Katangian ng akademiko at di-akademiko:

Akademiko Pinapahalagahan at pinapatunayan

Layunin:
Magbigay ng ideya at impormasyon
Paraan o Bataan ng datos:
Obserbasyon, pananaliksik at pagbabasa
Audience:
Iskolar, mag-aaral, guro
( Akademikong komunidad)
Organisasyon ng ideya:
- Planado ang ideya
- May pagkakasunod-sunod ang
estruktura ng pahayag
- Magkakaugnay ang mga ideya
ang katangiang ito ng teoryang
Layunin:
pangkomunikasyon ni Cummins
(1979) kung saan pinag-iba nya ang
kasanayang di-akademiko (ordinary,
Paraan o batayan ng datos:
pang-araw-araw) sa kasanayang
Sariling karahasan, pamilya at komunidad
akademiko (pang-eskuwelahan,
pangkolehiyo). Tinawag niyang Basic
Interpersonal Communication Skills
Audience: (BICS) ang una at Cognitive
Academic Language Proficiency
(CALP) naman ang huli. Batay sa
mga usapan, praktikal, personal at
impormal
Organisasyon ng ideya: na mga gawain ang BICS
-
-
samantalang pormal at intelektuwal
ang CALP.

Pananaw: Pananaw:
- Obhetibo -
- Hindi direktang tumutukoy sa tao -
at sa damdamin kundi sa mga
bagay, ideya, facts. -
- Nasa tatlong panauhan ang -
pagkakasulat
- Hindi direktang tumutukoy sa tao
at damdamin at hindi gumagamit
ng pangalawang panauhan.

Halimbawa ng akademikong gawain:

• pagbasa ng ginagamit na teksto sa klase
•pakikinig ng lektyur
• panonood ng video o dokumentaryo
•pagasasalita at pakikipagdiskurso sa loob ng klase o isang simposyum
•pagsulat ng sulatin o pananaliksik

Halimbawa ng di akademikong Gawain:

• panonood ng pelikula o video upang maaliw o magpalipas-oras
• pakikipag-usap sa sinoman ukol sa paksang di-akdemiko
•pagsulat sa isang kaibigan
• pakikinig sa radio
•pagbasa ng komiks, magasin, o diyaryo
 Mga Gawaing
Ang mapanuring pag-iisip ay ang Pampag-iisip sa Akademiya
paggamit ng kaalaman,

Sa akademiya nalilinang ang mga kasanayan at natututuhan ang mga

kaalamang kaugnay sa larangang pinagkakadalubhasaan. Kasanayan sa
pagbasa, pakikinig, pagasasalita, panonood, at pagsulat ang napauunlad
sa pagsasagawa ng mga Gawain sa larangan. Analisis, panuinuring
kritikal, pananaliksik, at eksperimentasyon ang mga isinasagawa rito.
Ginagabayan ito ng etika, pagpapahalaga, katotohanan, ebidensiya, at
balanseng pagsusuri. Sa kabilang dako, ang di-akademikong Gawain ay
ginagabayan ng karanasan, kasanayan at common sense.

Ang salitang akademiya ay mula Ang tao o ang sarili ay isang

sa mga salitang Pranses Ang akademiya
na ay itinuturing na isangpuwersa ng buhay na may
dinamikong
academie, sa Latin na institusyon
academia, ng kinikilala atkakayahang
respetadong mag-isip nang kritikal o
mga iskolar,
at sa Griyego na academeia. Ang artista, at siyentista na angmaging
mapanuri, mapanlikha at
layunin ay isulong, paunlarin,
huli ay mula naman sa Academos, palalimin,
malikhain, at malayang magbago at
ay bayaning Griyego, kungat palawakin
saan ang kaalaman
makapagbago.at Ganito ang isang mag-
ipinangalan ni Plato ang kasanayang
hardin. pangkaisipanaaral upang
na lalo pang hinuhubog ng
mapanatili ang mataas naakademiya.
pamantayan
ng particular na larangan. Isa itong
komunidad ng mga iskolar.

Malikhain at Mapanuring Pag-iisip

Hindi nabago sa mga akademikong institusyong ang salitang Akademiko vs. Di-Akademiko
akademik o akademiko, bagamat
halos nakatuon ito sa mataas na edukasyon sa kolehiyo. Isa itong pangngalan na tumutukoy sa tao (halimbawa,

“Nagmiting ang mga akademik.”). kung minsan, ginagamit na rin ang salitSa akdemiya, ang mga katangiang ang akademisyan
bilang katumbas nito. ito ay nalilinang at pinapaunlad sa Isa rin itong panguri na tumutukoy mga mag-aaral. Malaki ang sa
maitutulong nito upang gawain, (akademikong aktibidad) at bagay (akademikong mapagtagumpayan ang mga usapan hamon sa
kolehiyo, trabat institusyon). aho, at Halos katumbas din ng akademikong araw-araw na pamumuhay. institusyon ang akademiya.

