4º ESO

LISA FRANCO

IDEAS ECONÓMICAS
TEMA UN
BÁSICAS
1.QUE É A ECONOMÍA
2.PRINCIPIOS BÁSICOS DA ECONOMÍA
3.AXENTES ECONÓMICOS
4.SISTEMAS ECONÓMICOS
5.O FLUXO CIRCULAR E A RENDA
6.A FRONTEIRA DE POSIBILIDADES DE PRODUCIÓN
7.ECONOMÍA POSITIVA E ECONOMÍA NORMATIVA
1. QUE É A ECONOMÍA
4º ESO
LISA FRANCO

A ciencia que se ocupa da forma en que as persoas

*A economía é administramos recursos escasos cos que satisfacer as
nosas necesidades.

É a escaseza de recursos, frente a existencia

*economía
A esencia da dunhas necesidades prácticamente ilimitadas, o
que determina que a ciencia económica se vexa
constantemente na necesidade de elexir.

Dunhas persoas a outras é a cantidade e a calidade dos

bens e servizos que consumen, porque unhas dispoñen
*O que cambia de máis cartos ou propiedades que outras. E como
existen menos bens e servizos dos que a xente quere,
asígnaselles un prezo para decidir quen os difruta.
 4º ESO
LISA FRANCO

Mirar ao teu arredor para darte conta de que

prácticamente todo ten un prezo: os libros, o material
*que
Non tes máis escolar, os pupitres, as ensinanzas do profesor, etc.
A definición de economía xurde a partir de 1776 coa
publicación do libro “A riqueza das nacións” de Adam
Smith, considerado o pai da economía moderna.

Social, atopámonos coa dificultade de non poder levar

a cabo experimentos, non podemos "probar a poñer
*unha ciencia
Agora, ao ser subir o pan, a ver que pasa". Por iso, úsanse modelos
económicos, que consisten en simplificar un feito ou
as súas características principais para establecer
unha relación entre ditas variables.
 4º ESO
LISA FRANCO

FAI APRENDE
E

01
ACTIVIDADE

Ver o seguinte vídeo:

https://youtu.be/d82QZU7et2A
Cal é o nome deste anuncio?
A que fai referencia?
4º ESO
ILISA FRANCO É a sensación de carencia de
A algo, unido ao desexo de
NECESIDADE satisfacela.
AS Exemplos son a alimentación, o
vestir, a educación,....
O concepto de BEN é correlativo
NECESIDADES ao de necesidade. Un ben é todo
aquilo que serve directa ou

E OS BENS indirectamente para cubrir

necesidades ou desexos dos
seres humanos. Por exemplo, a
auga é un ben que calma a sede,
os apuntes de economía cubren
a necesidade de aprender, o
móbil cubre a necesidade de
comunicarnos,...
4º ESO
ACTIVIDADE

02
ILISA FRANCO

Imos reflexionar sobre o aprendido das

necesidades e os bens co seguinte texto
“Animado ya al verme en sitio seguro, empecé a mirar en torno mío, para ver en qué lugar me
hallaba, y qué era lo primero que tenía que hacer. Pronto ví disminuirse mi alegría, y pensé que
mi situación era horrorosa; porque estaba mojado y no tenía ropas para secarme; sentía apetito y
no disponía de nada para comer; estaba sediento y no tenía nada para beber; me hallaba débil y
no contaba con nada con qué fortalecerme; no veía otra perspectiva que la de morirme de
hambre o ser devorado por las fieras; y lo más triste es que no poseía ningún arma para
conseguir ningún alimento por medio de la caza o para defenderme contra cualquier criatura que
quisiera quitarme la vida para sostener la suya; en una palabra, no llevaba encima más que una
navaja y un poco de tabaco en una petaca; a eso se reducían todos mis recursos”.

