Mieszko 1 Bolesław Chrobry
963-992 władza Polski. Był księciem. Zona –
księżniczka Dobrawa 963-977 z Czech
966-chrzest Polski.
997 zabójstwo św. Wojciecha , biskupa
Praskiego przez pogan pruskich w Gdańsku
podczas mszy.
Kazimierz Odnowiciel
1039-1058.
1039 przeniósł I stolicę Gniezno do drugiej
stolicy - Kraków
Bolesław III Krzywousty
1102-1138
Względu na ciągłą walkę o koronę ze swoim
bratem, zdecydował stworzyć testament
Krzywoustego w 1138, w którym Polska
została podzielona na dzielnice. Każdy syn
władał swoją dzielnicą. Władza należała do
starszego syna –seniora, a młodsi synowie
nazywali się juniorami
Mieszko III Stary
1173-1177, 1190,1198,1199-1302
Mieszko III Stary
1173-1177, 1190,1198,1199-1302
Mieszko II
992-1025 syn Mieszka I. 1023-1024
I król Polski. 1025 roku Koronowany na
katedrze w Gnieźnie
Bolesław II Śmiały Władysław I Hetman 1079-1102
1058-1079
Ciągle walczył na granicach wschodnich nie
dbał o swoje królestwo. Stłumił ruchy
niezadowalania jego rządzeniem, ćwiartował
biskupa krakowskiego Stanisława w 1079,
który miał śmiałość obronić lud. Za taki
bestialski czyn króla wygnali z Polski
Bolesław III Krzywousty 1102-1138 Bolesław IV Kędzierzawy
Względu na ciągłą walkę o koronę ze swoim 1146-1173
bratem, zdecydował stworzyć testament
Krzywoustego w 1138, w którym Polska
została podzielona na dzielnice. Każdy syn
władał swoją dzielnicą. Władza należała do
starszego syna –seniora, a młodsi synowie
nazywali się juniorami
Władysław II Wygnaniec Bolesław IV Kędzierzawy
1138-1146 1146-1173
Kazimierz II Sprawiedliwy Leszek Biały
1177-1194 1202-1227
1
 Władysław Laskonogi Henryk I Brodaty Konrad Mazowiecki
1202,1228-1231 1228-1238 1241-1243
W 1226 roku sprowadził do Polski zakon
Krzyżacki ( z XII wieku Zakon Niemiecki
Najświętszej Panny Maryi), żeby nawrócić
pogan do chrześcijaństwa.
Motto zakonu: Pomagać-Obronić –
Wyleczyć
Bolesław V Wstydliwy Leszek Czarny Przemysł II
1243-1279 1279-1288 1295-1296

Wacław II Władysław Łokietek Kazimierz III Wielki

1300-1305 1306-1333 1333-1370
Król był małego wzrostu i dla tego miał „Został Polskę drewnianą, a pozostawił
przydomek „Łokietek”, ale również posiadał kamienną”
stalową wolę i twardy charakter. 1364 - została zbudowana Akademia
W 1331 wygrał bitwę z Krzyżakami pod Krakowska.
Połowcami

Ludwik Andegaweński Jadwiga Andegaweńska Władysław Jagiełło

1370-1382 1384-1399
Król węgierski, syn Elżbiety, która była siostrą Swoje klejnoty i majątek oferowała Akademii
Władysława Łokietka. Krakowskiej. Urodziła córeczkę, kiedy miała
29 lat. Córeczka zmarła i Jadwiga po 2
tygodniach też zmarła.
1386-1434
1385 Unia polsko-litewska w Krzewie
1386 poślubił Jadwigę
1410 – Bitwa pod Grunwaldem.
1411–I pokój zawarł Torunie z Krzyżakami.
1413- Unia Horodelska. Potwierdzała
wspólną politykę obu państw, wspólne sejmy,
litewską szlachtę katolicką zrównała z
polskimi rodami.

2
 Władysław Warneńczyk Kazimierz Jagiellończyk Jan Olbracht
1434-1444 1446-1492 1492-1501
Był król Węgr, Czech i Polski.
Zginął w wieku 20 lat pod Warną w bitwie z
Turkami
Aleksander Jagiellończyk Zygmunt I Stary Zygmunt II August
1501-1508 1506-1548 1548-1572
1569-Unia Lubelska-
Powstał jedyna organizm Obojga Narodów:
Polski, Litwy i Ukrainy
Utworzona Rzeczypospolita I
Zmarł bezpotomnie, więc w Warszawie w
17573 powstały wolne lekcji.
Henryk Walezy Stefan Batory Anna Jagiellonka
1573-1574 1575-1586 1576-1596
I elekcyjny król z Francji. Od 1571 książę siedmiogrodzki, od 1576 mąż
Zaproponowano mu francuską koronę więc Anny Jagiellonki
opuścił Polskę i wrócił na królewski dwór Stefan Batory, król Polski, wielki książę
francuski litewski, ruski, pruski, mazowiecki, żmudzki,
kijowski, wołyński, podlaski, inflancki, a
także książę siedmiogrodzki.
1577 podbił Gdańsk
1578 hołd Pruski został złożony przez
Jerzego Fryderyka von Ansbacha przed
kościołem św. Anny w Warszawie.
1579 zdobył Połock, 1580, zdobył Wielkie
Łuki, 1582 podpisaniem rozejmu w Jamie
Zapolskim, Polska odzyskała Inflanty i
Połock.

3
 Zygmunt III Waza 1587-1632
(był urodzony w więzieniu niedaleka
Sztokholmu)
Król i wielki książę litewski w latach 1587–1632
oraz król Szwecji (panował w latach 1592–1599,
zachował tytuł do śmierci w 1632) z dynastii
Wazów. W latach 1592–1599 głowa unii polsko-
szwedzkiej. Syn króla szwedzkiego Jana III
Wazy i królewny polskiej Katarzyny Jagiellonki,
po kądzieli wnuk króla Zygmunta Starego i
królowej Bony. Ojciec królów polskich
Władysława IV i Jana Kazimierza. Był
artystycznie uzdolniony, parał się malarstwem i
złotnictwem, grał na klawikordzie i znał się na
architekturze. Zgromadził obrazy mistrzów
weneckich i flamandzkich, tworząc pierwszą
nowoczesną galerię w Polsce. Swoje plastyczne
zamiłowania rozwijał również w rzeźbie,
swoje pracy darował koicielowi, 1592-
personalna unia polsko-szwedzka, 1594 –
król Szwecji, 1596 przeniósł stolicę do
Warszawy, unia Brzeska 1599 detronizacja
przez opozycję protestancką. Tron
moskiewski zamierzał zająć Zygmunt III
Waza. Próbował zdobyć stolicę Rosji w 1618,
w 1619 po nieudanej próbie opanowania
miasta, zawarty został w 1619 rozejm w
Dywilinie, na mocy którego Rzeczpospolita
odzyskała Smoleńsk oraz ziemie
czernihowską i siewierską.
Władysław IV 1632-1648 cz.I
Syn Zygmunta III Wazy i Anny
Habsburżanki, król Polski i wielki książę
litewski w latach 1632–1648, tytularny król
Szwecji 1632–1648, formalnie car Rosji w
latach 1610–1613, a tytularny do 1634. Z
powodu nękających go od młodości chorób,
pierwszą połowę dnia spędzał zazwyczaj w
łożu. Leżąc wysłuchiwał porannej mszy
świętej. Wstawał dopiero po obiedzie, wtedy
załatwiał sprawy publiczne lub wyjeżdżał na
polowanie. Wieczerza była jedynym
posiłkiem, do którego zasiadał ubrany,
zjadał ją pospiesznie i zabierał się do pracy,
gdy inni już spali. Lubił życie swobodne,
niezależne. Ulubioną rozrywką króla było
myślistwo. Woził ze sobą maleńki domek na
kółkach (prototyp współczesnej przyczepy),
który kazał ustawiać niczym namiot w
miejscach, które szczególnie mu się
spodobały i tam spędzał noc. Król łowił ryby
i polował z łodzi na napędzoną zwierzynę.
