. Belki bugün
daha az .Yabancı işçiler – SGK politikaları

DURUM….
Kayıtlı çalışanların da iş kazası ve
meslek hastalığı bildirimi titizlikleTürkiye’de iş kazası bildirimleri ILO
yapılmamakta ve istatistiklere (Dünya Çalışma Örgütü) tahminlerinden
1300 kat daha az olduğu bilinmektedir.
yansımayan pek çok ek kayıp
olmaktadır.

19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 88

http://www.sgk.gov.tr/wps/portal/sgk/tr/calisan/kayitdisi_istihdam/kayitdisi istihdam_oranlari/kayitdisi_istihdam_orani

19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 89

 İş kazalarının sektörel dağılımı incelendiğinde;
When the sectoral distribution of occupational accidents is examined;

metal sektörü %15,

İSG
İstatistikleri Maden (mining) sektörü %9,

2008 (SGK)
İnşaat (civil) sektörü %7.6

ile ilk üç sıradaki sektörler olarak görülmektedir (It is seen as the first three
sectors with).
19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 90
 Yaklaşık 500 iş kazası olmaktadır.

Türkiye’de 5 işçi, iş kazası sonucu hayatını

kaybetmektedir. 5 workers die from work
hergün; accidents.

6 kişi, iş kazası sonucu iş göremez hale

gelmektedir. 6 people become incapacitated
as a result of a work accident.

19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 91

İş kazası geçirenlerin sektörel dağılımına bakıldığında ilk sırayı
When we look at the sectoral distribution of those who have had work accidents,
• Dünyada her dakika ise madencilik ve taşocaklığı alıyor.
• Bu sektörü yüzde 7,7 ile elektrik, gaz ve su sektörü izliyor.
• Bu iki sektörü, yüzde 5,2 ile imalat sektörü, yüzde 4,6 ile inşaat sektörü ve yüzde 3,7 ile
taşımacılık, haberleşme ve depolama sektörü izliyor.
• Her dakika 4 işçi, iş kaynaklı hastalık veya kazalardan dolayı hayatını kaybediyor!
• Uluslararası Çalışma Örgütü'nün (ILO) 2013 Yılı İşçi Görünümü Raporu'na göre; dünyada;
1,1 milyar işçi günlük 4 dolara çalışırken 50 milyon kadın ev işçiliği yapıyor.
• Ayrıca, dünyada çalışan çocuk işçi sayısı 168 milyon olarak açıklanırken 232 milyon kişi
ise memleket ve ülkelerini terk etmiş göçmen işçi olarak çalışıyor. Her dakika ise 4 işçi, iş
kaynaklı hastalık veya kazalardan dolayı hayatını kaybediyor.
• It takes mining and quarrying every minute in the world.
• The electricity, gas and water sector is followed by 7.7 percent.
• These two sectors are followed by the manufacturing sector with 5.2 percent, the
construction sector with 4.6 percent and the transportation, communication and
storage sector with 3.7 percent.
• 4 workers die from work-related illnesses or accidents!
• According to the 2013 Labor Outlook Report of the International Labor Organization
(ILO); in the world; While 1.1 billion workers work for $ 4 a day, 50 million women do
domestic work.
• In addition, while the number of child workers in the world is announced as 168 million,
232 million people work as immigrant workers who have left their country and their
country. Every minute, 4 workers die from work-related illnesses or accidents. 92
19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği
 ILO’nun yayınlarına göre, endüstrileşmiş ülkelerde iş
kazaları ve meslek hastalıklarının toplam maliyeti, bu
ülkelerin Gayrı Safi Yurtiçi Hasılalarının yaklaşık %4’ü
oranındadır.
İSG Kaynaklı Ülkemizde ise, Türkiye İstatistik Kurumundan alınan
2007 yılı GSYİH rakamına göre iş kazaları ve meslek
Maddi Kayıp hastalıklarının toplam maliyetinin yaklaşık yılda 35
milyon TL olacağı tahmin edilebilir.
According to ILO's publications, the total cost of
Money Loss occupational accidents and occupational diseases in
industrialized countries is around 4% of the Gross
Due to OHS Domestic output of these countries.
In our country, Turkey Statistics Institute GDP figures
taken from 2007 according to the total cost of
accidents at work and occupational diseases can be
estimated to be approximately £ 35 million per year.
19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 93
 Sonuçlar 9 milyon çalışana ilişkin verileri kapsar. SGK istatistiklerine göre 2009’da;

Ocak-Nisan döneminde 17 bin 733,

SGK 2009 Yılı
İstatistikleri
Mayıs-Ağustos döneminde 18 bin 954,

Eylül-Aralık döneminde ise 27 bin 629, kişi/9milyon olmak üzere

Toplamda 64 bin 316 kişi iş 429 kişi meslek hastalığına Bunların 1.171’i ölümle
19.5.2020
kazasına uğradı ve yakalandı.
Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği
sonuçlandı.
94
 SGK 2009 İSTATİSTİKLERİ

http://uygulamalar.sgk.gov.tr/2009FaaliyetRaporu.pdf
19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 95
 DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE İŞ KAZALARI
Ülkeler İş Kazaları Kaza Sıklık Oranı
(%)
Kanada 0,81 3,37
ABD 0,83 3,46
Japonya 0,89 3,71
Almanya 1,50 6,25
Polonya 2,60 10,54
Güney Kore 2,80 11,67
Türkiye 3,00 12,45

