เ ผ ย

สำหรับ
แบบฝึกทักษะการแก้โจทย์ปัญหา
วิ่าชนาเคมี
ั้น 3 รหัสวิชา ว32223
่ า นั้น
ร เ
่ ท ร ่เท
ย แพ ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5 ยแ พ
บ
ั เผ บ
ั เ ผ
ร หร
สำห
เรื่อง กรด - เบส สำ
ทฤษฎีกรด -ท่านเบส
ั้น
ร เ
่ 2
เผ ยแพ
หร บ
ั
สำ เล่มที่

น ั้น ่ า นั้น
่ า ่เท
พ ร่เท แ พ ร
ย แ ย
บ
ั เผ
ร ับเผ
ร ห
สำห สำ

่ า น ั้น
ร เ
่ ท
พ
ผเ ยแ
จัดทำโดย
ับ
ห ร
สำ
นายพลศักดิ์ แสงพรมศรี
ตำแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครูชำนาญการ
น น
้ ั า
่ น ั้น
เ
่ ท ่า เ
่ ท
โรงเรี
พร ย นคำตากล้ าราชประชาสงเคราะห์ แ พ ร
ผ แ
ยสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษา เขต 23เผ ย
ร ับเ ร ับ
สำ ห สำ ห
กระทรวงศึกษาธิการ
 ก

คานา
คำนำ
คำนำ
่ า น ั้น า
่ นั้น
แบบฝึ่เท
กทักษะการแก้โจทย์ปัญหาวิชาเคมี เรื่อง กรด - เบส รหัสวิชา ว32223 สำหรับนักเรียน ่เท
พ ร พ ร
ชั้นมัธยมศึ
ผ ย แ จะทำให้นักเรียนมีทักษะในการคำนวณ การแก้โจทย์ปัญหา และความรู้อย่างครบถ้วนผโดย
ก ษาปี ท ่ ี 5 เล่ ม นี ้ จั ดทำขึ น
้ เพื อ
่ ใช้ ป ระกอบการจั ด การเรี ย นการสอน ที น
่ ก
ั เรี ย นสามารถเรี
ย
ย แ
นรู ไ
้ ด้

ร ั เเรียนอ่านคำแนะนำ ทำตามคำชี้แจงแต่ละขั้นตอนตั้งแต่เริ่มต้นจนจบ รวมทั้งยังมีใบงาน รแบบฝึ

ด้วยตนเอง
บ บ
ั เ กหัด
สำห และแนวคำตอบทั้งที่เป็นแบบฝึกทักษะการแก้ปัญหาและใบงานหรือแบบฝึกหัดที่กำหนดให้ สำห
นั ก

แบบฝึกทักษะการแก้โจทย์ปัญหาวิชาเคมี เรื่อง กรด - เบส รหัสวิชา ว32223 สำหรับนักเรียน

ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5 นี้ มีจำนวนทั้งหมด 12 เล่ม ใช้เวลาเรียนทั้งหมด 18 ชั่วโมง ประกอบด้วย
เล่มที่ 1 เรื่อง สารละลายอิเล็กโทรไลต์
่ า น ั้น
เล่มที่ 2 เรื่อง ทฤษฎีกรด - เบส
พร ่เท
เล่มที่ 3 เรื่อง คู่กรด - เบส
ผ ย แ
เ
เล่มที่ 4 เรื่อง การแตกตัวของกรดแก่และเบสแก่

สำ หรับ
เล่มที่ 5 เรื่อง การแตกตัวของกรดอ่อนและเบสอ่อน 1
เล่มที่ 6 เรื่อง การแตกตัวของกรดอ่อนและเบสอ่อน 2
เล่มที่ 7 เรื่อง การแตกตัวเป็นไอออนของน้ำ
เล่มที่ 8 เรื่อง pH ของสารละลายกรดและเบส
น ั้น ่ า นั้น
่ า
เล่มที่ 9 เรื่อง อินดิเคเตอร์สำหรับกรดและเบส
่เท
พ ร่เท
เล่มที่ 10 เรื่อง ปฏิกิริยาระหว่างกรดและเบส
แ พ ร
ย แ เล่มที่ 11 เรื่อง การไทเทรตกรด - เบส ย
บ
ั เ ผ เล่มที่ 12 เรื่อง สารละลายบัฟเฟอร์
ร ับ เผ
ร ห
สำห ผู้จัดทำหวังเป็นอย่างยิ่งว่าแบบฝึกทักษะการแก้โจทย์ปัญหาวิชาเคมี เรื่อง กรด - เบส รหัสวิชา
ว32223 สำหรับนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5 นี้ จะเป็นประโยชน์ต่อการพัฒนาการเรียนรู้ของนักเรียน
สำ
และเป็นเครื่องมือของครูผู้สอนที่จะนำไปใช้ในการพัฒนาการเรียนการสอนให้เกิดคุณภาพได้อย่างไรก็ตาม
หากมีข้อบกพร่องหรือมีข้อผิดพลาดประการใด ผู้จัดทำยินดีและกราบขอบพระคุณอย่างยิ่งหากจะได้รับ
คำแนะนำที่ควรจะแก้ไขจากผู้ใช้
่ า น ั้น
ขอขอบคุณผู้ที่มีส่วนเกี่ยวข้องทุกท่านที่ได้ให้ข้อมูลอันเป็นประโยชน์ในการจัดทำแบบฝึกทักษะ
ร เ
่ ท
ในการ พัฒนาสร้างสรรค์แบบฝึกษะในครั้งนี้ ยแ พ
การแก้โจทย์ปัญหาเล่มนี้ และขอขอบพระคุณท่านผู้บริหารโรงเรียนและเพื่อนร่วมงานที่คอยให้คำแนะนำ

ับเ ผ
ำ ห ร
ส นายพลศักดิ์ แสงพรมศรี
ตำแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครูชำนาญการ
โรงเรียนคำตากล้าราชประชาสงเคราะห์
ั้น
่ทานั้น ่ า น
ร เ
่ พ ร่เท
เ ผ ยแพ เผ ยแ
บ
ั ร ับ
สำ หร สำ ห
วิชาเคมี 3 รหัส ว32223 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5
 ข

ั
สารบญ
่ า น ั้น ่ า นั้น
เรื่อง
พ ร่เท หน้า
พ ร ่เท
ผ ย แ ผ ยแก
ร ั เ
คำนำ
บ ร บ
ั เ
.............................................................................................................................................

ส ำ ห สารบั ญ
ส ำ ห
.......................................................................................................................................... ข
คำชี้แจง ......................................................................................................................................... 1
คำแนะนำในการใช้แบบฝึกทักษะสำหรับครู .................................................................................. 2
คำแนะนำในการใช้แบบฝึกทักษะสำหรับนักเรียน ......................................................................... 3
่ า น ั้น
ลำดับขั้นในการเรียนโดยใช้แบบฝึกทักษะการแก้โจทย์ปัญหา ....................................................... 4
พร ่เท
แบบทดสอบก่อนเรียน ............................................................................................................ 5
ผ ย แ
ผลการเรียนรู้ .......................................................................................................................... 7
เ
สาระสำคัญ ……………………………………………………………………………………………………………… สำ หรับ
จุดประสงค์การเรียนรู้ ............................................................................................................ 7
8
ใบความรู้ที่ 3 เรื่อง ไอออนในสารละลายกรดและสารละลายเบส ......................................... 9
ใบความรู้ที่ 4 เรื่อง ทฤษฎีกรด-เบส ....................................................................................... 11
น ั้น ่ า นั้น
่ า
ตัวอย่างการแก้โจทย์ปัญหาวิชาเคมีด้วยกระบวนการของโพลยา ........................................... 14
่เท
พ ร่เท
Self Check ……………………………………………………………………………..……………………………….
แ
18
พ ร
ย แ
แบบฝึกทักษะการแก้โจทย์ปัญหาที่ 2 เรื่อง ทฤษฎีกรด-เบส .................................................. ย 19
บ
ั เ ผ
ร ับ เผ
ร แบบทดสอบหลังเรียน ............................................................................................................
ห 26
สำห แบบสรุปผลการเรียนแบบฝึกทักษะการแก้โจทย์ปัญหา ......................................................... สำ 27
บรรณานุกรม ................................................................................................................................. 28
ภาคผนวก ...................................................................................................................................... 29
แนวคำตอบ Self Check ……………………………………………………………………………..……………. 30
เกณฑ์การประเมินแบบฝึกทักษะการแก้โจทย์ปัญหาที่ 2 ………………….…………………………….
่ า น ั้น 31
เฉลยแบบฝึกทักษะการแก้โจทย์ปัญหาที่ 2 เรื่อง ทฤษฎีกรด-เบส …………………………………... ร เ
่ ท 32
เฉลยแบบทดสอบ ……………………………..………………………………………………………………………. ยแ พ 39
ับเ ผ
ำ ห ร
ส

ั้น
่ทานั้น ่ า น
ร เ
่ พ ร่เท
เ ผ ยแพ เผ ยแ
บ
ั ร ับ
สำ หร สำ ห
วิชาเคมี 3 รหัส ว32223 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5
 1

ำ ี้
คาชแจง
่ า น ั้น ่ า นั้น
ร่เท ่เท
1. แบบฝึกทักษะการแก้โจทย์ปัญหาวิชาเคมี 3 รหัสวิชา ว32223 เรื่อง กรด - เบส ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5
พ
แบ่งเป็น 12 เล่ม ดังนี้ พ ร
ผ ย แ เล่มที่ 1 เรื่อง สารละลายอิเล็กโทรไลต์ ผ ยแ
ร บ
ั เ บ
ั เ
สำ ห เล่มที่ 2 เรื่อง ทฤษฎีกรด - เบส
เล่มที่ 3 เรื่อง คู่กรด - เบส สำ หร
เล่มที่ 4 เรื่อง การแตกตัวของกรดแก่และเบสแก่
เล่มที่ 5 เรื่อง การแตกตัวของกรดอ่อนและเบสอ่อน 1
เล่มที่ 6 เรื่อง การแตกตัวของกรดอ่อนและเบสอ่อน 2
่ า น ั้น
เล่มที่ 7 เรื่อง การแตกตัวเป็นไอออนของน้ำ
เล่มที่ 8 เรื่อง pH ของสารละลายกรดและเบสพร ่เท
ผ ย แ
เ
เล่มที่ 9 เรื่อง อินดิเคเตอร์สำหรับกรดและเบส

สำ หรับ
เล่มที่ 10 เรื่อง ปฏิกิริยาระหว่างกรดและเบส
เล่มที่ 11 เรื่อง การไทเทรตกรด - เบส
เล่มที่ 12 เรื่อง สารละลายบัฟเฟอร์
2. แบบฝึกทักษะแต่ละเล่มประกอบด้วย
2.1 ปก น ั้น ่ า นั้น
่ า ่เท
พ ร่เท
2.2 คำนำ
แ พร
ย แ 2.3 สารบัญ
ย
บ
ั เ ผ 2.4 คำชี้แจง
ร ับ เผ
ร ห
สำห สำ
2.5 คำแนะนำในการใช้แบบฝึกทักษะสำหรับครู
2.6 คำแนะนำในการใช้แบบฝึกทักษะสำหรับนักเรียน
2.7 ลำดับขั้นตอนในการเรียนโดยใช้แบบฝึกทักษะ
2.8 แบบทดสอบก่อนเรียน
2.9 ผลการเรียนรู้
2.10 จุดประสงค์การเรียนรู้ ่ า น ั้น
2.11 สาระสำคัญ ร เ
่ ท
2.12 ใบความรู้ ยแพ
ับเ ผ
2.13 ตัวอย่างการแก้โจทย์ปัญหาด้วยกระบวนการแก้ปัญหาของโพลยา
2.14 Self Check ำ ห ร
ส
2.15 แบบฝึกทักษะการแก้โจทย์ปัญหา
2.16 แบบทดสอบหลังเรียน
2.17 แบบบันทึกสรุปผลการเรียน
2.18 บรรณานุกรม ั้น
่ทานั้น
2.19 ภาคผนวก ่ า น
ร เ
่ พ ร่เท
ยแพ
3. แบบฝึกทักษะนี้เป็นแบบฝึกทักษะการแก้โจทย์ปัญหาวิชาเคมี รหัสวิชา ว32223 เรื่อง กรด - เบส
ยแ
บ
ั เ ผชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5 เล่มที่ 2 เรื่อง ทฤษฎีกรด-เบส ใช้เวลาเรียน 2 ชั่วโมง
ร ับเผ
สำหร สำ ห
วิชาเคมี 3 รหัส ว32223 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5
 แบบฝึกทักษะการแก้โจทย์ปัญหา เรื่อง กรด - เบส เล่มที่ 2 2

่ทานั้น ั้น
คำแนะนำการใช้แบบฝึกทักษะสำหรับครู
่ า น
พ ร่เ พ ร ่เท
ผ ย แการใช้ชุดแบบฝึกทักษะ ครูผู้สอนเป็นผู้มีบทบาทสำคัญส่วนหนึ่งในการที่จะช่วยให้การดำเนิ
ผ ย แ
ร บ
ั เ ยนรู้ของนักเรียนให้บรรลุวัตถุประสงค์ ครูผู้สอนควรต้องศึกษารายละเอียดเกี่ยวกับการปฏิ
ร บ
ั เบัติตน
น

