Αρχές Ηλεκτρομαγνητισμού Και Τηλεπικοινωνιών Τσορμπατζόγλου Ανδρέας ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ

ΑΡΧΕΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ -
ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΣΜΟΣ ΓΙΑ
ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ
Τσορμπατζόγλου Ανδρέας
Τηλεπικοινωνίες
• Με τον γενικό όρο τηλεπικοινωνίες, (telecommunications),
χαρακτηρίζεται η κάθε μορφής ενσύρματη, ασύρματη ή οπτική
επικοινωνία που πραγματοποιείται ανεξαρτήτως απόστασης.
5G network architecture as illustrated in Public
Safety Perspective: A 5G Worldview by National
Institute for Standards and Technology
Ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία
• Η Ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία είναι εκπομπή στον χώρο
ηλεκτρομαγνητικής ενέργειας υπό μορφή κυμάτων που ονομάζονται
ηλεκτρομαγνητικά κύματα.
• Τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα είναι συγχρονισμένα ταλαντούμενα
ηλεκτρικά και μαγνητικά πεδία τα οποία ταλαντώνονται σε κάθετα
επίπεδα μεταξύ τους και κάθετα προς την διεύθυνση διάδοσης.
Διαδίδονται στο κενό με ταχύτητα ίση με την ταχύτητα του
φωτός (c=299.792.458 m/s) αλλά και μέσα στην ύλη με ταχύτητα λίγο
μικρότερη απ' την ταχύτητα του φωτός.
Περιεχόμενο Μαθήματος
• Βασικές αρχές ηλεκτρομαγνητισμού, Εξισώσεις Maxwell
(ολοκληρωτικές, σημειακές, συνοριακές συνθήκες). Καταστατικές
εξισώσεις. Κατανομές φορτίου, κατανομές ρεύματος, αρχή
διατήρησης του φορτίου. Ηλεκτροσταστικό Πεδίο. Μαγνητο-στατικό
Πεδίο. Εξίσωση κύματος. Αρμονικά πεδία. Παραστατικοί Μιγαδικοί.
Ηλεκτρομαγνητικά Δυναμικά. Επίπεδα κύματα. Ηλεκτρομαγνητική
ενέργεια και ισχύς (διάνυσμα Poynting, νόμος διατήρησης
ηλεκτρομαγνητικής ενέργειας). Πόλωση κυμάτων. Ανάκλαση και
διάθλαση επίπεδων κυμάτων. Στάσιμα κύματα. Ηλεκτρομαγνητικό
Φάσμα. Εισαγωγή στις γραμμές μεταφοράς.
Κεφάλαιο 1: Εισαγωγή
Ορισμοί,
Μαθηματικός Φορμαλισμός
Αρχές Ηλεκτρομαγνητισμού & Τηλεπικοινωνιών Κεφάλαιο 01: Εισαγωγή
• Με τον γενικό όρο τηλεπικοινωνίες (telecommunications), χαρακτηρίζεται η
κάθε μορφής ενσύρματη, ασύρματη ή οπτική επικοινωνία που
πραγματοποιείται ανεξαρτήτως απόστασης.
Παράδειγμα: Ασύρματο
τηλεπικοινωνιακό
σύστημα
Η Ηλεκτρομαγνητική Θεωρία εφαρμόζεται σε :

Δίαυλο, γραμμές μεταφοράς, ΗΜ πρότυπο στα κυκλωματικά στοιχεία
Ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία - κύματα

• Η Ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία είναι εκπομπή στον χώρο
ηλεκτρομαγνητικής ενέργειας υπό μορφή κυμάτων που ονομάζονται
ηλεκτρομαγνητικά κύματα.
Ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία - κύματα

• Τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα είναι
συγχρονισμένα ταλαντούμενα ηλεκτρικά
και μαγνητικά πεδία τα οποία
ταλαντώνονται σε κάθετα επίπεδα μεταξύ
τους και κάθετα προς την διεύθυνση
διάδοσης.
• Διαδίδονται στο κενό με ταχύτητα ίση με
την ταχύτητα του φωτός αλλά και μέσα
στην ύλη με ταχύτητα λίγο μικρότερη απ'
την ταχύτητα του φωτός.
εο: διηλεκτρική σταθερά,

μο: μαγνητική επιδεκτικότητα
Κύματα - Γενικά
Εγκάρσια – Διαμήκη
Κύματα
Διεύθυνση
Διάδοσης
Διεύθυνση
Διάδοσης
Βασική Κυματική
Σχέση
Ηλεκτρομαγνητικά κύματα
Θεμελιώδη ΗΜ
Κύματα
Θεμελιώδη ΗΜ
Κύματα
Πόλωση ΗΜ
κυμάτων
Πόλωση ΗΜ
κυμάτων
Γραφική αναπαράσταση ενός γραμμικώς πολωμένου αρμονικού (ημιτονοειδούς) ΗΜ κύματος

που διαδίδεται προς την x κατεύθυνση με ταχύτητα c.
Γραμμικώς πολωμένο κύμα: Κύμα που τα πεδία Ε και Β είναι πάντα παράλληλα προς δυο
σταθερές διευθύνσεις, όπως οι y και z αντιστοίχως.
Μέτωπο ή επίπεδο κύματος: Το επίπεδο που δημιουργούν τα διανύσματα Ε και Β που είναι
σε φάση και το οποίο διαδίδεται προς την διεύθυνση x με ταχύτητα c.
Πόλωση ΗΜ
κυμάτων
Ελλειπτική πόλωση - Κυκλική πόλωση (Kraus, 1993), (Alonso & Finn, 1992):
Ελλειπτική πόλωση: Το διάνυσμα Ε (αλλά και το αντίστοιχο Β) περιστρέφεται γύρω από την διεύθυνση διάδοσης
διαγράφοντας μια ελλειψοειδή έλικα καθώς το κύμα διαδίδεται στο χώρο,
Κυκλική πόλωση: Το διάνυσμα Ε (αλλά και το αντίστοιχο Β) διαγράφει αντίστοιχη κυκλική έλικα.
Πόλωση ΗΜ
κυμάτων
Κανόνας
Δεξιόστροφου
Κοχλία
Διανύσματα
Καρτεσιανό
Σύστημα
Συντεταγμένων
𝐴ҧ ഥ+𝐵ത
Α
𝐵ത
𝐵ത
θ 𝐴ҧ
ഥ ορίζεται ως το βαθμωτό μέγεθος

Το εσωτερικό (ή βαθμωτό) γινόμενο δυο διανυσμάτων 𝐴ҧ , Β
𝐴ҧ𝐵ത = 𝐴ҧ 𝐵ത 𝑐𝑜𝑠𝜃
Όπου 𝐴ҧ , 𝐵ത είναι τα μέτρα των δυο διανυσμάτων και θ είναι μεταξύ τους γωνία.
𝐴ҧ + 𝐵ത
𝐵ത
𝑛ො
θ 𝐴ҧ
Το εξωτερικό (ή διανυσματικό) γινόμενο δυο διανυσμάτων 𝐴ҧ ,𝐵ത ορίζεται ως το διανυσματικό μέγεθος:

𝐴ҧ × 𝐵ത = 𝑛ො 𝐴ҧ 𝐵ത 𝑠𝑖𝑛𝜃
Όπου θ είναι η κυρτή γωνία μεταξύ των διανυσμάτων 𝐴ҧ , 𝐵ത και 𝑛ො το μοναδιαίο διάνυσμα που έχει διεύθυνση
κάθετη στο επίπεδο των 𝐴ҧ και 𝐵ത και φορά τέτοια ώστε η διατεταγμένη τριάδ α (𝐴ҧ , 𝐵ത, 𝑛ො ) να είναι θετικά
προσανατολισμένη (κανόνας του δεξιόστροφου κοχλία).
Το εξωτερικό (ή διανυσματικό) γινόμενο με ορίζουσες:
Τριπλά γινόμενα
Α. Βαθμωτό ή μικτό τριπλό γινόμενο:
Ορίζεται ως το βαθμωτό μέγεθος
𝐴ҧ ∙ Β
ഥ × 𝐶ҧ
Συναρτήσει των καρτεσιανών συνιστωσών των 3 διανυσμάτων το μικτό γινόμενο μπορεί
να τεθεί υπό τη μορφή:
Α𝑥 Α𝑦 Α𝑧
𝐴ҧ Β
ഥ × 𝐶ҧ = 𝐵𝑥 𝐵𝑦 𝐵𝑧
𝐶𝑥 𝐶𝑦 𝐶𝑧
B. Διανυσματικό ή δις εξωτερικό τριπλό γινόμενο:

Ορίζεται ως το διανυσματικό μέγεθος
ഥ × 𝐶ҧ = Β
𝐴ҧ × Β ഥ ∙ 𝐶ҧ − Cത Α
ഥ Α ഥ ∙ 𝐵ത
Το εξωτερικό γινόμενο δυο διανυσμάτων είναι κάθετο στα αρχικά διανύσματα
Το εξωτερικό γινόμενο δυο παράλληλων διανυσμάτων είναι ίσο με μηδέν

Κυλινδρικό Σύστημα
ρ είναι η ακτίνα του κυλίνδρου,
φ είναι η γωνία που μετριέται από

τον άξονα x στο επίπεδο xy και
z είναι το ίδιο όπως στις καρτεσιανές

συντεταγμένες
Σφαιρικό Σύστημα
r είναι η απόσταση από το σημείο

αναφοράς στο σημείο Ρ,
θ είναι η γωνία μεταξύ του άξονα z

και το διάνυσμα θέσης του Ρ και
φ είναι η γωνία που μετριέται από

τον άξονα x στο επίπεδο xy
Παράγωγος
Συνάρτησης f(x)
f ' ( x)
df ( x)
dx
Μερικές
Παράγωγοι
Μερικές
Παράγωγοι
Μερικές Θεωρήστε τη συνάρτηση f(r) όπου με j έχουμε συμβολίσει την ρίζα του -1 και με r1 το
Παράγωγοι διάνυσμα r1=(x,y,z).
k = kx x + k y y + kz z
r1 = xx + y y + z z
j(k x+k y +k z )
f (k , r1 ) = e x y z
Αν θεωρήσουμε πως τα kx, ky και kz είναι σταθερές:
Διανυσματικές
Συναρτήσεις
Αρμονικές
Διανυσματικές
Συναρτήσεις
Τελεστές
Τελεστές
Τελεστές
Λαπλασιανή Λαπλασιανή Διανυσματικής Συναρτήσεως Α
Λαπλασιανή
Παράδειγμα
k = kx x + k y y + kz z
Διαφορικοί
τελεστές στο
καρτεσιανό
σύστημα
συντεταγμένων
κυλινδρικό
σύστημα
σφαιρικό
σύστημα
Geometric relations
between coordinates and
unit vectors for Cartesian,
cylindrical, and spherical
coordinate systems.
Geometric relations
coordinate systems.
Geometric relations
coordinate systems.
Σύνοψη
Τα βασικά μαθηματικά εργαλεία των νόμων του Η/Μ που θα
χρησιμοποιήσουμε στη συνέχεια:
• Διανύσματα
• Προσθεση διανυσμάτων και εσωτερικό/εξωτερικό γινόμενο
• Μερικές παράγωγοι
• Διανυσματικές συναρτήσεις
• Διανυσματικοί τελεστές
• Συστήματα συντεταγμένων
Παράδειγμα 1:
Κεφάλαιο 1: Το Ηλεκτρομαγνητικό Πρότυπο

(Αξιωματική Μέθοδος)
Αρχές Ηλεκτρομαγνητισμού & Τηλεπικοινωνιών Κεφάλαιο 01: To HM Πρότυπο
1. Γενικά
Το Ηλεκτρομαγνητικό Πρότυπο (Αξιωματική Μέθοδος)
• Η αξιωματική μέθοδος δέχεται ως αξιώματα τις εξισώσεις Maxwell. Οι επιμέρους νόμοι των
Coulomb, Biot-Savart, Ampere προκύπτουν ως πορίσματα από τις εξισώσεις Maxwell
• Η Ιστορική μέθοδος εξηγεί τους επιμέρους νόμους των Coulomb, Biot-Savart, Ampere και Faraday και
γενικεύοντας καταλήγει στις εξισώσεις Maxwell
Πλεονέκτημα της Αξιωματικής Μεθόδου: Εισάγει την έννοια του χρονομεταβλητού πεδίου
1. Γενικά
Κυκλωματικό Πρότυπο:
Πηγές τάσης
Πηγές ρεύματος (ενεργητικά στοιχεία)
Αντιστάτης (R)
Επαγωγέας (L)
Πυκνωτής (C) (παθητικά στοιχεία)
Μετασχηματιστής
Σχέσεις ορισμού των παραπάνω στοιχείων, από τις οποίες απορρέουν :
Γεωμετρικός, ενεργειακός και κυκλωματικός τρόπος περιγραφής τους
Βασικές σχέσεις – αξιώματα:

Νόμος Ρευμάτων (Kirchhoff)
Νόμος Τάσεων (Kirchhoff)
1. Γενικά
Ηλεκτρομαγνητικό Πρότυπο:
Πυκνότητα ηλεκτρικού φορτίου (ρ)
Πυκνότητα ηλεκτρικού ρεύματος (J) (Πηγές του πεδίου)
Πεδιακά Μεγέθη:
Ένταση ηλεκτρικού πεδίου (Ε)
Πυκνότητα ηλεκτρικής ροής ή διηλεκτρική μετατόπιση (D)
Ένταση μαγνητικού πεδίου (H)
Μαγνητική επαγωγή ή πυκνότητα μαγνητικής ροής (B)
1. Γενικά
Θεμελιώδεις Νόμοι (Αξιώματα) Ηλεκτρομαγνητισμού

Εξίσωση Maxwell – Faraday
Εξίσωση Maxwell – Ampere
Νόμος διατηρήσεως του φορτίου (εξίσωση συνέχειας)
Νόμος Gauss για το ηλεκτρικό πεδίο
Νόμος Gauss για το μαγνητικό πεδίο
Εξίσωση Lorentz για την ηλεκτρομαγνητική δύναμη
1. Γενικά
Εξισώσεις Maxwell στο κενό (free space)
2. Ηλεκτρικό Φορτίο & Πυκνότητα ηλεκτρικού φορτίου (ρ)
2. 1 Ηλεκτρικό Φορτίο (Σύμβολα: q,Q Διαστάσεις – μονάδες: [C] )

Μελέτη ΗΜ φαινομένων συμβατή με τις εξής παραδοχές:
Ύπαρξη του ηλεκτρικού φορτίου
Αρνητικά φορτία – ηλεκτρόνια
Θετικά φορτία – πρωτόνια , οπές
Νετρόνια: ηλεκτρικά ουδέτερα
Κβάντωση Ηλεκτρικού φορτίου

Ηλεκτρόνιο: -e, e=1.60x10-19 C
Αναλοίωτο του ηλεκτρικού φορτίου Διατήρηση του ηλεκτρικού φορτίου