Był wszechstronnie wykształcony, przejawiał
talenty wojskowe i polityczne.
Cenił malarstwo, rysunki i ryciny, uwielbiał
operę, muzykę i teatr włoski.
W 1609 r. wybuchła wojna Rzeczypospolitej
z Rosją. ( Ojciec był przeciw przyjęcia
Władysławem prawosławia-to warunek
carskiej koron)
Władysław IV 1632-1648 cz.II
1617 Władysław występując jako car
rosyjski podpisał poufny akt, w którym
zobowiązywał się do zawarcia wieczystego
przymierza z Polską, do walki z Turcją i
Tatarami. Zapowiadał znaczne ustępstwa
terytorialne na korzyść Rzeczypospolitej:
Rosja miała jej oddać Briańsk, Kursk,
Newel, Nowogród Siewierski, Poczep,
Putywl, Rylsk, Siebież, Smoleńsk, Starodub i
Wieliż. Nadto w imieniu Rosjan wyrzekał się
wszelkich pretensji do Inflant i Estonii. We
wrześniu 1617 Władysław podjął kolejną próbę
opanowania tronu carów. Pospieszył na pomoc
hetmanowi wielkiemu litewskiemu Janowi
Karolowi Chodkiewiczowi, który oblegał
Dorohobuż. 11 października załoga twierdzy
poddała się i uznała carem Władysława. 28
października mieszkańcy Wiaźmy otworzyli
przed nim bramy.Po nieudanej próbie zdobycia
Możajska, wojska polskie przypuściły nieudany
szturm na mury Moskwy w nocy z 10 na 11
października. Działania wojenne trwały aż do
zawarcia rozejmu w Dywilinie 11 grudnia 1618,
w myśl postanowień którego Władysław nie
zrzekał się jednak tytułu carskiego. Chociaż
Władysław nigdy nie włożył na głowę korony
carskiej, tytuł wielkiego księcia nosił do 1635 r.,
nie zważając, że Rosjanie, zrażeni polską
polityką, wybrali innego władcę – Michała
Romanowa. W latach 1643–1644 z jego
inicjatywy wzniesiono na placu Zamkowym
w Warszawie kolumnę Zygmunta III Wazy.
4
 Władysław IV 1632-1648 cz.III
Za czasów panowania Władysława
skończono budowę pałacu podmiejskiego
Villa Regia, gdzie władca gromadził swoje
zbiory obrazów. Król ufundował też kaplicę
z domkiem loretańskim znajdującą się w
kościele Matki Bożej Loretańskiej na
Pradze. W 1648 Władysław wydał dekret
nakazujący zastępowanie drewnianej
zabudowy na Krakowskim Przedmieściu
murowaną. W 1642 jego staraniem
udekorowano komnaty Zamku Królewskiego
w Warszawie malowidłami sławiącymi
zwycięstwa oręża polskiego w ostatnich
wojnach. Ufundował także Pokój
Marmurowy w swojej rezydencji w
Warszawie. Król doprowadził do
wystawienia pierwszego spektaklu
operowego; był to równocześnie początek
tego gatunku po północnej stronie Alp.
Władysław IV zmarł w Mereczu w maju
1648 w trakcie powrotu z Wilna do
Warszawy, wskutek (przypuszczalnie)
przedawkowania środków na
przeczyszczenie, ponadto cierpiał też na silne
zapalenie stawów na tle dny moczanowej.
Został pochowany w katedrze na Wawelu,
natomiast jego serce spoczęło w katedrze
wileńskiej. Po jego śmierci, pod Warszawą
odbył się sejm elekcyjny, na którym obrany
został na króla jego. młodszy przyrodni brat,
Jan II Kazimierz.
Jan Kazimierz Waza1648-1668 cz.I
Król i wielki książę litewski, tytularny król
Szwecji do 1660 z dynastii Wazów, kardynał w
latach 1646–1648. Syn króla Polski i Szwecji
Zygmunta III Wazy i Konstancji Habsburżanki,
arcyksiężniczki austriackiej. Przyrodni brat
Władysława IV Wazy. Kawaler Orderu Złotego
Runa. Abdykował w 1668 roku, przerywając
ciągłość dynastyczną. Był ostatnim członkiem
rodu Wazów, po kądzieli spokrewnionym z
Jagiellonami. W okresie swego panowania Jan II
Kazimierz Waza musiał się zmagać z trzema
groźnymi wrogami. W latach 1648–1649 i 1651–
1654 trwała wojna domowa w południowo-
wschodniej części Rzeczypospolitej, zwana
powstaniem Chmielnickiego, w którym
prawosławne kozactwo i ruscy chłopi wystąpili
przeciwko panowaniu polskiej szlachty
katolickiej i walczyli z wojskami koronnymi.
Powstanie to, wsparte w 1654 przez Rosję,
doprowadziło do wybuchu wojny polsko-
rosyjskiej w latach 1654–1667, przerwanej w
latach 1656–1660 wybuchem wojny polsko-
szwedzkiej (1655–1660, nazwanej „potopem
szwedzkim”). W lecie 1649 stoczył bitwę pod
Zborowem, zakończoną podpisaniem ugody
zborowskiej i przeciągnięciem na stronę polską
chana krymskiego Islama III Gireja. W 1651
król dzięki swoim zdolnościom strategicznym
odniósł zwycięstwo nad połączonymi wojskami
kozacko-tatarskimi w bitwie pod Beresteczkiem i
zmusił Kozaków do podpisania mniej korzystnej
dla nich ugody w Białej Cerkwi. W1652 postało
liberum veto.
Jan Kazimierz Waza1648-1668 cz.II
Najazd Szwedów na Polskę w 1655 roku nie
spotkał się początkowo z wielkim oporem.
I wojska szwedzkie zajęły w krótkim czasie
prawie całe terytorium Korony i część Litwy.
Prawie wszystkie województwa koronne
porzuciły Jana Kazimierza i przeszły na stronę
króla Szwecji Karola X Gustawa
Przełom nastąpił przy obronie Jasnej Góry przez
księdza Augustyna Kordeckiego - przeora
paulinów. W 1660 był zawarty pokój ze
Szwedami w Oliwie
Przy panowaniu Jana Kazimierza również
trwała wojna z Moskwą, nawet ponowna w 1663
wyprawa króla na Moskwę nie przyniosła
sukcesu. W 1667 został zawarty z Rosją w rozejm
w Andruszowie. Kończył on 13-letnią wojnę
polsko-rosyjską. Na jego mocy Rzeczpospolita
straciła „czasowo” Smoleńsk i Zadnieprzańską
Ukrainę z Kijowem. Postanowienia rozejmu
andruszowskiego zostały potwierdzone w 1686
traktatem pokojowym pomiędzy Rzecząpospolitą
a Carstwem Rosyjskim. Jego postanowienia
dotyczące podziału Ukrainy przetrwały do II
rozbioru Polski w 1793.
Jan II Kazimierz Waza zrzekł się korony
16.09.1668, a 30.041669 wyjechał do Francji,
Zmarł cztery lata po abdykacji 16.12 1672.
Podobno przyczyną zgonu był atak apopleksji,.