Mapanuring Pagbasa sa Akademiya: Pagbuo ng Tala-Basa o Reader-

Response Journal
 Problema at Solusyon
Mga halimbawa ng tekstong binabasa pagdating sa kolehiyo: Sa kabila
Deskripsiyon nito, karamihan
ng Paksa
Pagkakasunod-sunod o sa mga
babasahing
Dito
Kasama tinutukoyakademiko,
Sekwensiya ng lalo
mg na
ideya.
sa pamamagitan
rito ang depinisyon, sa unang
ng
Panitikan taon ng pag-aaral sa mga
paglilinaw, at pagpapaliwanag.
Maaari itongpangungusap
paksang angasignaturang
kronolohikal (panahon)
Karaniwan itong makikita sa simula
pinakatema
o hierarkikal
Tekstong pampanitikan (tula, dula, nobela, sanaysay, maikling kuwento, telenobela, pelikula, at iba pa) pangkalahatang
(ideya).
ng edukasyon,
teksto at ang punto at layunin ay may mga ng
ng teksto.
pangkalahatang
paksa, ang estruktura
gusting at proseso.
patunayan,
- Artikulo ng panunuring pampanitikan
Mahalagangisangguni,
ipaggiitan, matutuhan ang mapanuring
ilahat at paano
Pamamahayag o Komunikasyong Pang-broadcast ito mauunawaan. Dito akademiko
pagbasa ng mga tekstong umiikot ang
upang makaangkop
pagtatalakay sa buhay-kolehiyo.
sa buong teksto, at iba
- Artikulo sa diyaryo
- Balita, report sa radio, telebisyon, internet, tabloid pa.
- Interbyu
Replektibo dahil nabibigyang katibayan o patunay ang
Pisika nabasa kaugnay ng mga
kaalaman at sariling karanasan
- Resulta ng eksperimento Aplikasyon ng mambabasa.
- Pagkokompara
Siyentipikong report

Kaugnay ito ng pagkakapareho at/o Iniuugnay nito ang paksa at

pagkakaiba ng mga datos upang mga ideya sa tunay Maparaan dahil maaaring
Sining na nagaganap sa gumamit ng ilang estratehiya
pagtibayan ang katuwiran. upang maunawaang mabuti
- Akdang pensioning buhay. ang teksto. Ilan sa mga ito ang
- Rebyu ng akdang pansining pre-viewing o pre-reading,
skimming, at brainstorming.
Ang tekstong akademiko ay nangangailangan ng maingat, aktibo, replektibo, at
mapamaraang
Antropolohiyapagbasa. Makatutulong ang mga ito upang higit na maunawaan
ang binabasang akda.
- Case study sa isang komunidad
- Artikulo/libro ng pag-aaral sa isang pangkat-etniko

Sikolohiya
- Eksperimento sa laboratory
- Case study
- Siyentipikong report

Lingguwistika

- Analisis ng grammar ng isang wika

- Pag-aaral ng diksiyonaryo at bokabularyo ng isang wika

1. Estruktura ng Tesis

Kaugnay ito ng mga tekstong nangangatuwiran o may pinapatunayan.

Introduksiyon Paksang Aktibo dahil Pananaw

habangna kognitibo: Kung
pangungusap nagbabasa ay may saan
pagtatala
may interaksiyon ang
at anotasyong ginagawa ang sa teksto. Binubuo
mambabasa
Katawan mambabasa upangrinmaging
siya ng hipotesis o
Paksang talata malinaw ang ipinahahayag
hakahaka, tinatanggap o hindi
Mga detalye ng teksto. Nagtatanong din ang mga ideya o
tinatanggap
siya sa sarili kaugnay
pahayagngsa teksto,
Argumento teksto o mga ipinahahayag
nagbibigayinterpretasyon sa
Katuwiran nito. mga datos, kumukha ng
Paksang pangungusap impormasyong kaugnay ng
Mga detalyeng pangungusap datos sa teksto mula sa mga
dating kaalaman, nabasa,
Kongklusyon Argumentong nakita, napanuod, at narinig.
kongklusyon

2. Estrukturang Problema-Solusyon

Tinatalakay nito ang mga problema o isyu at posibleng solusyon

 Introduksiyon Tradisyonal na pananaw:Metakognitibong pananaw: Pangunahing
saan matatagpuan na sa
Pahayag ng problema o solusyon katangian
teksto angnito ang pag-iisip kung ano
lahat ng ideya, impormasyon
ang ginagawa at habang nagbabasa.
Katawan kahulugan para sa Kaalaman,
mambabasa.estratehiya, at teksto ang
Mga detalye Nagreresulta ito sa isang
gabaypasibong
ng pananaw na ito. Kumbaga,
Mga ebidensya pagbasa, kung saan ang nakukompleto
mababasa dito ang kulang na
Mga katuwiran ay nagiging pasibong katangian
tagatasa ngna tradisyonal (teksto lamang)
Mga posibleng solusyon nakatuon lamang sa mga
at kognitibo
estruktura ng teksto. Kaugnay
salita at (kaalaman at estratehiya
lamang). ito ng
Kongklusyon buttom-up na paraan ni Patrick
Gough.
Resolusyon/mungkahing solusyon o
kawalan ng solusyon

3. Estrukturang Factual Report

Walang pinapanigang isyu o katuwiran ito. Isa lang itong ulat.

