Diferansiyel Denklemler

10.Hafta/1.Ders

Dr. Öğr. Üyesi Ferhat KÜRÜZ

fkuruz@gelisim.edu.tr
 Sabit Katsayılı İkinci Taraflı Yüksek Mertebeli Lineer Diferansiyel Denklemler
Belirsiz Katsayılar Metodu

𝑎0 𝐷 𝑛 + 𝑎1 𝐷 𝑛−1 + ⋯ + 𝑎𝑛−1 𝐷 + 𝑎𝑛 𝑦 = 𝐵 𝑥
diferansiyel denklemi yüksek mertebeden sabit katsayılı ikinci taraflı lineer diferansiyel
denklemdir. Bu denklemin
𝑎0 𝑦 (𝑛) + 𝑎1 𝑦 (𝑛−1) + ⋯ + 𝑎𝑛−1 𝑦′ + 𝑎𝑛 𝑦 = 0
kısmı için 𝑢 çözümünü bulmayı önceki dersimizde öğrendik. Bu derste 𝐵 𝑥 kısmı için 𝑣
çözümünü bulmayı öğreneceğiz. 𝐵 𝑥 kısmının yapısına göre 𝑣 çözümünün yapısı belirsiz
katsayılarla tahmin edilerek asıl katsayılar hesaplanacak.

1
 Sabit Katsayılı İkinci Taraflı Yüksek Mertebeli Lineer Diferansiyel Denklemler
Belirsiz Katsayılar Yöntemi
𝐵(𝑥) aşağıdaki durumlardan birinde yada bunların bir lineer birleşimi olduğunda Belirsiz
katsayılar yöntemi kullanılabilir.

1. 𝐵 𝑥 = 𝑘0 + 𝑘1 𝑥 + 𝑘2 𝑥 2 + ⋯ + 𝑘𝑛 𝑥 𝑛

2. 𝐵 𝑥 = 𝑀𝑒 𝜆𝑥
3. 𝐵 𝑥 = 𝑀 sin 𝜆𝑥 + 𝑁 cos 𝜆𝑥
4. 𝐵 𝑥 = 𝑀(𝑥) sin 𝜆𝑥 + 𝑁(𝑥) cos 𝜆𝑥

5. 𝐵 𝑥 = 𝑀(𝑥)𝑒 𝜆𝑥

Bu yöntemde 𝑢 çözümünün bu formda olduğu kabul edilerek 𝑢 ve türevleri denklemde yerine

konarak katsayılar bulunur ve çözüm elde edilir.

2
 Belirsiz Katsayılar Yöntemi
1. 𝑩 𝒙 = 𝒌𝟎 + 𝒌𝟏 𝒙 + 𝒌𝟐 𝒙𝟐 + ⋯ + 𝒌𝒏 𝒙𝒏 şeklindeyse
𝑢 çözümü

𝑢 = 𝑘0 + 𝑘1 𝑥 + 𝑘2 𝑥 2 + ⋯ + 𝑘𝑛 𝑥 𝑛

şeklinde kabul edilir ve 𝑢 ile türevleri denklemde yerine konarak 𝑘𝑖 katsayıları bulunur.

 Eğer karakteristik denklemin köklerinde 0 varsa

𝑢 = 𝑥 𝑘0 + 𝑘1 𝑥 + 𝑘2 𝑥 2 + ⋯ + 𝑘𝑛 𝑥 𝑛

şeklinde kabul edilir.

 Eğer bu 0 kökü 𝑡 katlı kök ise

𝑢 = 𝑥 𝑡 𝑘0 + 𝑘1 𝑥 + 𝑘2 𝑥 2 + ⋯ + 𝑘𝑛 𝑥 𝑛

şeklinde kabul edilir.