31 01. 1676 został pochowany w katedrze
wawelskiej. Jego serce znajduje się w kościele
Saint-Germain-des-Prés w Paryżu, gdzie również
znajduje się okazały grobowiec króla Jana
Kazimierza, arcydzieło braci Gasparda II i
Balthasara Marsy (1675)
5
 Michał Korybut Wiśniowiecki
1669-1673 cz.1
Król Polski i wielki książę litewski w latach. Syn
wojewody ruskiego, księcia Jeremiego
Wiśniowieckiego i Gryzeldy Zamoyskiej. Mąż
Eleonory Habsburżanki, córki cesarza Świętego
Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego,
króla Czech i Węgier Ferdynanda III
Habsburga. Kandydaturę Michała Korybuta do
polskiego tronu wysunął biskup chełmiński i
podkanclerzy koronny Andrzej Olszowski. Był
kandydatem rzesz szlacheckich, dla których
niebogaty i niedoświadczony książę nie mógł
stanowić zagrożenia dla złotej wolności. Zaraz po
jego wyborze profrancuskie stronnictwo
magnackie (tzw. malkontenci) z prymasem
Mikołajem Prażmowskim i hetmanem wielkim
koronnym Janem Sobieskim przeszło do
opozycji, planując unieważnienie elekcji, a
później nawet detronizację Michała. Został
wybrany na króla na sejmie elekcyjnym 19
czerwca 1669 roku. Oprócz niego było czterech
kandydatów innych narodowości, lecz po złych
doświadczeniach z obcymi monarchami szlachta
gremialnie głosowała na „Piasta”.
Michał Korybut Wiśniowiecki
1669-1673 czII
Król zawarł pokój w Buczaczu (1672), który
oddawał Imperium Osmańskiemu część ziem
wschodnich i wyrażał zgodę na płacenie przez
Rzeczpospolitą ustalonych rocznych kwot.
W 1672-1676 wybuchła wojna polsko turecka.
Rzeczypospolita stała się do 1676 roku lennem
imperium osmańskiego. Z powodu choroby król
zmuszony został zdać dowództwo na Jana
Sobieskiego. Król Michał Korybut Wiśniowiecki
zmarł w pałacu arcybiskupim we Lwowie
10 listopada 1673 – śmierć nastąpiła z powodu
zatrucia żołądkowego. Nowym królem wybrany
został 19 maja 1674 Jan III Sobieski. Po
nabożeństwie serce króla pochowano w
klasztorze kamedułów na Bielanach w
Warszawie. Wnętrzności pochowano w Katedrze
Łacińskiej we Lwowie (zostały wmurowane w
jedną ze ścian katedry), ciało zaś 20 listopada
odwieziono do Warszawy. Doczesne szczątki
króla Michała pochowano równocześnie z
prochami Jana II Kazimierza Wazy w
podziemiach katedry wawelskiej, w dzień
koronacji następcy, Jana III Sobieskiego
31 stycznia 1676. Pochowany w krypcie św.
Leonarda na Wawelu.
Jan III Sobieski1674-1696 cz.I
Król Polski od 1674, hetman wielki koronny od
1668, hetman polny koronny od 1666, marszałek
wielki koronny od 1665, chorąży wielki koronny
od 1656, starosta jaworowski w latach 1644–
1664, krasnostawski, kałuski po 1668 roku,
stryjski po 1660 roku, gniewski w latach 1667–
1696, barski w latach 1669–1672, międzyłęski w
latach 1673–1696, osiecki w latach 1673–1696,
pucki w latach 1678–1696.J ego ojciec, Jakub
Sobieski, pod koniec życia był kasztelanem
krakowskim. Po matce, Zofii Teofili z
Daniłowiczów, wojewodziance ruskiej, Jan był
Na tle współczesnych Jan III Sobieski był bardzo
dobrze wykształconą osobą. Dzięki intensywnej
nauce języków oraz podróżom stał się poliglotą,
który nabył biegłej znajomości łaciny,
francuskiego, niemieckiego oraz podstaw
włoskiego, tureckiego i greki. W późniejszym
okresie nauczył się również podstaw języka
tatarskiego dzięki czemu mógł osobiście
przesłuchiwać tatarskich jeńców wziętych do
niewoli pod Wiedniem. W wieku 50. lat
rozpoczął naukę języka hiszpańskiego aby móc
swobodnie czytać w tym języku[.spokrewniony z
potężnym rodem Żółkiewskich. Dzięki
znajomości wielu języków oraz pasji czytania
książek Jan III Sobieski stał się dobrze
wykształconym humanistą, znającym zarówno
literaturę klasyczną jak nowożytne dzieła
wolnomyślicieli. 1652 r. w bitwie pod Batohem
jego brat dostał się do niewoli tatarskiej, w
której został zamordowany.
6
 Jan III Sobieski 1674-1696 cz II
Od podobnej śmierci uchroniła Jana ciężka
choroba i długotrwałe leczenie we Lwowie,
co uniemożliwiło mu udział w bitwie. W 1653
walczył z Tatarami pod Żwańcem, w randze
pułkownika chorągwi kozackiej. Podczas tej
kampanii, motywowany prywatną
nienawiścią do muzułmanów po śmierci
brata, przeprowadził samowolną zasadzkę
na posła tatarskiego. Pod czas potopu
Szwedzkiego złożył przysięgę Szwedzkiemu
królowi Gustawowi X, a w 1656 wr7cił do
grana króla polskiego. W 1663 wziął udział w
wyprawie na Rosję. Po drodze stłumił bunt
wojska Stefana Czarnieckiego pod Lwowem.
W1665 ożenił się z Marysieńką (Marię
Kazimierę d’Arquien de la Grange, dwórkę
królowej Ludwiki Marii Gonzagi). W 1667
roku był członkiem Trybunału Skarbowego
Koronnego. W dniach 4–16 października
1667 roku pobił pod Podhajcami
pięciokrotnie liczniejszych Kozaków i
Tatarów pod wodzą hetmana Piotra
Doroszenki. 5 lutego 1668 został hetmanem
wielkim koronnym. . W połączeniu z
pełnioną już godnością marszałka wielkiego
koronnego przyniosło to Sobieskiemu
ogromne wpływy. Sprawował odtąd władzę
nad wojskiem i w znacznej mierze nad
dyplomacją państwową, stał się więc jednym
z najważniejszych polityków i potężnych
ludzi w państwie.
Jan III Sobieski 1674-1696 cz III
Sukcesy wojenne, a także świadomość kryzysu
państwa wśród znacznej części szlachty, dały mu
możliwość przejęcia pełnej władzy nad
państwem. Po wyborze króla Michała Korybuta
Wiśniowieckiego 19 czerwca 1669, przeszedł do
opozycyjnego stronnictwa tzw. malkontentów.
Sobieski zawiązał spisek detronizacyjny i
doprowadził pierwszy raz w historii
Rzeczypospolitej do zerwania sejmu
koronacyjnego. 11 listopada 1673 odniósł świetne
zwycięstwo nad Turkami pod Chocimiem. Gdy
10 listopada 1673 zmarł król Michał Korybut
Wiśniowiecki, szlachta na sejmie elekcyjnym,
jedynie przy sprzeciwie części posłów litewskich,
wybrała 21 maja 1674 na jego następcę Jana
Sobieskiego. W czasie elekcji 1674 roku został
sędzią generalnego sądu kapturowego. Znaczną
rolę w elekcji odegrała Marysieńka, żona
Sobieskiego. Koronacja odbyła się w 1676 r.
1683-odczecz Wiedeńska, Sobieski pokonał
Turków. W 1686 zabiegając o poparcie Rosji w
wojnie z Turkami, zawarł w Moskwie traktat
pokojowy, w którym potwierdzone zostały
warunki rozejmu z Andruszowa sprzed 20 lat.