Αναξάρτητο από θέση, ταχύτητα των φορέων Σε κάθε κλειστό σύστημα το αλγεβρικό
άθροισμα των θετικών & αρνητικών φορτίων
Ανεξάρτητο συστήματος συντεταγμένων
παραμένει σταθερό. (Εξίσωση συνέχειας)
2. 2 Χωρική Πυκνότητα Ηλεκτρικού Φορτίου (Σύμβολο: ρ(r,t) Διαστάσεις – μονάδες: [C/m3] )
Έστω N πλήθος φορείς ηλεκτρικού φορτίου (ηλεκτρόνια, πρωτόνια, οπές) εντός όγκου V τη χρονική
στιγμή t.
N πλήθος φορέων με φορτίο:
q j = e , j = 1,2, N
q1 q2
q3
…qj
2. 3 Επιφανειακή Πυκνότητα Ηλεκτρικού Φορτίου (Σύμβολο: σ Διαστάσεις – μονάδες: [C/m2] )
  ( r , t ) d = Q(t ),
S
2. 4 Γραμμική Πυκνότητα Ηλεκτρικού Φορτίου (Σύμβολο: λ Διαστάσεις – μονάδες: [C/m] )
  ( r , t ) dl = Q(t ),
C
2. 5 Παραδείγματα
Έστω κυκλικός δίσκος ακτίνας α που φέρει επιφανειακό φορτίο με πυκνότητα

σ=σ ο (r/α) 2 cos 2 φ (0≤r≤α, 0 ≤φ≤2π). Να βρεθεί το ολικό φορτίο του δίσκου.
Q(t ) =   (r , t )dS
S
r2
Q(t ) =   0 2 ( cos 2  ) r dr d
2
 = 0
r
a 2 ( cos 2
) S
a
dS = rdrd
2. 5 Παραδείγματα
2
a
 r2 
Q(t ) =     0 2 cos 2   r dr d 
r =0  =0  
a
2 2
a
r2  a
Q(t ) =   0 2 r dr  cos 2  d  Q(t ) = 20 
3
r dr  cos 2  d 
r =0
a  =0 a r =0  =0
 0 a4  0a2
Q(t ) = 2  = 
a 4 4 cos ( 2 ) + 1
cos 2  =
2
3. Ηλεκτρικό Ρεύμα & Πυκνότητα ηλεκτρικού ρεύματος

Ηλεκτρικό Ρεύμα (Ορισμός)
Κάθε διατεταγμένη κίνηση ηλεκτρικών φορτίων από μια περιοχή του χώρου σε μια άλλη.
Η ποσοτική περιγραφή του ηλεκτρικού ρεύματος γίνεται με:

1. Ένταση ηλεκτρικού ρεύματος (Βαθμωτό, ολοκληρωτικό μέγεθος)
2. Χωρική πυκνότητα ηλεκτρικού ρεύματος (Διανυσματικό, σημειακό μέγεθος)
3.1 Ένταση ηλεκτρικού ρεύματος (σύμβολα: i(t), I, Διαστάσεις-μονάδες: [A]):
dQ
i (t ) = S
dt
Παράδειγμα: Έστω κυλινδρική διάταξη με dx = vdt

ομοιόμορφη ροή ηλεκτρικών φορτίων όπου μετέχουν
n φορτισμένα σωμάτια/μονάδα όγκου φορτίου q και
ταχύτητας v.
v = vzˆ (
dQ = nq S  vdt ) S
Ένταση ηλεκτρικού ρεύματος διαμέσου της S: z
 = nq
i (t ) =
dQ
 I = nqSv  J =  v → S  v = Sv
dt J=
I
S
J = v <-Χωρική πυκνότητα ηλεκτρικού ρεύματος που ρέει στην κυλινδρική διάταξη
3.2 Χωρική πυκνότητα ηλεκτρικού ρεύματος (σύμβολα: J(r,t), Διαστάσεις-μονάδες: [A/m2])
dI = J  dS  J n dS
dS
I =  J  dS   J n dS
S S
Κεφάλαιο 1: Το Ηλεκτρομαγνητικό Πρότυπο
(Αξιωματική Μέθοδος)
Αποδοχή Δικαιωμάτων Πνευματικής Ιδιοκτησίας

• «Το σύνολο του Περιεχομένου ενός Μαθήματος της πλατφόρμας Microsoft Teams ενός
Διδάσκοντα του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, συμπεριλαμβανομένων, ενδεικτικά, αλλά όχι
περιοριστικά, των κειμένων, διαφανειών, γραφικών, φωτογραφιών, σχεδιαγραμμάτων,
απεικονίσεων, βίντεο και γενικά κάθε είδους αρχείων αποτελεί αντικείμενο πνευματικής
ιδιοκτησίας (copyright) του Διδάσκοντα και διέπεται από τις εθνικές και διεθνείς διατάξεις
περί πνευματικής Ιδιοκτησίας, με εξαίρεση τα ρητώς αναγνωρισμένα και αναφερόμενα
πνευματικά δικαιώματα τρίτων, συνεργατών και φορέων.
• Συνεπώς, απαγορεύεται ρητά η αναπαραγωγή, αναδημοσίευση, πώληση, μετάδοση, έκδοση,
εκτέλεση, αντιγραφή και εμφάνιση σε κοινωνικά δίκτυα, μέρους ή όλου του περιεχομένου
ενός Μαθήματος της πλατφόρμας Microsoft Teams χωρίς τη ρητή προηγούμενη έγγραφη
συναίνεση του Διδάσκοντα. Κατ’ εξαίρεση, επιτρέπεται η παρακολούθηση και μόνο του
περιεχομένου ενός Μαθήματος σε απλό προσωπικό υπολογιστή για αυστηρά προσωπική
χρήση (ιδιωτική μελέτη ή έρευνα, εκπαιδευτικούς σκοπούς), η παρακολούθηση δε αυτή δεν
σημαίνει καθ’ οιονδήποτε τρόπο παραχώρηση δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας.
• Η είσοδος ενός Φοιτητή σε ένα Μάθημα της πλατφόρμας Microsoft Teams συνιστά
ανεπιφύλακτη αποδοχή όλων των παραπάνω».

3.4 Συσχέτιση πυκνοτήτων φορτίου & ρεύματος – Εξίσωση Συνέχειας
Εξίσωση Maxwell – Faraday

Εξίσωση Maxwell – Ampere
Θεμελιώδεις Νόμοι Νόμος διατηρήσεως του φορτίου (εξίσωση συνέχειας)
(Αξιώματα) Η/Μ: Νόμος Gauss για το ηλεκτρικό πεδίο
Νόμος Gauss για το μαγνητικό πεδίο
Εξίσωση Lorentz για την ηλεκτρομαγνητική δύναμη
Εξίσωση Συνέχειας: Συνδέει τη χωρική πυκνότητα φορτίου με την χωρική πυκνότητα

ρεύματος

Θεώρημα αποκλίσεως (Θεώρημα Gauss)
Εάν ο τόπος V έχει σύνορο την κλειστή επιφάνεια S τότε ισχύει:
 (  A)dV =  A  dS
V S
όπου Α διανυσματική συνάρτηση
S (διανυσματικό πεδίο) με συνεχείς
πρώτες παραγώγους στο χώρο V.
V
dS

Έστω όγκος V με επιφάνεια S, ο οποίος φέρει πηγές φορτίου & ρεύματος με
πυκνότητες ρ, J αντίστοιχα:
 (r , t )
J (r , t ) S
V
n̂
dS

Συνολικό Φορτίο εντός του όγκου V του αγωγού για κάθε t:
Q =Q (t ) Το συνολικό φορτίο
 (r , t ) Q =   (r ,0)dV  Q μεταβάλλεται με
V το t
J (r , t ) S
dQ d dQ 
=   (r ,0)dV  =   (r ,0)dV
dt V t
V
n̂ dt dt V
dS
Ρυθμός (ή ταχύτητα) μεταβολής του Q:

θετικός/αρνητικός όταν το Q αυξάνεται/μειώνεται με το χρόνο

t=0: Q(0) = Q0
(0,t): ΔQ το φορτίο που εξέρρευσε από τον όγκο V
 (r , t ) Q = Q0 − Q(t ) = QS (t ) 
J (r , t ) S
dQS (t ) d [Q(0) − Q(t )]
= 
dt dt
V
n̂ dQS (t ) dQ(t )
=− dQ(t )
dS dt dt  I (t ) = − 
dt
dQS (t )
 I (t ) =  J (r , t )  dS
dt S

dQ 
=   ( r ,t ) dV
dt V t
 J dS =V ( J ) dV Θεώρημα
d S
Αποκλίσεως
  J (r , t )  dS = − 
dt V
 (r , t )dV  του Gauss
S
 
 dV = −  (  J )dV   (  J + )dV = 0
V t V V t

d
 J (r , t )  dS = − 
dt V
 (r , t )dV
S

 (  J + )dV = 0
V t
Υπό ολοκληρωτική
μορφή διατύπωση της
αρχής διατηρήσεως
του φορτίου


 (  J + )dV = 0
V t
 (r , t )
Υπόθεση: Επειδή ο όγκος V είναι αυθαίρετος, η
J (r , t ) S ολοκληρωτέα συνάρτηση – υπό την προϋπόθεση ότι
είναι συνεχής- πρέπει να μηδενίζεται παντού.
n̂ V

dS  J + =0
t
Υπό σημειακή μορφή διατύπωση της
αρχής διατηρήσεως του φορτίου

 
 (  J + )dV = 0  J + =0
 (r , t ) V t t
J (r , t ) S Υπό ολοκληρωτική Υπό σημειακή μορφή
μορφή διατύπωση της διατύπωση της αρχής
αρχής διατηρήσεως διατηρήσεως του
n̂ V του φορτίου φορτίου
dS
Εξίσωση Συνέχειας
Πυκνότητα φορτίου
dQ
Γραμμική Πυκνότητα Ηλεκτρικού Φορτίου:   ( r , t ) dV = Q(t )
V
=
dV
  ( r , t ) dS = Q(t ),
dQ
Επιφανειακή Πυκνότητα Ηλεκτρικού Φορτίου: =
dS
S
dQ
Χωρική Πυκνότητα Ηλεκτρικού Φορτίου:
  ( r , t ) dl = Q(t ),
C
=
dl

3.5 Επιφανειακή πυκνότητα ρεύματος (σύμβολο Κ, διαστάσεις [Α/m])
K d
C
n =I
dI
Kn =
d
J =v
To dl είναι πάντοτε κάθετο στη ροή του ρεύματος

Χωρική πυκνότητα ρεύματος (σύμβολο Κ, διαστάσεις [Α/m])
 Jda = I
S
dI
J=
da
J = v
To da είναι πάντοτε κάθετο στη ροή του ρεύματος

3.5 Επιφανειακή πυκνότητα ρεύματος (σύμβολο Κ, διαστάσεις [Α/m])
Έστω επίπεδο ΗΜ κύμα με (ω,f)
Χωρική πυκνότητα ρεύματος:
J ( z, t ) = J ( z, t ) e az (a  0, z  0)
Σταθερά εξασθένησης (α): Καθορίζεται από την
ΗΜ υφή του αγωγού, συχνότητα λειτουργίας
Επιδερμικό Φαινόμενο: Ροή ρεύματος μόνο σε

λωρίδα πάχους δ στη διαχωριστική επιφάνεια z=0
Για Τέλειο Αγωγό το ενεργό πάχος δ τείνει στο 0 => Ροή ηλεκτρικού ρεύματος μόνο στην επιφάνεια

3.6 Γραμμικό ηλεκτρικό ρεύμα (σύμβολο i, διαστάσεις [Α])
Κεφάλαιο 2: Εξισώσεις Maxwell
Αρχές Ηλεκτρομαγνητισμού & Τηλεπικοινωνιών Κεφάλαιο 02: Εξισώσεις Maxwell
1. Σύνοψη των νόμων του ΗΜ πεδίου

1.1 Εξίσωση συνέχειας (αρχή διατηρήσεως του ηλεκτρικού φορτίου)
Πηγές ΗΜ πεδίου: Τα ηλεκτρικά φορτία και ρεύματα των οποίων οι μακροσκοπικές
του πυκνότητες υπόκεινται στην εξίσωση της συνέχειας.
d
S J (r , t )  dS   dt V  (r , t )dV
dQ
I
dt
J (r , t ) Υπόθεση: Τα ρ,J συναρτήσεις της θέσης και του χρόνου με συνεχείς
 (r , t ) μερικές παραγώγους σε ομαλά σημεία.

1.2 Εξίσωση του Lorentz για την ΗΜ δύναμη – Πεδιακά μεγέθη Ε και Β
F  q( E  v  B )
F
E ( B  0, u  0)
q
qv  B  F ( E  0)

1.4 Εξισώσεις Maxwell σε ολοκληρωτική μορφή
Α. Νόμος των Maxwell-Faraday
Πόση ενέργεια καταναλώνει το πεδίο όταν ένα φορτίο

Κινείται από το σημείο Α στο σημείο Β
B B
WA B   F dl  q  E dl
A A

Α. Νόμος των Maxwell-Faraday Ηλεκτρεγερτική Δύναμη:
• Το λέμε δύναμη αλλά δεν είναι
• Έχει μονάδες τάσης (διαφοράς δυναμικού) αλλά δεν είναι
• Είναι το έργο (W) που θα καταναλώσει ένα φορτίο για να
διαγράψει ένα πλήρη κύκλο μέσα σε ένα πεδίο, διά το
φορτίο.
B B
A A
Wc
Ue  U e   E  dl
q C

d
Τρίτος νόμος του Maxwell:  E  dl  
C

dt S
B  dS
d
Ue   
dt S
B  dS
Ορίζουμε σαν ροή Φ που περνά από μια διατομή εμβαδού

S, το γινόμενο της εντάσεως Β του μαγνητικού πεδίου επί
το εμβαδόν S
d 
 B   B  dS Ue  
S dt

Β. Νόμος των Maxwell-Ampere
Με ανάλογο τρόπο ορίζω τη μαγνητεγερτική δύναμη ως
Um   H  dl
C
Μαγνητική
ροή B  o H Μαγνητικό
πεδίο
Ηλεκτρική μετατόπιση Ηλεκτρικό πεδίο
D  oE

Γ. Νόμος των Gauss για τον ηλεκτρισμό
 D  dS    dV
S V
Έστω επιφάνεια S που περικλείει φορτίο με πυκνότητα

φορτίου ρ μέσα σε όγκο V. To διάνυσμα dS είναι κάθετο σε
κάθε σημείο της επιφάνειας

Δ. Νόμος των Gauss για τον μαγνητισμό
   dS  0
S
2. Αλληλεξάρτηση των Εξισώσεων Maxwell σε ολοκληρωτική μορφή

Χρονομεταβλητά πεδία Χρονοσταθερά πεδία
 E  dl  
d

dt S
B  dS  E  dl  0
C
C
 D  dS    dV
S V
B  o H
d
 H  dl   J  dS  dt 
D  da  H  dl   J  dS
C S C S D  oE
   dS  0
S
 J (r , t )  dS  
d

dt V
 (r , t )dV  J  dS  0
S
S

Β. Χρονομεταβλητά πεδία
Για το χρονικά μεταβαλλόμενο ΗΜ πεδίο, οι νόμοι του Gauss για τον ηλεκτρισμό και τον
μαγνητισμό δεν αποτελλούν ανεξάρτητες εξισώσεις, αλλά επέχουν θέση αρχικών
συνθηκών, ισοδυνάμων προς τις αρχικές συνθήκες:
B  0  t  t 0 ,
D  0  t  t 0
3. Εξισώσεις Maxwell σε διαφορική μορφή

Α. Νόμος του Gauss
 D  dS   dV (1)
S V
 D  dS   ( ,  ,  ; t ), ( ,  ,  )  V (2)
S
 D  dS
 ( x, y, z; t )  lim S
(3)
V P V