Introduksyon Pangunahing Ang isang akademikong akda ay

paksa karaniwang may tatlong
Lahat ng ito ay nagpalawak at nagpalalim sa relasyong
pangunahing Ang kultural at pagpapahalagang ito, gayunman, ay itinuturing ng iilang
ilan saestruktura:
mga
sosyal o panlipunan ng Katawan
mga Pilipino. Ang konseptoiskolar
introduksiyon, ng kapuwa
na hindi
katawan, o nakatutulong
at sap ag-unlad ng karakter, kultura, at bansa. Ilan
kapuwa-tao
Kultura ang pangunahing Mga
ay iniuugnay detalye
sa sarili,
batayan ng mga kongklusyon.
pamilya, May
komunidad,
dito
pagpapahalaga ngay proseso
bansa, at upang
ang Pilipino.
mga utang na loob, pakikisama, at bahala na. Ngunit itinuturing
mundo. Angnila
Isinasabuhay Mga
kapuwa
ito saaypaliwanag
araw-araw na matamo
nagiging bahagi ang epektibong
ng pagkatao,
gawain. naman
ng ethos
Gayunman, pagsulat
itonababago,
ngngilan nasa nakatutulong kung kapakanan ng kapuwa at hindi ng
bawat bahagi.
Pilipino, at
nagbabago, kung kaya’t
napapalitan nabubuo
ang mga
Kongklusyon Pangkalahatang ang
ito ganitong
lalo sa mga mga pagpapahalaga.
sarili
kabataan. ang
Bunga mangingibabaw.
ito ng mga
pagbabago sa lipunan dala ng mga makabagong teknolohiya, mass media at
Kultura ang pangunahing
social media, kanluraning buod
batayan migrasyong
edukasyon, ng mga pagpapahalaga ng mga Pilipino.
papaloob at papalabas ng Isinasabuhay nila ito sa araw-araw na gawain. Gayunman, nababago,
nagbabago,
bansa, at napapalitan
karanasang kolonyal, at ang mgaAng
iba pa. ito moralidad,
lalo sa mgakatapatan,
kabataan.pagtitiwala,
Bunga ito ng mga pagbabago sa lipunan dala ng mga makabagong teknolohiya, mass media
paggalang, dignidad,
at social media, integridad, edukasyon,
kanluraning responsibilidad, katarungan,
migrasyong pananalig,
papaloob at
at papalabas ng bansa, karanasang kolonyal, at iba pa. Ang moralidad, katapatan,
pagkakaibigan ang ilan lamang sa mga naaapektuhang pagpapahalaga ng mga
pagtitiwala, paggalang, dignidad, integridad, responsibilidad, katarungan, pananalig, at pagkakaibigan ang ilan lamang sa mga naaapektuhang
Pilipino.
pagpapahalaga ng mga Pilipino.
Pagpapahalagang Pilipino
katangiang dati nang ipinagmamalaki.
1. Estratehiya- tiyakin ang layunin o dahilan kung
bakit mo binabasa o gusting basahin ang teksto
2. Hanapin o tukuyin ang paksang pangungusap – ito
ang pangungusap sa loob ng teksto-kadalasa’y nasa
unang talata o intrudaksiyon-na tumutukoy sa
paksa o gusting ptunayan kaugnay ng paksa.
3. Linawin, bigyang-tuon, at balik-balikan ang
layunin ng may-akda habang binabasa ang teksto.
4. Piliin, busisain, at basahing mabuti ang mga
detalye o ebidensiya.
5. Suriin ang paraan ng pagkakasulat.
6. Alamin ang gamit ng wika.
7. Gumawa ng tuloy-tuloy na mga prediksiyon kung
ano ang susunod na mangyayari batay sa
integrasyon ng mga datos, teksto, salitang alam mo
bilang mambabasa, mga impormasyong mula sa
media, karanasan, haka-haka, at kongklusyon sa
mga nauna nang nabasa.
8. Pagsikapang gawan ng buod ang binasang teksto.
9. Gumawa ng ebalwasyon o kongklusyon batay sa
mga tinutukoy sa teksto.
“Pagbuo ng MaPanuring SanaySay”
Kakailanganin sa mapanuring pagsulat ang isang mapanuring pag-iisip.Napapaloob sa mapanuring pag-iisip ang pagiging
analitikal (napaghihiwalay at napaggrugrupo ang mga ideya sa loob ng teksto upang maunawaan at gawan ng ebalwasyon) at
kritikal (naiuugnay ang mga ideya sa iba’t-ibang reyalidad sa labas ng teksto at nagagawan ng pagsusuri ang nabubuong mga
relasyon kaugnay rito).
1. Layunin – Karaniwang pagpapaunlad o paghamon ito sa
mga konsepto o katuwiran.
2. Tono – Impersonal ito, hindi parang nakikipag-usap lang.
hindi rin ito emosyonal.
3. Batayan ng datos – Pananaliksik at kaalamang masusing
sinuri upang patunayan ang batayan ng katuwiran dito. •
Obhetibo ang posisyon – Batay ito sa pananaliksik.
Iniiwasan dito ang anomang pagkiling. Makikita ang
pagka-obhetibo sa paksa, organisasyon, at mga detalye. •
Katotohanan (Fact) vs. Opinyon – Kailangan ang
pruweba o ebidensiyang mapagkakatiwalaan o talagang
nangyari, hindi haka-haka o gawa-gawa lamang.
• Opinyon- batay sa sariling damdamin, karanasan, at
paniniwala
4. Balangkas ng Kaisipan (Framework) o Perspektiba – Ito