Oznaczało to więc oficjalną rezygnację
Rzeczypospolitej ze Smoleńska i wschodniej
Ukrainy z Kijowem. Rosjanie zapewnili też sobie
opiekę nad wyznawcami prawosławia, co w
przyszłości stało się pretekstem do ingerencji w
wewnętrzne sprawy Rzeczypospolitej
Zmarł w 1696. Król i jego żona są pochowani w
Krakowie, w krypcie św. Leonarda na Wawelu, a
serce króla jest w kościele kapucynów w
August II Wettin-Mocny 1697-1709, 1706-1733
cz.I
(niem. August II der Starke, in. August II Sas,
ur. 12 maja 1670 w Dreźnie (według kalendarza
juliańskiego), zm. 1 lutego 1733 w Warszawie) –
syn Jana Jerzego III Wettyna i Anny Zofii
Oldenburg, od 1694 elektor Saksonii jako
Fryderyk August I (Friedrich August I.), w
latach 1697–1706 i 1709–1733 elekcyjny król
Polski; pierwszy król Polski z saskiej dynastii
Wettynów. Jego przydomek jest zazwyczaj
wiązany z jego nieprzeciętną siłą, dzięki której
potrafił podobno zginać podkowy gołymi
rękoma. W 1689 przeładowana prochem flinta
urwała mu pierwszy człon kciuka lewej ręki[.W
1694 roku objął tron elektorski po swoim
zmarłym bracie Janie Jerzym IV. Od 1695 do
1696 roku przeprowadził kampanię przeciwko
Turcji, dowodząc połączoną armią cesarsko-
saską na Węgrzech. Jego starania o przyszłą
koronę polską popierał cesarz Leopold I.
Fryderyk August spisał swój program polityczny
Jak Polskę przekształcić w kraj kwitnący i
cieszący się szacunkiem u sąsiadów.
Jako element strategii zdobycia korony polskiej 2
czerwca 1697 r. w Wiedniu przeszedł na
katolicyzm. Zachował zwierzchność nad
kościołem luterańskim w Saksonii, którą
utrzymywał za pomocą Tajnej Rady. 27 czerwca
1697 roku ogłoszony został królem przez
mniejszość szlachty, przekupionej przez Rosjan z
polecenia cara Piotra I na sejmie elekcyjnym.
7
 August II Wettin -Mocny 1697-1709, 1706-1733
cz.II
Ustawy sejmowe stanowiły, iż ceremonię
koronacji przeprowadzić można było tylko przy
użyciu insygniów przechowywanych w
wawelskim skarbcu. Drzwi do skarbca
zamknięte były na osiem zamków, do których
osobne klucze miało siedmiu senatorów
Rzeczypospolitej (w tym wojewodowie:
krakowski, poznański, kaliski, wileński, trocki i
sandomierski i kasztelan krakowski) oraz
podskarbi koronny. Jako że sześciu z nich
opowiadało się po stronie Contiego, drzwi nie
można było otworzyć, ich wyważenie zaś
poczytano by za świętokradztwo. Ostatecznie
insygnia wyniesiono przez wybitą w murze
dziurę, pozostawiając drzwi w stanie
nienaruszonym. 15 września 1697 był
koronowany przez biskupa kujawskiego
Stanisława Dąmbskiego w katedrze wawelskiej.
Sejm 1699 uznał legalność Augusta stawiając
warunki, których nowy władca nie zamierzał
spełnić. W 1698 roku August II odbył tajną
konferencję z Piotrem I w Rawie Ruskiej, gdzie
omówiono plan wspólnej wojny zaczepnej
przeciwko Szwecji. Król Polski rozpoczął z
carem rosyjskim negocjacje traktatu o pomocy
wzajemnej w razie buntu poddanych. 1698 roku
zawarł przymierze odporne z królem Danii
Chrystianem V. Po śmierci Chrystiana V, król
Polski zawarł 25.09. 1699 roku sojusz zaczepno-
odporny przeciw Szwecji z królem Danii
Fryderykiem IV Oldenburgiem. 11.111699 roku
zawarł sojusz zaczepno-odporny przeciw Szwecji
z carem Piotrem I.
Warszawie
August II Wettin -Mocny 1697-1709, 1706-1733
cz.II
Doprowadził do faktycznego rozwiązania wojsk
Rzeczypospolitej. W oddziałach znajdowali się
starcy, brakowało broni i koni (na pułk
kawaleryjski przypadał 1 koń). W Polsce
stacjonowała armia saska i to ona miała
utrzymywać porządek w kraju. 1 marca 1700
roku wprowadził w Saksonii kalendarz
gregoriański. Zajmował się modnym wówczas
okultyzmem i był różokrzyżowcem. w 1699 roku
zapewnił sobie władzę dziedziczną w Inflantach
W końcu lutego 1701 roku król spotkał się z
Piotrem I w Birżach, gdzie obaj władcy oddali się
kilkudniowej pijatyce, po czym urządzili zawody
strzelania z armat, które wygrał król Polski.
Zobowiązali się nie występować samodzielnie z
sojuszu i nie zawierać pokoju separatystycznego
ze Szwecją. Car ofiarował Augustowi II znaczną
sumę w złocie i obiecał przysłać mu 8 tysięczny
korpus wojsk rosyjskich. Ze swojej strony Sas
zobowiązał się za wszelką cenę wciągnąć
Rzeczpospolitą do wojny, wykorzystując w tym
celu obiecane przez Piotra I 200 tysięcy rubli w
złocie na przekupienie senatorów. W serii
krwawych bitew Szwedzi (król Szwecji Karol 12)
rozgromili siły Rzeczypospolitej, opanowując
prawie cały kraj. 19 lipca 1702 r. pokonali
Polaków i Sasów w bitwie pod Kliszowem, 2
maja 1703 roku w bitwie pod Pułtuskiem. Do
sierpnia 1702 r. Szwedzi opanowali wszystkie
centralne dzielnice Korony z Warszawą,
Poznaniem, Krakowem.
August II Wettin -Mocny 1697-1709, 1706-1733
cz.III
W czerwcu 1703 roku August II zwołał sejm
nadzwyczajny do Lublina, gdzie musiał stawić
czoło silnej opozycji, niezadowolonej z jego
rządów. Król otwarcie wystąpił przeciwko
przywódcy opozycji prymasowi Michałowi
Radziejowskiemu, nakazał też porwanie
królewiczów Jakuba i Konstantego Sobieskich.
W październiku 1703 roku zawarł traktat
subsydiarny z carem Rosji Piotrem I, uzyskując
jednorazowo 300 000 rubli i 12 tysięczny rosyjski
korpus posiłkowy. Cała transakcja zachowana
była w tajemnicy, a udzielone subsydium
przedstawiano jako sześcioprocentową pożyczkę
ubezpieczoną gwarancjami i zastawami[16].