 D  dS
  D  lim S
(4)
V P V
(3), (4)   D   (5)
    0 (6)

 D  dS   (  D ) dV (7)
S V
(7)
(1)  (  D   ) dV  0 (8)
V
  D   (5)
Ομοίως:     0 (7 )

Β. Εξίσωση Συνέχειας

 J  0 (9)
t

Γ. Νόμοι των Maxwell-Faraday & Maxwell-Ampere
d
 E  dl   
dt S
B  dS (10 )
C
B Bn
   dS     dS (10 )
S
t S
t
ό : dS  nˆ dS
Bn ( ,  ,  ; t )
 E  dl    t
S ; ( ,  ,  )  S (11)
C

Bn ( ,  ,  ; t )
 E  dl
  lim C (12)
t S P S
 E  dl
(  E ) n  lim C
(13)
S P S
(  E ) n  nˆ  (  E )

Bn
(  E ) n   
t
B
nˆ  (  E )  nˆ  
t
 B 
nˆ     E    0 (14)
 t 
B
 E   (15) Νόμος Maxwell-Faraday
t

d
 H  dl   J  dS  
dt S
D  dS (16a )
C S
 D 
   J    dS 
S
t 
 D 
   J n  n   dS (16 )
S
t 
 Dn  ,  ,  ; t  
 H  dl   J n  ,  ,  ; t    S ;  ,  ,    S (17)
C  t 

D
 H  J  (18) Νόμος Maxwell-Ampere
t
Πυκνότητα Ρεύματος Μετατόπισης

4. Αλληλεξάρτηση Εξισώσεων Maxwell

Α. Χρονοσταθερά Πεδία Β. Χρονομεταβλητά Πεδία
 E  0 D  
D     0

 H  J  J  0
t
B
  0  E   Νόμος Maxwell-Faraday
t
D
 J  0  H  J  Νόμος Maxwell-Ampere
t

Α. Χρονομεταβλητά Πεδία
1.
B Νόμος Maxwell-Faraday
 E  
t
 B 
 
    E    


     B 

   
 E  0
 t  t

t
 
  B  0    B  c ( x, y , z )
  0, t  t 0  c  0
  0 Νόμος Gauss για το μαγνητικό πεδίο


2.
D
t
 D 
 
0      H    J         J 

D  
 t  t
 
 
t t

D  


t
 D   
  D    d ( x, y , z )
  0, D  0, t  t0  d  0 D  

Παρατήρηση:
 D 
 
0      H    J         J 

D   
 t  t  J  0
t
  D   Νόμος Gauss για το ηλεκτρικό πεδίο Εξίσωση Συνέχειας
6. Συντακτικές Σχέσεις
  D   (5)
    0 (6)
B
 E   (15)
Νόμος

D f , H g B  
t Maxwell-Faraday
 H  J 
D
(18) Νόμος  
D  f , B , H  g , B  
t Maxwell-Ampere

 J  0 (9)
t
Α. Κενός χώρος
D   0 , B   0 H (1)
1
 0 0  (2)
c02
ε0,μ0: επιτρεπτότητα του κενού, μαγνητική διαπερατότητα του κενού
Κανονικοποιημένο  0  4  10 7 [ H / m] (3)
Διεθνές Σύστημα
Μονάδων (SI) 1 1
0    10 9 [ F / m] (4)
 0 c02 36
Β. Ισοτροπικά Μέσα
P   0 e (5)
M  mH (6)
B
D   0  P, H   (1.5)
0
D r , t    r , t  (7 )
B r , t   H r , t  (7  )
   0 1   e  Επιτρεπτότητα (ή διηλεκτρική σταθερά)
   0 1   m  Μαγνητική διαπερατότητα

r   1 e Σχετική διηλεκτρική σταθερά
0

r   1 m Σχετική Μαγνητική διαπερατότητα
0
• Σχετική διηλεκτρική σταθερά: r 1

r  1 Παραμαγνητικά υλικά
• Σχετική Μαγνητική διαπερατότητα:
r  1 Διαμαγνητικά υλικά
D r , t    r , t  (7 )
B r , t   H r , t  (7  ) Ισχύουν για στατικά ή βραδέως
   0 1   e 
μεταβαλλόμενα πεδία
   0 1   m 
Χρονική διασπορά
Ταχέως μεταβαλλόμενα πεδία:
Χωρική διασπορά
Γ. Ανισοτροπικά Μέσα
Ηλεκτρικώς ανισότροπα μέσα:
Dx   xx E x   xy E y   xz E z
D y   yx E x   yy E y   yz E z (8)  D   (9)
Dz   zx E x   zy E y   zz E z
   ij  i, j  x, y, z 
Γ. Ανισοτροπικά Μέσα
Μαγνητικώς ανισότροπα μέσα:
B x   xx H x   xy H y   xz H z
B y   yx H x   yy H y   yz H z  B  H (10)
B z   zx H x   zy H y   zz H z
   ij  i, j  x, y, z 
Δ. Δις-ανισοτροπικά Μέσα
D   E  H
(11)
B   
 , Μαγνητο-ηλεκτρικοί τανυστές
Ε. Δις-ισοτροπικά Μέσα
D   E  H
(12)
B  
 , , , Βαθμωτές σταθερές
ΣΤ. Χειρότροπα Μέσα
 
Ζ. Μεταϋλικά
Καινοφανείς Ηλεκτρομαγνητικές Ιδιότητες
Ισοτροπικά ή ανισοτροπικά
6.1 Ομογενή & Ανομοιογενή Μέσα
 ,  , ,
• Ομογενή Μέσα: συντακτικές παράμετροι ίδιες σε όλα τα σημεία του υλικού
• Ανομοιογενή Μέσα: Κάποια από τις συντακτικές παραμέτρους συνάρτηση της θέσης
6.2 Γραμμικά & μη-γραμμικά Μέσα
 ,  , ,
• Γραμμικά Μέσα: συντακτικές
παράμετροι ίδιες σε όλα τα
σημεία του υλικού
• Μη-γραμμικά Μέσα: Κάποια(ες)
από τις συντακτικές
παραμέτρους συνάρτηση των
πεδιακών μεγεθών
6.3 Αγωγοί – Συντακτική σχέση για αγωγούς
J  Jn  Jc (13)
Jc  Jc E, H   (14)
Συντακτική σχέση για απλούς αγωγούς- Μικροσκοπικός νόμος του Ohm
eE
u  ue   (15)
m
q
J c   u   u  ne u (16)
V
(15) (16),(17 )
eE eE 1
 u    (17)  J c  E (19)
m m v
1 ne 2
ό : v  ό :   (20)
 mv
(16),(17 )
 J c  E (19) Μικροσκοπικός νόμος του Ohm
ne 2
ό :   (20) Ειδική αγωγιμότητα αγωγού
mv
1
 Ειδική αντίσταση

Ηλεκτρική Χαλάρωση
Χρονική σταθερά χαλάρωσης
Παράδειγμα:
Νόμος Διατήρησης Ηλεκτρικού Φορτίου:
Νόμος Gauss:


1.1 Εξίσωση συνέχειας (αρχή διατηρήσεως του ηλεκτρικού φορτίου)
Πηγές ΗΜ πεδίου: Τα ηλεκτρικά φορτία και ρεύματα των οποίων οι μακροσκοπικές
του πυκνότητες υπόκεινται στην εξίσωση της συνέχειας.
d
S J (r , t )  dS   dt V  (r , t )dV
dQ
I
dt
J (r , t ) Υπόθεση: Τα ρ,J συναρτήσεις της θέσης και του χρόνου με συνεχείς
 (r , t ) μερικές παραγώγους σε ομαλά σημεία.

