Professional Documents
Culture Documents
Laser Chuong 2
Laser Chuong 2
Nhắc lại:
18/01/2016 4
Chương II: Khuếch đại laser
II.1. Giới thiệu khuếch đại Laser
Ta có 1 sóng phẳng đơn sắc truyền theo hướng z với tần số , có điện
trường biên độ phức E(z), cường độ I(z) =
|E(z)|2/2 và mật độ dòng photon f(z) = I(z)/h , tương tác với một môi trường
các nguyên tử có 2 mức năng lượng cách nhau 1 khoảng h . Số lượng
nguyên tử trong 1 đơn vị thể tích ở mức trên và dưới tương ứng là N2 và N1.
Sóng được khuếch đại với hệ số khuếch đại g( ) (trên 1 đơn vị độ dài) và
dịch chuyển pha 1 lượng j( ) (trên 1 đơn vị độ dài).
Ta phải xác định g( ) và j( ).
Một nguyên tử không bị kích thích hấp thụ 1 photon với xác xuất
(2.1)
18/01/2016 8
II.1. 1. Hệ số khuếch đại Laser
Như vậy mật độ trung bình photon bị hấp thụ (trên 1 đơn vị thể tích trong 1
đơn vị thời gian) là N1Wi,
tương tự mật độ photon được kích thích trong quá trình bức xạ là N2Wi
Như vậy mật độ photon trung bình chênh lệch ở mức trên là
NWi = N2Wi – N1Wi
N > 0: Đảo độ tích lũy, môi trường có khả năng khuếch đại và mật độ dòng
photon tăng
N < 0: môi trường có khả năng suy giảm và mật độ dòng photon giảm
N = 0: môi trường trong suốt
18/01/2016 9
(2.2)
Từ (2.1) và (2.2):
(2.3)
Trong đó:
0
(2.4)
Là hệ số khuếch đại: lượng tăng ích của dòng photon trên một đơn vị độ dài.
18/01/2016 10
II.1. 1. Hệ số khuếch đại Laser
Giải (2.3):
(2.5)
(2.6)
hệ số khuếch đại g( ) : lượng tăng ích của cường độ dòng trên một đơn vị
độ dài. Đơn vị cm-1.
g( ) tỉ lệ với N, nếu N < 0 (N2 < N1)
(2.7)
Trong môi trường tương tác có chiều dài d thì khuếch đại được tính bằng tỉ
lệ giữa mật độ dòng photon ra và mật độ dòng photon vào:
(2.9)
(2.10)
- Xét độ rộng phổ trong trường hợp khuếch đại: từ (2.4) ta thấy g( ) là hàm
của và tỉ lệ với g( ), do đó cũng là hàm của với tần số trung tâm o
(E2-E1)/h. Như vậy khuếch đại laser là một linh kiện cộng hưởng với tần số
cộng hưởng và độ rộng vạch phổ xác định bởi hàm g( ),
18/01/2016 12
II.1. 1. Hệ số khuếch đại Laser
(2.11)
0
Ta có:
Với
(2.13)
18/01/2016 13
(2.12)
Ta có:
18/01/2016 14
Chương II: Khuếch đại laser
II.1. Giới thiệu khuếch đại Laser
II.1. 1. Hệ số khuếch đại Laser
II.1. 2. Sự dịch pha khuếch đại
Bởi vì khuếch đại phụ thuộc tần số, nên môi trường khuếch đại là môi
trường tán xạ và sự dịch chuyển pha phụ thuộc tần số liên quan đến
khuếch đại.
Xét một môi trường mở rộng đồng nhất, có I(z) = |E(z)|2/2 , theo (2.6) ta có
I(z) = I(0)exp g( )z
(2.14)
18/01/2016 16
II.1.2. Sự dịch pha khuếch đại
x xn x2 x3
e 1 x ...
n 0 n! 2! 3!