Opozycyjne w stosunku do króla Augusta II
kręgi szlachty zawiązały wówczas zbrojną
konfederację w Warszawie, zaś na zjeździe w
styczniu 1704 roku ogłoszono detronizację
Augusta II. Wykorzystał to niezwłocznie Karol
XII i wyszukał sobie nowego króla Polski w
osobie młodego wojewody poznańskiego,
Stanisława Leszczyńskiego, po czym 12 lipca
1704 roku sejm elekcyjny w postaci niewielkiego
zgromadzenia szlachty, w otoczonym przez
wojska szwedzkie Arvida Horna obozie
podwarszawskim, dokonała jego formalnego
wyboru na króla polskiego[17]. Po odbiciu
Warszawy August II aresztował biskupa
poznańskiego Mikołaja Święcickiego, który
ogłosił królem Leszczyńskiego, uprowadzając go
do Saksonii i osadzając w Budziszynie
8
 August II Wettin -Mocny 1697-1709, 1706-1733
cz.IV
W maju 1704 roku doprowadził do zawiązania
konfederacji sandomierskiej, grupującej jego
zwolenników, ogłosił pospolite ruszenie obronne i
30 sierpnia, w Narwie zawarł w imieniu
Rzeczypospolitej traktat sojuszniczy z Rosją, od
tego momentu Polska była formalnie w stanie
wojny ze Szwecją. W kraju zaczęła rozwijać się
wojna domowa pomiędzy zwolennikami saskiego
Augusta II i St. Leszczyńskiego. Augustowi udało
się odbić Warszawę, jednak już po dwóch
miesiącach wycofał się do Saksonii. W 1705 roku
powrócił do Polski, odbył nawet tzw. radę
grodzieńską, na której uzyskał powszechne
poparcie większości senatorów. 13 lutego 1706
roku spóźnił się na plac boju i poniósł klęskę w
bitwie pod Wschową.
Gdy Szwedzi zagrozili całkowitym podbojem
elektoratu Saksonii, August II Mocny zrzekł się
korony polskiej na rzecz Stanisława
Leszczyńskiego we wrześniu 1706 r. na mocy
pokoju w Altranstädt. Jeszcze w piątym tygodniu
po zawarciu rozejmu, 29 października 1706
armia Augusta II pokonała Szwedów w bitwie
pod Kaliszem.
Po złożeniu korony polskiej August wziął udział
w wojnie o sukcesję hiszpańską, walczył w armii
austriackiej księcia Eugeniusza Sabaudzkiego,
brał udział w oblężeniu Lille.
August II Wettin -Mocny 1697-1709, 1706-1733
cz.V
Dopiero po rocznej okupacji i eksploatacji części
Saksonii Karol XII zdecydował się na rozprawę z
Rosją i w 1708 r. poprowadził swe armie na
wschód. Lecz tam Szwedzi ponieśli 8 lipca 1709
roku wielką klęskę w bitwie pod Połtawą.
Rozpoczęli wtedy szybki odwrót również z
terenów Rzeczypospolitej, a wraz z nimi
emigrowali ich poplecznicy i zwolennicy
Stanisława Leszczyńskiego.
August w 1709 roku wrócił do kraju i zaczął swe
nowe rządy od zawarcia z Piotrem I traktatu w
Toruniu 20 października 1709 r. Car zobowiązał
się utrzymać go swoją potęgą na tronie polskim.
Istotnie sułtan Ahmed III wypowiedział wojnę
Rosji, zakończoną zwycięstwem Turcji i
podpisaniem traktatu pruskiego w 1711, w
którym car Piotr I zobowiązał się do wycofania
wojsk rosyjskich z Polski i nie mieszania się
więcej w wewnętrzne sprawy Rzeczypospolitej
(czego nie dotrzymał). 18 listopada 1711 roku
August II zawarł układ z królem duńskim
Fryderykiem IV w sprawie podziału Pomorza
Szwedzkiego, które zdobył na czele wojsk
saskich. W 1713 roku był skłonny przystąpić do
wielkiej koalicji antyrosyjskiej, jednak wobec
słabości swojej pozycji w Rzeczypospolitej,
pozostał sojusznikiem cara.
W tym też roku król nakazał aresztowanie i
osadzenie w twierdzy Königstein przywódcy
spisku detronizacyjnego Jana Stanisława
Jabłonowskiego, który zamierzał sprowadzić
interwencję turecko-tatarską na Rzeczpospolitą.
August II Wettin -Mocny 1697-1709, 1706-1733
cz.VI
Dla utrzymania swej władzy w kraju, zagrożonej
przez stronników Leszczyńskiego i coraz
silniejsze stronnictwo prorosyjskie, wprowadził
do Polski wojska saskie. Wywołało to ostry
sprzeciw szlachty, która widziała w tym próbę
zaprowadzenia absolutyzmu w Rzeczypospolitej.
W 1715 r. zawiązała ona antysaską konfederację
tarnogrodzką, domagającą się wycofania Sasów.
W październiku 1716 r. August II spotkał się w
Gdańsku z Piotrem I, zabiegał tam o pomoc
rosyjską w sporze z polską szlachtą.
Jednocześnie w sierpniu rozpoczął w Lublinie
pertraktacje z konfederatami. Wobec ich fiaska
zgodził się na wprowadzenie wojsk rosyjskich do
Rzeczypospolitej.
Louis de Silvestre, Portret Augusta II Mocnego z
ok. 1718
Piotr I wypełniał obowiązki mediatora pomiędzy
królem i szlachtą za pośrednictwem Grzegorza
Dołgorukiego. 6 listopada 1716 roku doszło do
zawarcia porozumienia w Warszawie,
potwierdzonego przez Sejm Niemy, który odbył
się 1 lutego 1717 roku. Przyjęto na nim uchwały
o wyjściu wojsk saskich z Rzeczypospolitej,
ograniczeniu kompetencji hetmanów, ustaleniu
liczby wojska tylko na 24 tys. żołnierzy, a także
zatwierdzono dotychczasowe przywileje szlachty.
Król i szlachta stanowczo odrzucili próbę Piotra
I objęcia rosyjską gwarancją postanowień
układu warszawskiego[19].
9
 August II Wettin -Mocny 1697-1709, 1706-1733
cz.VII
W 1719 r. August II zawarł w Wiedniu traktat
sojuszniczy z Austrią i Wielką Brytanią i zażądał
stanowczo wyjścia z Polski wojsk rosyjskich. Na
2-ch sejmach w 1720 roku plany Augusta II
zostały sparaliżowane przez podsycaną przez
Prusy i Rosję opozycję szlachecką. Więc król
postanowił przeprowadzić rozbiór Polski. Jego
nadworni bankierzy Lehmann i Meyer
rozpoczęli sondowanie opinii dworów
europejskich, jednak Piotr I udaremnił ten plan.
W 1729 decyzją króla założono w Dreźnie
pierwszą polską szkołą oficerską. Jej szefem
został sam król, a komendantem został
Aleksander Jakub Lubomirski. W 1730 została
przeniesiona do Warszawy i została rozwiązana
w 1733 po śmierci króla. W okresie rządu
Augusta nie istniała tolerancja religijna (nie czuli
się dobrze protestanci) August II był pierwszym
królem Polski, który nie sprzedawał urzędów i
starostw. Zawarty między Rosją, Austrią i
Prusami w 1732 roku traktat trzech czarnych
orłów zakładał przeprowadzenie w Polsce elekcji
swojego kandydata. Ostatecznie nowym królem
został August III. Polska za jego rządów nie była
krajem samodzielnym i suwerennym, a sprawa
jej przyszłości stanęła pod znakiem zapytania. W
wyniku wojen prowadzonych od XXVII wieku
znaczna część właścicieli ziemskich została
pozbawiona dochodów, przerwano powiązania
gospodarcze pomiędzy ziemiami Rzeczpospolitej,
cały obszar państwa został poddany łupieżczej
eksploatacji jej zasobów przez najeźdźców.
Wojnom towarzyszyły rabunki mienia i pożogi.