A. Considerarías o párrafo anterior un texto económico? Por que?

B. Fai unha táboa onde recollas as necesidades do protagonista e os
bens cos que podría satisfacelas.
4º ESO
ACTIVIDADE

03
ILISA FRANCO

necesidade ben (tanxible) servizo (intanxible)

Copia a taboa seguinte no OCIO

teu caderno e cubre os
ocos que faltan nela
SEGURIDADE

ALIMENTACIÓN

VIVENDA

ABRIGO
ASISTENCIA
SANITARIA
REFLEXIONA 4º ESO
LISA FRANCO

1. POR QUE COBRA MÁIS UNHA ESTRELA

DE CINE QUE UN OPERARIO DE
FÁBRICA?
2. POR QUE NUNS PAÍSES AS PERSOAS
MORREN DE FAME E NOUTROS SUBE A
OBESIDADE?
3. POR QUE O DIÑEIRO PERDE VALOR CO
PASO DO TEMPO?
4. POR QUE É TAN IMPORTANTE PARA AS
FAMILIAS COÑECER A EVOLUCIÓN DO
EURIBOR?
5. DEBEN PAGAR MÁIS IMPOSTOS OS QUE
MÁIS TEÑEN?
4º ESO
ILISA FRANCO

2. PRINCIPIOS BÁSICOS DA ECONOMÍA

Comentamos na definición de Economía a
necesidade de ELEXIR, ao dispoñer duns
recursos escasos cos que satisfacer
necesidades ilimitadas. Ao elexir, precisamos
DECIDIR, e esas decisións fanse en economía
basándose nuns criterios. Son os seguintes:

a) O custo de oportunidade
b) Os custes irrecuperables
c) Pensamos en termos marxinais
d) Os incentivos
 4º ESO
LISA FRANCO

Cada vez que tomamos unha decisión estamos

renunciando ás alternativas non elexidas.
A. Dícese entón que a decisión ten un CUSTO DE
OPORTUNIDADE porque, ao elexir unha
O CUSTO DE opción en detrimento doutra,
estás a deixar pasar unha
OPORTUNIDADE oportunidade

Ocusto de oportunidade é o
valor, medido ou non en
diñeiro, de aquilo ao que se
renuncia cada vez que se toma
unha decisión.
4º ESO
ILISA FRANCO

ACTIVIDADE

04
Describe as eleccións
posibles, así como o
custo de oportunidade
 Outros custes presentes nas decisiones son os que 4º ESO

pertencen ao pasado e que non se poden

LISA FRANCO

recuperar. Os CUSTES IRRECUPERABLES non

poden nunca influir nas nosas decisións, xa que
B. non pasados.
OS CUSTES
IRRECUPERABLES
Pero a pesar de ser conscientes
da imposibilidade de recuperalos,
os custes irrecuperables inflúen
sobre as novas decisións das
personas cando a alternativa
elexida resultou ser un erro.
Imaxinemos que compramos
unha entrada dun concerto dun
grupo do que nos falaron moi
ben. Unha vez no concerto, polo
que pagamos 20€,
descubrimosvque non nos gusta,
e entón deberíamos irnos, pois
os 20€ xa non son recuperables.
Pero quedámonos alí, co que
ademáis de perder os cartos,
tamén imos perder o tempo que
non levaría estar noutro sitio
máis a gusto.
 4º ESO
Moitas decisións non supoñen EXEMPLO LISA FRANCO

facer unha cousa ou outra, senon, Imos mercar un ordenador e na tenda

nos ofrecen un mellor, con tarxeta de
unha vez elexida determinada resolución gráfica máis potente e de

C. opción, facer máis ou menos. máis calidade por 100€ máis.

Nese momento non nos prantexamos
se mercamos o ordenador ou non, iso

PENSAMOS EN está decidido, só pensamos en si

pagra algo máis (custo marxinal), para
obter algo máis (beneficio marxinal).

TERMOS Este tipo de decisións non se

trata de elexir todo ou nada,
MARXINAIS senón de contrastar beneficios
e custes adicionais para afinar
a decisión. Dise que este tipo
de análises son MARXINAIS
porque se producen no límite,
nos pequenos detalles.
 05
4º ESO ACTIVIDADE
ILISA FRANCO
Identifica os custes e beneficios adicionais
pra cada unha das decisións citadas.