ang piniling ideya o kaisipan na gusting patunayan ng
sumulat. Binibigyang pagkakataon dito ng sumulat na
ipukos ang atensiyon ng mambabasa sa ispesipikong
direksiyon o anggulo hanggang sa umabot sa
kongklusyon. Ginagamit ng sumulat ang mga datos at
konsepto upang paunlarin ang argumento.
5. Perspektiba – Nagbibigay ng bagong perspektiba o
solusyon sa umiiral na problema.
6. Target ng mambabasa – Kritikal, mapanuri, at may
kaalaman din sa paksa kaya naman mga akademiko o
propesyonal ang target nito. Tinatawag silang mga
kadiskursong komunidad.
Etika at Pagpapahalaga sa
Akademiya
1. Bago gumawa ng obserbasyon at reaksiyon sa teksto,
masusi itong binabasa at hindi pahapyaw lamang.
2. Bukas ang aisip sa mga ideyang ipinahahayag ng
mayakda o ang teksto.
3. Tumatanggap ng mga bagong ideya at iniuugnay ito sa
sarili niyang ideya.
4. Bumubuo ng sariling ideya at hindi nakikisakay lamang
sa ideya ng iba.
5. Maalam, nagsasaliksik, at naghahanap ng paraan upang
maunawaan ang teksto at paksa mula sa mga libro,
panayam, internet, obserbasyon at iba pa.
6. Gumamit ng wikang rumerespeto sa anoman ang
palagay sa binasang akda.
7. Nakatutulong ang pagsusuri upang makanahagi sa
pagpapaunlad ng kaalaman.
8. Nakagagawa ng pagbubod o sintesis ng mahahalagang
punto o ideya mula sa teksto.
9. Sinusuri ang teksto mula sa iba’t ibang lente at hindi
mula sa iisang pananaw lamang.
10. Nabibigyang-pagpapahalaga at pagtatasa ang mga ideya
sa teksto.
Introduksiyon
Ito ang pinakatesis o pokus ng pag-aaral o paksa. May gusting patunayan ang paksa
at makatutulong kung sa bahaging ito ay nalilinaw na ang nais patunayan sa pamamagitan ng
paksang pangungusap o tesis na pangungusap. Dito, napakikitid ang isang malawak na paksa.
Kailangan itong mapagdebatehan sa dahilang kung wala naman problema, ano ang magiging
tunguhin o patutunayan sa paksa?
Kongklusyon
Ito ang huling bahagi ng teksto na isinasagawa sa pamamagitan ng pagbubuod,
pagrebyu ng mga tinalakay, paghahawig (paraphrase), o kaya’y paghamon, pagmungkahi, o
resolusyon.
1. Aktibong nag-iisip kaugnay ng kahalagahan at kabuluhan ng sinulat sa kaniyang
buhay, pamilya, komunidad, kapuwa, lipunan, bansa at daigidig batay sa dati
niyang kaalaman at karanasan.
2.
Gumagamit ng datos o batayan na pahayag o katuwiran na mapagkakatiwalaan at
hindi ayon sa haka-haka o pamamalagay lang.
3. Nagtatanong kaugnay sa mga sitwasyon mula sa pag-analisa ng mga datos,
ebalwasyon nito, pagbubuod, at pag-uugnay nito sa paksa.
4. Malayang nag-iisip nang hindi hinahayaang maimpluwensyahan ng iba’t ibang
salik at datos.
5. Sinusuri ang mga sitwasyon mula sa iba’t ibang lente o perspektiba at hindi
lamang sa iisang takbo ng isip.
6.
7.
Sinusuportahan ang iba’t ibang perspektiba ng katuwiran at ebidensiya.
Tinatalakay ang mga ideya sa paraang organisado, malinaw at masusi.
8. Nairerespeto ang kalagayan ng kapuwa kaugnay ng pisikal, sikolohikal, mental,
pangkasarian, kinabibilangang lahi, uri ng grupo, at etnisidad nito sa pamamagitan
ng maingat na paggamit ng wika.
 1. Pagmamahal at
katapatan sa pamilya
2. Pagpapahalaga sa
edukasyon
3. Hiya o kahihiya
4. Pakikipagkapuwa
5. Pagiging mapamaraan
6. Pagkamalikhain
7. Sikap at tiyaga
8. Utang na loob
9. Pakikisama
10. Bahala na
Pandaraya sa Pagsulat at Ilang Kaparusahan
Sa akademikong pagsulat, ang a.Copyright
paggamit ng social media (Facebook,Twitter,
Instagram, at iba pa) ay hindi malinaw kung b.Plagiarism
makatutulong sa iskolarsyip. Paano ito Mga c.Paghuhuwad ng datos
gagamitin? Sa tradisyon na paraan, Kaso - Imbensiyon ng datos
deskripsiyon, eksperimento, obserbasyon, at ng - Sinadyang di-paglalagay ng ilang
personal na karanasan ang ginagamit, ngunit
sa kasalukuyan, maraming impormasyong datos - Pagbabago o modipikasyon ng datos
matatagpuan sa Internet ang ginagamit.
Subalit may mga pagkakataong hindi tiyak d. Pagbili ng papel o pananaliksik
ang awtentisidad ng mga material na ito.
e. Pag-subscribe
f. Pagpapagawa o pagbabayad sa iba
upang igawa ang papel
 “PagSulat Sa
HawigNagpapatunay lamang ito ng kawalang – Tinatawag itong paraphrase sa lara-kanganalaman o 1. Basa hin ang
bawat kabanata.ng HuManidadeS: Presi Humanidades– Galing ang salitang presi (prec
is)