August III Wettin-Sas 1733-1763 cz.1
Syn Augusta II i Krystyny Eberhardyny, jego
prawowitej małżonki, urodził się w Dreźnie 7
października 1696 r. Jako pierworodny syn
elektora uzyskał wyłączne prawa do Saksonii, a
będąc spokrewnionym także z dworem duńskim,
uzyskał prawo do objęcia tamtejszego tronu. Te
wielce obiecujące perspektywy zostały zakłócone
przez ostry spór rodziców w sprawie konwersji
młodego Fryderyka. W efekcie elektorski syn był
wychowywany pod czujnym okiem swojej babki
Anny Zofii. Fryderyk od dziecka kształcony był
w sprawach religii, w której podstawą był
katechizm Lutra. Królewski syn przyswajał sobie
też szybko języki obce, nauki ścisłe, uczył się
tańca oraz jazdy konnej. W 1711 r. Fryderyk
August rozpoczął podróż po Europie i
europejskich dworach. Przebiegała ona w cieniu
zakulisowych sporów między ojcem a babką mło-
dego elektora, związanych z jego wiarą. August
II próbował przekonać
syna do konwersji licząc dzięki temu na zdobycie
przychylności Wiednia i Rzymu. Z kolei kręgi
saskie liczyły na pozostanie Fryderyka przy
luteranizmie. Ostatecznie, 27 listopada 1712 r.,
pod naciskiem Kurii rzymskiej, Fryderyk złożył
wyznanie wiary katolickiej w Mediolanie. Mimo
to, przynajmniej na pewien czas, postanowiono
fakt ten zachować w tajemnicy i syn Augusta II
miał dalej utrzymywać, że jest ewangelikiem.
Kolejnymi etapami podróży księcia były Francja,
gdzie został przyjęty na audiencji u Ludwika
XIV we wrześniu 1714 r., oraz Wenecja, gdzie –
za zgodą ojca – pozostał przez dwa lata.
August III Wettin-Sas 1733-1763 cz.1I
W listopadzie Fryderyk znalazł się, jako
reprezentant ojca, w Wiedniu. Tu rozpoczęły się
zabiegi o zawarcie małżeństwa między Wettinem
a jedną z córek Józefa I. Dwór cesarski
uzależniał zgodę na taki projekt od ostatecznej,
publicznej deklaracji księcia w kwestii wiary.
Nastąpiło to w końcu w 1719 r., a efektem był
ślub Fryderyka z Marią Józefą w Wiedniu, w
sierpniu tego roku
Od kwietnia 1720 r. Fryderyk przebywał już w
Dreźnie, gdzie ojciec powoli wprowadzał syna w
arkana rządów w elektoracie. Nie bez problemów
przebiegała współpraca syna Augusta II z Tajną
Radą i Tajnym Gabinetem, których członkowie
traktowali księcia z dystansem, głównie z
powodu jego katolicyzmu. August II czynił też
starania zmierzające do przekonania opinii w
Polsce, szczególnie w kręgach magnackich, do
kandydatury jego syna jako następcy na tronie
polskim. Zabiegi te jednak napotykały problemy
zarówno w kraju, i jak i zagranicą.
Nieprzypadkowo jesienią 1732 r., z inicjatywy
przedstawiciela carowej Anny, obradowano w
Berlinie nad układem, wedle którego jego
sygnatariusze mieli wspólnie nie dopuścić do
elekcji Fryderyka Augusta bądź Stanisława
Leszczyńskiego. Rezygnacja z ubiegania się o
koronę Don Emanuela, kandydata sąsiadów
Polski, oraz elekcja Stanisława Leszczyńskiego,
skłoniły dwory w Berlinie, Wiedniu i
Petersburgu, by przychylniej spojrzeć na
kandydaturę Fryderyka Augusta.
10
August III Wettin-Sas 1733-1763 cz.1II
Ten ostatni w pertraktacjach prowadzonych z
cesarzem Karolem VI i carycą Anną uznał
sankcję pragmatyczną jak też zgodził się – co
było żądaniem Rosji – na przekazanie władzy w
Kurlandii faworytowi Anny – Bironowi. Okazało
się także, że kandydaturę Wettina na tron polski
są w stanie zaakceptować magnaci litewscy –
Radziwiłłowie oraz Sapiehowie. Jednak
czynnikiem, który przesądził o powodzeniu tych
zabiegów i doprowadził do wyboru elektora, była
wojskowa interwencja Rosji, dzięki której nie
tylko zmuszono Leszczyńskiego do opuszczenia
Warszawy, ale także w ciągu dwóch lat
rozprawiono się ze zwolennikami króla Piasta,
skonfederowanymi w Dzikowie. 5 października
1733 r. biskup poznański Hozjusz proklamował
wybór Augusta III na tron polski.
Pierwszym zadaniem nowego króla było
uspokojenie nastrojów w kraju. Przejawem tego
był sejm zwołany przez króla pod koniec czerwca
1736 r., którego marszałkiem został dawny
stronnik Leszczyńskiego, Wacław Rzewuski
Wówczas to ogłoszono amnestię, obiecano
wycofanie z kraju wojsk rosyjskich i saskich.
Król podjął też pierwsze poważne decyzje w
sprawie obsady najważniejszych urzędów
koronnych i litewskich, które w dużej mierze
przypadły tym, którzy wzięli udział w jego
elekcji. Od początku swych rządów August III
opierał się na faworytach: Józefem Sułkowskim
oraz Henryku Brühlu, który stopniowo swoimi
wpływami wypierał Sułkowskiego
Bardzo szybko August III jako król Polski
próbował angażować się w politykę europejską.
August III Wettin-Sas 1733-1763 cz.1V
Pierwszym przejawem tej aktywności była chęć
włączenia się w konflikt rosyjsko-austriacko-
turecki. Przed Polską pojawiła się wizja
przejęcia Mołdawii. Jednakże opór
Czartoryskich i Potockich oraz zerwanie sejmu
1736 r. uniemożliwiły zebranie wojska i, w
konsekwencji, rezygnację z ambitnych planów.
Nieudolność polskich władz ujawniła się także w
trakcie pierwszej wojny śląskiej (1740–1742).
August III jako elektor saski do końca nie
wiedział, jak ustosunkować się do konfliktu, by
odnieść jak najwięcej korzyści. Król, mimo
wcześniejszych zobowiązań, mamiony wizją
korony cesarskiej, był w stanie wystąpić przeciw
Marii Teresie. Gdy okazało się, że główną schedę
po Karolu VI miałby przejąć elektor bawarski,
August III, inspirowany przez Brühla,
opowiedział się po stronie Marii Teresy. Dwór w
Wiedniu w zamian za poparcie obiecywał cesje
na Śląsku. Do realizacji tego sojuszu jednak nie
doszło, głównie z powodu dywersji Potockich. Na
skutek oporu wewnątrz kraju oraz porażek
austriackich August zmienił front i sprzymierzył
się z Francją i Prusami. Wojska saskie poczynały
sobie jednak na terenie Śląska bardzo
nieudolnie, czego kulminacją była destrukcja
armii na Morawach. Jedynym, który osiągał
militarne i polityczne sukcesy, był Fryderyk II,
dzięki czemu udało mu się, po zdobyciu Kłodzka,
przekonać Marię Teresę do rokowań. Ich
efektem był zawarty 28 lipca 1742 r. traktat w
Berlinie, na mocy którego niemal cały Śląsk
przechodził w ręce Prus.
August III Wettin-Sas 1733-1763 cz.V
Nie wykorzystano także szans, jakie otwarły się
przed Augustem III i Polską w momencie
wybuchu drugiej wojny śląskiej. Koalicja państw
(Anglia, Rosja, Austria) proponowała królowi
udział w rozprawie z Hohenzollernami. Jednakże
najpierw niepowodzenie w kraju, gdzie opozycja
nie zdecydowała się poprzeć projektu aukcji
wojska i zerwała sejm grodzieński w 1744 r., a
później sukcesy militarne Prus w starciach pod
Strzegomiem i Kesselsdorfem, utwierdziły
sukcesy Fryderyka II na Śląsku i doprowadziły
do znacznego osłabienia Saksonii.
