ZELULA UGALKETA

AZIDO NUKLEIKOAK

Bi motatako azido nukleikoak dituzte: azido desoxirribonukleikoa (DNA) eta

azido erribonukleikoa (RNA).

nukleotidoak izeneko unitateen polimerizazioak edo elkarketak eratuak.

Erribosa eta desoxirribosa garrantzi biologiko handia duten

monosakaridoak dira, nukleotidoen egituraren parte direlako.
ADN: Desoxirribosa

Azido
nukleikoak
ARN: Erribosa

Oinarrizko unitateak:
NUKLEOTIDOAK

NUKLEOTIDOAK
Azido nukleikoen kateak osatzen dituzten unitateak edo monomeroak dira.
Nukleotido bakoitzak ditu fosfato talde bat, monosakarido bat eta base
nitrogenatu bat.

H3PO4→ PO43- + BASE NITROGENATUAK:

3H+ -Adeina (A)
Fosfato taldea -Timina (T)
-Citosina (C)
O -Guanina (G)
-Uraziloa (U)
=

O- - P -
O- O-
-

-Nitrogenoetan aberatsak edo ugariak diren molekula organiko ziklikoak

dira
-Fosfato taldea elkartzen da monosakaridoaren 5’ karbonoarekin.
-Base nitrogenatua elkartzen da monosakaridoaren 1’ karbonoarekin.
-Bost motatako base nitrogenatuak daude: adenina (A), guanina (G),
zitosina (C), timina (T) eta uraziloa (U).

ESTER LOTURA
-OH + -OH → -O- + H2O

Nukleotidoak polimerizatzen direnean, kate polinukleotidikoak sortzen

dira.

Nukleotidoak elkartzen dira beren fosfato taldeen bidez, lotura

nukleotidikoaren bitartez.

LOTURA NUKLEOTIDIKOA:
Fosfato taldearen bitarteko lotura da, Ester lotura bikoitza sortzen da, eta
horregatik, lotura fosfodiester deitzen zaio.

5’ karbonoaren fosfatoaren eta aurreko nukleotidoaren

monosakaridoaren 3’ karbonoaren OH taldearen artean.

Kate polinukleotidiko hauek osatzen dute

RNA-aren egitura honako ezaugarri hauek ditu:
-Kate liniala eta bakarra
-Bati errobosa dauka
-Beti uraziloarekin, eta inoiz ez, TIMINA

ADNaren egitura:
-Kate bikoitza eta kiribilduta
-Beti desoxirribosa dauka
-Ez dauka URAZIDOrik
IZENA: Helize bikoitza
Hau da 2. mailako egitura.
-eskuineranzkoa denez, helize bikoitza destrogiroa da.

ADN EGITURA
Eskuineko katea antiparaleloa da, eta osagarria.
Antiparaleloa bost prima hiru prima norabidean doalako baina behetik
gora, ez goitik behera. (hiru prima bost prima)

Osagarria erdiko balizko ardatz batean base nitrogenatuak parekatzen

direako. Base nitrogenatuen arteko loturak hidrogeno zubiak deitzen dira,
lotura elektrostatikoak dira, uraren dipoloagatik

Helize bikoitzaren bulta bakoitzean geratzen dira hiru base nitrogenatu

bikote edo pare.

DNA PAKETATZEA
DNA paketatu egin behar da nukleoidearen tarte txikian sartzeko (zelula
prokariotoetan), edo nukleoarenenean (zelula eukariotoetan).
DNAren ezaugarriak eta haren paketatzeko modua desberdinak dira bi
zelula motetan.

DNA zelula eukariotoetan

DNA lineala da.
Nukleoan, DNA molekula duplohelikoidalak daude, eta proteina berezi
batzuekin (histonak) duten elkarrekintzari esker paketatzen dira.
Paketatze maila zelularen egoera fisiologikoaren araberakoa da, eta ager
daiteke kromatina gisa edo kromosoma gisa.
Zelula zatitzen ez denean, DNAk zuntz nahaspila baten itxura dauka. Hala
dagoenean, kromatina esaten zaio.

DNA-REN FUNTZIOA
-Informazio genetikoa transmititzea organismo batetik bestera, belaunaldiz
belaunaldi.→ ERREPLIKAZIOA

-Zelularen edo organismoaren funtzionamendua erregulatzea eta kontrolatzea.→

TRANSKRIPZIOA eta ITZULPENA

ERREPLIKAZIOA, ITZULPENA eta TRANSKRIPZIOA osatzen dute

Biologia molekularraren dogma nagusia

RNA mezularia (RNAm)

RNA kate linealak dira.
Azido desoxirribonukleikoan (DNA) dagoen informazioa garraiatzen dute zitoplasmara,
non molde gisa erabiltzen den proteinen sintesirako.

RNA transferentziakoa (RNAt)

RNA kate laburrak dira, beren baitan tolestuak.
Aminoazidoak garraiatu, eta dagokien lekuan kokatzen dituzte, proteinen sintesian.