Ingles. Galing ito sa salitang Gri(sa pamamagitan ng Latin) na kaya’y kawalangkakayahan. Napakahalaga kung bawat indibidwal sa

kaniyangMay tatlong anyo ang pagsulat sa larangan ng Humanidades Pagbuo n

-paggalang kaug yena g Lgayon ay ng Ksarilinggo Gumang

angar agkbayHumanidadapatan ng talent at etika at amit ng la 2bawat k. Isulapit -es.t abSanaySay”ang mga tema at simbona

analitikal, kritikal, at anata.Sa 1.2.mga Nagsumite ng isang groupbinibigyangMaramihan aito nabibigyan -ispekulatibo kredito ang pt

malawakanlismo sa ng g in ppagkopya ng mga sipi at datos nang hindi agkuhanan.aper ang tatlong magPanitikan sa lumang Pranses na ibig

sabihi’ypinaikli. Ito ang buod ng buod. Kung baga sa katas ng niyog, ito ang - Wika teatro-aaral ng isang paraphrasis, na ibig sabihi’y

“dabatay sa layunin (Quinn at gdag o pagkakataong suriin ang isang teksto sa paraang

ibang paraan ng pagpapahayag”.pagpapahalaga. Integridad, pagkatang nakIrvings 1991)asalalay dito. ao , at digsistenimdad ng tao atko at o3. Igawa
rgng balangkas ang bawat kabatana. anisado. Analitikal na lapit ang kilalang unibersidad sa Metro Manila.Pilosopiya kakanggata. Hitig itong
maikli kaysa raya nsg a

Katulad ito ng buod kung saan ipinahahayag sa sariling pangungua. Kababaangng ideya ngunit -loob sap ginakateng
mggogarya, bahagimit sa pagBubuui-n , gorganisa ng mga impormasyon sa mga ito ng mahahalagang puntos at rupo, uri at mga pag0uugnay3.
kaugnay ng pagsulat.Narito ang ilang celebrate-ugn ay d (“pinagpiyestahan”) na kaso ng panda akda ang tinatalakay. Ito ang pinaiklibuod at halos
ang pinakatesis ng buo- Relihiyon ng

impormasyon tungkol sa tauhan.a. Dan Brown, ma y-akda ng The Da Vinci Code

ang mga pangunahi a ito sa isa’t isa. Kritikal na lapit naman kung buod ng mahahalagang punto, pahayag,

nagkakaiba ito sa pinipiling ipahayb. Lakas ng loob na harapin aideyang humahamon sa sart tanggilag. ing idginaispepagbkulgaapeyibwan ng intin
ang igay ng sa atibong lap4pangunt . Gumagueraripretasyon, arumento, ebalwasyon, at wa ng isa hanggang dalawang sap na buod, storyline, o
tema.ling opinion sa ideya. Gayundin, c.d.b. Osama Bin LadMartin Luther Hellen Keller, T Kinenhe g, Jr. Frost Kingideya o impormasyon. Muling
Siningpaghahayag ito ng ideya ng may - Biswal (pelikula, teatro, -akda sa

Sa buod, sa hawig, inilalahad ang

pa e. suri, pagPilipinas-iisip at - pangongopya ng ilang pah
buong istorya, aritkulo, tulad at ibac. pangatuwiranan ito.Pakikiisa at pag-unawa sa karanasmga anes at tratehiya o 5. Gawan it panaman ang
pagkilala ng mga senaryo, mamaraan ng pagsung sinopsis ang bawat kabanata. maaaring magdagdag ng komento na sariling pangungusap ng
bumasa, ngu- sayaw)Applied (graphics) g sa isang talumpati nit

sa sariling pangungusap. Samantalhawig, inilalahad sa sariling d. kalikasan ng ibaIntegridad a, sa pagsulat. Ikwedatos nto

amula sa bawat kabanata. Hindi ng buong istorya gamit ang mga kaugnay ng Reproductive Health BillPangungumbinsenagsusuri sa akda.
Wala itong mga elaborasyon, halimbawa, ilustrasyon - -ugnay ng impormasyon at Idustriya (fashion, interior) – Pagganyak ito at

pangungusap ang isang paritkular ispesipikong ideya o ie. Pagsisikhay, hindi basta sung mga pagsubok.mpormasyon o musuk sa

Imppamo saomagitan ngrmasyonaa gitna kailanganl mga sumusunod.–g ipaliwanag ang lahat ng bagay. maari itong isagawa sa

Ibaideya kaugnay ng paksa. Ilan dito -iba ang mga paraan ng pagbub uaod, upang magng buod, lagom o sinopsis, presi, hawig, iba

pa.upang mapaniwala o diFine Arts (Malayang Sining- ) isang artikulo o teksto, gaya ng isaf. Paniniwala sa katuwiran ng 6. Sundin

ang kronolohiya ng istorya. sinatesis, at abstrak. mapapaniwala ang bumabasa,

pahayag dito o kaya’y kabanata sa g. Pagkamakatarungan • Paktuwal na iLagginmpg sormasyon bilang background a
pangkasalukuyan ang gamit ng Katangian ng isang presi:nakikinig, at nanonood sa teksto o - Calligraphy isang libro.h.i.
Kamalayang mapanuri
Pag -aatubili gaymaya n-akda o librg talambupangalapandiwo sa. n hay o maikling bionote
tungkol sa Gamitin din ng malaking titik ang ng karakter a pabalat, artikulo tungkol sa Pagbubuosa unang pagbanggit
“Pagbuo, Pd agng Mga ideya”akda. Subhetibo ito kaya’t m-ahalagang ang opinion ay kaakibat uugnay, at -
1.2.- Art HistoryKompleto ang mga ideyMalinaw ang Print makingStudio arts paglalahag.a .