ta có:
(2.15)
(2.16)
18/01/2016 17
(2.16) xem như một hệ tuyến tính mà toàn bộ trường vào là E(z) ra là
E(z)/ z, và hàm dịch chuyển là:
(2.17)
Theo dịch chuyển Hilbert (xem phụ lục B phần B1) thì j( ) là dịch chuyển
Hilbert của g( ) do đó hàm dịch chuyển pha được xác định bởi hệ số
khuếch đại
(2.18)
18/01/2016 18
Chương II: Khuếch đại laser
II.1. Giới thiệu khuếch đại Laser
II.2. Nguồn năng lượng khuếch đại
18/01/2016 20
Chương II: Khuếch đại laser
II.1. Giới thiệu khuếch đại Laser
II.2. Nguồn năng lượng khuếch đại
II.2.1. Các phương trình tốc độ
(2.19)
-1: tốc độ dịch chuyển từ mức 2 tới các mức thấp hơn
2
(2.20)
tsp-1: tốc độ dịch chuyển từ mức 2 tới mức 1 của bức xạ ngẫu nhiên
nr : tốc độ dịch chuyển từ mức 2 tới mức 1 của dịch chuyển không bức xạ
-1
Nếu hệ ở trạng thái cân bằng thì các nguyên tử ở trạng thái 1 và 2 theo
thời gian sẽ bị phân rã hoàn toàn xuống các mức thấp hơn.
Làm cách nào duy trì N2 và N1???
18/01/2016 22
II.2.1. Các phương trình tốc độ
(2.21)
(2.22)
18/01/2016 23
(2.4)
18/01/2016 24
II.2.1. Các phương trình tốc độ
Như vậy:
(2.23)
Là chênh lệch mật độ tích lũy ở trạng thái dừng (không tồn tại bức xạ
khuếch đại)
Theo (2.4), hệ số khuếch đại tỉ lệ với N, để đạt được hệ số khuếch đại
lớn thì
- R1, R2 phải lớn
- 2 phải lớn (trừ tsp, vì tsp đóng góp vào tốc độ bức xạ)
- 1 nhỏ, nếu R1<( 2 / 21)R2
2
No R2 2 R1 R2 1
21
18/01/2016 25
(2.23) (2.24)
(2.25)
18/01/2016 26
II.2.1. Các phương trình tốc độ
(2.26)
(2.27)
(2.28)
Là chênh lệch mật độ tích lũy ở trạng thái dừng (khi tồn tại bức xạ khuếch
18/01/2016
đại)
27
Trong đó
(2.29)
Nguyên tử được bơm 1 -> 3 với tốc độ R và suy giảm không bức xạ 3 -> 2
với tốc độ R2 = R.
So sánh với trường hợp 2 mức : vì suy giảm 3 -> 2 nhanh, nên hệ 3 mức là
trường hợp đặc biệt khi xét 2 mức năng lượng, Nếu R không phụ thuộc
vào N và suy giảm không bức xạ 3 -> 2 với tốc độ R2 = R. Giả thiết kích
thích nhiệt ở mức 2 được bỏ qua.
(2.30)
18/01/2016 30
II.2.2 Sơ đồ bơm ba mức năng lượng
Bởi vì 32 rất nhỏ nên mức 3 ở rạng thái cân bằng gần như trống, tất cả các
nguyên tử được bơm lên mức 3 suy giảm nhanh chóng xuống mức 2. Do
đó:
(2.32)
từ (2.31) và (2.32) ta có N1 Na N2
N2
R N 2Wi (Na N 2 )Wi 0
21
18/01/2016 31
( R N aWi ) 21
N2
1 2Wi 21
Do đó: N N2 N1 2N2 Na
2 R 21 N a
N
1 2Wi 21
Với (2.33)
(2.34)
Ta có No
N
1 Wi s
18/01/2016 32
II.2.2 Sơ đồ bơm ba mức năng lượng
Khi dịch chuyển không bức xạ từ 2-1 có thể bỏ qua tsp << nr lúc đó 21 có
thể thay thế bởi tsp
(2.35)
(2.36)
Để đạt được N > 0 (hay No > 0) thì cần 1 tốc độ bơm R > Na/2tsp
18/01/2016 33
Với
(2.37)
(2.38)
18/01/2016 34
Chương II: Khuếch đại laser
II.1. Giới thiệu khuếch đại Laser
II.2. Nguồn năng lượng khuếch đại
II.2.1. Các phương trình tốc độ