สำห ก่อนที่จะใช้แบบฝึกทักษะ ดังนี้ สำห

การเรี

ขั้นเตรียมการจัดกิจกรรมการเรียนรู้
1. ครูผู้สอนต้องศึกษาชุดแบบฝึกทักษะและอ่านเนื้อหาอย่างละเอียดรอบครอบ พร้อมทั้งทำ
ความเข้าใจกับเนื้อหาทุกชุดก่อนการใช้งาน ่ า น ั้น
พร ่เท
2. ครูผู้สอนต้องเตรียมวัสดุอุปกรณ์ สื่อการเรียนการสอนต่าง ๆ สำหรับให้นักเรียนปฏิบัติ
ย แ
กิจกรรมให้ครบถ้วนและเพียงพอกับจำนวนนักเรียน
ผ
เ
หรับ
3. ครูผู้สอนต้องมีบัญชีของ Google เพื่อเข้าใช้ Google Drive แล้วเปิดไฟล์แบบทดสอบก่อน
สำ
เรียนและหลังเรียน เรื่อง สารละลายอิเล็กโทรไลต์ ซึ่งเป็นแบบออนไลน์บน Google form
แล้วเลื่อนปุ่ม “เปิดรับคำตอบ” เพื่อเปิดรับคำตอบจากการทำแบบทดสอบของนักเรียน
ขั้นการจัดกิจกรรมการเรียนรู้
น ั้น ่ า นั้น
่ า
1. ครูผู้สอนชี้แจงให้นักเรียนทราบถึงลำดับขั้นตอนและวิธีการสอนโดยใช้ชุดแบบฝึกทักษะอย่าง
่เท
พ ร่เท
ชัดเจน และประโยชน์ที่ได้รับจากการสอนโดยใช้ชุดแบบฝึกทักษะ
แ พร
ย แ2. ครูผู้สอนให้นักเรียนศึกษาผลการเรียนรู้/จุดประสงค์การเรียนรู้ และทำแบบทดสอบก่อน ย
บ
ั เ ผ ับ เผ
เรียนโดยใช้โทรศัพท์มือถือสมาร์ทโฟน หรือ แท็บเล็ต สแกนตัว QR Code ที่อยู่ในหน้าแบบ
ร
ร ห
สำห สำ
ทดสอบก่อนเรียน เพื่อทดสอบความรู้พื้นฐานของนักเรียนโดยใช้เวลา 10 นาที
3. ครูผู้สอนต้องชี้แจงให้นักเรียนทราบเกี่ยวกับบทบาทของนักเรียนในการเรียนโดยใช้ชุด
แบบฝึกทักษะให้เข้าใจและเน้นย้ำเรื่องความซื่อสัตย์โดยไม่คัดลอกเพื่อนหรือดูเฉลยก่อน
4. ในขณะที่นักเรียนกำลังศึกษาเนื้อหาหรือทำกิจกรรม ครูผู้สอนควรสังเกตการทำงานของ

่ า ั้น
นักเรียนอย่างใกล้ชิด หากนักเรียนคนใดมีข้อสงสัยครูผู้สอนจะต้องช่วยเหลือได้ทันที
น
5. เวลาที่ใช้ในการเรียนจากแบบฝึกทักษะของนักเรียนแต่ละคนอาจจะไม่เท่ากัน ครูผู้สอนควร
ร เ
่ ท
ยืดหยุ่นได้ตามความเหมาะสมกับสถานการณ์
ยแพ
6. ในกรณีที่นักเรียนคนใดขาดเรียน ให้นักเรียนศึกษาเป็นรายบุคคลจากชุดแบบฝึกทักษะที่
ับเ ผ
ครูผู้สอนเตรียมไว้ให้
ำ ห ร
ส
7. สำหรับห้องเรียนที่ได้รับการเรียนรู้โดยใช้แบบฝึกทักษะนั้น สามารถเรียนได้ทั้งในห้องเรียน
และนอกห้องเรียนทั้งนี้ขึ้นอยู่กับความเหมาะสมและสถานการณ์
8. เมื่อนักเรียนทำชุดแบบฝึกทักษะครบแล้ว ให้นักเรียนทำแบบฝึกหัดหลังเรียนเพื่อประเมิน
ความรู้หลังเรียนโดยใช้โทรศัพท์มือถือสมาร์ทโฟน หรือ แท็บเล็ต สแกนตัว QR Code ที่อยู่
ั้น
่ทานั้น
ในหน้าแบบทดสอบหลังเรียน
่ า น
ร่เท
9. การวัดและประเมินผล ประเมินผลจากแบบทดสอบหลังเรียน และแบบฝึกทักษะการแก้
ร เ
่ พ
ยแพ
โจทย์ปัญหาที่ 2
ยแ
บ
ั เ ผ
ร ับเผ
สำหร สำ ห
วิชาเคมี 3 รหัส ว32223 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5
 แบบฝึกทักษะการแก้โจทย์ปัญหา เรื่อง กรด - เบส เล่มที่ 2 3

่ทานั้น ั้น
คำแนะนำการใช้แบบฝึกทักษะสำหรับนักเรียน
่ า น
พ ร่เ พ ร ่เท
ผ ย แในการศึกษาชุดแบบฝึกทักษะการแก้โจทย์ปัญหาวิชาเคมี รหัส ว32223 เรื่อง กรด - เบสผยแ
ร บ
ั เมัธยมศึกษาปีที่ 5 นักเรียนควรปฏิบัติตามขั้นตอน ดังนี้ ร บ
ั เ
สำห สำห จกรรมตาม
ชั น
้
1. ให้นักเรียนอ่านคำแนะนำสำหรับนักเรียนให้เข้าใจก่อนลงมือศึกษาโดยการทำกิ
ลำดับขั้นตอนการเรียนรู้ที่กำหนดไว้ในแบบฝึกทักษะ
2. ให้นักเรียนศึกษาผลการเรียนรู้/จุดประสงค์การเรียนรู้ และทำแบบทดสอบก่อนเรียนโดยใช้
น ั้น
โทรศัพท์มือถือสมาร์ทโฟน หรือ แท็บเล็ต สแกนตัว QR Code ที่อยู่ในหน้าแบบทดสอบ
่ า
พร ่เท
ก่อนเรียน เพื่อทดสอบความรู้พื้นฐานของนักเรียนเพื่อประเมินว่านักเรียนมีพื้นฐาน ความรู้

ผ ย แ
ความเข้าใจเกี่ยวกับเรื่องที่จะเรียน มากน้อยเพียงใด โดยใช้เวลา 10 นาที ด้วยความตั้งใจ
เ
เมื่อทำแบบทดสอบเสร็จแล้วให้ส่งคำตอบ ระบบจะประมวลผลเป็นคะแนนออกมาให้

3. สำ หรับ
นักเรียนได้ทราบทันที แล้วบันทึกคะแนนลงในตารางผลการทดสอบก่อนเรียน
นักเรียนศึกษาเนื้อหาการเรียนรู้จากใบความรู้ และตัวอย่างโจทย์การคำนวณด้วยความตั้ง
ใจแล้วสรุปความคิดรวบยอดที่ได้ศึกษาร่วมกันกับเพื่อนในกลุ่มก่อนทำแบบฝึกหัด
4. นักเรียนทำแบบฝึกหัดทักษะการคำนวณ ฝึกทำใบงาน ด้วยความตั้งใจและซื่อสัตย์ โดยไม่
น ั้น ่ า นั้น
่ า
เปิดดูเฉลยก่อนนะครับ หากมีข้อซักถามสามารถสอบถามครูผู้สอนได้
5. ร่เท ่เท
พ เมื่อนักเรียนศึกษาและทำกิจกรรมทุกขั้นตอนแล้ว ให้นักเรียนแลกเปลี่ยนกับเพื่อนในห้อง
พ ร
ย แ เพื่อตรวจคำตอบจากแนวคำตอบ ยแ
บ
ั เ ผ 6. ับ
นักเรียนทำแบบทดสอบหลังเรียนโดยใช้โทรศัพท์มือถือสมาร์ทโฟน หรือ แท็บเล็ต สแกนตัว
ร เผ
ร ห
สำห สำ
QR Code ที่อยู่ในหน้าแบบทดสอบหลังเรียน เมื่อทำแบบทดสอบเสร็จแล้วให้ส่งคำตอบ
ระบบจะประมวลผลเป็นคะแนนออกมาให้นักเรียนได้ทราบทันที แล้วบันทึกคะแนนลงใน
ตารางผลการทดสอบหลังเรียน
7. ถ้านักเรียนไม่ผ่านเกณฑ์ที่ระบุไว้ซึ่งก็คือ ร้อยละ 80 กล่าวคือ นักเรียนทำแบบทดสอบได้

่ า ั้น
น้อยกว่า 8 ข้อ หรือได้ต่ำกว่า 8 คะแนน ให้นักเรียนกลับไปศึกษาและทบทวนเนื้อหาใน
น
กิจกรรมนั้น ๆ ใหม่ แล้วทำแบบทดสอบหลังเรียนให้ผ่านเกณฑ์ที่กำหนดไว้นะครับ
ร เ
่ ท
ยแ พ
ับเ ผ
ำ ห ร
ส
เข้าใจกันแล้วใช่ไหมครับ
ถ้าอย่างนั้น มาเร่ิมเรียนกันเลย
ั้น
่ทานั้น ่ า น
ร เ
่ พ ร่เท
เ ผ ยแพ เผ ยแ
บ
ั ร ับ
สำหร สำ ห
วิชาเคมี 3 รหัส ว32223 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5
 แบบฝึกทักษะการแก้โจทย์ปัญหา เรื่อง กรด - เบส เล่มที่ 2 4

่ า น ั้น ขั้นตอนการใช้แบบฝึกทักษะการแก้โจทย์ปัญหา ่ า นั้น

พ ร่เท เล่มที่ 2 เรื่อง ทฤษฎีกรด - เบส พ ร ่เท
ผ ย แ ผ ยแ
ร บ
ั เ บ
ั เ
สำ ห สำ หร
อ่านคำชี้แจง

่ า น ั้น
พร ่เท
ทดสอบก่ ผ แ
ยอนเรียน
ร ับ เ
สำ ห

ั้น กระบวนการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ ั้น

า
่ น ่ า น
ร่เท
(ศึกษาใบความรู้/ตัวอย่างโจทย์)
พร ่เท
ย แพ ยแ
บ
ั เ ผ
ร ับ เผ
ร ห
สำห สำ
ทำแบบฝึกทักษะการแก้โจทย์ปัญหา

่ า น ั้น
ทดสอบหลัพงรเรี่เยทน
ผ ยแ
ร บ
ั เ
ผ่านเกณฑ์ สำห ไม่ผ่านเกณฑ์
(>80%) (<80%)

ั้น
่ทานั้น ่ า น
ร เ
่ พ ร่เท
เ ผ ยแพ ศึกษาเล่มต่อไป เผ ยแ
บ
ั ร ับ
สำหร สำ ห
วิชาเคมี 3 รหัส ว32223 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5
 แบบฝึกทักษะการแก้โจทย์ปัญหา เรื่อง กรด - เบส เล่มที่ 2 5

่ า น ั้น แบบทดสอบและแบบบันทึกคะแนนก่อนเรียน ่ า นั้น

พ ร่เท เล่มที่ 2 เรื่อง ทฤษฎีกรด - เบส พ ร ่เท
ผ ย แ ผ ยแ
ร บ
ั เ บ
ั เ
สำ ห สำ หร
ชื่อ - นามสกุล ............................................................................... ชั้น .............. เลขที่ .............

คำชี้แจง ให้นักเรียนทำแบบทดสอบก่อนเรียนโดยใช้โทรศัพท์มือถือสมาร์ทโฟน หรือ แท็บเล็ต สแกน

่ า น ั้น
พร ่เท
QR Code ข้างล่าง โดยใช้เวลา 10 นาที ด้วยความตั้งใจ เมื่อทำแบบทดสอบเสร็จแล้วให้ส่ง
คำตอบ แล้วบันทึกคะแนนที่ได้ลงในตารางผลการทดสอบก่อนเรียน
ผ ย แ
เ
สำ หรับ
คะแนนเต็ม 10
คะแนนที่ได้
น ั้น ่ า นั้น
่ า ่เท
พ ร่เท ผลการประเมิน
แ พ ร
ย แ ย
บ
ั เผ ดีมาก
ร ับ เผ
หร ดี ห
สำ พอใช้ สำ
ปรับปรุง

สแกนที่นี่ น ั้น
ลงชื่อ ............................................ ผู้ประเมิน
่ า
เพื่อทำแบบทดสอบ ร เ
่ ท (……………………………………..)
ก่อนเรียนครับ ยแ พ วันที่.........เดือน.......................พ.ศ...............
ับเ ผ
ำ ห ร
ส
เกณฑ์การประเมิน
คะแนนระหว่าง 9 - 10 อยู่ในเกณฑ์ ดีมาก
คะแนนระหว่าง 7-8 อยู่ในเกณฑ์ ดี
ั้น
่ทานั้น น
คะแนนระหว่าง 5-6 อยู่ในเกณฑ์ พอใช้
่ า
ร เ
่ คะแนนระหว่าง 0-4 อยู่ในเกณฑ์ ปรับปรุง
พ ร่เท
เ ผ ยแพ เผ ยแ
บ
ั ร ับ
สำหร สำ ห
วิชาเคมี 3 รหัส ว32223 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5
 แบบฝึกทักษะการแก้โจทย์ปัญหา เรื่อง กรด - เบส เล่มที่ 2 6

่ า น ั้น ่ า นั้น
รเพื่เท่อน ๆ ครับ ก่อนที่จะทำกิจกรรม
พตามเนื้อหาบทเรียน เรามาสร้างกลุ่ม พ ร ่เท
ผ ย แ ผ ยแ
ร บ
ั เ บ
ั เ
หร
กันก่อนนะครับ
สำ ห สำ

่ า น ั้น
พ ร ่เท
ผ ย แ
ร ับ เ
ชื่อกลุ่ม ............................................
สำ ห

น ั้น
รายชื่อสมาชิกในกลุ่ม
่ า นั้น
่ า ่เท
คนที่
พ ร่เท ชื่อ -นามสกุล เลขที่ ชั้น หน้าที่ในกลุ่ม
แ พ ร
1เผ ย แ ผ ย
ั บ ร ั เ
ประธาน
บ
สำ หร 2 ส ำ ห
รองประธาน
3 กรรมการ
4 กรรมการ
5
่ า น ั้น กรรมการ
6 ร เ
่ ท กรรมการ
ยแ พ
7
ับเ ผ เลขานุการ
ำ ห ร
ส
ถ้าเพื่อน ๆ พร้อมกันแล้ว
ไปทำกิจกรรมไปพร้อมกันเลยครับ
ั้น
่ทานั้น ่ า น
ร เ
่ พ ร่เท
เ ผ ยแพ เผ ยแ
บ
ั ร ับ
สำหร สำ ห
วิชาเคมี 3 รหัส ว32223 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5
 แบบฝึกทักษะการแก้โจทย์ปัญหา เรื่อง กรด - เบส เล่มที่ 2 7