Presi Aj. Hiya kasaysayan ng bdito. Tiyaagkin din ang pananaw o punto de ay, at iba pa. ng ebidensiya at katuwiran o -3.- May

Mixed mediakaisahan ng mga

BUOD Mahalagang masuri at m– Siksik at pinaikling bersiyonapag• Pa- gl ialarawato ng teksto. Ang vista o kung sino n – nagbibigaang
nagkukwento.y ito ng detalye, mga Pagbubuod at Pag -uugnay ng mga Ideya at Datos tungo sa argumento. Makikita ang ganitong ide

aralan ng mga magteksto ay maaaring nakasulat, -aaral na Pilipino ang pinanoimaheod, o pinakinggan. na dinedetalye sa isPresi B
anyo ng pagsulat sa mga kritisismo o
ipan ng mambabasa, Mapanuring Pagsulat. 4. May
pagkakaugnay-ugnay

ay isn, inasagawa sa mga akang pagtutok sa Mahalagdang masuri at mapagang pampanitikan gaya
katawagang ginagamit pa sa kasalukuyan. Mulsinaunang Pinipili rito ang pinakamahalagalohikal at kronolohikal na daloy ideya o datos.
Mahalaga, kungPilipino astronimiko na ang ng a rito, ng mgng ideiba’y gayomga ng ksinaaya sarit ideya ng binuod na bayan ng kritikal
naisismo, tula, kuwenat sumusuportang aaralan ng mga m tpagsusuri na karaniwan o, nobela at iba pa.ag masusing pagbasa, panoIbinabahagi
ang mga it-aaral na Pilipino ang Maaring gawai - o n nosa mga kaklase at guro. Sa paraan ng sa akademiya ang nangangailangan ng od, pagsasalita,
rebuy ng libro, pelikula, dula, sining,
pakikinig at pagsulat. musika at iba pa. 5. tatlong pangungusap Siksik sa dalawa hanggang mga ideya.
aang ng

relasyon mahahango ang paraan ng pamumpaglilinaw sa lohika at kronolohiteksto. Kadalasan,

nakatutulopit na ka ng ng uhay • Prteknaosmngikaga ideya lalo na sa raan ng pagkasulat eso , paano isinagawa, sinaunang Pilipinmga
katawaganpa sa kasalukuypagbubuod sa – binubuo ito ng atago na ang iba;y ginagamit n. Mahahango mula rito astronomiko ng mga pali
ang naging resulta na pnang malinaw at maayos. pangunahing ideya at pagagbabahago, kinakailan wanag kaugnay ng Tukagamutulong din ito upang
malinawan ang mga kaugnayn ang pagpapaikli upang ang mga Sintesis-ugnay ng mga ito ay maipahayag – Mula sa salitang Griyego
pangkalahatang puntos. na
ng mga ninuno natin at ang mala
pamayanan noong unang panahon.mga hindi organisado o komplikasa teksto. Sa pagbubuod naman ng mga pik sa kalikasan ng syon,
tdong pmga kadalaula, kanta at iba pa, sa’y ginagawa sa siang pamumuhay nng mga ninuno natin at ang ing at musika. sulating
akademika at mga pananaliksik.syntithenai (syn = kasama; magkasa ma; datos na ginagamit sa mga maaaring gumawa muna ng story map o
grapic organizer upang malapit na relasyon sa kalikasan ng mga tithenai = ilagay; sama-samang ilagay)