Niepowodzenia Augusta III na arenie
międzynarodowej skutkowały osłabieniem
pozycji władcy w kraju. Wiązało się to z
niemożnością przeprowadzenia kluczowych dla
państwa reform, na które nie godziły się rody
magnackie, obawiające się zapędów Wettina do
wprowadzenia absolutum dominium. Wyjątkowo
uderzającym obrazem niemocy władz były
kolejno zrywane sejmy, za co odpowiadały
głównie dwie rywalizujące ze sobą rodziny –
Czartoryskich i Potockich, które zabiegały
przede wszystkim o zabezpieczenie swoich
interesów. Z czasem czołową pozycję zaczął
zdobywać marszałek nadworny koronny Jerzy
Mniszech. Mimo podejmowanych w tym
względzie działań, Augustowi III nie udało się
zapewnić korony polskiej jednemu z synów,
księciu Franciszkowi Ksaweremu. Niemoc
władcy w sprawach dynastycznych
rekompensowały inne inicjatywy, z których
należy wymienić reformę skarbową oraz
początki zmian w szkolnictwie.
11
August III Wettin-Sas 1733-1763 cz.VI
W sposób szczególny objawiał się mecenat króla
w dziedzinie sztuki. Ostatnim przejawem
aktywności Augusta III na polu
międzynarodowym stała się wojna siedmioletnia.
Rozpoczęła się ona inwazją pruską na Saksonię.
Po zniszczeniu armii saskiej, zamkniętej w
twierdzy Pirna nad Łabą, Fryderyk II zezwolił
Augustowi III na wyruszenie do Warszawy, gdyż
był przekonany, że Polska pozostanie neutralna,
choć Wettina mamiono wizją korony polskiej dla
jego syna Fryderyka Krystiana. Tymczasem
antypruska koalicja dowoli korzystała w swych
działaniach z ziem polskich – tu obce wojska
dokonywały taktycznych przemarszów oraz
gromadziły zaopatrzenie, tu także rozpoczynały
akcje zaczepne przeciwko Prusom. Wszystko to
działo się przy kompletnej bierności Polaków, o
czym zresztą doskonale wiedział król pruski, na
bieżąco informowany przez polskich stronników.
Aktywność dyplomatyczną wykazywał jedynie
August, który od 1758 r. zabiegał o poparcie
Rosji. Ta szykowała projekty przejęcia części
ziemi polskich (Kurlandia, Gdańsk) w zamian za
Prusy Książęce, jednakże śmierć carycy Elżbiety
i przejęcie tronu przez Piotra III oznaczało
wycofanie się Rosji z wojny z Prusami.
Wydarzenia te nie tylko uratowały pozycję
Fryderyka II, ale oznaczały utratę przez Augusta
III najważniejszego sojusznika.
W Polsce opozycja, w porozumieniu z carycą
Katarzyną, planowała doprowadzić do zerwania
unii z Saksonią. Plany te przerwała nie tylko
wola carycy, lecz także śmierć króla, która
nastąpiła 5 października 1763
Stanisław August Poniatowski 1764-1795 cz.I
z Bożej łaski i woli narodu król polski, wielki
książę litewski, ruski, pruski, mazowiecki,
żmudzki, kijowski, wołyński, podolski, podlaski,
inflancki, smoleński, siewierski i czernihowski
etc. herbu Ciołek (ur. 17 stycznia 1732 w
Wołczynie, zm. 12 lutego 1798 w Petersburgu) –
król Polski w latach 1764–1795 jako Stanisław II
August, ostatni władca Rzeczypospolitej Obojga
Narodów. Jego panowanie pozostaje
przedmiotem licznych sporów. Doceniany jako
inicjator, stanowczy zwolennik i współautor
reform ustrojowych przeprowadzonych przez
Sejm Czteroletni oraz jako mecenas nauki i
sztuki, Stanisław August jest równocześnie
krytykowany za to, że nie zdołał zapobiec
rozbiorom i w konsekwencji upadkowi
Rzeczypospolitej, oraz że został wybrany na tron
polski wskutek wojskowej interwencji Imperium
Rosyjskiego i osobistemu poparciu carycy
Katarzyny II. Od 1755 był stolnikiem wielkim
litewskim, a następnie w latach 1756–1764
starostą przemyskim. W latach 1755–1758,
przebywając na dworze w Petersburgu, nawiązał
romans z księżną Katarzyną Aleksiejewną
(przyszłą cesarzową Rosji Katarzyną Wielką,
panującą w latach 1762–1796). Związany z
Familią, stał się jej kandydatem na króla Polski
po śmierci Augusta III. Z poparciem Rosji został
wybrany na króla na sejmie elekcyjnym w 1764
roku. Po wstąpieniu na tron rozpoczął realizację
programu familii Czartoryskich, to jest
wzmocnienia władzy królewskiej i reformy
ustroju państwa.
Stanisław August Poniatowski 1764-1795 cz.II
Wbrew oczekiwaniom carycy, usiłował
zmodernizować i wzmocnić znajdującą się w
trudnej sytuacji politycznej Rzeczpospolitą. Jego
wysiłki spotkały się z opozycją zewnętrzną ze
strony Prus, Imperium Habsburgów i Imperium
Rosyjskiego, w których interesie leżało
utrzymanie słabej pozycji Rzeczypospolitej; a
także z opozycją wewnętrzną, głównie w kręgach
konserwatywnych, których przedstawiciele
widzieli w reformach zagrożenie dla swoich
przywilejów. Reformatorskie działania króla
doprowadziły do interwencji Rosji „w obronie
ustroju Rzeczypospolitej” i „praw dysydentów”.
Wkroczenie wojsk rosyjskich doprowadziło do
zawiązania antykrólewskiej i antyrosyjskiej
konfederacji w Barze (1768–1772), co nasiliło
kryzys w państwie. Następstwem klęski
konfederacji był I rozbiór Polski (1772). Mimo
strat terytorialnych król nie ustawał w
reformach. Jego sytuacja była o tyle utrudniona,
że już w pierwszych latach panowania utracił
poparcie Czartoryskich, zaś opozycja szlachecka
nie zmalała. W ostatniej części panowania
Stanisława Augusta Sejm Czteroletni (1788–
1792) dokonał istotnych reform ustrojowych.
Rosja, zaangażowana w wojnę z Turcją,
zachęcona przez króla propozycją
antytureckiego sojuszu, zgodziła się na
konfederację i przeprowadzenie częściowych
reform, głównie wojska. W sejmie dominowała
orientacja pruska, do której król się przychylił,
czego efektem było uzyskanie poparcia sejmu i
sojusz z Prusami w roku 1790.
12
 Stanisław August Poniatowski 1764-1795 cz.III
Sejm nie rozwiązał się, a jedynie dokooptował
dodatkowych posłów, co dodatkowo wzmocniło
stronnictwo reformatorskie. Efektem tego było
uchwalenie Konstytucji 3 maja 1791 roku.