D.
OS INCENTIVOS
As vantaxes e inconvintes das
alternativas posibles pesan á hora
de tomar unha decisión, pero a
nosa conducta pode verse
modificada pola existencia de
incentivos. Un INCENTIVO é
aquilo que induce á persona a
actuar dunha maneira
determinada. Pode ser tanto unha negativo
recompensa como un castigo.
4º ESO
LISA FRANCO
EXEMPLO
Se un profe pide aos alumnos que
fagan un traballo voluntario,
seguro que só o presentarán
algúns. O número de voluntarios
aumentará seguramente se o
profe ofrece un incentivo positivo
(nota extra na avaliación), ou
(penalización a quenes
non entreguen traballo).
 06
4º ESO ACTIVIDADE
ILISA FRANCO
Tras aforrar 400€, Pablo estivo pensando en
comprar unha bici de carreiras que valía 350€
ou unha videoconsola con xogos que valia o
mesmo. Ao final decidiuse pola última opción.
A. Explica a decisión de Pablo dende o punto de vista da escaseza.
B. Cal é o custo de oportunidade de comprar a videoconsola? E os custos
irrecuperables?
C. Nunha tenda venden a videoconsola que quere Pablo por 369 € cunha
garantía de 2 anos, pero noutra tenda amplíanlle a garantía a 4 anos
pagando 399€. Explica o dilema ao que se enfrenta Pablo en termos de
beneficios e custes adicionais.
D. Posto que quería conservar algún aforro, Pablo decidiuse pola opción
máis barata, a da garantía de 2 anos. Pero seu pai entendeu que era máis
convinte ampliar a garantía, así que ofreceulle a Pablo os 30 € de diferenza
a cambio de axudarlle co xardín un par de fins de semana. Se Pablo acepta
a oferta de seu pai, como varía o seu comportamento?

3. AXENTES
ECONÓMICOS
a) familias ou
economías domésticas
A SÚA FUNCIÓN PRINCIPAL E
CONSUMIR
Se inclúen as personas,
asociacións culturais,
relixionas, ... e ONG. O seu
principal obxectivo é
maximizar a utilidade dos bens
e servizos cubrindo o maior
número de necesidades.
Os axentes económicos son os
protagonistas da economía, é dicir, 4º ESO
aqueles que toman as decisións de que,
LISA FRANCO
como e para quen producir, e quenes,
condicionados por uns recursos escasos,
tratarán de cubrir as súas necesidades.
c) sector público
b) empresas A SÚA FUNCIÓN PRINCIPAL E REGULAR A
A SÚA FUNCIÓN PRINCIPAL ACTIVIDADE DO PAÍS E INTENTAR QEU
E PRODUCIR BENS E TODO FUNCIONE MELLOR, CREANDO N
SERVIZOS, SON AS MARCO LEGAL. ADEMÁIS ACTÚA COMO
UNIDADES BÁSICAS DE CONSUMIDOR E PRODUTOR
PRODUCIÓN Conxunto de institucións e organismos que
O seu obxectivo é maximizar regulan as decisións dun país (política,
os seus beneficios. As economía, cultura). O seu obxectivo é
empresas ademáis de tratar de atender ao maior número de
producir, contratan necesidades colectivas, maximizando para
factores produtivos. iso os Orzamentos Xerais do Estado.
 4º ESO
LISA FRANCO

FAI APRENDE E

07
ACTIVIDADE
Ver o seguinte vídeo:
https://youtu.be/fG3qfnQmJqM
Indica que axente económico representa cada un
dos seguintes exemplos:
-IBM
-Xunta de Castela e León
-A familia do alcalde de Zaragoza
-Burger King
-Un estudante de Bacharelato de Ciencias Sociais
-O enfermeiro dunha clínica pública
 4º ESO

4. SISTEMAS ECONÓMICOS
LISA FRANCO

Os sistemas económicos son a maneira de organizarse a sociedade

para resolver os tres problemas económicos fundamentais: QUE
producir, COMO producir e para QUEN producir.

ECONOMÍA DE MERCADO ECONOMÍA PLANIFICADA ECONOMÍA MIXTA

propiedade dos
PRIVADA
medios de produción
decisión sobre como MERCADOS A TRAVÉS DAS MERCADO
producir
decisión da estratexia
SINAIS DOS PREZOS
EMPRESAS INTENTANDO
ESTADO ESTADO
de produción MINIMIZAR CUSTES
REPARTO NO MERCADO
para quen
DE FACTORES
4º ESO
ILISA FRANCO

Na segunda mitade do século XX comezou unha

intensa loita ideolóxica e política sobre que
Sistema de organización económico era mellor:
o capitalista representado por EEUU ou o
comunista defendido pola URSS.