Kaynak: “İş Sağlığı ve Güvenliği mi O da Ne?” Dr. Mahmut Yaman

19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 96

SGK 2010-2014 Stratejik Planı

19.5.2020 • http://www.sgk.gov.tr/wps/portal/tr
Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 97
 Genel olarak herhangi bir işyerinde iş güvenliğini sağlamada
esas faktör insandır.
Çünkü bir kazanın meydana gelmesinde temel nedenler olarak
kabul edilen güvensiz hareketlerin (Unsafe Acts) kaynağı
insandır.
İŞ GÜVENLİĞİNİ Bunu yine kazanın temel nedenleri arasında sayılan Güvensiz
SAĞLAMADA Şartlar (Unsafe Conditions) takip etmektedir.

GÜVENSİZ Güvensiz Şartlar ve Güvensiz Hareketlerin birbirini tetikleme

özelliği de vardır.
ŞARTLAR VE Generally, the main factor in ensuring work safety in any
workplace is human.
GÜVENSİZ Because the source of unsafe movements (Unsafe Acts), which
HAREKETLERİN are accepted as the main reasons for the occurrence of an
accident, is human.
ÖNEMİ This is followed by the Unsafe Conditions, which are considered
among the main causes of the accident.
Insecure Conditions and Insecure Movements also have the
ability to trigger each other.
19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 98
 İŞ GÜVENLİĞİ SAĞLAMADA BİR
YAKLAŞIM: 5 S
Masaaki Imai (1986) tarafından Kaizen (sürekli iyileştirme) uygulamaları için
önerilen ve ismini “S” harfiyle başlayan 5 Japonca kelimeden almış çalışma
prensipleridir. Bunlar;

-Seiri (Sınıflandırma),
-Seiton (düzgün yerleşim),
-Seiso (temizlik),
-Seiketso (Standartlaştırma),
-Shitsuke (disiplin ve devamlılık) olarak açıklanmaktadır.

For Kaizen (continuous improvement) by Masaaki Imai (1986). these;

• Seiri (Classification),
• Seiton (smooth settlement),
• Seiso (cleaning),
• Seiketso (Standardization),
• Shitsuke (discipline and continuity) explains.
19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 99
 Çalışanın sağlığı korunmaz ise, If the employee's health
is not protected;

Ölümler artar. Deaths increase.

Hastalıklar artar. Disease increase

Sonuç olarak Sakatlıklar artar. Injuries increase.
As a results;
İşgücü yitimi artar. Labor loss increases

>>>>>>> Kaynaklar bu sorunlara harcanır. Resources are

spent on these issues

>>>>>>> Refaha erişilemez. Prosperity is not accessible

19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 100
 4.4. İş Sağlığı ve Güvenliği Politikası, Occupational Health and Safety Policy
• Hedefi: Çalışanın en temel hakkı olan, yaşama hakkı ve sağlığını korumak
için güvenli bir çalışma ortamı sağlamaktır.

4. Çağdaş İş • Strateji: Sağlığı bozucu faktörleri tespit etmek

• Bireysel özellikler
Sağlığı ve • İşyeri ortam faktörleri

Güvenliği • Bu faktörleri kontrol etmek,

• Olumsuz faktörleri olumlu hale getirmek
Contemporary
Occupational • Objective: The most basic right of the employee is to provide a safe
working environment to protect his right to life and health.
Health and • Strategy: Identifying health-disrupting factors

Safety • Individual features

• Workplace environment factors
• To control these factors,
• Making negative factors positive

19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 101

 4.5. İş Sağlığı ve Güvenliği Politikasının Başarılı Olması için Yapılması Gerekenler
Devlet, işçi ve işverenin üçlü katılım sağlanmalı
Ulusal kalkınma hedefleri ile uyumlu olmalı,

4. Çağdaş İş İlgili mevzuat hazırlanmalı,

Kurumsal ve mali kaynak olmalı,

Sağlığı ve Taraflar ve toplum bilgilendirilmeli,

Gönüllü katılım özendirilmeli ve
Güvenliği Sürekli gözden geçirilmelidir.