่ า น ั้น ่ า นั้น
พ ร่เท ผลการเรียนรู้ที่คาดหวัง พ ร ่เท
ผ ย แ ผ ยแ
บ
ั เ บ
ั เ
ร1. อธิบายการเปลี่ยนแปลงเมื่อกรดหรือเบสละลายในน้ำ พร้อมทั้งระบุชนิดของไอออนทีำ่ทหำให้ร สาร
ำ ห
ส ละลายแสดงสมบัติเป็นหรดหรือเบส ส
2. อธิบายความหมายของกรด-เบสตามทฤษฎีต่าง ๆ พร้อมทั้งอธิบายสมบัติของกรดหรือเบสตาม
ทฤษฎีกรด-เบสเหล่านี้ได้
่ า น ั้น
พร ่เท
ผ แ
ยการเรียนรู้
จุดประสงค์
ร ับ เ
สำ ห
เมื่อนักเรียนเรียนจนเนื้อหานี้แล้ว นักเรียนสามารถ

น ั้น ่ า นั้น
เ
่ ่
ท้า ่เท
พ ร
ความรู กระบวนการ คุณลักษณะ
พร
ย แ ยแ
บ
ั ผ
- เบอกชนิดของไอออน ร ับ เผ
ร - ฝึกแก้ปัญหาและสามารถ - ใฝ่เรียนรู้
ห
สำห ที่แสดงความเป็น
กรด-เบสได้
แก้ปัญหาได้สำเร็จ โดย
ประยุกต์ใช้กระบวนการ
-
-
สำ
มีวินัย
ซื่อสัตย์ สุจริต
- บอกความหมายของ แก้ปัญหาของโพลยา - มุ่งมั่นในการทำงาน
กรด-เบสตามทฤษฎี
กรด-เบสต่าง ๆ ได้
่ า น ั้น
- บอกได้ว่าสารใดเป็น
ร เ
่ ท
กรด-เบสตามทฤษฎี
ยแพ
กรด-เบสต่าง ๆ
ับเ ผ
ำ ห ร
ส

ั้น
่ทานั้น ่ า น
ร เ
่ พ ร่เท
เ ผ ยแพ เผ ยแ
บ
ั ร ับ
สำหร สำ ห
วิชาเคมี 3 รหัส ว32223 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5
 แบบฝึกทักษะการแก้โจทย์ปัญหา เรื่อง กรด - เบส เล่มที่ 2 8

่ า น ั้น สาระสำคัญ ่ า นั้น

พ ร่เท พ ร ่เท
ผ ย แ ผ ยแ
ร บ
ั เ บ
ั เ
สำ ห ลำดับที่ สาระสำคัญ สำ หร
1 สารละลายที่มีสมบัติเป็นกรด จะเปลี่ยนสีกระดาษลิตมัสสีน้ำเงินเป็นสีแดง และ
ไอออนที่แสดงความเป็นกรด คือ ไฮโดรเนียมไอออน (H3O+)
่ า น ั้น
2 เ
่ ท ตมัสสีแดงเป็นสีน้ำเงิน และ
สารละลายที่มีสมบัติเป็นเบส จะเปลี่ยนสีกระดาษลิ
ร
ย แ
ไอออนที่แสดงความเป็นเบส คือ ไฮดรอกไซด์ พ ไ อออน (OH -
)
บ
ั เผ
3 ร
ทฤษฎีกรด-เบสอาร์เรเนียส กล่ าวว่า
สำหำแล้วแตกตัวให้ไฮโดรเจนไอออน (H+)
• กรด คือ สารที่ละลายน้
• เบส คือ สารที่ละลายน้ำแล้วแตกตัวให้ไฮดรอกไซด์ไอออน (OH-)
4
น ั้น
ทฤษฎีกรด-เบสเบรินสเตด-ลาวรี กล่าวว่า
่ า นั้น
่ า ่เท
พ ร่เท• กรด คือ สารที่สามารถให้โปรตอน (H+) แก่สารอื่น
แ พร
ย แ • เบส คือ สารที่สามารถรับโปรตอน (H+) จากสารอื่น
ย
บ
ั เ ผ
ร ับ เผ
ร 5 ทฤษฎีกรด-เบสลิวอีส กล่าวว่า
ห
สำห • กรด คือ สารที่สามารถรับคู่อิเล็กตรอนโดดเดี่ยวจากสารอื่น
• เบส คือ สารที่สามารถให้คู่อิเล็กตรอนโดดเดี่ยวกับสารอื่น
สำ
6 สารแอมโฟเทอริก หมายถึง สารละลายที่แสดงสมบัติเป็นได้ทั้งกรดและเบส
ขึ้นอยู่กับว่าจะทำปฏิกิริยากับสารใด
่ า น ั้น
ร เ
่ ท
ยแพ
ับเ ผ
ำ ห ร
ส

ั้น
่ทานั้น ่ า น
ร เ
่ พ ร่เท
เ ผ ยแพ เผ ยแ
บ
ั ร ับ
สำหร สำ ห
วิชาเคมี 3 รหัส ว32223 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5
 แบบฝึกทักษะการแก้โจทย์ปัญหา เรื่อง กรด - เบส เล่มที่ 2 9

พ ร่เท
า
่ น ั้น ใบความรู้ที่
3 ไอออน
ในสารละลาย กรดและเบส
พ ร ่เท ่ า นั้น

ผ ย แ ผ า ยแ
บ
ั เจากการศึกษาสมบัติของสารละลายกรดและสารละลายเบส พบว่าสารละลายทั้งสองประเภทนำไฟฟ้
รได้แสดงว่ามีไอออนอยู่ในสารละลายนั้น และถ้านำผลการเปลี่ยนสีกระดาษลิตมัสมาพิจารณาด้บ
ั เ
ร วย นักเรียน
ำ ห ำ
ส คิดว่าในสารละลายกรดและสารละลายเบสน่าจะมีไอออนเหมือนหรือแตกต่างกันหรือไม่ส อย่างไรห
ไอออนในสารละลายกรด
่ า น ั้น
สารละลายกรดทุกชนิดเป็นสารละลายอิเล็กโทรไลต์
ร เ
่ ทและเปลี่ยนสีกระดาษลิตมัสจากสีน้ำเงิน
แ
เป็นสีแดง แสดงว่าในสารละลายกรดอาจจะมีไอออนบางชนิ พ ดเหมือนกัน ให้ศึกษาการละลายของแก๊ส
ยก เป็นสมการได้ดังนี้
เ
ไฮโดรเจนคลอไรด์ในน้ำ เกิดเป็นกรดไฮโดรคลอกริ
ับ ผ
ห ร
สำ
HCl(g) + H2O(l)
คลอไรด์ไอออน
H3O+(aq) + Cl-(aq)
ไฮโดรเนียมไอออน
น ั้น ่ า นั้น
่ า ่เท
ร่เท
จากการทดลองที่ 8.1 (ในแบบฝึกเล่มที่ 1) ได้ทราบแล้วว่าสารละลายกรดแอซิติกเป็น
พ
อิเล็กโทรไลต์อ่อน เนื่องจากแตกตัวเป็นไอออนได้น้อย และไอออนที่เกิดจากการแตกตัวสามารถเกิด พร
ย แ ยแ
บ
ั เ ผ
ปฏิกิริยาย้อนกลับได้ การเปลี่ยนแปลงของกรดแอซิิติกในน้ำจึงเป็นปฏิกิริยาผันกลับได้ สมการที่
ร ับเผ
ร ภาวะสมดุลเขียนได้ดังนี้
ห
สำห CH3COOH(aq) + H2O(l)
สำ
แอซีเตตไอออน
H3O+(aq) + CH3COO-(aq)
ไฮโดรเนียมไอออน

่ า น ั้น
เมื่อพิจารณาการเปลี่ยนแปลงของแก๊สไฮโดรเจนคลอไรด์และกรดแอซีติกในน้ำ พบว่าในสาร
เ
่ ท
ละลายกรดทั้ง 2 ชนิดมีไอออนที่เหมือนกัน คือ ไฮโดรเนียมไอออน (H3O+) กับไอออนที่แตกต่างกันซึ่ง
ร
แพ
ขึ้นอยู่กับชนิดของกรด เนื่องจากไฮโดรเนียมไอออนไม่ได้อยู่เป็นไอออนเดี่ยว แต่จะมีโมเลกุลของน้ำหลาย
ย
ับเ ผ
โมเลกุลมาล้อมรอบอยู่ด้วย ในบางสภาวะอาจอยู่ในรูปของ H9O4+ (H3O+.3H2O) ดังรูป
ำ ห ร +
ส

ั้น
่ทานั้น ่ า น
ร เ
่ พร่เท
ยแพ แ
ภาพโครงสร้างของ H3O+ และ H9O4+ n
เ ผ
ผ ที่มา : https://www.jobilize.com/course/section/acidity-and-ph-the-proton-by-openstax
เ ย
ร ั บ ห ร บ
ั
ำ ห ำ
ส วิชาเคมี 3 รหัส ว32223 ชัส้นมัธยมศึกษาปีที่ 5
 แบบฝึกทักษะการแก้โจทย์ปัญหา เรื่อง กรด - เบส เล่มที่ 2 10

ไอออนในสารละลายเบส
่ า น ั้น า
่ นั้น
ร เ
่ ท กชนิดเป็นสารละลายอิเล็กโทรไลต์และเปลี่ยนสีกระดาษลิตมัสจากสีแดงเป็น ร่เท
สารละลายเบสทุ
พ าในสารละลายเบสอาจจะมีไอออนบางชนิดเหมือนกัน แต่สารละลายกรดและสาร ยแพ
สีน้ำเงิยนแแสดงว่
บ
ั เ ผ ่ยนสีกระดาษลิตมัสต่างกัน ดังนั้นไอออนที่แสดงสมบัติของสารละลายทั้งสองชนิับดเผ
ละลายเบสเปลี
ำ หรน่าจะเป็นไอออนต่างชนิดกัน ำ ห ร
ส จากการทดลองที่ 8.1 (ในแบบฝึกเล่มที่ 1) ได้ศึกษาสมบัติของเบสบางชนิด เช่สน NaOH และ
KOH ซึ่งเมื่อละลายน้ำจะแตกตัวเป็นไอออนดังนี้

NaOH(s)
H2O
่ า น
Na+(aq) + OH-(aq) ั้น
พร ่เท
KOH(s)
H2O
ผ ย แ K+(aq) + OH-(aq)
เ
สำ หรับ
และสำหรับสารละลายแอมโมเนีย (NH3) ซึ่งเป็นอิเล็กโทรไลต์อ่อนเขียนสมการที่ภาวะสมดุล
ได้ดังนี้
NH3(aq) + H2O(l) NH4+(aq) + OH-(aq)
น ั้น า
่ นั้น
่ า
แสดงว่่เทาเบสต่างชนิดกันละลายน้ำแล้วแตกตัวให้ ไฮดรอกไซด์ไอออน (OH ) เหมือนกัน แต่ ่เท
-

พ ร างกันซึ่งขึ้นอยู่กับชนิดของเบส พ ร
ย แ
มีไอออนบวกแตกต่
ผ ยแ
บ
ั เ ผ ับ เ
ร ห ร
สำห จากตัวอย่างที่กล่+าวมาแล้วช่วยให้สรุปได้ว่า ในสารละลายกรดทุกชนิดมีไอออนทีสำ่เมหือนกันคือ
ไฮโดรเนียมไอออน (H3O ) ซึ่งเป็นไอออนที่แสดงสมบัติเป็นกรด ทำให้สารละลายกรดเปลี่ยนสีกระดาษ
ลิตมัสจากสีน้ำเงินเป็นสีแดง ส่วนในสารละลายเบสทุกชนิดมีไอออนที่เหมือนกันคือ ไฮดรอกไซด์ไอออน
(OH-) ซึ่งเป็นไอออนที่แสดงสมบัติเป็นเบส ทำให้สารละลายเบสเปลี่ยนกระดาษลิตมัสจากสีแดงเป็นสี
น้ำเงิน
่ า น ั้น
ร เ
่ ท
ยแพ
ับเ ผ
ำ ห ร
ส
ใบความรู้ที่ 3 เสร็จแล้ว
ไปต่อกันที่ใบความรู้ที่ 4 เลยครับ
ั้น
่ทานั้น ่ า น
ร เ
่ พร่เท
เ ผ ยแพ เผ ยแ
บ
ั ร ับ
สำหร สำ ห
วิชาเคมี 3 รหัส ว32223 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5
 แบบฝึกทักษะการแก้โจทย์ปัญหา เรื่อง กรด - เบส เล่มที่ 2 11

พ ร่เท
่ า น ั้น ใบความรู้ที่ 4 ทฤษฎีกรด-เบส พ ร ่เท ่ า นั้น

ผ ย แ ผ กษา ยแ
บ
ั เ
รเกี่ยวกับกรดและเบส และตั้งเป็นทฤษฎีขึ้นมาเพื่ออธิบายลักษณะและสมบัติของกรดและเบส บ
ั เ
นักวิทยาศาสตร์หลายท่าน เช่น อาร์เรเนียส, เบรินสเตอ-ลาวรี และลิวอีส เป็นต้น ได้ทำการศึ
รโดยทฤษฎี
ำ ห
ส กรด-เบสของนักวิทยาศาสตร์แต่ละท่านสามารถสรุปได้ ดังนี้ ส ำ ห