RNA erribosomikoa (RNAr)

Beren baitan tolestutako RNA kateak dira, proteina erribosomalekin elkartzen direnak
erribosomak eratzeko.
ERREPLIKAZIOA
Zelula kumeei informazio genetikoa transmititzeko.
Entzima asko parte hartzen dute: Helikasek, ADN polimerasek eta ligasek

1→ Helikasek: Helikasek DNAren helize bikoitza deskiribilkatzen dute eta bi kate osagarriak
bereizten dituzte pixkanaka.

2→ADN polimerasak: DNA polimerasak bereizi berri diren moldezko DNA kateen gainean
mugitzen dira

3→Ligasek: Ligasek DNA polimerasen ekintzaren ondorioz sortutako DNA zatiak lotzen dituzte.

4→DNAren bi helize bikoitz berri lortzen dira, eta horietako bakoitzak kate zahar bat eta kate
berri bat ditu. Hori dela eta, erreplikazioa erdikontserbakorra dela esaten da.
TRANSKRIPZIOA
Informazioa genetikoa RNA mezulari sekuentzia batera pasatzea
ADNan gordetako informazio genetikoa nukleotik atera eta erribosometara bidaltzea
RNA polimerasa entzimek gauzatzen dute

1→ RNA polimerasa: RNA polimerasa DNArekin elkartzen da, eta haren bi kate osagarriak
banantzen ditu transkribatuko duen geneari dagokion eremuan.

2→
5’ → 3’ noranzkoan doan kateari kodetzailea esaten zaio. Haren osagarria, 3’ → 5’ noranzkoan
doana, moldezko katea da, eta hori erabiliko du RNA polimerasak RNA kate osagarri bat
sortzeko. RNA sintetizatuak DNA kate kodetzailearen base nitrogenatuen sekuentzia berdina du,
baina, timina eduki ordez, uraziloa dauka.

ARIKETAK:
2. GAIA → Zelula Ugalketa
Jarduerak: 1-8

1) Behatu eskema honi:

1. Zer irudikatzen du? Izendatu letraz markatuta dauden molekulak.

a→ ADN
b→ RNA mezularia
c→ Proteina (Istonak)

2. Aurreko hiru molekulak polimeroak dira. Aipatu horiek osatzen dituzten

monomeroen izenak.
ADN→ Nukleotidoak
RNA mezularia→ Nukleotidoak
Proteina→ Aminoazidoak

3. Identifikatu zenbakiz seinalatuta dauden prozesuak, eta azaldu bakoitzaren

funtzioa.
ADN→ Erreplikazioa: ADN bi kopia egitea (ADN bikoiztea)
RNA→ Transkripzioa→ RNA mezulari sekuentzia bat sortzea ADN batetik abiatuta
Proteina→ Proteina espezifiko bat sortzen du funtzio konkretu bat egiteko
Hauek hiru Biologiaren Dogma nagusia osatzen dute

4. Prozesu horietako zein gertatzen dira adierazpen genikoan?

Transkripzioa eta itzulpena

2) Zergatik da beharrezkoa DNAren erreplikazioa? Ziklo zelularraren zein etapatan

gertatzen da?
Zelulakumeak ADN kopuru berdina mantentzeko.
Interfasean gertatzen da→ S fasean

3) Irudi hauetan eskematizatuta daude DNA erreplikatzeko bi eredu posible.

Morez, helize bikoitz zaharraren kateak daude irudikatuta, eta arrosez, berriz,
sintesi berrikoak.
B da, kate bakoitzean mantentzen da zaharra (morea) eta
bere ondoan kate berria (arrosa) Horregatik esaten da
erdikontserbakorra.

4) Kate nukleotidiko honetatik abiatuta, egin ariketak:

3’ C T T A C C C G G A C C C A T T A T T C A T T A 5’
1. Arrazoitu DNArena edo RNArena den.
ADN da, timina duelako eta ez dagoelako urazidorik

2. Idatzi kate osagarria.

3’ C T T A C C C G G A C C C A T T A T T C A T T A 5’
5’ G A A T G G G C C T G G G T A A T A A G T A A T 3’

3. Sintetizatu transkripzioaren ondorioz sortutako katea. Nola du izena sortu

duzun molekulak?
RNA sortzen da transkipzioaren ondorioz, timinaren ordez urazilo sortzen da.
(RNAn kate osagarrian T orden U jartzen da)

5) Behatu irudian adierazita ageri den prozesuari:

1. Zer prozesu da?

Transkripzioa

2. Identifikatu letraz seinalatuta dauden molekulak.

A) ADN
B) Kate kodetzailea (RNA mezularia ez duelako)
C) RNA polimerasa
D) Molde katea (RNA mezularia duelako)
E) RNA mezularia

3. Kopiatu eskema koadernoan, eta adierazi han kate polinukleotidikoen

polaritateak.

gohikoa 5’ → 3’ katea da (kate zaharra)

behekoa 3’ → 5’ katea da (kate berria)

6) Polinukleotidoen sekuentzia honek gene baten zati bat irudikatzen du.