Abstrakmalinawan ang daloy ng pangyayari. Pagkat – Isa itong maikling buod apos isulat ang buod sa pamayanan noong Lagom o Sinopsis
unang panahon. – Isa itong pagpapaikli ng mga pangunahing punto, ang salitang sintesis. Sa larangan ng ng pananaliksik, artikulo, isang
talata kung saan ilalahad ang pang tesis, unahing karakterPinatutunayan la, ang mang nito ang katotohanan kadalasan ng piksyon. Karaniwang
dipilosopiya, bahagi ito ng metodo-lalampas ito sa dalawang pahina. ng disertasyon, rebuy, proceedings, at tunggalian, at ang resolusyon
ng tunggalian. ng paniniwala ng mga iskolar ukol sa Ito rin ang ginagamit sa mga panloob o panlabas ng pabalat ng isang diyalektikal ni Georg
Wilhelm Friedrich
papel-pananaliksik na naisumete sa tinatawag na jac ket blurb. Narito ang hakbang sa pagsulat ng Hegel
komperensiya at iba pang gawain na kaugnay
1. Deskripsiyon o ng pagbuo ng katuwiran. sinopsis.
may kaugnayan sa disiplina upang paglalarawan Mula sa tesis o argumento, iniuugnay Ilan
mabilis na matukoy ang layunin ng sa mga unang humanista sina Petrarch ang antithesis o kontra-argumento, at, sa na
2. Paglilista
teksto. Kadalasang makikita ito sa binansagang 3. Kronolohiya
“Ama o
ng Humanismo” at huli, ang sintesis o rekonsilasyon ng mga Erasmus
pagkakasunod-sunod
simula pa lang ng manuskrito , na tinawag na “Prinsepe ng ideya na nakapaloob sa naunang dalawa. Humanismo”. Mga
ng pangyayari
ngunit itinuturing ito na may sapat miyembro4.rin Sanhing Ang buong proseso ay nakabubuo ng simbahan ang naging humanista
at Bunga
nang impormasyon kung kaya’t gaya ni bagong tesis.
5. Pagkokompara
maaaring mag-isa o tumayo sa Pope Pius 6. II. Epekto Una, pumili ng paksa na pamilyar sa
kaniyang sarili. Ang larangan ng Humanidades ay higit manunulat. Tandaan na ang character
Imahinatibo – Binubuo ito ng mga malikhaing Ilan sa kilalang
akda gaya ngmga humanista
piksyon sina Pope sketch na
(nobela, aynauna
hindikaysa
lamang paglalarawan
sa Agham Panlipunan.
Ang layon ng umanidades ay ang gawin ng panlabas na katangian ng paksang
dula, maikling kuwento) sa larangan ng panitikan, gayundin ang pagsusuri dito.
Pius II, Giovanni Boccaccio, Niccolo Batay sa pilosopikal na posiyon ng Machiavelli ng
tayong tunay na tao sa pinakamataas na napili kundi maging ang panloob na
kahulugan nito. -J. Irwin Miller italya, Thomas Moore ng humanism sa sinaunang Griyego at Britanya, George Bruchanan
• Ang pagsusuri ng maikling akda (piksyon) ay nagbibigay-tuon sa katangian nito. Para magawa ito,
ng Scotland, Romano noong ika-14 siglo nabuo ang Francois Rabelais ng Pransiya,
kung ano ang mensaheng ipinahahaag at paano nila ito ipinahahayag. Ang kailangang kilalang kilala ng
Antonio de larangan. Sa panahon ng Renasimyento Nebrija ng Espanya, Confucius, Lao o
apela
Sana’y nito
mapagtanto
ay sa imahinasyon
natin na ang
at emosyon ng nagbabasa o nakikinig. manunulat ang paksa upang mapalitaw
Renaissance, dumamiGayundin,
ang mga
edukasyon
sinusuri at angsaHumanidades
ito ayon estilo, epekto,ayatdapat
maging lohikal ng akda. niya ang katangian o kalikasan ng
Tzu/Laozi, Zhuangzi/Chuang Tzu ng Tsina,paksa iskolastiko, iskolar, athindi
na maaaring alagadmadaling
ng sining. at iba
pahalagahan sa pagpapaunlad ng ating
•mga isipan Sa at
pagsusuri
ng lipunan ng sapiksyon, pa. ang analitikal at kritikal na
kinakailangan
kalahatan, at Makita ng iba. Gayunman, kahit hindi
ebalwasyon at pagbasa na katatampukan
di lamang para magkaroon ng karera sa ng sumusunod na element: tauhan, masyadong kilala ng manunulat ang
aksiyon, tagpuan, banghay (plot) tema, wika, at ebalwasyon ng akda kaugnay paksa, ay maaari pa rin naman niya
hinaharap. –Newton Lee “Hindi kung ano ang gagawin ng tao, kundi kung paano maging tao.” Ito
ng katangian, kahulugan at kabuluhan nito. itong sulatin kung sasaliksikin niyang
ang pangunahing layunin ng larangan ng Humanidades. Tao-ang kaniyang
kaugnayan ng mga kukltura, at mabuti at pagaaaralan nang husto ang
kaisipan, kalagayan at kultura – ang binibigyang tuon sa pag-aaral ng
• lipunan.
Sa larangan naman ng sining at musika, ang pagsusuri ay ngbatay makukuhang datos para mapatingkad
mgasasumusunod na disiplina ang larangan:
nobela o
larangang ito. Binubuo
kakaibang katangian ng akda, kabuluhan at katangian nito ayon sa ibinibigay ang anomang
nitong ginhawa, malalim na pagkaunawa, at bagong kaisipan kaugnay ng
karanasan at buhay ng sangkatauhan. katangi tangi sa paksa.