Opozycja szlachecka, poparta przez Rosję,
zawiązała w maju 1792 konfederację w
Targowicy. Wezwane przez nią wojska rosyjskie
wkroczyły do Polski. Doszło do wojny w obronie
Konstytucji. Mimo umiarkowanych sukcesów
nowej, powiększonej armii królewskiej, król
niewierzący w szanse dalszego oporu i
rozczarowany brakiem reakcji ze strony Prus,
skapitulował, przystąpił do Targowicy i w 1793
wziął udział w sejmie grodzieńskim, który cofnął
reformy Sejmu Wielkiego i uchwalił II rozbiór
Polski. Mimo równie niechętnej postawy, król
przyłączył się do insurekcji kościuszkowskiej
(1794), na którą nie miał jednak wpływu. Po
zawarciu III rozbioru (1795), oznaczającego
koniec istnienia Rzeczypospolitej, król opuścił
Warszawę i udał się do Grodna, pod opiekę i
nadzór namiestnika rosyjskiego, po czym
abdykował 25 listopada 1795 na rzecz Rosji.
Ostatnie lata życia spędził na wygnaniu w
Petersburgu. Zmarł 12 lutego 1798 roku.
Stanisław August Poniatowski 1764-1795 cz.IV
Był prawnukiem polskiego poety podskarbiego
Jana Andrzeja Morsztyna[4]. Jego prababka
Katarzyna Gordon spokrewniona była ze
Stuartami i spowinowacona z największymi
rodami Szkocji, Hiszpanii i Francji .
Pod wpływem wpajanej mu przez matkę
metafizyki Stanisław Antoni Poniatowski w
wieku 12 lat przeszedł załamanie nerwowe.
Dzięki domowej edukacji[8] Stanisław doskonale
opanował polszczyznę oraz język francuski,
posiadał dobrą znajomość łaciny i niemieckiego,
zaś raczej bierną włoskiego i angielskiego.
Wyniósł nawyk i zamiłowanie do lektur.
„Cieplarniane wychowanie” oraz brak
towarzystwa rówieśników (w pamiętnikach żalił
się, że pozbawiono go dzieciństwa) wpłynęło na
przekonanie o własnej wartości, mimo że zdawał
sobie sprawę z niebezpieczeństwa
zarozumiałości. Miał silną skłonność do
autorefleksji oraz do melancholii.
W roku 1751 został mianowany pułkownikiem
łanowym. W 1752 został wybrany posłem na
sejm z ziemi łomżyńskie. W 1754 roku przybył
do Anglii. Z pobytu tam wyniósł znajomość
angielskiej kultury politycznej i literackiej.
Pozostał anglofilem, ceniąc wyżej teatr
szekspirowski od francuskiego. Dzięki staraniom
Familii udał się do Petersburga jako prywatny
sekretarz brytyjskiego ambasadora Charlesa
Hanbury Williamsa, którego poznał wcześniej w
Berlinie. Tam poznał Katarzynę i zakręcił z nią
romans.
Stanisław August Poniatowski 1764-1795 cz.V
W 1757 Stanisław wrócił do Petersburga jako
poseł saski, gdzie kontynuował romans z przyszłą
carycą, którego owocem była ich córka Anna
Piotrowna. 6 lipca 1758 roku został przyłapany
in flagranti przez męża Katarzyny wielkiego
księcia Piotra; kochanków zasłonił wówczas
przed jego gniewem Franciszek Ksawery
Branicki.1 kwietnia 1764 nastąpiło podpisanie
porozumienie pomiędzy Rosją i Prusami
odnośnie do przeprowadzenia w
Rzeczypospolitej elekcji wspólnego kandydata.
Wybór padł na stolnika litewskiego Stanisława
Antoniego Poniatowskiego , który jako były
kochanek Katarzyny II i drugoplanowa postać
Familii, miał gwarantować uległość wobec Rosji.
Na prośbę przywódców Familii Andrzeja
Zamoyskiego i Augusta Aleksandra
Czartoryskiego w granice Rzeczypospolitej
wkroczyły wojska rosyjskie. 20 kwietnia 1764
roku podpisał list dziękczynny do Katarzyny II
za wprowadzenie wojsk rosyjskich[21].
Katarzyna II wydała specjalną deklarację, w
której zaznaczyła, że działanie to ma na celu
dbałość o wszystkie swobody Rzeczypospolitej. 7
maja w Warszawie obrady rozpoczął sejm
konwokacyjny, który działając pod węzłem
konfederacji i wykorzystując absencję
konserwatywnych posłów opozycji,
przeprowadził ograniczone reformy ustrojowe.
Poniatowski został wybrany posłem ziemi
warszawskiej na ten sejm[22]. Był członkiem
konfederacji generalnej Wielkiego Księstwa
Litewskiego w 1764 roku[23] i posłem na sejm
konwokacyjny (1764) z ziemi warszawskiej[24].
13
 Stanisław August Poniatowski 1764-1795 cz.VI
Elekcją kancelaria poselstwa rosyjskiego wydała
odezwę, zachwalającą kandydaturę Piasta:
sztuki rządzenie Polską można się nauczyć tylko
w Polsce, a któż jest zdolniejszy od jej
osiągnięcia, niż ten, kto od dzieciństwa wpajał
sobie jej wolność, prawa i ustawy i uczył się ich
słuchać. Deklaracja poselstwa pruskiego głosiła:
zarówno korzyść, jak i honor waszego narodu
zdają się wymagać, aby wreszcie starym
zwyczajem na króla został wybrany kandydat, co
jedynie Polskę ma za ojczyznę, co nie będzie
mieszał jej interesów z obcymi i wskrzesi sławę
Jagiellonów i Sobieskich.
7 września 1764, przy nielicznym udziale
szlachty i w obecności wojsk rosyjskich
Poniatowski został wybrany królem Polski. 25
listopada 1764, w dniu imienin carycy,
arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski
Władysław Łubieński koronował go na króla
Polski w kolegiacie św. Jana w Warszawie. Ku
zgorszeniu tradycjonalistów wystąpił nie w
stroju polskim, ale w XVI wiecznym ubiorze
hiszpańskim
Pod koniec listopada na sejmie koronacyjnym
poseł rosyjski Nikołaj Repnin zażądał od
Rzeczypospolitej wprowadzenia
równouprawnienia dla wyznawców prawosławia
i protestantyzmu, jednak Stanisław August nie
poparł otwarcie tych roszczeń. Starał się
zachować neutralność, nie chcąc zrazić do siebie
większości szlachty katolickiej.
W 1764 roku odznaczony rosyjskim Orderem
św. Aleksandra Newskiego.
Stanisław August Poniatowski 1764-1795 cz.VII
Pragnąc wzmocnić system obronny państwa,
król założył 15 marca 1765 Szkołę Rycerską,
która w swym założeniu miała być elitarną
uczelnią wojskową, kształcącą przyszłe kadry dla
armii Rzeczypospolitej. Sam został szefem
Korpusu Kadetów tej placówki, W 1765 władca
podjął próbę wzmocnienia miast, powołując we
wszystkich województwach Komisje Dobrego
Porządku. Zajęły się one uporządkowaniem
praw własności na terenach miejskich,
rewindykując bezprawnie zagarniętą własność
magistratów. Zlikwidowały też wiele jurydyk
magnackich, a poprzez usprawnienie zbierania
podatków miejskich miasta zyskały nowe
fundusze, przeznaczane teraz m.in. na
wybrukowanie ulic. 10 lutego 1766 podskarbi
wielki koronny Teodor Wessel wydał uniwersał o
monecie, mocą którego wprowadzał nową stopę
złotego. Z obiegu wycofano wszystkie monety
obce, a także tzw. efraimiki – bite stemplami
Augusta III w Saksonii przez okupacyjne wojska
pruskie. 21 marca 1765 król wraz z Ignacym
Krasickim i Franciszkiem Bohomolcem założył
czasopismo „Monitor”. Artykuły w nim
zamieszczone traktowały m.in. o potrzebie
poprawy doli chłopskiej i tolerancji religijnej.
14
15