1.2 Εξίσωση του Lorentz για την ΗΜ δύναμη – Πεδιακά μεγέθη Ε και Β
F  q( E  v  B )
F
E ( B  0, u  0)
q
qv  B  F ( E  0)

Πόση ενέργεια καταναλώνει το πεδίο όταν ένα φορτίο

Κινείται από το σημείο Α στο σημείο Β
B B
A A

Α. Νόμος των Maxwell-Faraday Ηλεκτρεγερτική Δύναμη:
• Το λέμε δύναμη αλλά δεν είναι
• Έχει μονάδες τάσης (διαφοράς δυναμικού) αλλά δεν είναι
• Είναι το έργο (W) που θα καταναλώσει ένα φορτίο για να
διαγράψει ένα πλήρη κύκλο μέσα σε ένα πεδίο, διά το
φορτίο.
B B
A A
Wc
Ue  U e   E  dl
q C

d
Τρίτος νόμος του Maxwell:  E  dl  
C

dt S
B  dS
d
Ue   
dt S
B  dS
Ορίζουμε σαν ροή Φ που περνά από μια διατομή εμβαδού

S, το γινόμενο της εντάσεως Β του μαγνητικού πεδίου επί
το εμβαδόν S
d 
 B   B  dS Ue  
S dt

Β. Νόμος των Maxwell-Ampere
Με ανάλογο τρόπο ορίζω τη μαγνητεγερτική δύναμη ως
Um   H  dl
C
Μαγνητική
ροή B  o H Μαγνητικό
πεδίο
Ηλεκτρική μετατόπιση Ηλεκτρικό πεδίο
D  oE

Γ. Νόμος των Gauss για τον ηλεκτρισμό
 D  dS    dV
S V


Δ. Νόμος των Gauss για τον μαγνητισμό
   dS  0
S

Χρονομεταβλητά πεδία Χρονοσταθερά πεδία
 E  dl  
d

dt S
B  dS  E  dl  0
C
C
 D  dS    dV
S V
B  o H
d
 H  dl   J  dS  dt 
D  da  H  dl   J  dS
C S C S D  oE
   dS  0
S
 J (r , t )  dS  
d

dt V
 (r , t )dV  J  dS  0
S
S

Β. Χρονομεταβλητά πεδία
Για το χρονικά μεταβαλλόμενο ΗΜ πεδίο, οι νόμοι του Gauss για τον ηλεκτρισμό και τον
μαγνητισμό δεν αποτελλούν ανεξάρτητες εξισώσεις, αλλά επέχουν θέση αρχικών
συνθηκών, ισοδυνάμων προς τις αρχικές συνθήκες:
B  0  t  t 0 ,
D  0  t  t 0

 D  dS   dV (1)
S V
 D  dS   ( ,  ,  ; t ), ( ,  ,  )  V (2)
S
 D  dS
 ( x, y, z; t )  lim S
(3)
V P V

 D  dS
  D  lim S
(4)
V P V
(3), (4)   D   (5)
    0 (6)

 D  dS   (  D ) dV (7)
S V
(7)
(1)  (  D   ) dV  0 (8)
V
  D   (5)
Ομοίως:     0 (7 )

Β. Εξίσωση Συνέχειας

 J  0 (9)
t

d
 E  dl   
dt S
B  dS (10 )
C
B Bn
   dS     dS (10 )
S
t S
t
ό : dS  nˆ dS
Bn ( ,  ,  ; t )
 E  dl    t
S ; ( ,  ,  )  S (11)
C

Bn ( ,  ,  ; t )
 E  dl
  lim C (12)
t S P S
 E  dl
(  E ) n  lim C
(13)
S P S
(  E ) n  nˆ  (  E )

Bn
(  E ) n   
t
B
nˆ  (  E )  nˆ  
t
 B 
nˆ     E    0 (14)
 t 
B
 E   (15) Νόμος Maxwell-Faraday
t

d
 H  dl   J  dS  
dt S
D  dS (16a )
C S
 D 
   J    dS 
S
t 
 D 
   J n  n   dS (16 )
S
t 
 Dn  ,  ,  ; t  
 H  dl   J n  ,  ,  ; t    S ;  ,  ,    S (17)
C  t 

D
t
Πυκνότητα Ρεύματος Μετατόπισης

Α. Χρονοσταθερά Πεδία Β. Χρονομεταβλητά Πεδία
 E  0 D  
D     0

 H  J  J  0
t
B
  0  E   Νόμος Maxwell-Faraday
t
D
 J  0  H  J  Νόμος Maxwell-Ampere
t

1.
B Νόμος Maxwell-Faraday
 E  
t
 B 
 
    E    


     B 

 
 E  0
 
 t  t

t
 
  B  0    B  c ( x, y , z )
  0, t  t 0  c  0
  0 Νόμος Gauss για το μαγνητικό πεδίο

2.
D
t
 D 

0      H    J          J 

D  
 t  t
 
 
t t
D   

t

 D   
  D    d ( x, y , z )
  0, D  0, t  t0  d  0 D  

 D 
 
0      H    J         J 

D   
 t  t  J  0
t
  D   Νόμος Gauss για το ηλεκτρικό πεδίο Εξίσωση Συνέχειας
  D   (5)
    0 (6)
B
 E   (15)
Νόμος

D f , H g B  
t Maxwell-Faraday
 H  J 
D
(18) Νόμος  
D  f , B , H  g , B  
t Maxwell-Ampere

 J  0 (9)
t
Α. Κενός χώρος
D   0 , B   0 H (1)
1
 0 0  (2)
c02
ε0,μ0: επιτρεπτότητα του κενού, μαγνητική διαπερατότητα του κενού
Κανονικοποιημένο  0  4  10 7 [ H / m] (3)
Διεθνές Σύστημα
Μονάδων (SI) 1 1
0    10 9 [ F / m] (4)
 0 c02 36
P   0 e (5)
M  mH (6)
B
D   0  P, H   (1.5)
0
D r , t    r , t  (7 )
B r , t   H r , t  (7  )
   0 1   e  Επιτρεπτότητα (ή διηλεκτρική σταθερά)
   0 1   m  Μαγνητική διαπερατότητα

r   1 e Σχετική διηλεκτρική σταθερά
0

r   1 m Σχετική Μαγνητική διαπερατότητα
0
• Σχετική διηλεκτρική σταθερά: r 1

r  1 Παραμαγνητικά υλικά
• Σχετική Μαγνητική διαπερατότητα:
r  1 Διαμαγνητικά υλικά
D r , t    r , t  (7 )
B r , t   H r , t  (7  ) Ισχύουν για στατικά ή βραδέως
   0 1   e 
μεταβαλλόμενα πεδία
   0 1   m 
Χρονική διασπορά
Ταχέως μεταβαλλόμενα πεδία:
Χωρική διασπορά
Εξισώσεις του Maxwell στο κενό
Ο Maxwell πρώτα έγραψε τις εξισώσεις ώστε να συμφωνούν με τους νόμους του ηλεκτρισμού και του
μαγνητισμού και μετά προέβλεψε την ύπαρξη των ηλεκτρογμανητικών κυμάτων και πώς σχετίζονται με το φως
Στην εξίσωση:
Ο πρώτος όρος ήταν γνωστός (Νόμος του Ampere). Η προσθήκη του Maxwell
αφορούσε τον 2ο όρο και αφορά τη δημιουργία μαγνητικού πεδίου από χρονικά
μεταβαλλόμενο ηλεκτρικό πεδίο.
Άρα από την εξίσωση:
Ένα χρονικά μεταβαλλόμενο μαγνητικό πεδίο δημιουργεί ηλεκτρικό πεδίο.
Ένα χρονικά μεταβαλλόμενο μαγνητικό πεδίο δημιουργεί ηλεκτρικό πεδίο.