ECONOMÍA DE MERCADO ECONOMÍA PLANIFICADA ECONOMÍA MIXTA

Liberdade
VANTAXES Incentivos
Sinais dos prezos
Igualdade
Necesidades básicas
Busca o
equilibrio
intentando lograr
Elevada eficiencia Non incentivos as vantaxes dos
Burocracia dous sistemas,
Desigualdades
INCONVINTES Erros do mercado
Ausencia de sinais
Falta de liberdade
pero
minimizando os
Erros do Estado seus inconvintes
 A ECONOMÍA MIXTA 4º ESO
LISA FRANCO

economías totalmente de libre mercado que funcionen sen a

*non existen
En realidade intervención dunha autoridade, polo que nos países desenvolvidos
a maioría das decisións tómanse de maneira libre no mercado, pero
desempeñando o Estado un importante papel na súa regulación e
distribución da riqueza xerada.
donde o Estado toma as decisións económicas basándose nun
plan central e mediente unha serie de ordes ao longo dunha
*extremo
Temos un inmensa estrutura xerarquizada (economía autoritaria). No
outro extremo as decisións tómanse no mercado, onde os
individuos voluntariamente comercian intercambiando bens e
servizos por diñeiro (economía de libre mercado).
combina elementos do mercado con elementos de control estatal
para lograr altos niveis de eficiencia e de benestar social.
Existe consenso hoxe en día sobre a necesidade de intervención do
*que
É un sistema Estado na economía. O problema é a magnitude desa intervención.
Para algúns economistas debe ser mínima, e para outros o Estado
debe cubrir grandes parcelas da actividade económica.
O reto é que a intervención do Estado solucione no posible os erros
do mercado, sen xerar despilfarro, ineficiencia e corrupción.
 08
4º ESO
ILISA FRANCO A) Quen dirixe isto? Charles Wheelan:
ACTIVIDADE "La economía al desnudo" (2008).
Se cuenta un historia de antes de la guerra sobre un oficial soviético que visita una formación
americana. Hay un montón de estanterías iluminadas donde se alinean miles de remedios, desde el
mal aliento hasta el pie de atleta. “Muy impresionante – dice- ¿Pero, cómo puede estar seguro de
que todas las tiendas tienen los mismos productos?”. La anécdota es interesante porque revela la
absoluta falta de conocimiento sobre cómo funciona la economía de mercado. En América no existe
una autoridad central que diga a las tiendas qué productos deben tener, como sucedía en la Unión
Soviética. Las tiendas venden los productos que la gente quiere comprar, mientras las empresas
fabrican los productos que las tiendas quieren vender. La economía soviética fracasó en gran parte
a causa de que los burócratas del gobierno pretendían dirigirlo todo, desde el número de pastillas
de jabón que tenía que producir una fábrica hasta el número de estudiantes que tenían que estudiar
ingeniería electrónica en Moscú. Al final se demostró que era una tarea excesiva.
1. Por que estaba impresionado o oficial soviético? Por que o autor califica de
tarefa excesiva a planificación centralizada?
2. Explica como se organiza económicamente o supermercado do teu barrio.
4º ESO
ILISA FRANCO

O FLUXO CIRCULAR

5. DA RENDA
Representa de forma
esquemática as relacións de
intercambio que se producen
entre os diferentes axentes
económicos.
TIPOS DE MERCADO 4º ESO
LISA FRANCO

QUE INCLÚE O MODELO

mercado de bens e servizos
Nel prodúcese o troco dos bens e servizos necesarios entre
os axentes para cubrir as súas necesidades.
mercado de factores produtivos
Nel prodúcese o troco dos factores a cambio dunha
retribución denominada renda (do factor terra, aluger; do
factor traballo, soldo ou salario; do factor capital, interese ou
dividendo).
 4º ESO
LISA FRANCO

09
ACTIVIDADE Elena e Alicia son dúas amigas que van facer unha
festa para celebrar os seus dez anos de amistade.
Para iso contrataron unha empresa que presta servizos
de animación, DIVÍRTETE,SA, para que lles organice a
festa por de 600€. Por outro lado, elas dúas son
empregadas de banca e gañan entre as dúas 3.500€ ó
mes. Representa o fluxo circular da renda.