ทฤษฎีกรด-เบส อาร์เรเนียส
่ า น ั้น
พร ่เท
ในปี พ.ศ. 2430 (ค.ศ. 1887) สวันเต เอากุสต์ อาเรเนียส (Svate August Arrhenius) นักเคมี
ย แ
ชาวสวีเดน ได้ศึกษาสมบัติและสูตรโมเลกุลของสารที่แสดงสมบัติเป็นกรดและเบาจำนวนมากและตั้งเป็น
ผ
เ
หรับ
ทฤษฎีกรด-เบส อาร์เรเนียส
นิยามของทฤษฎีกรด-เบส อาร์เรเนียส สำ
• กรด คือ สารที่ละลายน้ำแล้วแตกตัวให้ไฮโดรเจนไอออน (H+) หรือ ไฮโดรเนียมไอออน (H3O+) ั้น
HCl(aq) H2O ่ า น ั้น ่ า น
ร่เท
H+(aq) + Cl-(aq)
พ ร่เท
ย แพ
• เบส คือ สารที่ละลายน้ำแล้วแตกตัวให้ไฮดรอกไซด์ไอออน (OH-)
ยแ
บ
ั เ ผ
NaOH(s) H2O Na+(aq) + OH-(aq)
ร ับ เผ
ร ห
สำห นิยามของอาร์เรเนียสมีข้อจำกัด คือ ไม่สามารถใช้อธิบายสารที่ไม่ละลายในน้สำ ำหรือสารละลาย
ในตัวทำละลายอื่นได้ และไม่สามารถใช้อธิบายความเป็นกรดหรือเบสของสารที่ในโมเลกุลไม่มี H+ หรือ
OH- แต่แสดงสมบัติเป็นกรดหรือเป็นเบสได้

ทฤษฎีกรด-เบส เบรินสเตด-ลาวรี
่ า น ั้น
ร เ
่ ท
แ พ
ในปี พ.ศ. 2466 (ค.ศ. 1923) โยฮันเนส นิโคเลาส์ เบรินสเตด (Johannes Nicolaus Bronsted)
ย
ับเ ผ
นักเคมีชาวเดนมาร์ก และทอมัส มาร์ติน ลาวรี (Thomas Martin Lowry) นักเคมีชาวอังกฤษ ได้ร่วมกัน
เสนอทฤษฎกีกรด-เบสเบรินสเตด-ลาวรี
ำ ห ร
ส
นิยามของทฤษฎีกรด-เบส เบรินสเตด-ลาวรี

• กรด คือ สารที่สามารถให้โปรตอน (H+) แก่สารอื่น

ั้น
่าน่สั้นามารถรับโปรตอน (H+) จากสารอื่น
• เบส คือ สารที ่ า น
พ ร เ
่ ท ร่เท
+พ
ย แ นิ ย ามของเบริ น สเตด-ลาวรี ส ามาถอธิ บ ายความเป็ นกรดหรื อ เบสของสารที ใ
่ นโมเลกุ ล ไม่ ม
ผ
ี ย
Hแ หรือ
บ
ั ผ
เ - แต่แสดงสมบัติเป็นกรดหรือเบสได้ เช่น บ
ั เ
รOH
ำห ร
สำห ส
วิชาเคมี 3 รหัส ว32223 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5
 แบบฝึกทักษะการแก้โจทย์ปัญหา เรื่อง กรด - เบส เล่มที่ 2 12

NH4Cl เมื่อละลายน้ำจะแตกตัวเป็นไอออน และเกิดการเปลี่ยนแปลง ดังสมการ

่ า น ั้น H2O
่ า นั้น
ร่เท ่เท
NH4Cl(s) NH4+(aq) + Cl-(aq)
พ H+
พ ร
ผ ย แ NH4+(aq) + H2O(l) +
H3O (aq) + NH3(aq)
ผ ยแ
ร บ
ั เ กรด เบส
บ
ั เ
สำห สำ หร
NH4+ ให้ H+ กับ H2O ดังนั้น NH4+ จึงทำหน้าที่เป็นกรด ในขณะที่ H2O รับ H+ จาก NH4+ ดังนั้น
H2O จึงทำหน้าที่เป็นเบส และในสารละลายมี H3O+ เกิดขึ้น สารละลาย NH4Cl จึงมีสมบัติเป็นกรด

่ า น ั้น
CH3COONa เมื่อละลายน้ำจะแตกตัวเป็นไอออน และเกิดการเปลี่ยนแปลง ดังสมการ
H2O
พร ่เท
CH3COONa(s)
ผ ย แ Na+(aq) + CH3COO-(aq)
H +

ร เ
ับ CH3COOH(aq) + OH-(aq)
เบส สกรดำห
CH3COO-(aq) + H2O(l)

H2O ให้ H+ กับ CH3COO- ดังนั้น H2O จึงทำหน้าที่เป็นกรด ในขณะที่ CH3COO- รับ H+ จาก
น ั้น ่ า นั้น
่ า
H2O ดังนั้น CH3COO- จึงทำหน้าที่เป็นเบส และในสารละลายมี OH- เกิดขึ้น สารละลาย CH3COONa
่เท
พร่เท แ พร
ย แ ย
บ
ั เ ผ ทฤษฎีกรด-เบส ลิวอีส
ร ับ เผ
ร ห
สำห สำ
ในปี พ.ศ. 2466 (ค.ศ. 1923) กิลเบิร์ต นิวตัน ลิวอีส (Gilbert Newton Lewis) นักเคมีชาว
อเมริกัน ได้ศึกษาและพบว่า สารบางตัว เช่น BF3 สามารถทำหน้าที่เป็นกรดได้ทั้งที่ไม่มีโปรตอนอยู่ใน
โมเลกุล ซึ่งไม่สามารถอธิบายได้โดยใช้ทฤษฎีกรดเบสเบรินสเตด-ลาวรี ดังนั้น ลิวอีสจึงนิยามความเป็น
กรด-เบส โดยอาศัยการรับและการให้คู่อิเล็กตรอน และเสนอทฤษฎีกรดเบสลิวอีส
่ า น ั้น
ร เ
่ ท
นิยามของทฤษฎีกรด-เบส ลิวอีส
ย แ พ
• บ
ั
กรด คือ สารที่สามารถรับคู่อิเล็กตรอนโดดเดีผ
เ ่ยวจากสารอื่น
ร
•
สำห ่ยวกับสารอื่น
เบส คือ สารที่สามารถให้คู่อิเล็กตรอนโดดเดี

ตัวอย่างเช่น ปฏิกิริยาระหว่างโบรอนไตรฟลูออไรด์ (BF3) กับแอมโมเนีย (NH3)

ั้น
่ทานั้น +
่ า น
ร เ
่ พ ร่เท
เ ผ ยแพ เผ ยแ
บ
ั ร ับ
สำหร สำ ห
วิชาเคมี 3 รหัส ว32223 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5
 แบบฝึกทักษะการแก้โจทย์ปัญหา เรื่อง กรด - เบส เล่มที่ 2 13

เมื่อพิจารณาพบว่า BF3 รับคู่อิเล็กตรอนโดดเดี่ยวจาก NH3 ดังนั้น BF3 จึงมีสมบัติเป็นกรด

่ า ั้น
ในขณะที่ NH3 ให้คู่อิเล็กตรอนโดดเดี่ยวกับ BF3 ดังนั้น NH3 จึงมีสมบัติเป็นเบส
น ่ า นั้น
ร่เท ่เท
นอกจากนี้ทฤษฎีกรด-เบสลิวอีส ยังสามารถใช้อธิบายความเป็นกรด-เบสของสารที่มีโปรตอนได้
พ พ ร
ผ ย แ
เช่นเดียวกับทฤษฎีกรด-เบสเบรินสเตด-ลาวรี เช่น ปฏิกิริยาระหว่างโปรตอน (H+) กับไฮดรอกไซด์ไอออน
ผ ยแ
ร ั เ
(OH-) เกิดน้ำ (H2O) ดังสมการ
บ บ
ั เ
สำ ห สำ หร

น ั้น
จะเห็นว่าทฤษฎีกรด-เบสลิวอีส สามารถอธิบายสมบัติความเป็นกรด-เบสของสารได้ทุกชนิด เนื่อง
่ า
พร ่เท
จากสารทุกชนิดมีอิเล็กตรอนจึงสามารถระบุได้ว่าเมื่อสารมาทำปฏิกิริยากันสารใดให้อิเล็กตรอนคู่โดดเดี่ยว

ผ ย แ
และสารใดรับอิเล็กตรอนคู่โดดเดี่ยว ทฤษฎีนี้จึงใช้อธิบายความเป็นกรด-เบสได้กว้างขวางกว่าทฤษฎีอื่น
เ
สารแอมโฟเทอริก
สำ หรับ
• สารแอมโฟเทอริก คือ สารที่สามารถแสดงสมบัติเป็นได้ทั้งกรดและเบส ขึ้นอยู่กับว่าสารที่มาทำ
ปฏิกิริยาคือสารตัวใด
น ั้น ่ า นั้น
ท ่ า ่เท
ตัวพอย่ร่เางเช่น น้ำ (H2O) พร
แ
บ
ั เ ผยแ H+
ับ เผ ย
ร H3O+(aq) + H2O(l) H2O(l) + H3O+(aq) ร
———— 1
ห
สำห กรด
H+
เบส
สำ
CO32-(aq) + H2O(l) HCO3-(aq) + OH-(aq) ———— 2
เบส กรด

่ า น ั้น
จากตัวอย่างจะพบว่า ในปฏิกิริยาที่ 1 น้ำ (H2O) เมื่อทำปฏิกิริยากับไฮโดรเนียมไอออน (H3O+)
ร เ
่ ท
ยแพ
H2O จะทำหน้าที่รับ H+ จาก H3O+ ดังนั้น H2O จึงมีสมบัติเป็นเบส ในขณะที่ปฏิกิริยาที่ 2 H2O จะให้ H+

ับเ ผ
กับ CO32- ดังนั้น H2O ในปฏิกิริยาที่ 2 จึงมีสมบัติเป็นกรด
ำ ห ร
ส ก และนอกจาก H2O แล้วก็ยังมีสารอื่นที่สามารถเป็นได้ทั้ง
ดังนั้น H2O จึงจัดเป็นสารแอมโฟเทอริ
กรดและเบส เช่น HCO3- HPO42- HS- H2PO4- HSO4- เป็นต้น

ั้น
่ทานั้น ่ า น
ร เ
่ พ ร่เท
เ ผ ยแพ เผ ยแ
บ
ั ร ับ
สำหร สำ ห
วิชาเคมี 3 รหัส ว32223 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5
 แบบฝึกทักษะการแก้โจทย์ปัญหา เรื่อง กรด - เบส เล่มที่ 2 14

ตัวอย่างการแก้โจทย์ปัญหาวิชาเคมี
่ า น ั้น โดยใช้กระบวนการแก้ปัญหาของ โพลยา ่ า นั้น
พ ร่เท พ ร ่เท
ผ ย แ ผ ยแ
ร บ
ั เ บ
ั เ
สำ ห ตัวอย่างที่ 1
สำ หร
1. จากการทดสอบความเป็นกรด-เบสของสารต่าง ๆ ในชีวิตประจำวันด้วยกระดาษลิตมัส ได้ข้อมูล
ดังนี้
สาร ่ า น ั้น
การเปลี่ยนสีกระดาษลิตมัส
น้ำมะนาว พร่เทน้ำเงิน แดง
ผ ย แ
น้ำฝรั่ง เ น้ำเงิน แดง
น้ำยาล้างกระจก
สำ หรับ แดง น้ำเงิน
แอสไพรินในน้ำ น้ำเงิน แดง
น้ำยาปรับผ้านุ่ม แดง น้ำเงิน
น ั้น
น้ำขี้เถ้า แดง น้ำเงิน
่ า นั้น
่ า ่เท
พ ร่เท
สารละลายใดมีไอออนชนิดเดียวกันและเป็นไอออนชนิดใด เพราะเหตุใด
แ พร
ย แ ย
บ
ั เ ผ
ร ับ เผ
ร ห
สำห ก วิธีทำ ขั้นที่ 1 ทำความเข้าใจปัญหา
- โจทย์ต้องการทราบว่าสารละลายใดมีไอออนชนิดเดียวกัน
สำ ก
ก ก
ก - เป็นไอออนชนิดใด เพราะเหตุใด ก
ก ขั้นที่ 2 วางแผนแก้ปัญหา ก
ก - ต้องพิจารณาข้อมูลในตาราง การเปลี่ยนสีกระดาษลิ
น น
้ ั ตมัส ดังนี้ ก
ก กระดาษลิตมัสเปลี่ยนจากสีน้ำเงินเป็นแดง ่เ=ท่ากรด มีไอออน H3O+ ก
ก ร
กระดาษลิตมัสเปลี่ยนจากสีแดงเป็นน้ำแเงิพน = เบส มีไอออน OH- ก
ก ขั้นที่ 3 ปฏิบัติตามแผน เ ผ ย ก
ก ห บ
ั
ร ดกลุ่มสารที่มีไอออนเดียวกันได้ดังนี้ ก
- เมื่อพิจารณาข้อมูลในตารางสามารถจั
ก ำ
สารละลายที่มีไอออน Hส3O+ คือ น้ำมะนาว น้ำฝรั่ง แอสไพรินในน้ำ ก
ก สารละลายที่มีไอออน OH- คือ น้ำยาล้างกระจก น้ำยาปรับผ้านุ่ม น้ำขี้เถ้า ก
ก ขั้นที่ 4 ตรวจสอบคำตอบ ก
ก แนวคิด สารละลายที่มีไอออน H3O+ คือ สารละลายกรด เปลี่ยนกระดาษลิตมัส ก
ก สีน้ำเงินนั้นเป็นสีแดง ในขณะที่สารละลายที่มีไอออน OH- คือ สารละลายเบส ก
่ า น ั้น
ก
พ ่รเท่า่ยนกระดาษลิตมัสสีแดงเป็นสีน้ำเงิน
เปลี ก
พ ร่เท
ย แ ยแ
บ
ั เผ
ร ับเผ
ำห ร ห
ส สำ
วิชาเคมี 3 รหัส ว32223 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5
 แบบฝึกทักษะการแก้โจทย์ปัญหา เรื่อง กรด - เบส เล่มที่ 2 15