Ένα χρονικά μεταβαλλόμενο ηλεκτρικό πεδίο δημιουργεί μαγνητικό πεδίο.
Άρα το ένα δημιουργεί το άλλο και μπορεί να δημιουργηθεί στον χώρο μια
διάδοση πεδίων, ηλεκτρικού και μαγνητικού. Αυτή ή διάδοση συνιστά ένα
ηλεκτρομαγνητικό κύμα.
Αυτή ήταν μια πρόβλεψη του Maxwell που προέκυψε από τις εξισώσεις του.
Συγκρίνοντας τις εξισώσεις παρατηρούμε ότι υπάρχει μια

εμφανέστατη συμμετρία και αλληλοεξάρτηση μεταξύ του
ηλεκτρικού πεδίου και του μαγνητικού πεδίου. Η χρονική
μεταβολή του ενός προκαλεί τη δημιουργία του άλλου, με
αποτέλεσμα η διαταραχή αυτή να διαδίδεται στο χώρο με τη
μορφή κύματος
Τα ΗΜ κύματα έχουν τις ίδιες ιδιότητες με τα μηχανικά κύματα, περιγράφονται από

παρόμοιες εξισώσεις διάδοσης, αλλά μπορούν να διαδίδονται και στο κενό. Άρα
ένα ΗΜ κύμα μπορεί να υπάρχει εκεί που δεν υπάρχουν φορτία και ρεύματα.
Ο Maxwell το προέβλεψε αυτό καθώς και ότι μπορούν να έχουν διάφορες

συχνότητες αλλά να κινούνται πάντα με την ταχύτητα του φωτός στο κενό.
Όλων των ειδών οι ακτινοβολίες

(ορατό φως, ακτίνες Χ, υπεριώδεις,
υπέρυθρες, ραδιοκύματα) είναι ΗΜ
κύματα με διαφορετικές συχνότητες.
Ο Γερμανός φυσικός Heinrich Rudolph Hertz πρώτος παρήγαγε και ανίχνευσε για
πρώτη φορά στο εργαστήριο ΗΜ κύματα χρησιμοποιώντας κυκλώματα LC.
Έστω δυο αγώγιμοι ράβδοι που συνδέονται μεταξύ τους με μια εναλλασσόμενη
πηγή ρεύματος. Έστω ότι η πάνω ράβδος έχει θετικά φορτία και η κάτω αρνητικά.
Δημιουργείται μαγνητικό πεδίο σύμφωνα με το ρεύμα που διαρρέει τον αγωγό.

Όταν αλλάξει η φορά του ρεύματος αλλάζει και το μαγνητικό πεδίο. Τα πεδία
διαδίδονται στον χώρο.
Επίπεδο ΗΜ κύμα που To ηλεκτρικό και το μαγνητικό πεδίο

διαδίδεται στη διεύθυνση x διαδίδονται κάθετα μεταξύ τους
Εξισώσεις αρμονικού
κύματος που διαδίδεται στη Κυματάριθμος k
διεύθυνση x
Όπου λ το μήκος κύματος της ΗΜ

ακτινοβολίας
To διάνυσμα του κυματάριθμου έχει

διεύθυνση τη διεύθυνση διάδοσης
του κύματος
Ταχύτητα του φωτός στο κενό. Από τις εξισώσεις Maxwell προκύπτει ότι:
Στο κενό Στην ύλη

Κυματική εξίσωση των ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων
Από τις εξισώσεις Maxwell προκύπτει ότι:
Η παραπάνω εξισώσεις περιγράφουν διάδοση ΗΜ κύματος κατά τη διεύθυνση x. Γενικά:
 E2  2
 c  E
2 2  c 
2 2
t 2 t 2

Όπως όλα τα κύματα και τα ηλεκτρομαγνητικά μεταφέρουν ενέργεια, ορμή και στροφορμή
Ο ρυθμός της ενέργειας που μεταφέρεται από το ηλεκτρομαγνητικό κύμα ανά μονάδα
επιφανείας κάθετη στην διεύθυνση κίνησης στον κενό χώρο, δίδεται από το διάνυσμα
Poynting S, το οποίο ορίζεται ως:
Το διάνυσμα
Poynting ενός
επιπέδου ΗΜ
κύματος, έχει την ίδια
Οι μονάδες του S στο κατεύθυνση με την
ΔΣΜ είναι J/s∙m2 ταχύτητα
διάδοσης του
κύματος
Το μέτρο του διανύσματος Poyinting S, εκφράζει τον ρυθμό με τον οποίο

διαδίδεται η ενέργεια του κύματος, ή αλλιώς την ισχύ του, μέσω μιας
μοναδιαίας επιφάνειας κάθετης στην κατεύθυνση διάδοσης του κύματος
• Τα πεδία Ε και Β ενός αρμονικού

κύματος αλλάζουν συνεχώς με τον
χρόνο, και είναι πάντα σε φάση.
• Συνεπώς, το διάνυσμα S εξαρτάται
από τον χρόνο
• Όταν τα πεδία Ε και Β παίρνουν τις
μέγιστες τιμές τους, δηλ. Εο και Βο
αντιστοίχως το διάνυσμα S γίνεται
μέγιστο
S min =0
Η μεταβολή της ενέργειας και επομένως του διανύσματος Poynting είναι συνεχής. Το
διάνυσμα Poynting ταλαντώνεται όπως το ηλεκτρικό και το μαγνητικό πεδίο.
Αυτή η ταλάντωση βέβαια δεν είναι αντιληπτή διότι γίνεται με πολύ μεγάλη συχνότητα.
Έτσι είναι πιο ορθό να μιλάμε για μέση μεταφορά ενέργειας του κύματος, η οποία αν
μετρηθεί σε μια περίοδο ορίζει την ένταση Ι του κύματος.
H ένταση Ι του κύματος ορίζεται ως:
Όπου 𝑃 είναι η μέση ισχύς, δηλαδή η ενέργεια ανά

δευτερόλεπτο του κύματος που διαρρέει επιφάνεια εμβαδού Α.
1/2
Άρα η ένταση Ι του κύματος δίνεται από τις σχέσεις:
Για μια πηγή κύματος σταθερής ισχύος, όσο απομακρυνόμαστε από την πηγή, η ένταση
του κύματος αναμένεται να μειώνεται με την απόσταση. Για παράδειγμα, εάν έχουμε
σφαιρική κατανομή της ενέργειας στο χώρο, θεωρώντας σφαιρικά κύματα όπου το
μέτωπο κύματος είναι σφαιρική επιφάνεια, η ένταση του κύματος σε κάθε σφαιρική
επιφάνεια είναι:
Η επιφάνεια
της σφαίρας
Βασικές ιδιότητες όλων των ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων:

Ηλεκτρομαγνητικό φάσμα
To φως ως σωματίδια
Ο Einstein το 1905, για να εξηγήσει το φωτοηλεκτρικό φαινόμενο θεώρησε ότι το φως δεν
είναι κύμα, αλλά σωματίδιο
Φωτοηλεκτρικό φαινόμενο
O αριθμός των ηλεκτρονίων που
εκπέμπονται από την μεταλλική πλάκα
πάνω στην οποία πέφτει το φως είναι
ανάλογος των φωτονίων που πέφτουν
πάνω στη μεταλλική πλάκα-συλλέκτη.
Η ενέργεια ενός μόνο φωτονίου είναι ίση με Ε=hf=ħω

Όπου h είναι η σταθερά Planck και είναι ίση με h=6.626ˑ10 -34 Js.
Ποια σχέση έχει η ενέργεια του ηλεκτρομαγνητικού κύματος;
Είναι το ίδιο καθώς η συνολική ενέργεια ενός ηλεκτρομαγνητικού κύματος είναι ίση
με την ενέργεια που έχουν το σύνολο των φωτονίων που την αποτελούν E=Νhf
Όπου Ν ο συνολικός αριθμός των φωτονίων.
Έχουν ορμή τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα;
k είναι ο κυματαριθμός
Ναι τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα έχουν ορμή ίση με p=h/λ=ħk.
ω: ενέργεια
k: ορμή