Ilan sa mahahalagang
katangian ng akademikong pagsulat
ang pagkakaroon ng sapat at
mapagkakatiwalaan o
mapatutunayang datos at mabisang
pagkakaayos ng mga ito para
maipaabot sa mambabasa ang nais
sabihin ng manunulat. Batay rito,
kahit ang mga anyo ng malikhaing
pagsulat ay kakikitaan
din ng mga
katangian ng akdemikong pagsulat.
 “PagPaPayaMan at Pag-oorganisa ng Datos: Character Sketch
Pangalawa, pumili ng paksa na makabuluhan sa lipunan. Bagaman
karaniwang nagsisimula ang pagpili ng paksa sa kung ano ang
pamilyar at malapit sa manunulat, ang ibubungang sanaysay ay
kaiulangang magkaroon ng silbi sa higit na nakararaming
mambabaasa o sa lipunan. Halimbawa, maaaring paksain ng isang
manunulat ang tungkol sa kaniyang kaibigan pero maaari ding ang
character sketch niya ay magpalitaw ng mga kaisipan tungkol sa kung
paaano nagsisimula at napalalalim ang mga personal na ugnayan ng
mga tao. Maaaring paksain ang mga personal na bagay tulad ng
alagang aso, ngunit maaari ding maitampok nito ang tema ng
karapatang panghayop. Maaaring paksain ang isang paboritong lugar
sa lalawigan pero maaari ding ipakita nito ang kahalagahan ng
pangangalaga ng pamanang pangkultura. Samakatuwid, sa kung ano
ang makabulughan sa nakararami.
Pagpapakilala sa Indibidwal)
Dalawang aspekto ng pagsulat ang mahalaga sa character sketch; una ang
kasapatan ng datos; at pangalawa ang organisasyon o pagsasaayos ng mga
datos na ito. Nakasalalay nang malaki sa dalawang aspektong ito kung
makaaabot sa mambabasa ang kakintalan o kabatirang nais palitawin ng
manunulat tungkol sa paksa.
Mahalaga, kung gayon na matutuhan ang ilang estratehiya sa pagpaparami ng
datos sa konteksto ng personal na sanaysay tulad ng character sketch. Ilan
ditto ay ang mga sumusunuod. 1) Paglilista 2) Pagmamapa at 3) Malayang
pagsulat. Maar ding tawagin ang mga estratehiyang ito na mga pre- writing
activity o mga Gawain bago ang mismong pagsulat. Ang layunin ng mga
estratehiyang ito ay ang magpalitaw ng mga datos o detalyeng magagamit sa
pagdebelop ng paksa ng sulatin.
Paglilista
Sa estratehiyang ito, inililista ang anomang salita o parirala na may
kaugnayan sa paksa. Hindi kailangang maging mahigpit sa paglilsta; ibig
sabihin hindi kailangang bigyang paliwanag o bigyang-katuwiran sa isip ang ang natatangingkamay
bawat impormasyong isusulat sa listahan. Ang mahalaga, isulat lamang ang
lahjat ng detalyeng pumasok sa isip habang nagsasalita.
Malayang Pagsulat
Ang malayang pagsulat ay tuloy-tuloy na paglilista ng mga detalye
sa anyong patalata. Mahalaga sa estratehiyang ito ang mahigpit na pagsunod
sa wastong proseso. Tulad sa paglilista, kontrolado rin ang oras ng
pagsasagawa ng estratehiya upang maging mabisa ito at makapagpalitaw ng
mga detalye tungkol sa paksa.
Pagsulat ng Bionote o Pagpapakilala sa Sarili (o
Makikita ito, halimbawa, sa character sketch – isang anyo ng
sanaysay na naglalarawan o nagsasalaysay tungkol sa isang tao,
hayop, bagay, o lugar tungo sa isang impresyon o kakintalan, o
kaya’y insight o kabatiran. Karaniwan, ang isang character
sketch ay nagsisimula sa paghahanay ng mga naoobserbahang
datos tungkol sa paksa, at pagkatapos, pinagtitingkad ang isang
mas malalim o di lantad na katangian nito. Kaya marahil nakilala
ito bilang character sketch dahil binibigyan-diin nito ang
character o mga katangiang nakapaloob na tinataglay ng isang
indibidwal o bagay. Kung tao ang paksa, hindi natatapos ang
sanaysay sa paglalarawan ng pisikal na katangian. Patungo ang
sanaysay sa pagtatampok sa mental, moral, o mga panloob na
katangian ng paksa. May movement o galaw ang sanaysay mula
sa mga kongktretong datos patungo sa isang abstraktong
kaisipan. Bagaman mas karaniwang gawan ng character sketch
ang mga tao, maari ding maging paksa ang hayop, bagay o lugar
sa katuwiranmg may panlabas at panloobn na katangian din ang
mga ito – sa hayop maaring ang kaaya-ayang ugali nito; sa
bagay, maaring ang personal na silbi nito sa isang tao; sa lugar,
maaaring
Gayunman, dapat idiin na ang mga estrathiyang ito ay
panimulang hakbang lamang para makaisip ng mga datos na
bunga ng isip o personal na karanasan. Ngunit lalo’t kung
susulat ng akademikong sulatin, kailangang sundan ito ng
pananaliksik na maaaring gawin sa iba’t ibang paraan tulad ng
pagbabasam pakikipagpanayam, pagtatanong-tanong,
obserbasyon at marami pang iba. Muli ang iminumungkahi sa
mga sumusunod ay maaaring ituring na mga pre-writing activity
lamang na maaaring magamit sa mga anyo ng sulatin tulad ng
character sketch.
1. Orasan – ang orasan ay may isang tiyak na galaw.
Mula sa isang pinagmulan ay sumusulong ang mga
ng orasan
kahalagahan ayon pamayanan.
nito sa isang nsa takbo ng panahon.
Gayundin sa pagsasaayos ng mga detalye o
pangyayaring pinakaunang naganap na susundan ng
iba pang mga detalye o pangyayariing lumitaw o
naganap ayon sa daloy ng panahon.
2. Paputok – Ang paputok ay isang bagay na sinisindihan o
ginagawang aktibo para lumikha ng isang malakas na ingay. Sa
pagsasaayos ng isang character sketch batay sa paputok,
nagsisimula sa isang mahalagang pangyayari, at kasunod nito
ilalahad naman ang mga bunga o resulta ng pangyayaring ito.
Pagmamapa

Ang pagmamapa ay tulad din ng paglilista. Isinusulat din ang mga salita o parirala na may kaugnayan sa paksa. Ang
kaibahan lamang, mas naipapakita sa estratehiyang ito ang koneksiyon ng mga detalye o aytem sa listahan sa isa’t
isa.