ตัวอย่างที่ 2

่ า น ั้น
2. เขียนสมการแสดงการแตกตัวเป็นไอออนในน้ำของ HNO3 และบอกด้วยว่าในสารละลายมีไอออน ่ า นั้น
พ ร่เท
หรือโมเลกุลชนิดใดบ้าง
พ ร ่เท
ผ ย แ ผ ยแ
ร บ
ั เ บ
ั เ
สำ ห ก วิธีทำ ขั้นที่ 1 ทำความเข้าใจปัญหา
ำ หร ก
ก - โจทย์ต้องการให้เขียนสมการแสดงการแตกตัวเป็นไอออนของกรดสHNO3 ก
ก - HNO3 เป็นสารอิเล็กโทรไลต์แก่ - บอกชนิดของไอออนในสารละลาย ก
ก ขั้นที่ 2 วางแผนแก้ปัญหา ก
ก - การเขียนสมการแสดงการแตกตัวของอิเล็กโทรไลต์
า
่ น ั้น แก่จะใช้ลูกศร ก
ก - สารละลายกรดจะแตกตัวให้ไอออน H3Oร+่เท ก
ก ขั้นที่ 3 ปฏิบัติตามแผน
ย แ พ ก
ก - เขียนสมการแสดงการแตกตัับวเป็เผนไอออนของ HNO3 ได้ดังนี้ ก
ก ห ร
HNO3(aq) + H2ำO(l) H3O+(aq) + NO3-(aq) ก
ก ดังนั้น ในสารละลายจึงสมี H2O H3O+ และ NO3- (ไม่เอา HNO3 นะ) ก
ก ขั้นที่ 4 ตรวจสอบคำตอบ ก
ก - เนื่องจากสาร HNO3 เป็นอิเล็กโทรไลต์แก่จึงแตกตัวได้หมด ดังสมการ
ั้น
HNO่า3น(aq) + H2O(l) H3O+(aq) + NO3-(aq)
ก
่ า นั้น
ก
ร เ
่ ท
พ
ก
ร่เท
ย แพ ยแ
บ
ั เ ผ
ร ับเผ
ร ห
สำห
ตัวอย่างที่ 3
3. เขียนสมการแสดงการแตกตัวเป็นไอออนในน้ำของ Ba(OH)2 และบอกด้วยว่าในสารละลายมี
สำ
ไอออนหรือโมเลกุลชนิดใดบ้าง
- Ba(OH)2 เป็นอิเล็กโทรไลต์แก่
ก วิธีทำ ขั้นที่ 1 ทำความเข้าใจปัญหา น ั้น ดของไอออนในสารละลาย
- ่าบอกชนิ ก
ก - ให้เขียนสมการแสดงการแตกตัวเป็นไอออนในน้ ร เ
่ ท ำของสาร Ba(OH)2 - เป็นเบส ก
ก ขั้นที่ 2 วางแผนแก้ปัญหา ยแ พ ก
ก - สารอิเล็กโทรไลต์อ่อนแตกตัับวเป็ เ ผนไอออนได้หมดซึ่งการเขียนสมการแสดงการ ก
ก แตกตัวจะใช้ลูกศร ำ ห ร, สารละลายเบสจะแตกตัวให้ไอออน OH- ก
ก ขั้นที่ 3 ปฏิบัติตามแผนส ก
ก - เขียนสมการแสดงการแตกตัวเป็นไอออนของ Ba(OH)2 ได้ดังนี้ ก
ก Ba(OH)2(s) H2O Ba2+(aq) + 2OH-(aq) ก
ก ขั้นที่ 4 ตรวจสอบคำตอบ ก
น ั้นผลเช่นเดียวกับตัวอย่างที่ 2 และคำนึงถึงการดุลสมการเคมี ซึ่งสมการ า
่ น ั้น
ก า
่
- เหตุ ก
ก ท ้นที่ 3 ดุลเรียบร้อยแล้ว สมการในขั้นที่ 3 จึงถูกต้อง
ร่เในขั กพร่เท
ย แ พ ยแ
บ
ั เ ผ ับเ ผ
หร ำ ห ร
สำ ส
วิชาเคมี 3 รหัส ว32223 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5
 แบบฝึกทักษะการแก้โจทย์ปัญหา เรื่อง กรด - เบส เล่มที่ 2 16

ตัวอย่างที่ 4

่ า น ั้น
4. จากสมการ HF(aq) + H2O(l) H3O+(aq) + F-(aq) สารใดเป็นกรดและสารใด ่ า นั้น
พ ร่เท
เป็นเบสตามทฤษฎีกรด-เบสของเบรินสเตด-ลาวรี
พ ร ่เท
ผ ย แ ผ ยแ
ร บ
ั เ บ
ั เ
สำ ห ก วิธีทำ ขั้นที่ 1 ทำความเข้าใจปัญหา
ส ำ หร ก
ก - โจทย์ต้องการทราบว่าสารใดเป็นกรดเป็นเบสตามทฤษฎีกรด-เบสของ ก
ก เบรินสเตด-ลาวรี ก
ก ขั้นที่ 2 วางแผนแก้ปัญหา ก
- ทฤษฎีกรด-เบสของเบรินสเตด-ลาวรี กล่าวว่นา ั้นกรด ให้ H+ , เบส รับ H+ ก
ก
เ
่ ท ่า
ก
พร ก
ก ขั้นที่ 3 ปฏิบัติตามแผน
ผ ย แ ก
ก - ดังนั้น HF(aq) + H2O(l)ับเ H3O (aq) + F (aq)
+ - ก
ก กรด ำ ห
เบส ร ก
ก ขั้นที่ 4 ตรวจสอบคำตอบ ส ก
ก - HF ให้ H+ กับ H2O ดังนั้น HF จึงเป็นกรด ก
ก - H2O รับ H จาก HF ดังนั้น H2O จึงเป็นเบส
น ั้น + ก
่ า นั้น
ท่ า ่เท
พ ร่เ แ พร
ย แ ย
บ
ั เ ผ ตัวอย่างที่ 5
ร ับ เผ
หร ห
สำ 5. ปฏิกิริยาต่อไปนี้ สารใดเป็นกรดและ CH3 Cl สำCH3 Cl
สารใดเป็นเบสตามทฤษฎีกรด-เบส H N: + Al Cl H N Al Cl
ลิวอีส
CH3 Cl CH3 Cl

่ า น ั้น
ก วิธีทำ ขั้นที่ 1 ทำความเข้าใจปัญหา
ร เ
่ ท ก
ก พ
ยแ
- โจทย์ต้องการทราบว่าสารใดเป็นกรดและเป็ นเบสตามทฤษฎีกรด-เบสลิวอีส ก
ก ขั้นที่ 2 วางแผนแก้ปัญหา
บ
ั เ ผ ก
ก - ทฤษฎีกรด-เบสลิวอีส กล่
ำ ห ราวว่า กรด รับคู่อิเล็กตรอน, เบส ให้คู่อิเล็กตรอน ก
ก ขั้นที่ 3 ปฏิบัติตามแผนส ขั้นที่ 4 ตรวจสอบคำตอบ ก
ก CH3 Cl CH3 Cl ก
ก H N: + Al Cl H N Al Cl ก
ก ก
ก น ั้น CH Cl CH Cl ก ่ า น ั้น
า
่ 3 3
ก
พ ร่เท เป็นเบส เป็นกรด ก
พ ร่เท
ย แ ยแ
บ
ั เผ
ร ับเผ
ำห ร ห
ส สำ
วิชาเคมี 3 รหัส ว32223 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5
 แบบฝึกทักษะการแก้โจทย์ปัญหา เรื่อง กรด - เบส เล่มที่ 2 17

ตัวอย่างที่ 6

่ า น ั้น
6. จงเขียนสมการที่แสดงว่า HPO42- เป็นได้ทั้งกรดและเบส เมื่อทำปฏิกิริยากับน้ำ ่ า นั้น
พ ร่เท พ ร ่เท
ผ ย แ ผ ก ยแ
บ
ั เ
ก วิธีทำ ขั้นที่ 1 ทำความเข้าใจปัญหา
บ
ั เ
ำ หร ก - โจทย์ต้องการให้เขียนสมการแสดงว่า HPO42- เป็นได้ทั้งกรดและเบสหร
ส ก ขั้นที่ 2 วางแผนแก้ปัญหา สำ
ก
ก
ก - เนื่องจาก HPO42- โมเลกุลมี H+ ดังนั้นจึงใช้ทฤษฎีกรด-เบสเบรินสเตด-ลาวรีก
ก และยังใช้ทฤษฎีกรด-เบสอาร์เรเนียส มาอธิบายได้ ก
ก า
่ น ั้น ก
ก ขั้นที่ 3 ปฏิบัติตามแผน ร เ
่ ท ก
ก - เขียนสมการได้ดังนี้
ย แ พ ก
ก ผ
HPO4 (aq) + H2O(l) ับเ H3O (aq) + PO4 (aq) ——(1) ก
2- + 3-

ก HPO42-(aq) + H2O(l)ำหร OH-(aq) + H2PO4-(aq) ——(2) ก

ก ส ก
ก ขั้นที่ 4 ตรวจสอบคำตอบ ก
ก - ตามทฤษฎีกรด-เบสเบรินสเตด-ลาวรี
น
ถ้า ่าHPO
น
้ ั 42- แสดงความเป็นกรด จะให้ H+ กับ H2O ดังสมการ
ก
า
่ น ั้น
ก
ก พร่เ
ท H+
ก
กพร่เ
ท
กผยแ HPO42-(aq) + H2O(l) H3O+(aq) + PO43-(aq)
ผ ยแก
บ
ั เ ร เ
ับ ก
ร ก ถ้า HPO4 แสดงความเป็นเบส จะรับ H จาก H2O ดังสมการ
2- +
ห
สำห กก H+
HPO4 (aq) + H2O(l)
2- OH (aq) + H2PO4 (aq)
- -
ส ำ ก
ก
ก ก
ก - ตามทฤษฎีกรด-เบสอาร์เรเนียส ก
ก ถ้า HPO42- แสดงความเป็นกรด จะแตกตัวให้ Hั้น3O+ ดังสมการ ก
ท ่า น
ก
ก HPO42-(aq) + H2O(l) พ เ
่
ร H3O+(aq) + PO43-(aq)
ก
ก
ผ ยแ
ก
ก ถ้า HPO42- แสดงความเป็นเบส ร เ
ับ จะแตกตัวให้ OH- ดังสมการ
ก
ก
ก ส ำ ห ก
ก HPO42-(aq) + H2O(l) OH-(aq) + H2PO4-(aq) ก
ก ก
ก ดังนั้น สมการที่แดงว่า HPO42- เป็นได้ทั้งกรดและเบสสามารถเขียนสมการแสดง ก
ก ได้ดังสมการทีน่ ั้น(1) และ (2) ก
า
่ น ั้น
ก
พ่เท่า
ร ก ่เท
พ ร
เ ผ ย แ
เ ผ ยแ
บ
ั หร บ
ั
สำ หร สำ
วิชาเคมี 3 รหัส ว32223 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5
 แบบฝึกทักษะการแก้โจทย์ปัญหา เรื่อง กรด - เบส เล่มที่ 2 18

่ า น ั้น Self Check ่ า นั้น

พ ร่เท พ ร่เท
ผ ย แ ผยแ
ร บ
ั เ บ
ั เ
สำ ห ความรู้และตัวอย่างโจทย์ปัญหา โดยการตอบคำถามข้างล่างนี้นะครับ สำ หร
ก่อนที่จะไปทำแบบฝึกหัด ให้นักเรียนแต่ละกลุ่มร่วมกันสรุปเกี่ยวกับเนื้อหาที่ได้ศึกษาจากใบ

สรุปความคิดรวบยอด
่ า น ั้น
พร ่เท
ก ไอออนที่แสดงความเป็นกรด คือ ผ ย แ มีสูตรทางเคมี คือ ก
เ
ก ไอออนที่แสดงความเป็นเบส คือ
หรับ
มีสูตรทางเคมี คือ ก
ก ส ำ ก
ก ทฤษฎีกรด-เบสอาร์เรเนียส มีนิยามว่า ก
ก ก
ก น ั้น ก
า
่ นั้น
เ
่ า
่
ท นสเตด-ลาวรี มีนิยามว่า
ก ทฤษฎีกรด-เบสเบริ ก ่เท
ก แพ ร กพร
แ
กเผย เ ผ ยก
ร บ
ั ห ร ับ ก
ห
สำ ก
ก ทฤษฎีกรด-เบสลิวอีส มีนิยามว่า
สำ ก
ก ก
ก สารแอมโฟเทอริก หมายถึง ก
ก ก
ก
่ า น ั้น ก
ร เ
่ ท
ยแ พ
ับเ ผ
ห
ถ้าเพื่อน ๆ พร้อมกันแล้ว
ำ ร
ส
ไปทำแบบฝึกหัดพร้อมกันเลยครับ

ั้น
่ทานั้น ่ า น
ร เ
่ พ ร่เท
เ ผ ยแพ เผ ยแ
บ
ั ร ับ
สำหร สำ ห
วิชาเคมี 3 รหัส ว32223 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5
 แบบฝึกทักษะการแก้โจทย์ปัญหา เรื่อง กรด - เบส เล่มที่ 2 19