3
 Belirsiz Katsayılar Yöntemi
Örnek: 𝑦 ′′ − 3𝑦 ′ + 2𝑦 = 2𝑥 2 − 5𝑥 + 3 diferansiyel denkleminin genel çözümünü bulunuz.

4
 Belirsiz Katsayılar Yöntemi
Örnek: 𝐷 2 + 9 𝑦 = 𝑥 3 − 2𝑥 2 + 𝑥 − 1 diferansiyel denkleminin genel çözümünü bulunuz.

5
 Belirsiz Katsayılar Yöntemi
Örnek: 𝑦 ′′ = 𝑥 3 + 2 diferansiyel denkleminin genel çözümünü bulunuz.

6
 Belirsiz Katsayılar Yöntemi
2. 𝑩 𝒙 = 𝑴𝒆𝝀𝒙şeklindeyse
𝑢 çözümü

𝑢 = 𝑘𝑒 𝜆𝑥

şeklinde kabul edilir ve 𝑢 ile türevleri denklemde yerine konarak 𝑘 katsayısı bulunur.

 Eğer karakteristik denklemin köklerinde 𝜆 varsa

𝑢 = 𝑥 𝑘𝑒 𝜆𝑥

şeklinde kabul edilir.

 Eğer bu 𝜆 kökü 𝑡 katlı kök ise

𝑢 = 𝑥 𝑡 𝑘𝑒 𝜆𝑥

şeklinde kabul edilir.

7
 Belirsiz Katsayılar Yöntemi
Örnek: 𝑦 ′′ − 4𝑦 ′ + 3𝑦 = 4𝑒 2𝑥 diferansiyel denkleminin genel çözümünü bulunuz.

8
 Belirsiz Katsayılar Yöntemi
Örnek: 𝑦 ′′ − 5𝑦 ′ + 6𝑦 = 5𝑒 2𝑥 diferansiyel denkleminin genel çözümünü bulunuz.

9
 Belirsiz Katsayılar Yöntemi
𝑥
′′ ′ −
Örnek: 4𝑦 + 4𝑦 + 𝑦 = 3𝑒 2 diferansiyel denkleminin genel çözümünü bulunuz.

10
 Alıştırmalar

1- 𝑦 ′′ − 4𝑦 = 𝑥 2 + 5𝑥 + 6 diferansiyel denkleminin genel çözümünü bulunuz.

2𝑥 −2𝑥 1 2 5 11
Cevap: 𝑦 = 𝑐1 𝑒 + 𝑐2 𝑒 − 𝑥 − 𝑥−
4 4 8

2- 𝑦 (4) + 𝑦 ′′′ − 4𝑦 ′′ − 4𝑦 ′ = 𝑥 2 + 3𝑥 − 2 diferansiyel denkleminin genel çözümünü bulunuz.

2𝑥 −2𝑥 −𝑥 𝑥3 5𝑥 2 15𝑥
Cevap: 𝑦 = 𝑐1 + 𝑐2 𝑒 + 𝑐3 𝑒 + 𝑐4 𝑒 + − +
12 8 8

3- 𝑦 (4) + 2𝑦 ′′′ − 3𝑦′′ = 3𝑒 2𝑥 diferansiyel denkleminin genel çözümünü bulunuz.

3
Cevap: 𝑦 = 𝑐1 + 𝑐2 𝑥 + 𝑐3 𝑒 −3𝑥 + 𝑐4 𝑒 𝑥 + 𝑒 2𝑥
20
3
4- 𝑦 ′′′ − 4𝑦 ′′ − 2𝑦 ′ + 5𝑦 = 𝑒 𝑥 diferansiyel denkleminin genel çözümünü bulunuz.
2

3+ 29 3− 29
𝑥 𝑥 𝑥 3
Cevap: 𝑦 = 𝑐1 𝑒 2 + 𝑐2 𝑒 2 + 𝑐3 𝑒 − 𝑥𝑒 𝑥
14
11
Dinlediğiniz için teşekkür ederim.

fkuruz@gelisim.edu.tr