10
ACTIVIDADE
Don Manuel Pérez e El Corte Inglés son, respectivamente, o único
consumidor e empresa dunha economía. Don Manuel traballa como
administrativo en El Corte Inglés a cambio dun salario e El Corte Inglés
suminístralle a don Manuel todos os bens e servizos que iste demanda:
roupa, alimentos, libros, viaxes, seguros,… O único recurso productivo
que existe é o traballo. Representa o fluxo circular da renda.
 EXEMPLO DE FPP
6.
4º ESO
ILISA FRANCO

1
Imaxinemos que nunha viaxe en barco coa túa

A FRONTEIRA DE familia, de pronto naufragas e vas sobrevivir varios

meses nunha illa deserta. Non te preocupes, que
ao final sálvante, pero de momento estás na illa.

POSIBILIDADES Cada día podes destinar 10 horas a traballar, o

resto as necesitas para comer, beber, descansar e
durmir. Recordas dalgún campamento as técnicas

DE PRODUCCIÓN
Empléase para representar o
de pesca, o cal te permite en cada hora que
adicas a pescar, conseguir 2 peixes. Outras veces
decides cazar perdices, pero iso dásete bastante
peor, e cada hora consigues só 1.
Teus únicos recursos son as horas que adicas
problema económico básico da escaseza traballar e o que podes facer é conseguir peixes e a
de recursos e a necesidade de elexir. perdices. VÍDEO: https://youtu.be/CjuLMMFlohE
Mostra a cantidade máxima posible de
ENTÓN...
bens e servizos que pode producir unha
determinada economía cos recursos e a
tecnoloxía de que dispón e, dada as 2
cantidades doutros bens e servizos, Do análise gráfico podemos deducir as
que tamén produce. seguintes conclusións:
OPCIÓNS PEIXES PERDICES 4º ESO
LISA FRANCO

A 0 10
B 2 9 - Os puntos situados na FONTEIRA DE POSIBILIDADES
C 4 8 DE PRODUCIÓN representan asignacións eficientes, no
D 6 7 senso de que non se pode producir maior cantidade dun
E 8 6 ben sen producir menor cantidade doutro.
F 10 5
G 12 4 - Denomínase fronteira porque delimita dúas rexións:
H 14 3 * Unha interior, que representa asignacións ineficientes
I 16 2 con recursos ociosos.
J 18 1 * Unha exterior, que representa posicións inalcanzables,
K 20 0 dados os recursos e a tecnoloxía dispoñibles nese
momento.
A través da FPP é moi doado deducir o concepto de coste de oportunidade, que
representaba a cantidade de bens aos que temos que renunciar para poder
disfrutar do ben elexido.
Na FPP podemos ver que, se os recursos están sendo plena e eficientemente
utilizados, producir unha cantidade maior dun ben esixirá necesariamente
producir menos doutro. Esta renuncia, esta opción que se abandona, reflexa o
coste de oportunidade. VÍDEO: https://youtu.be/PBLIvuzn5Yg
FAI APRENDE
4º ESO
LISA FRANCO

11
ACTIVIDADE

Imaxinemos que dispós de 5€ semanais para

comprar comida e dudas se gastalos en donuts
ou hamburguesas. Se mercas hamburguesas,
cada unha custa 1€, e se decides mercar
donuts, o prezo é de 0,5€.
Representa gráficamente a FPP cos datos
da táboa.
Calcula o coste de oportunidade de comprar
3 hamburguesas a comprar 5 hamburguesas.
 4º ESO

12
ACTIVIDADE
LISA FRANCO

Unha empresa debe decidir entre producir

ordenadores ou tablets. Dita empresa,
utilizando os recursos que ten ao seu alcance
de forma eficiente, consegue as distintas
combinacións:

1. Representa gráficamente a FPP desta

empresa.
2. Define coas túas palabras que é o coste
de oportunidade.
3. Calcula o coste de oportunidade de
pasar de A a B e de D a C.
4. Se tiveras diante unha opción que
fora (10, 10), que significaría?