แบบฝึกทักษะการแก้โจทย์ปัญหาที่ 2
า
่ น ั้น เรื่อง ทฤษฎีกรด-เบส ่ า นั้น
พ ร่เท พ ร ่เท
ผ ย แ ผยแ
ร บ
ั เ บ
ั เ
สำ ห Exercise 1
สำ หร
เมื่อนำสารละลาย A B C D และ E ที่มีความเข้มข้นเท่ากัน ไปทดสอบการเปลี่ยนสีของกระดาษ
ลิตมัสและความสามารถในการนำไฟฟ้า ได้ข้อมูลดังนี้
สารละลาย การเปลี่ยนสีกระดาษลิตมัส ่ า น ั้น
ความสว่างของหลอดไฟ
A แดง พร
น้ำเงิน่เท สว่างมาก
ผ ย แ
B น้ำเงิน เ แดง สว่างเล็กน้อย
C
สำ หรับ
น้ำเงิน แดง ไม่สว่าง
D แดง น้ำเงิน สว่างมาก
E แดง น้ำเงิน สว่างเล็กน้อย
น ั้น
สารละลายใดมีไอออนชนิดเดียวกัน และเป็นไอออนชนิดใด เพราะเหตุใด
่ า นั้น
่ า ่เท
ร่เท
พ (4 คะแนน)
แ พ ร
ก วิธยีทแำ ขั้นที่ 1 ทำความเข้าใจปัญหา ย
บ
ั เ ผ
ร ับ เผ ก
หร
ก ก
สำ ก สำ ห ก
ก ขั้นที่ 2 วางแผนแก้ปัญหา ก
ก ก
ก ก
ก
่ า น ั้น ก
ก ขั้นที่ 3 ปฏิบัติตามแผน
ร เ
่ ท ก
ก
ยแพ ก
ก
ับเ ผ ก
ก
ำ ห ร ก
ก
ขั้นที่ 4 ตรวจสอบคำตอบ
ส ก
ก ก
ก ก
ก ก
ก
น ั้น ก
า
่ น ั้น
ก ่เท ่ า ก ่เท
พร พ ร
ก แ ย แก
เ ผย เ ผ
สำห ร ั บ
สำ หรับ
วิชาเคมี 3 รหัส ว32223 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5
 แบบฝึกทักษะการแก้โจทย์ปัญหา เรื่อง กรด - เบส เล่มที่ 2 20

Exercise 2
่ า น ั้น า
่ นั้น
ร เ
่ ท
กำหนดสมการแสดงการแตกตั วเป็นไอออนในน้ำของสารให้ต่อไปนี้ ร เ
่ ท
ย แพ ก. HSO4-(aq) + H2O(l) H3O+(aq) + SO42-(aq) ยแ พ
บ
ั เ ผ บ
ั เ ผ
ำ หร ข. CN-
(aq) + H 2O(l) HCN(aq) + OH -
(aq)
ำ ห ร
ส ค. HCO 3
-
(aq) + H 2 O(l) H CO
2 3 (aq)
+
+ OH -
(aq) ส-
ง. CH3COOH(aq) + H2O(l) H3O (aq) + CH3COO (aq)

่ า น ั้น
จากสมการข้างต้น จงใช้ทฤษฎีกรด-เบสอาร์เรเนียสระบุว่าสารตั้งต้น HSO4- CN- HCO3-
และ CH3COOH มีสมบัติเป็นกรดหรือเป็นเบส
พร ่เท
ผ ย แ (4 คะแนน)
กวิธีทำ ขั้นที่ 1 ทำความเข้าใจปัญหา รับ เ ก
ก สำห ก
ก ก
ก ก
ก ขั้นที่ น2 ั้นวางแผนแก้ปัญหา ก
า
่ น ั้น
ก เ
่ ท ่า ก ร่เท
ก แพ
ร แกพ
กเผย เ ย
ผก
ร บ
ั ห บ
ั
ร ก
ำ ห ก
ส ก ขั้นที่ 3 ปฏิบัติตามแผน ส ำ ก
ก ก
ก ก
ก ก
ก า
่ น ั้น ก
ก ร เ
่ ท ก
ก ยแ พ ก
ก ขั้นที่ 4 ตรวจสอบคำตอบ ับเผ ก
ก ำ ห ร ก
ก ส ก
ก ก
ก ก
ก ก
ก
เ
่ ท ่านั้น ก ่านั้น
เ
่ ท
ร พ ร
ยแพ ผ ยแ
ห รบั เผ ห ร ับเ
ส ำ ส ำ
วิชาเคมี 3 รหัส ว32223 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5
 แบบฝึกทักษะการแก้โจทย์ปัญหา เรื่อง กรด - เบส เล่มที่ 2 21

Exercise 3

่ า น ั้น
จากสมการ HSO4-(aq) + H2O(l) H3O+(aq) + SO42-(aq) สารใดเป็นกรดและ ่ า นั้น
พ ร่เท
สารใดเป็นเบสตามทฤษฎีกรด-เบสเบรินสเตด-ลาวรี พ ร ่เท
ผ ย แ ผยแ
ร บ
ั เ บ
ั เ
(4 คะแนน)
สำ ห วิธีทำก ขั้นที่ 1 ทำความเข้าใจปัญหา
สำ หร ก
ก ก
ก ก
ก ขั้นที่ 2 วางแผนแก้ปัญหา ก
ก ่ า น ั้น ก
ก พร ่เท ก
ก ขั้นที่ 3 ปฏิบัติตามแผน
ผ ย แ ก
เ
หรับ
ก ก
ก ส ำ ก
ก ขั้นที่ 4 ตรวจสอบคำตอบ ก
ก ก
ก
น ั้น ก
่ า นั้น
่ า ่เท
พ ร่เท แ พ ร
ย แ ย
บ
ั ผ
เ Exercise 4 ร ับ เผ
ร ห
สำห จากสมการ CN-(aq) + H2O(l) ำ
HCN(aq) + OH-(aq) สารใดเป็นสกรดและ
สารใดเป็นเบสตามทฤษฎีกรด-เบสเบรินสเตด-ลาวรี
(4 คะแนน)
ก วิธีทำ ขั้นที่ 1 ทำความเข้าใจปัญหา
า
่ น ั้น ก
ก
ร เ
่ ท ก
ก
ขั้นที่ 2 วางแผนแก้ปัญหา ยแ พ ก
ก
บ
ั เ ผ ก
ก
ำ ห ร ก
ก
ก ขั้นที่ 3 ปฏิบัติตามแผน
ส ก
ก
ก ก
ก ก
ก ขั้นที่ 4ั้น ตรวจสอบคำตอบ
น ก
า
่ น ั้น
ก ่เ ท า
่ ก ่เท
ก พร พ ร
ย แ ผ ย แก
ับเ ผ เ
ส ำ ห ร
สำ หรับ
วิชาเคมี 3 รหัส ว32223 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5
 แบบฝึกทักษะการแก้โจทย์ปัญหา เรื่อง กรด - เบส เล่มที่ 2 22

Exercise 5

่ า น ั้น
จากสมการ CH3COOH(aq) + OH-(aq) H2O(aq) + CH3COO-(aq) สารใดเป็น ่ า นั้น
พ ร่เท
กรดและสารใดเป็นเบสตามทฤษฎีกรด-เบสเบรินสเตด-ลาวรี พ ร ่เท
ผ ย แ ผยแ
ร บ
ั เ บ
ั เ
(4 คะแนน)
สำ ห วิธีทำก ขั้นที่ 1 ทำความเข้าใจปัญหา
สำ หร ก
ก ก
ก ก
ก ขั้นที่ 2 วางแผนแก้ปัญหา ก
ก ่ า น ั้น ก
ก พร ่เท ก
ก ขั้นที่ 3 ปฏิบัติตามแผน
ผ ย แ ก
เ
หรับ
ก ก
ก ส ำ ก
ก ขั้นที่ 4 ตรวจสอบคำตอบ ก
ก ก
ก
น ั้น ก
่ า นั้น
่ า ่เท
พ ร่เท แ พ ร
ย แ ย
บ
ั ผ
เ Exercise 6 ร เผ
ับ
ร ห
สำห จากสมการ HCO3-(aq) + H2O(l) สำ นกรดและ
H CO (aq) + OH-(aq) สารใดเป็
2 3
สารใดเป็นเบสตามทฤษฎีกรด-เบสเบรินสเตด-ลาวรี
(4 คะแนน)
ก วิธีทำ ขั้นที่ 1 ทำความเข้าใจปัญหา
า
่ น ั้น ก
ก
ร เ
่ ท ก
ก
ขั้นที่ 2 วางแผนแก้ปัญหา ยแ พ ก
ก
บ
ั เ ผ ก
ก
ำ ห ร ก
ก
ก ขั้นที่ 3 ปฏิบัติตามแผน
ส ก
ก
ก ก
ก ก
ก ขั้นที่ 4ั้น ตรวจสอบคำตอบ
น ก
า
่ น ั้น
ก ่เ ท า
่ ก ่เท
ก พร พ ร
ย แ ผ ย แก
ับเ ผ เ
ส ำ ห ร
สำ หรับ
วิชาเคมี 3 รหัส ว32223 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5
 แบบฝึกทักษะการแก้โจทย์ปัญหา เรื่อง กรด - เบส เล่มที่ 2 23

Exercise 7
่ า น ั้น ่ า นั้น
เมื่อซัลฟิ่เวทรัส (H2SO3) ละลายน้ำและแตกตัวดังสมการ ่เท
พ ร พ ร
ผ ย แ H2SO3(aq) + H2O(l) HSO3-(aq) + H3O+(aq)
ผยแ
ร บ
ั เ (1) (2) (3) (4) บ
ั เ
สำ ห สำ หร
จากทฤษฎีกดร-เบสของเบรินสเตด-ลาวรี สารหมายเลข (1) - (4) มีสมบัติอย่างไร ตามลำดับ
ก. กรด เบส กรด เบส ข. เบส กรด เบส กรด
ค. เบส กรด กรด เบส ง. กรด เบส เบส กรด
่ า น ั้น
ก วิธีทำ ขั้นที่ 1 ทำความเข้าใจปัญหา พร ่เท (4 คะแนน)

ผ ย แ ก
ก
ร ับ เ ก
ก
ก สำ ห ก
ก
ก ก
ก ขั้นที่ 2 วางแผนแก้ปัญหา ก
น ั้น า
่ น ั้น
ก
เ
่ ท า
่ ก
ก ร่เท
ก
ก ยแพ
ร แกพ
กเผ เ ย
ผก
บ
ั
ร ก ขั้นที่ 3 ปฏิบัติตามแผน ห บ
ั
ร ก
ำ
ส กห ส ำ ก
ก ก
ก ก
ก ก
ก า
่ น ั้น ก
ก ร เ
่ ท ก
ก ขั้นที่ 4 ตรวจสอบคำตอบ ยแ พ ก
ก บ
ั เ ผ ก
ก ำ ห ร ก
ก
ส ก
ก ก
ก ก
ั้น
่านั้น
ก ก
ก ก ท่าน
ร เ
่ ท ร่เ
พ
เ ผ ยแพ เ ผ ยแ
บ
ั หร บ
ั
สำ หร สำ
วิชาเคมี 3 รหัส ว32223 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5
 แบบฝึกทักษะการแก้โจทย์ปัญหา เรื่อง กรด - เบส เล่มที่ 2 24

Exercise 8
่ า น ั้น า
่ นั้น
เ
่
6. จงเขียนสมการที
ร ท ่แสดงว่า HSO4 เป็นได้ทั้งกรดและเบส เมื่อทำปฏิกิริยากับน้ำ
-
ร เ
่ ท
ย แ พ ยแ พ
ั บ เ ผวิธีทำ ขั้นที่ 1 ทำความเข้าใจปัญหา บ
ั เ ผก
ำ หร ก - โจทย์ต้องการให้เขียนสมการแสดงว่า HPO42- เป็นได้ทั้งกรดและเบสำหร ก
ก
ส ก ขั้นที่ 2 วางแผนแก้ปัญหา ส ก
ก - เนื่องจาก HPO42- โมเลกุลมี H+ ดังนั้นจึงใช้ทฤษฎีกรด-เบสเบรินสเตด-ลาวรีก
ก และยังใช้ทฤษฎีกรด-เบสอาร์เรเนียส มาอธิบายได้ ั้น ก
ก ท ่า น ก
ก ขั้นที่ 3 ปฏิบัติตามแผน พร เ
่ ก
ก - เขียนสมการได้ดังนี้ ผ ย แ ก
ก เ
HPO4 (aq) + H2O(l) รับ H3O (aq) + PO4 (aq) ——(1) ก
2- + 3-

ก HPO42-(aq) + H2O(l) สำห OH-(aq) + H2PO4-(aq) ——(2) ก

ก ก
ก ขั้นที่ 4 ตรวจสอบคำตอบ ก
ก - ตามทฤษฎี
น ั้น กรด-เบสเบรินสเตด-ลาวรี ก
า
่ น ั้น
ก า
่
ถ้่เาท HPO42- แสดงความเป็นกรด จะให้ H+ กับ H2O ดังสมการ ก ่เท
ก แพ ร กพ
ร
แ
ยก
กเผย HPO42-(aq) + H2O(l) H3O+(aq) + PO43-(aq) เ ผ
ร บ
ั ห ร ับ ก
สำห ก
ก ถ้ า HPO 42- แสดงความเป็นเบส จะรับ H+ จาก H2O ดังสมการ
สำ ก
ก HPO4 (aq) + H2O(l)
2- OH (aq) + H2PO4 (aq)
- - ก
ก ก
ก - ตามทฤษฎีกรด-เบสอาร์เรเนียส ก
ก ถ้า HPO42- แสดงความเป็นกรด จะแตกตัวให้ นHั้น 3O+ ดังสมการ ก
เ
่ ท า
่
ก ร
พ H3O+(aq) + PO43-(aq)
ก
ก HPO42-(aq) + H2O(l)
ผ ยแ ก
ก
ร บ
ั เ ก
ถ้า HPO42- แสดงความเป็นหเบส จะแตกตัวให้ OH- ดังสมการ
ก
ก ส ำ ก
ก
ก HPO42-(aq) + H2O(l) OH-(aq) + H2PO4-(aq) ก
ก ก
ก ดังนั้น สมการที่แดงว่า HPO42- เป็นได้ทั้งกรดและเบสสามารถเขียนสมการแสดง ก
น น
้ ั า
่ น ั้น
่รเท่า
ก ได้ดังสมการที ่ (1) และ (2) ก
พ ก
พร่เท
ย แ ยแ
บ
ั เ ผ
ร ับ เผ
ำห ร ห
ส สำ
วิชาเคมี 3 รหัส ว32223 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5
 แบบฝึกทักษะการแก้โจทย์ปัญหา เรื่อง กรด - เบส เล่มที่ 2 25