II.2.2 Sơ đồ bơm ba mức năng lượng
II.2.3 Sơ đồ bơm bốn mức năng lượng
Xét 1 hệ 4 mức năng lượng, trong đó mức 1 ở điều kiện cân bằng nhiệt có
E1 >> kT. Bơm làm cho nguyên tử dịch chuyển từ 0 -> 3 với tốc độ R. Mức 3
suy giảm nhanh xuống mức 2 với tốc độ R2 = R và mức 2 suy giảm chậm
xuống mức 1. Mức 1 suy giảm nhanh xuống mức 0. Mức 1 không được
bơm do đó R1 = 0
Thay vào PT tốc độ ở điều kiện cân bằng và không có bức xạ khuyếch đại
ta có
18/01/2016 36
II.2.3 Sơ đồ bơm bốn mức năng lượng
N2 N1 N2
R 0
2 1 21
(2.40)
Trong hầu hết các hệ 4 mức, dịch chuyển không bức xạ từ 2->1 được bỏ
qua (tsp << nr ) và 20 >> tsp >> 1 bởi vậy
(2.41)
(2.42)
Do đó (2.43)
18/01/2016 37
Trong trường hợp này giả thiết R không phụ thuộc vào N = N2 – N1, tuy
nhiên không phải lúc nào cũng đúng vì Na là không đổi và:
(2.44)
Nếu tốc độ bơm R liên quan tới dịch chuyển từ 0->3 với xác suất W thì
(2.45)
(2.46)
18/01/2016 38
II.2.3 Sơ đồ bơm bốn mức năng lượng
(2.47)
(2.49)
18/01/2016 40
Chương II: Khuếch đại laser
II.1. Giới thiệu khuếch đại Laser
II.2. Nguồn năng lượng khuếch đại
II.2.1. Các phương trình tốc độ
II.2.2. Sơ đồ bơm ba mức năng lượng
II.2.3 Sơ đồ bơm bốn mức năng lượng
II.2.4. Một số loại khuếch đại laser
a. Ruby
Là 1 laser rắn, đại diện hệ 3 mức năng
lượng.
- Mức 1 là trạng thái cơ bản
- Mức 2 là kết hợp 2 mức năng lượng rất
gần nhau, trạng thái thấp nhất tương ứng
với bước sóng đỏ 694,3 nm.
- Mức 3 là kết hợp của 2 dải có bước
sóng trung tâm tương ứng 550 nm và
400nm.
Dùng 1 đèn flash (ánh sáng trắng) kích
thích Cr3+ từ 1 -> 3. Cr3+ phân rã từ 3 ->
2 với thời gian 32 cỡ ps. Các nguyên tử
này nằm lại ở 2 với thời gian tsp 3 ms.
Dịch chuyển không bức xạ được bỏ qua.
Dịch chuyển này nở rộng vạch đồng
nhất với 330 GHz.
18/01/2016 42
II.2.4. Một số loại khuếch đại laser
a. Ruby
18/01/2016 43
b. Laser Nd3+
- Mức 1 có E1 = 0,24 eV
(> kT = 0.026eV)
- tsp = 375 ms, 1 300 ps. Dịch chuyển nở rộng vạch không đồng nhất với 7 THz.
18/01/2016 44
II.2.4. Một số loại khuếch đại laser
18/01/2016 45
Đối với tín hiệu khuếch đại lớn, xảy ra hiện tượng bão hòa khuếch đại, lúc
này tín hiệu ra không còn tăng tỉ lệ thuận đối với tín hiệu vào, độ rộng vạch
phổ khuếch đại bị nở rộng. Tất cả những tính chất đó thể hiện tính phi tuyến
của khuếch đại.
18/01/2016 47
N liên quan đến tốc độ, mức bơm và xác suất bức xạ kích thích (2.43), (2.47)
18/01/2016 49
Trong đó (2.51)
Trong đó (2.53)
18/01/2016 51
(2.52)
18/01/2016 52
II.3.2. Tính bão hòa của khuếch đại laser
(2.54)
Với z = d,
f (d ) f (0) f (d ) f (0)
ln ln g 0d
fs fs fs fs
18/01/2016 53
Đặt:
ta có: (2.56)
như vậy:
- Nếu X, Y << 1 (mật độ dòng photon vào và ra nhỏ hơn rất nhiều so với mật
độ dòng photon bão hòa), thì X, Y << ln(X), ln(Y).