Demagun transkripzioa geziak adierazitako noranzkoan gauzatzen dela.
… 5’ ATGGGCACCGGTATTGCATTGGCCTAG… 3’
→
… 3’ TACCCGTGGCCATAACGTAACCGGATC… 5’

1. Identifikatu, arrazoiak emanez, moldezko katea eta kate kodetzailea.

5’ → 3’ kate kodetzailea da, kode geneteikoa transmititzen duelako
3’ → 5’ moldezko katea da, RNA polimerasa elkartzen zaiolako RNA mezularia sortzeko

2. Transkribatu moldezko katea, eta adierazi haren polaritatea.

5’ AUGGGCACCGGUAUUGCAUUGGCCUAG… 3’

3. DNAren bi kateetako zeinekin dator bat transkribatutako RNAren base

nitrogenatuen sekuentzia? Zein da bien arteko alde bakarra?

4. Idatzi kodoi bakoitzarentzat RNAt-an dagokion antikodoia.

5. Kode genetikoaren diagramaren laguntzaz, adierazi gene zati horrek kodetzen

duen aminoazido sekuentzia.

7) Kopiatu taula koadernoan, eta osatu. Adierazi zelula prokariotoaren edo

eukariotoaren zer atal zehatzetan gertatzen den prozesu bakoitza.

8. Kopiatu taula koadernoan, eta osatu. Kokatu zerrendako elementu bakoitza dagokion
prozesuan: RNA polimerasa, helikasa, erribosoma, DNA polimerasa, antikodoia, ligasa,
kodoia, aminoazidoa, RNAt.
1) Ordenatu tamaina handienetik txikienera molekula hauek: base nitrogenatua,
azido nukleikoa, nukleotidoa. Horietatik zein da makromolekula bat?
Base nitrogenatua > nukleotidoa > azido nukleikoa.
Azido nukleikoa da makromolekula.

2) Marraztu koadernoan timina duen nukleotido bat. Erabil itzazu honako sinbolo
hauetatik behar dituzunak. Zer izen du monosakaridoak?
Monosakaridoa desoxirribosa deitzen da (timina dauka).
Timina → ADN → Desoxirribosa

Marraztu koadernoan 5’ACCGUA3’ sekuentzia duen azido nukleiko bat, aurreko

jarduerako sinboloak erabilita. Zer motatako azido nukleikoa da? Zergatik?
Azido erribonukleikoa da, urazilo duelako.
Ondorioak:
- 5' eta 3' karbonoetan OH libre bana geratzen dira.
- Urazilo dago:
a) RNA da
b) Erribosa dauka

O
5’ O H
P
OH
P
A
O
G
O
H
P O
O H
P
C
O
O
U
H
P O
H
O P
C
O
A

O
H
P

4) Erantzun aurreko jarduerako azido nukleikoari buruzko galdera hauei:

1 Zer esan nahi dute A, G, C, U hizkiek?
A:Adenina G: C: U: Uraziloa

2 Zein da katearen lehenengo nukleotidoa? Eta azkena? Zertan oinarritzen zara

erantzuteko?
5-3 Adenina lehenengoa eta Adenina azketa.

3 Zer izen du azido nukleiko honen nukleotidoetan dagoen monosakaridoak?

Ribonukleikoa da. Erribosa.

4 Nola deitzen da nukleotidoak elkartzen dituen lotura?

Lotura fosfodiester

5) Zer molekula ikusten da argazkian?

ADNAREN ELIZE BIKOITZA

1 Zer monomerok eratzen dute? Zer molekulak osatzen dituzte?

Nukleotidoak. 3 molekula daude nukleotido batean. Erdian monosakaridoak erribosa
edo desoxirribosa. Ezkerraldean hagertzen da fosfato taldea. Eskuinean timina,
urazilo,adianina eta juanina
2 Zer esan nahi du destrogiro hitzak, molekula honi dagokionez?
Eskuinerantz egiten du kiribilketa.
3 Molekula luzetara hartuz gero, 3’ eta 5’ notazioak aurkako posizioetan kokatzen
dira. Azaldu zer esan nahi duen horrek.

5’
3’
Kate
Jatorrizko
osagarria
katea

5’ 3’

6) DNA molekula batean, % 40 adenina da. Esan zenbatekoak izango diren timina,
guanina eta zitosina portzentajeak, eta zergatik.
Adenina = 40% → Timina = 40%
Guanina = 60% → CItosina = 60%
Adenina eta Timina osagarriak direlako, eta Guanina eta Citosina ere.

7) Honako hau da base nitrogenatuen sekuentzia DNA molekula baten kateetako

batean: 5’ AAGCTTACGTAGATTC 3’

1 Zer adierazten dute 5’ eta 3’ muturrek?

Hasiera 5'dela eta amaiera 3'.

2 Idatzi koadernoan kate osagarriaren base nitrogenatuen sekuentzia.

3' TTCGAATGCATCTAAG 5'