Exercise 9
่ า น ั้น ่ า นั้น
ท ้ สารใดเป็นกรดและสารใดเป็นเบสตามทฤษฎีกรด-เบส ลิวอีส
ปฏิกิริยาต่รอ่เไปนี ร ่เท
ย แพ ยแ พ
ั บ เ ผ H H
บ
ั เ ผ
สำ หร H N: + H+ H N H
+
สำ หร
H H
(4 คะแนน)
ก วิธีทำ ขั้นที่ 1 ทำความเข้าใจปัญหา า
่ น ั้น ก
ก ร เ
่ ท ก
ก ย แ พ ก
ก บ
ั เ ผ ก
ก ำ ห ร ก
ก ขั้นที่ 2 วางแผนแก้ปัญสหา ก
ก ก
ก
น ั้น ก
ก ท่าน
ั้น
ก
ท า
่
ก พร่เ กพร่เ
ก ยแ ขั้นที่ 3 ปฏิบัติตามแผน ผ ยแก
บ
ั เ ผ เ
ับ ก
หรก ก
ห ร
ำ
ส ก สำ ก
ก
ก ก
ก ก
ก
า
่ น ั้น ก
ก ขั้นที่ 4 ตรวจสอบคำตอบ
ร เ
่ ท ก
ก
ยแ พ ก
ก
บ
ั เ ผ ก
ก
ำ ห ร ก
ก ส ก
ก ก
ก ก
ก ก
ก
า
่ น ั้น ก นั้น
ท่า
พ่เท
ร ก
พร ่ เ
แ ยแ
บ
ั เ ผย ทำเสร็จแล้ว อย่าลืมเปลี่ยนกันตรวจกับเพื่อน ๆ นะครับ ับเ ผ
ร ห ร
สำห ส ำ
วิชาเคมี 3 รหัส ว32223 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5
 แบบฝึกทักษะการแก้โจทย์ปัญหา เรื่อง กรด - เบส เล่มที่ 2 26

่ า น ั้น แบบทดสอบและแบบบันทึกคะแนนหลังเรียน ่ า นั้น

พ ร่เท เล่มที่ 2 เรื่อง ทฤษฎีกรด - เบส พ ร ่เท
ผ ย แ ผ ยแ
ร บ
ั เ บ
ั เ
สำ ห สำ หร
ชื่อ - นามสกุล ............................................................................... ชั้น .............. เลขที่ .............

คำชี้แจง ให้นักเรียนทำแบบทดสอบหลังเรียนโดยใช้โทรศัพท์มือถือสมาร์ทโฟน หรือ แท็บเล็ต สแกน

่ า น ั้น
พร ่เท
QR Code ข้างล่าง โดยใช้เวลา 10 นาที ด้วยความตั้งใจ เมื่อทำแบบทดสอบเสร็จแล้วให้ส่ง
คำตอบ แล้วบันทึกคะแนนที่ได้ลงในตารางผลการทดสอบหลังเรียน
ผ ย แ
เ
สำ หรับ
คะแนนเต็ม 10
คะแนนที่ได้
น ั้น ่ า นั้น
่ า ่เท
พ ร่เท ผลการประเมิน
แ พ ร
ย แ ย
บ
ั เผ ดีมาก
ร ับ เผ
หร ดี ห
สำ พอใช้ สำ
ปรับปรุง

สแกนที่นี่ น ั้น
ลงชื่อ ............................................ ผู้ประเมิน
่ า
เพื่อทำแบบทดสอบ ร เ
่ ท (……………………………………..)
หลังเรียนครับ ยแ พ วันที่.........เดือน.......................พ.ศ...............
ับเ ผ
ำ ห ร
ส
เกณฑ์การประเมิน
คะแนนระหว่าง 9 - 10 อยู่ในเกณฑ์ ดีมาก
คะแนนระหว่าง 7-8 อยู่ในเกณฑ์ ดี
ั้น
่ทานั้น น
คะแนนระหว่าง 5-6 อยู่ในเกณฑ์ พอใช้
่ า
ร เ
่ คะแนนระหว่าง 0-4 อยู่ในเกณฑ์ ปรับปรุง
พ ร่เท
เ ผ ยแพ เผ ยแ
บ
ั ร ับ
สำหร สำ ห
วิชาเคมี 3 รหัส ว32223 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5
 แบบฝึกทักษะการแก้โจทย์ปัญหา เรื่อง กรด - เบส เล่มที่ 2 27

่ า น ั้น ปผลการเรียนแบบฝึกทักษะการแก้โจทย์ปัญหา
แบบสรุ ่ า นั้น
พ ร่เท เล่มที่ 2 เรื่อง ทฤษฎีกรด - เบส พ ร ่เท
ผ ย แ ผ ยแ
ร บ
ั เ บ
ั เ
สำ ห ให้นักเรียนนำคะแนนของแบบฝึกทักษะการแก้โจทย์ปัญหาที่ 2 คะแนนสอบก่อนเรียนและสอบ สำ หร
หลังเรียนมาบันทึกลงในตารางข้างล่างนี้นะครับ
การประเมิน แบบฝึกทักษะที่ 2 รวมคะแนน ก่อนเรียน หลังเรียน
คะแนนเต็ม 36 เ
่ ท36 ่านั้น 10 10
ร
คะแนนที่ทำได้
เผ ยแพ
หร บ
ั
สำ
เกณฑ์คะแนนการประเมินผลการทำแบบฝึกทักทักษะ
คะแนน ระดับคุณภาพการประเมิน เกณฑ์ผ่าน
น ั้น ่ า นั้น
่
30 - 36 า ดีมาก
่เท
ร่เท
พ22 - 29 แ พร
ย แ ดี ระดับคุณภาพดีขึ้นไปย
บ
ั เ ผ ับ เผ
ถ้านักเรียนยังไม่ผ่านเกณฑ์
ร
ร 15 - 21 พอใช้
ห
สำห 0 - 14 ปรับปรุง สำ
ให้กลับไปทบทวนอีกครั้ง
จนกว่าจะผ่าน
ผลการทำแบบฝึกทักษะที่ 2 ฉันอยู่ระดับ ..................................................

่ า น ั้น
เกณฑ์คะแนนการประเมินผลการทดสอบหลังเรีรย่เนท
คะแนน ย แพ น
ระดับคุณผภาพการประเมิ เกณฑ์ผ่าน
ร บ
ั เ
9 - 10
ส ำ ห ดีมาก
7-8 ดี ระดับคุณภาพดีขึ้นไป
5-6 พอใช้ ถ้านักเรียนยังไม่ผ่านเกณฑ์
ให้กลับไปทบทวนอีกครั้ง
ั้น
่ทานั้น
0-4 ปรับปรุง จนกว่าจะผ่าน
่ า น
ร เ
่ พ ร่เท
เ ผ ยแพ
ผลการทำแบบทดสอหลังเรียน ฉันอยู่ระดับ ..........................................
เผ ยแ
บ
ั ร ับ
สำหร สำ ห
วิชาเคมี 3 รหัส ว32223 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5
 แบบฝึกทักษะการแก้โจทย์ปัญหา เรื่อง กรด - เบส เล่มที่ 2 28

บรรณานุกรม
่ า น ั้น ่ า นั้น
พ ร่เท พ ร ่เท
ผ ย แ
กระทรวงศึกษาธิการ. (2551). หลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐานพุทธศักราช 2551. กรุงเพทฯ :
ผ ยแ
ร บ
ั เ โรงพิมพ์ชุมนุมสหกรณ์การเกษตรแห่งประเทศไทย.
บ
ั เ
สำ ห . (2548). คู่มือเคมีพื้นฐานและเพิ่มเติม เล่ม 3 ม. 5. กรุงเพทฯ : แม็ค. สำ หร
นิพนธ์ ตังคณานุรักษ์ และคณิตา ตังคณานุรักษ์. (2554). Compact เคมี ม.5 เล่ม 3. กรุงเพทฯ : แม็ค.

วีระชาติ สวนไพรินทร์. (2537). คู่มือเตรียมสอบเคมี ม.5 เล่ม 3. กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์ภูมิบัณฑิต.

พงศธร นันทรเนศ และคณะ. (2560). หนังสือเรียน รายวิชาเพิ่มเติมเคมี. พิมพ์ครั้งที่ 4. กรุงเทพฯ :
บริษัท ไทยร่มเกล้า จำกัด.
่ า น ั้น
ร ่เท
ศิริลักษณ์ ผลวัฒนะ และประดับ นาคแก้ว. (2546). หนังสือเรียนเคมีชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5 ภาคเรียนที่ 2.
พ
กรุงเพทฯ : แม็ค.
ผ ย แ
เ
สมพงศ์ จันทร์โพธิ์ศรี. (2555). เคมี ม. 5 เล่ม 3. กรุงเทพฯ : ไฮเอ็ดพลับลิชชิ่ง.

สำ หรับ
สำราญ พฤษ์สุนทร. (2553). คัมภีร์ เคมี ENTRANCE ม.4-5-6 ฉบับสมบูรณ์. กรุงเทพฯ :
โรงพิมพ์เพิ่มทรัพย์การพิมพ์.
. (2557). คู่มือครูรายวิชาเพิ่มเติม เคมี ม. 4 - 6 เล่ม 3. กรุงเทพฯ : พ.ศ. พัฒนา จำกัด.
สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี. (2557). หนังสือเรียนรายวิชาเพิ่มเติม เคมี เล่ม 3
น ั้น ่ า นั้น
่ า
ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 - 6. กรุงเพทฯ : สกสค.
่เท
พ ร่เท แ พร
. (2556). คู่มือครู รายวิชาเพิ่มเติม เคมี เล่ม 3 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 - 6. กรุงเพทฯ : สกสค.
ย แ
สาขาเคมี โรงเรียนมหิดลวิทยานุสรณ์. กรด - เบส. (อ้างอิงเมื่อวันที่ 25 มีนาคม 2561) เข้าถึงได้จาก ย
บ
ั เ ผ
ร ับ เผ
ร http://www.mwit.ac.th/~teppode/document_acid_base_ed_4.pdf.
ห
สำห W. Antony, S. Dennis, M. Micheal, and W. Edward. (2012). Chemistry. USA : PEARSON
Education Inc.
สำ
B. Thandi, D. Laurel, H. Nicolas, W. Cheryl, and Z. Dinah. (2013). Chemistry. USA :
The McGraw-Hill Inc.

่ า น ั้น
[ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : https://www.jobilize.com/course/section/acidity-and-ph-the-
proton-by-openstax. (31 มีนาคม 2561)
ร เ
่ ท
ยแ พ
ับเ ผ
ำ ห ร
ส

ั้น
่ทานั้น ่ า น
ร เ
่ พ ร่เท
เ ผ ยแพ เผ ยแ
บ
ั ร ับ
สำหร สำ ห
วิชาเคมี 3 รหัส ว32223 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5
 แบบฝึกทักษะการแก้โจทย์ปัญหา เรื่อง กรด - เบส เล่มที่ 2

่ า น ั้น ่ า นั้น
พ ร่เท พ ร ่เท
ผ ย แ ผ ยแ
ร บ
ั เ บ
ั เ
สำ ห สำ หร

่ า น ั้น
พร ่เท
ผ ย แ
เ
สำหรับ

น ั้น ่ า นั้น
่ า ่เท
พ ร่เท ภาคผนวก แ พร
ย แ ย
บ
ั เ ผ
ร ับ เผ
ร ห
สำห สำ

่ า น ั้น
ร เ
่ ท
ยแพ
ับเ ผ
ำ ห ร
ส

ั้น
่ทานั้น ่ า น
ร เ
่ พ ร่เท
เ ผ ยแพ เผ ยแ
บ
ั ร ับ
สำหร สำ ห
วิชาเคมี 3 รหัส ว32223 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5
 แบบฝึกทักษะการแก้โจทย์ปัญหา เรื่อง กรด - เบส เล่มที่ 2 30

่ า น ั้น แนวคำตอบ
่ า นั้น
พ ร่เท Self Check
พ ร ่เท
ผ ย แ ผ ยแ
ร บ
ั เ บ
ั เ
สำ ห สำ หร
ก่อนที่จะไปทำแบบฝึกหัด ให้นักเรียนแต่ละกลุ่มร่วมกันสรุปเกี่ยวกับเนื้อหาที่ได้ศึกษาจากใบ
ความรู้และตัวอย่างโจทย์ปัญหา โดยการตอบคำถามข้างล่างนี้นะครับ