Αρχές Ηλεκτρομαγνητισμού Και Τηλεπικοινωνιών Τσορμπατζόγλου Ανδρέας ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Αρχές Ηλεκτρομαγνητισμού Και Τηλεπικοινωνιών Τσορμπατζόγλου Ανδρέας ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ΑΡΧΕΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ -

Η Ηλεκτρομαγνητική Θεωρία εφαρμόζεται σε :

Αρχές Ηλεκτρομαγνητισμού & Τηλεπικοινωνιών Κεφάλαιο 01: Εισαγωγή

Ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία - κύματα

Ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία - κύματα

εο: διηλεκτρική σταθερά,

Αρχές Ηλεκτρομαγνητισμού & Τηλεπικοινωνιών Κεφάλαιο 01: Εισαγωγή

Αρχές Ηλεκτρομαγνητισμού & Τηλεπικοινωνιών Κεφάλαιο 01: Εισαγωγή

Αρχές Ηλεκτρομαγνητισμού & Τηλεπικοινωνιών Κεφάλαιο 01: Εισαγωγή

Αρχές Ηλεκτρομαγνητισμού & Τηλεπικοινωνιών Κεφάλαιο 01: Εισαγωγή

Γραφική αναπαράσταση ενός γραμμικώς πολωμένου αρμονικού (ημιτονοειδούς) ΗΜ κύματος

Αρχές Ηλεκτρομαγνητισμού & Τηλεπικοινωνιών Κεφάλαιο 01: Εισαγωγή

Αρχές Ηλεκτρομαγνητισμού & Τηλεπικοινωνιών Κεφάλαιο 01: Εισαγωγή

ഥ ορίζεται ως το βαθμωτό μέγεθος

Αρχές Ηλεκτρομαγνητισμού & Τηλεπικοινωνιών Κεφάλαιο 01: Εισαγωγή

Το εξωτερικό (ή διανυσματικό) γινόμενο δυο διανυσμάτων 𝐴ҧ ,𝐵ത ορίζεται ως το διανυσματικό μέγεθος:

Αρχές Ηλεκτρομαγνητισμού & Τηλεπικοινωνιών Κεφάλαιο 01: Εισαγωγή

B. Διανυσματικό ή δις εξωτερικό τριπλό γινόμενο:

Αρχές Ηλεκτρομαγνητισμού & Τηλεπικοινωνιών Κεφάλαιο 01: Εισαγωγή

Αρχές Ηλεκτρομαγνητισμού & Τηλεπικοινωνιών Κεφάλαιο 01: Εισαγωγή

Το εξωτερικό γινόμενο δυο διανυσμάτων είναι κάθετο στα αρχικά διανύσματα

Το εξωτερικό γινόμενο δυο παράλληλων διανυσμάτων είναι ίσο με μηδέν

Αρχές Ηλεκτρομαγνητισμού & Τηλεπικοινωνιών Κεφάλαιο 01: Εισαγωγή

ρ είναι η ακτίνα του κυλίνδρου,

φ είναι η γωνία που μετριέται από

z είναι το ίδιο όπως στις καρτεσιανές

Αρχές Ηλεκτρομαγνητισμού & Τηλεπικοινωνιών Κεφάλαιο 01: Εισαγωγή

r είναι η απόσταση από το σημείο

θ είναι η γωνία μεταξύ του άξονα z

φ είναι η γωνία που μετριέται από

Αρχές Ηλεκτρομαγνητισμού & Τηλεπικοινωνιών Κεφάλαιο 01: Εισαγωγή

Αρχές Ηλεκτρομαγνητισμού & Τηλεπικοινωνιών Κεφάλαιο 01: Εισαγωγή

Αρχές Ηλεκτρομαγνητισμού & Τηλεπικοινωνιών Κεφάλαιο 01: Εισαγωγή

Αρχές Ηλεκτρομαγνητισμού & Τηλεπικοινωνιών Κεφάλαιο 01: Εισαγωγή

Αρχές Ηλεκτρομαγνητισμού & Τηλεπικοινωνιών Κεφάλαιο 01: Εισαγωγή

Αρχές Ηλεκτρομαγνητισμού & Τηλεπικοινωνιών Κεφάλαιο 01: Εισαγωγή

Αρχές Ηλεκτρομαγνητισμού & Τηλεπικοινωνιών Κεφάλαιο 01: Εισαγωγή

Αρχές Ηλεκτρομαγνητισμού & Τηλεπικοινωνιών Κεφάλαιο 01: Εισαγωγή

Αρχές Ηλεκτρομαγνητισμού & Τηλεπικοινωνιών Κεφάλαιο 01: Εισαγωγή

Αρχές Ηλεκτρομαγνητισμού & Τηλεπικοινωνιών Κεφάλαιο 01: Εισαγωγή

Αρχές Ηλεκτρομαγνητισμού & Τηλεπικοινωνιών Κεφάλαιο 01: Εισαγωγή

Αρχές Ηλεκτρομαγνητισμού & Τηλεπικοινωνιών Κεφάλαιο 01: Εισαγωγή

Αρχές Ηλεκτρομαγνητισμού & Τηλεπικοινωνιών Κεφάλαιο 01: Εισαγωγή

Κεφάλαιο 1: Το Ηλεκτρομαγνητικό Πρότυπο

Αρχές Ηλεκτρομαγνητισμού & Τηλεπικοινωνιών Κεφάλαιο 01: To HM Πρότυπο

Βασικές σχέσεις – αξιώματα:

Αρχές Ηλεκτρομαγνητισμού & Τηλεπικοινωνιών Κεφάλαιο 01: To HM Πρότυπο

Θεμελιώδεις Νόμοι (Αξιώματα) Ηλεκτρομαγνητισμού

Εξισώσεις Maxwell στο κενό (free space)

Αρχές Ηλεκτρομαγνητισμού & Τηλεπικοινωνιών Κεφάλαιο 01: To HM Πρότυπο

2. Ηλεκτρικό Φορτίο & Πυκνότητα ηλεκτρικού φορτίου (ρ)

2. 1 Ηλεκτρικό Φορτίο (Σύμβολα: q,Q Διαστάσεις – μονάδες: [C] )

Κβάντωση Ηλεκτρικού φορτίου

Αναλοίωτο του ηλεκτρικού φορτίου Διατήρηση του ηλεκτρικού φορτίου

2. Ηλεκτρικό Φορτίο & Πυκνότητα ηλεκτρικού φορτίου (ρ)

Αρχές Ηλεκτρομαγνητισμού & Τηλεπικοινωνιών Κεφάλαιο 01: To HM Πρότυπο

2. Ηλεκτρικό Φορτίο & Πυκνότητα ηλεκτρικού φορτίου (ρ)

2. 2 Χωρική Πυκνότητα Ηλεκτρικού Φορτίου (Σύμβολο: ρ(r,t) Διαστάσεις – μονάδες: [C/m3] )

2. Ηλεκτρικό Φορτίο & Πυκνότητα ηλεκτρικού φορτίου (ρ)

2. 3 Επιφανειακή Πυκνότητα Ηλεκτρικού Φορτίου (Σύμβολο: σ Διαστάσεις – μονάδες: [C/m2] )

Αρχές Ηλεκτρομαγνητισμού & Τηλεπικοινωνιών Κεφάλαιο 01: To HM Πρότυπο

2. Ηλεκτρικό Φορτίο & Πυκνότητα ηλεκτρικού φορτίου (ρ)

2. 4 Γραμμική Πυκνότητα Ηλεκτρικού Φορτίου (Σύμβολο: λ Διαστάσεις – μονάδες: [C/m] )

2. Ηλεκτρικό Φορτίο & Πυκνότητα ηλεκτρικού φορτίου (ρ)