Occupation 4.5. What To Do For The Occupational Health And Safety Policy To Succeed
State, worker and employer should have tripartite participation

al Health Should be in line with national development goals,

Related legislation should be prepared,
and Safety Should be institutional and financial resources,
Parties and society should be informed,
Voluntary participation should be encouraged and
It should be constantly reviewed.
19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 102
 4.7. İş ve Sağlık İlişkileri İş ve sağlık arasında İki yönlü
ilişki vardır.
• Olumlu etki
• Olumsuz etki
• İş sağlığının amacı:
• Koruma (Sağlıklı durumu sürdürme, geliştirme)

4. Çağdaş İş • Tedavi
• Rehabilitasyon

Sağlığı ve 4.7. Work and Health Relationships There is a two-

way relationship between work and health.
Güvenliği • Positive effect
• Negative effect
• The purpose of occupational health:
• Protection (Maintaining and improving the healthy
state)
• Treatment
• Rehabilitation

103
19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği
 5.1.Uygun İşe Yerleştirme
• Bireysel özelliklerine göre “uygun”
• Yaş, cinsiyet, sağlık durumu, alışkanlık vs.,
5. Çağdaş İSG • İşe giriş muayenesi

Uygulama • Çalışma hayatında “riskli kişiler” – “riskli

işler”.
İlkeleri
Contemporary 5.1 Appropriate Job Placement
• “Appropriate” according to individual
OHS Practice characteristics
Principles • Age, gender, health, habit, etc.
• Recruitment examination
• "Risky people" in work life - "risky jobs".

104
19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği
 5.2. İşyeri Ortam Faktörlerinin değerlendirilmesi
• “Ağır ve Tehlikeli” işler
• Madencilik,
• İnşaat,
5. Çağdaş İSG • Kimya sanayii,
• Bu işlerde çalışmak için “özel koşullar”
Uygulama • İşe girişte doktor raporu “bu işe elverişli”

İlkeleri • Aralıklı kontrol muayeneleri

Contemporary 5.2. Evaluation of Workplace Environment Factors

“Heavy and Dangerous” jobs
OHS Practice Mining,
Build,
Principles Chemical industry,
"Special conditions" for working in these jobs
Doctors report on hiring “convenient for this”
Intermittent checkups
19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği
 5.3. İSG Risklerinin Değerlendirilmesi

Tehlikenin tanımlanması
5. Çağdaş İSG (hazard identification)
Uygulama Maruziyetin değerlendirilmesi

İlkeleri (exposure assessment)

Doz-cevap ilişkisi
Contemporary (dose-response relationship)
OHS Practice Risk karakterizasyonu
(risk characterization)
Principles
•

106
19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği
 5.4. İSG Risklerinin Kontrolü Control of
OHS Risks
• Teknik önlemler

5. Çağdaş İSG • Yöntem teknoloji değişikliği

• Substitüsyon – “ikame”
Uygulama • Havalandırma – “exhaust”
İlkeleri • Kapatma (closed system)
• Ayırma (isolation)
Contemporary Technical measures
OHS Practice • Method technology change

Principles • Substitution
• Ventilation
• Shutdown
• Isolation
107
19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği
 5.5. Aralıklı Kontrol Muayenesi
• Uygun yerleştirme
• Risklerin saptanması ve kontrolu

5. Çağdaş İSG • Çalışma ortamı “güvenli”

• Yine sorun olabilir
Uygulama • Aralıklarla sağlık kontrolu – “erken tanı”

İlkeleri • İşin niteliğine göre değişik sıklıkta

Contemporary 5.5. Intermittent Inspection Inspection

• Proper placement
OHS Practice • Identification and control of risks

Principles • Working environment "safe"

• May be the problem again
• Intermittent health check - "early diagnosis"
• Different frequency depending on the nature of the
job
19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 108
 5.6. İşyerinde İSG Hizmetlerinin Sağlanması
• İnsanlar “sağlıklı” doğar
• Sağlık hizmetinin amacı
• Sağlıklı durumu sürdürmek
• Sağlığı geliştirmek
5. Çağdaş İSG • Hastalananları iyileştirmeye çalışmak
• “sağlık --- uzun ömür --- verimli çalışma”
Uygulama • Birinci basamak
• “koruyucu” – işe giriş, periyodik m.
İlkeleri • “riskli” olanlara özel yaklaşım

Contemporary • 5.6. Providing OHS Services in the Workplace

OHS Practice • People are born "healthy"
• Purpose of healthcare
Principles • Maintaining a healthy state
• Improving health
• Trying to heal the sick
• “Health --- longevity --- efficient work”
• First step
• “Protector” - entry to work, periodic m.
19.5.2020 • Special
Prof. Dr. Bilge approach
DEMİR KBÜ to “risky” ones
Makine mühendisliği 109
 Tedavi hizmeti de olabilir – “basit” hastalıklar
İlkyardım ve acil hizmetlerin organizasyonu
Aşılama
Kreş, çocuk yuvası

5. Çağdaş İSG “Uygun” grup

İşyeri riskleri, sağlık etkileri, korunma yolları
Uygulama Genel sağlık konuları
İlkeleri Beslenme, aşılama, kişisel hijyen, sağlıklı yaşam, ...

Contemporary There may also be treatment services - "simple" diseases

Organization of first aid and emergency services
OHS Practice Vaccination
Principles Nursery, kindergarten
“Suitable” group
Workplace risks, health effects, ways of protection
General health issues
19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 110
Nutrition, vaccination, personal hygiene, wellness, ...
 • Bilge demir derst notları.
• Değişik internet kaynakları.
• KBÜ iş sağlığı ve güvenliği notları.

Referanslar.

19.5.2020 Prof. Dr. Bilge DEMİR KBÜ Makine mühendisliği 111