(2.57)
(2.58)
f (d ) f (0)
g 0d
fs fs
(2.59)
1
(vì ta có fs và g0 N0 )
s
18/01/2016 55
Xét môi trường mở rộng không đồng nhất (gồm tập hợp các nguyên tử có
tính chất khác nhau)
Nhắc lại:
Hàm hình dạng vạch phổ tổng cộng là trung bình của tất các hàm hình dạng
vạch phổ
Hệ số khuếch đại tín hiệu nhỏ tỉ lệ với hàm hình dạng vạch phổ
(2.60)
trong đó
(2.62)
18/01/2016 57
với
- Mở rộng Doppler
Hàm hình dạng vạch phổ trong mở rộng Doppler có hình dang giống nhau,
chỉ tần số trung tâm bị dịch đi một lượng tỉ lệ với vận tốc của nguyên tử. Nếu
vạch phổ có dạng Lorentz:
và
thì (2.63)
18/01/2016 58
II.3.2. Tính bão hòa của khuếch đại laser
trong đó
(2.64)
(2.65)
So sánh công thức (2.64) và công thức biểu diễn hệ số khuếch đại bão hòa
trong môi trường mở rộng đồng nhất (2.52):
Ta thấy rõ ràng khi mật độ dòng photon tăng dẫn đến s mở rộng và hệ số
khuếch đại tiến đến giới hạn bão hòa.
18/01/2016 59
trong đó
(2.67)
(2.68)
trong đó
(2.67) biểu diễn trung bình hệ số khuếch đại bão hòa của môi trường mở
rộng Doppler có tần số trung tâm o như một hàm của mật độ dòng photon ở
= o. Hệ số khuếch đại bão hòa khi f tăng theo quy luật căn bậc 2.
18/01/2016 60
II.3.2. Tính bão hòa của khuếch đại laser
Do đó hệ số khuếch đại của môi trường mở rộng không đồng nhất bão hòa
chậm hơn hệ số khuếch đại của môi trường mở rộng không nhất
18/01/2016 61
Khi có một mật độ dòng photon đơn sắc tần số 1 lớn trong môi trường mở
rộng không đồng nhất, khuếch đại chỉ bão hòa đối với những nguyên tử mà
hàm hình dạng vạch phổ chứa tần số 1. Khi môi trường bào hòa chứa một
nguồn ánh sáng cố tần số thay đổi thì hệ số khuếch đại phụ thuộc vào tần số
và bị bão hòa tạo thành 1 „lỗ“ ở 1. Mật độ dòng photon càng tăng thì độ rộng
và sâu của “lỗ“ càng tăng.
18/01/2016 62
Chương II: Khuếch đại laser
II.1. Giới thiệu khuếch đại Laser
II.2. Nguồn năng lượng khuếch đại
II.3. Đặc điểm khuếch đại laser
II.4. Hiện tượng nhiễu khuếch đại
Môi trường cộng hưởng khuếch đại tín hiệu bằng bức xạ kích thích cũng
sinh ra bức xạ tự phát. Tín hiệu tăng do bức xạ tự phát chính là một nguồn
cơ bản gây nên nhiễu khuếch đại.
Nhắc lại: xác suất bức xạ tự phát của nguyên tử ra 1 photon trong dải tần
số đến + d từ mức trên xuống mức dưới:
Nếu mức trên có độ tích lũy là N2 thì mật độ photon bức xạ tự phát trung bình
là N2Psp( ) và mật độ năng lượng bức xạ tự phát trung bình (năng lượng bức
xạ tự phát trên một đơn vị thể tích trên 1 đơn vị tần số) là h N2Psp( ).
18/01/2016 64
II.4. Hiện tượng nhiễu khuếch đại
Mật độ năng lượng bức xạ tự phát theo tất cả các hướng là như nhau, và
phân cực cân bằng theo cả 2 hướng.
Nếu tín hiệu ra được lựa chọn chỉ trong giới hạn 1 góc d trong không gian
và theo 1 hướng phân cực, thì năng lượng bức xạ tự phát trong hướng đó sẽ
là ½(d /4p).
Nếu sử dụng 1 kính lọc sắc có tần số lọc lựa hẹp B để lựa chọn photon có
tần số trung tâm , thì số lượng photon do bức xạ tự phát trong môi trường
đang xét có độ dài z sẽ là sp( )dz.
18/01/2016 65
Để tính mật độ dòng photon nhiễu gây ra trong môi trường khuếch đại không
thể lấy sp( ) nhân với chiều dài môi trường bởi vì bức xạ tự phát tự bản thân
nó khuếch đại, tại vùng lân cận đầu vào của tín hiệu khuếch đại mạnh hơn tại
vùng lân cận tín hiệu ra. Do đó người ta sử dụng phương trình vi phân của
mật độ dòng photon trong môi trường khuếch đại
(2.70)
18/01/2016 66