13
ACTIVIDADE
Ana é estudante de 4º ESO
que reparte as horas que
dispón á semana entre
estudar e axudar aos seus
pais no pequeno negocio
familiar que teñen. Según a
experiencia adquirida, Ana
reflexou na seguinte táboa
as combinacións posibles,
medidas en termos de
resultados: por un lado a
nota media académica, e
polo outro, os cartos que
consegue como pago polo
seu traballo:
4º ESO
LISA FRANCO
Representa
gráficamente a
FPP.
En que puntos da
gráfica alcanza
Ana o seu
potencial, é dicir,
é eficiente?
Que cabría interpretar se en vez de alcanzar os
puntos da FPP, Ana quedara no punto Z (20€ e
un 3 de nota media)?
Dacordo coa FPP, é posible para Ana alcanzar
o punto H (35€ e un 8 de nota media)?
Cal é o coste de oportunidade para Ana de
obter unha nota de 8?.
1. Relaciona a FPP de Ana cos seguintes
conceptos: escaseza de recursos, coste
de oportunidade e produción potencial.
 4º ESO

14
ACTIVIDADE
LISA FRANCO

Ecolandia é un país que emplea tódolos seus

recursos dispoñibles para producir dous bens:
tanques e tratores. As combinacións de
producción, medidas en unidades producidas
son as que mostra a seguinte táboa:

1. Cal é o coste de oportunidade de producir un

tanque?
2. Representa gráficamente a FPP desta
economía.
3. En qué puntos da gráfica alcanza Ecolandia a
súa produción potencial?
4. Sinala algún punto ineficiente na gráfica e
comenta a que factores pode obedecer que
non acade a súa produción potencial.
5. Explica por que hai certas combinacións que
resultan inalcanzables e sinálaas na gráfica.
 7. ECONOMÍA 4º ESO
LISA FRANCO

POSITIVA E
ECONOMÍA
NORMATIVA
A ECONOMÍA PRESENTA UNHA DOBRE NATUREZA:
POR UN LADO, DEBEMOS DEFINIR OU CONSIDERAR A ECONOMÍA POSITIVA
E POR OUTRO, A ECONOMÍA NORMATIVA.

- Economía positiva: aquela vertente teórica ou analítica que explica os

feitos tal cal son, a problemática real, o que está sucedendo.
- Economía normativa: aquela vertente máis práctica ou política,
basada en xuizos de valor, que non estuda o que está sucedendo,
senon o que debería estar sucedendo.
 4º ESO
LISA FRANCO

FAI APRENDE E

15
ACTIVIDADE

Identifica a que tipo de economía se refire os seguintes

enunciados:
1. O Goberno anuncia unha redución da axuda ao
desemprego.
2. Os economistas cren que a crise durará ata o 2024.
3. O teu xefe acaba de baixarte o soldo porque
considera que así te esforzarás máis para conseguir
que volva a subírteo.
4. Os prezos dos carburantes aumentan por terceiro
mes consecutivo.
4º ESO
ILISA FRANCO

TRABALLO "A economía é un estudo do xénero humán nas súas

accións habituais da vida diaria" (A. Marshall)
"UN DÍA DE ECONOMÍA NA VIDA DE..."
Elaborar unha axenda analítica dun día calquera da túa vida na que inclúas:
a. RELATO b. REFLEXIONAR c. CONCLUSIÓN
Do que fixeches ao -Listado de necesidades que tes que PERSOAL
longo do día -que tí cubrir con esos actos económicos.
elixas- especificando VER: Tipos de Necesidades. Non é suficiente con pegar
-como se pide a -Reflexionar sobre os principios frases nun párrafo sen
continuación- que económicos que observas a posteriori en personalizar con exemplos
accións das que cada decisión. (Debes concretar o que te personais cada resposta).
realizaches van levou a actuar así e xustificar por que - Economía é...
acompañadas dalgún actuaste dese modo). - Economía no sabía que era...
acto económico -Matriz de pesares de cada decisión. - Economía está en...
básico. Elabora unha táboa que concrete os - Xustifica: todos facemos
custes de oportunidade de cada decisión economía e afectamos na
economía de outros
FORMATO e os custes irrecuperables (de habelos).

- Electrónico: Web (Populr.me), Powert point, Documento en Drive, Prezi, Genially.

- Referencias bibliográficas usadas.
- Extensión libre.
- Respecto de dereitos de autor en teoría/imaxes, referencia a webgrafía consultada.
4º ESO
IES A XUNQUEIRA II

FIN DO TEMA 1
IDEAS ECONÓMICAS
BÁSICAS
PREGUNTAS . DÚBIDAS .
INTERPRETACIÓNS .
ROGOS . QUEIXAS ...