สรุปความคิดรวบยอด
่ า น ั้น
พร ่เท
แ
ก ไอออนที่แสดงความเป็นกรด คือ ไฮโดรเนีผยยมไอออน มีสูตรทางเคมี คือ H3O+ ก
ร บ
ั เ ไออน
ก ไอออนที่แสดงความเป็นเบส คือ ไฮดรอกไซด์ มีสูตรทางเคมี คือ OH- ก
ก ส ำห ก
ก ทฤษฎีกรด-เบสอาร์เรเนียส มีนิยามว่า ก
ก • กรด คือ สารที่ละลายน้ำแล้วแตกตัวให้ไฮโดรเจนไอออน (H+) ก
ก • เบส คือ นสารที น
้ ั ่ละลายน้ำแล้วแตกตัวให้ไฮดรอกไซด์ไอออน (OH-) ก
า
่ นั้น
ก เ
่ ท่า ก ่เท
ก ทฤษฎี
แ พ กรรด-เบสเบรินสเตด-ลาวรี มีนิยามว่า กพร
แ
กเผ•ยกรด คือ สารที่สามารถให้โปรตอน (H+) แก่สารอื่น เ ผ ยก
ร บ
ั ก • เบส คือ สารที่สามารถรับโปรตอน (H+) จากสารอื่น ห ร ับ ก
ห
สำ ก สำ ก
ก ทฤษฎีกรด-เบสลิวอีส มีนิยามว่า ก
ก • กรด คือ สารที่สามารถรับคู่อิเล็กตรอนโดดเดี่ยวจากสารอื่น ก
ก • เบส คือ สารที่สามารถให้คู่อิเล็กตรอนโดดเดี่ยวกับสารอื่น ก
ก
า
่ น ั้น ก
ก สารแอมโฟเทอริก หมายถึง ร เ
่ ท ก
ก สารแอมโฟเทอริก หมายถึง สารละลายที่แสดงสมบั
ยแ พติเป็นได้ทั้งกรดและเบส ก
ก ขึ้นอยู่กับว่าจะทำปฏิกิริยากับสารใด
ห ับเผ
ร
ก
ส ำ
ถ้าเพื่อน ๆ พร้อมกันแล้ว
ไปทำแบบฝึกหัดพร้อมกันเลยครับ
ั้น
่ทานั้น ่ า น
ร เ
่ พร่เท
เ ผ ยแพ เผ ยแ
บ
ั ร ับ
สำหร สำ ห
วิชาเคมี 3 รหัส ว32223 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5
 แบบฝึกทักษะการแก้โจทย์ปัญหา เรื่อง กรด - เบส เล่มที่ 2 31

่ า น ั้น ่ า นั้น
ร เ
่ ท เกณฑ์การประเมินแบบฝึกทักษะ ร ่เท
ผ ยแพ ผยแ พ
ร ับ เ บ
ั เ
สำ ห สำ หร
แบบฝึกทักษะที่ 2 เรื่อง ทฤษฎีกรด-เบส

เกณฑ์การประเมิน
่ า น ั้น คะแนน
ร ่เท
แสดงวิธีการแก้ปัญหาชัดเจน สมบูรณ์ อธิบายเหตุผลประกอบถูกต้อง คำตอบถูกต้อง
พ 4
ครบถ้วนตามกระบวนการแก้ปัญหาของโพลยา
ผ ย แ
เ
สำ
โพลยา อธิบายเหตุผลประกอบไม่ถูกต้องหรับ
แสดงวิธีการแก้ปัญหาสมบูรณ์ คำตอบถูกต้อง ครบถ้วนตามกระบวนการแก้ปัญหาของ
3

แสดงวิธีการแก้ปัญหาไม่สมบูรณ์ คำตอบถูกต้อง ครบถ้วนตามกระบวนการแก้ปัญหา

2
ของโพลยา อธิบายเหตุผลประกอบไม่ถูกต้อง
น ั้น ่ า นั้น
่ า ่เท
ร่เท
แสดงวิธีการแก้ปัญหาไม่สมบูรณ์ คำตอบถูกต้อง ไม่ครบถ้วนตามกระบวนการ
พ
แก้ปัญหาของโพลยา อธิบายเหตุผลประกอบไม่ถูกต้อง
1
พ ร
ย แ ยแ
บ
ั เ ผ
แสดงวิธีการแก้ปัญหาไม่สมบูรณ์ คำตอบไม่ถูกต้อง ไม่ครบถ้วนตามกระบวนการ
ร ับ เผ
ร ห 0
สำห
แก้ปัญหาของโพลยา อธิบายเหตุผลประกอบไม่ถูกต้องหรือไม่อธิบายเหตุผลประกอบ
สำ

่ า น ั้น
ร เ
่ ท
ยแพ
ับเ ผ
ำ ห ร
ส

ั้น
่ทานั้น ่ า น
ร เ
่ พ ร่เท
เ ผยแพ เผ ยแ
บ
ั ร ับ
สำ หร สำ ห
วิชาเคมี 3 รหัส ว32223 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5
 แบบฝึกทักษะการแก้โจทย์ปัญหา เรื่อง กรด - เบส เล่มที่ 2 32

เฉลยแบบฝึกทักษะการแก้โจทย์ปัญหาที่ 2
า
่ น ั้น เรื่อง ทฤษฎีกรด-เบส ่ า นั้น
พ ร่เท พ ร ่เท
ผ ย แ ผยแ
ร บ
ั เ บ
ั เ
สำ ห Exercise 1
สำ หร
เมื่อนำสารละลาย A B C D และ E ที่มีความเข้มข้นเท่ากัน ไปทดสอบการเปลี่ยนสีของกระดาษ
ลิตมัสและความสามารถในการนำไฟฟ้า ได้ข้อมูลดังนี้
สารละลาย การเปลี่ยนสีกระดาษลิตมัส ่ า น ั้น
ความสว่างของหลอดไฟ
A แดง พร ่เท
น้ำเงิน สว่างมาก
ผ ย แ
B น้ำเงิน เ แดง สว่างเล็กน้อย
C
สำ หรับ
น้ำเงิน แดง ไม่สว่าง
D แดง น้ำเงิน สว่างมาก
E แดง น้ำเงิน สว่างเล็กน้อย
น ั้น
สารละลายใดมีไอออนชนิดเดียวกัน และเป็นไอออนชนิดใด เพราะเหตุใด
่ า นั้น
่ า ่เท
ร่เท
พ (4 คะแนน)
แ พร
ก วิธยีทแำ ขั้นที่ 1 ทำความเข้าใจปัญหา ย
ั บ เ ผ - โจทย์ต้องการทราบว่าสารละลายใดมีไอออนชนิดเดียวกัน
ร ับเผ ก
หร
ก ก
สำ ก - เป็นไอออนชนิดใด เพราะเหตุใด สำ ห ก
ก ขั้นที่ 2 วางแผนแก้ปัญหา ก
ก - ต้องพิจารณาข้อมูลในตาราง การเปลี่ยนสีกระดาษลิตมัส ดังนี้ ก
ก กระดาษลิตมัสเปลี่ยนจากสีน้ำเงินเป็นแดง = กรด มีไอออน H3O+ ก
ก กระดาษลิตมัสเปลี่ยนจากสีแดงเป็นน้ำเงิน = เบสั้น มีไอออน OH- ก
ก ท ่า น ก
ก ขั้นที่ 3 ปฏิบัติตามแผน พ ร เ
่ ก
ผ แ
ย ดกลุ่มสารที่มีไอออนเดียวกันได้ดังนี้ ก
ก
ก
เ
- เมื่อพิจารณาข้อมูลในตารางสามารถจั
สารละลายที่มีไอออน H3O+ รคืับอ สารละลาย B และ C ก
ก สารละลายที่มีไอออน OH ำ ห
ส - คือ สารละลาย A D และ E ก
ก ก
ก ขั้นที่ 4 ตรวจสอบคำตอบ ก
ก แนวคิด สารละลายที่มีไอออน H3O+ คือ สารละลายกรด เปลี่ยนกระดาษลิตมัส ก
ก สีน้ำเงินั้นเป็นสีแดง ในขณะที่สารละลายที่มีไอออน OH- คือ สารละลายเบส ก
น า
่ น ั้น
ก เ
่ ท
เปลี ่า่ยนกระดาษลิตมัสสีแดงเป็นสีน้ำเงิน ก ่เท
พร พ ร
ก
ย แ ผ ย แก
เ ผ เ
สำหรับ สำ หรับ
วิชาเคมี 3 รหัส ว32223 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5
 แบบฝึกทักษะการแก้โจทย์ปัญหา เรื่อง กรด - เบส เล่มที่ 2 33

Exercise 2
่ า น ั้น า
่ นั้น
ร เ
่ ท
กำหนดสมการแสดงการแตกตั วเป็นไอออนในน้ำของสารให้ต่อไปนี้ ร เ
่ ท
ย แพ ก. HSO4-(aq) + H2O(l) H3O+(aq) + SO42-(aq) ยแ พ
บ
ั เ ผ บ
ั เ ผ
ำ หร ข. CN-
(aq) + H 2O(l) HCN(aq) + OH -
(aq)
ำ ห ร
ส ค. HCO 3
-
(aq) + H 2 O(l) H CO
2 3 (aq)
+
+ OH -
(aq) ส-
ง. CH3COOH(aq) + H2O(l) H3O (aq) + CH3COO (aq)

่ า น ั้น
จากสมการข้างต้น จงใช้ทฤษฎีกรด-เบสอาร์เรเนียสระบุว่าสารตั้งต้น HSO4- CN- HCO3-
และ CH3COOH มีสมบัติเป็นกรดหรือเป็นเบส
พร ่เท
ผ ย แ (4 คะแนน)
กวิธีทำ ขั้นที่ 1 ทำความเข้าใจปัญหา รับ เ ก
ก - โจทย์ต้องการทราบว่าสสาร ห
ำ HSO4- CN- HCO3- และ CH3COOH มีสมบัติ ก
ก เป็นกรดหรือเป็นเบส ตามทฤษฎีกรด-เบสอาร์เรเนียส ก
ก ก
ก ขั้นที่ น2 ั้นวางแผนแก้ปัญหา ก
า
่ น ั้น
ก า
่
-่เทศึกษาทฤษฎีกรด-เบสอาร์เรเนียส ซึ่งกล่าวไว้ว่า ก ร่เท
ร
ก แพ กรด คือ สารที่ละลายน้ำแล้วแตกตัวให้ไฮโดรเจนไอออน (H+) แกพ
กเผ ย เบส คือ สารที่ละลายน้ำแล้วแตกตัวให้ไฮดรอกไซด์ไอออน (OH-) เ ย
ผก
บ
ั
ร ก * ไฮโดรเจนไอออนเมื่อรวมตัวกับน้ำ เกิดเป็น H3O+ ห บ
ั
ร ก
ำ ห
ส ก ขั้นที่ 3 ปฏิบัติตามแผน ส ำ ก
ก - ดังนั้น เมื่อพิจารณาตามทฤษฎีจะพบคำตอบ คือ HSO4- และ CH3COOH ก
ก มีสมบัติเป็นกรด ส่วน CN- และ HCO3- มีสมบัติเป็นเบส ก
ก ก
ก ขั้นที่ 4 ตรวจสอบคำตอบ
า
่ น ั้น ก
ก ก. HSO4-(aq) + H2O(l) เ
่ ท + SO42-(aq)
H3Oร+(aq) ก
ก มีสมบัติเป็นกรด ยแ พ ก
ก ผ
ข. CN-(aq) + H2O(l) ับเ HCN(aq) + OH-(aq) ก
ก มีสมบัติเป็นเบส ำห ร ก
ก ค. HCO3-(aq) + H2O(l) ส H2CO3(aq) + OH-(aq) ก
ก มีสมบัติเป็นเบส ก
ก ง. CH3COOH(aq) + H2O(l) H3O+(aq) + CH3COO-(aq) ก
ก มีสมบัติเป็นกรด ก
น น
้ ั า
่ น ั้น
ก
เ
่ ่า
ท ก
เ
่ ท
ร พ ร
ยแพ ผ ยแ
ห รบั เผ ห ร ับเ
ส ำ ส ำ
วิชาเคมี 3 รหัส ว32223 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5
 แบบฝึกทักษะการแก้โจทย์ปัญหา เรื่อง กรด - เบส เล่มที่ 2 34

Exercise 3

่ า น ั้น
จากสมการ HSO4-(aq) + H2O(l) H3O+(aq) + SO42-(aq) สารใดเป็นกรดและ ่ า นั้น
พ ร่เท
สารใดเป็นเบสตามทฤษฎีกรด-เบสเบรินสเตด-ลาวรี พ ร ่เท
ผ ย แ ผยแ
ร บ
ั เ บ
ั เ
(4 คะแนน)
สำ ห วิธีทำ
ก ขั้นที่ 1 ทำความเข้าใจปัญหา
สำ หร(4 คะแนน)
ก
ก - โจทย์ต้องการทราบว่าสารมีสมบัติอย่างไร ก
ก - โจทย์ให้พิจารณาคำตอบโดยใช้ทฤษฎีกรด-เบสเบรินสเตด-ลาวรี ก
ก ขั้นที่ 2 วางแผนแก้ปัญหา ก
ก - ศึกษาทฤษฎีกรด-เบสเบรินสเตด-ลาวรี ซึ่ง่ากล่นาั้นวว่า ก
กรด ให้ H+ , เบส รับ H+ ร เ
่ ท
ก
ก ขั้นที่ 3 ปฏิบัติตามแผน ย แ พ ก
ก
เ
- คำตอบที่ได้คือ HSO4- เป็นับกรดผ ส่วน H2O เป็นเบส
ก
ขั้นที่ 4 ตรวจสอบคำตอบำห
ร ก
Hส+
ก ก
ก ก
ก HSO4-(aq) + H2O(l) H3O+(aq) + SO42-(aq) ก
ก
น ั้นกรด เบส ก
่ า นั้น
ท่ า ่เท
พ ร่เ แ พ ร
ย แ ย
บ
ั ผ
เ Exercise 4 ร ับ เผ
ร ห
สำห จากสมการ CN-(aq) + H2O(l) ำ
HCN(aq) + OH-(aq) สารใดเป็นสกรดและ
สารใดเป็นเบสตามทฤษฎีกรด-เบสเบรินสเตด-ลาวรี

(4 คะแนน)
ก วิธีทำ ขั้นที่ 1 ทำความเข้าใจปัญหา
า
่ น ั้น ก
ร่เท นสเตด-ลาวรี
ก - โจทย์ ตอ
้ งการทราบว่ าสารมี สมบั ต อ
ิ ย่ างไร ก
- โจทย์ให้พิจารณาคำตอบโดยใช้ทฤษฎีพกรด-เบสเบริ
ก
ผ ย แ ก
ก ขั้นที่ 2 วางแผนแก้ปัญหา
- ศึกษาทฤษฎีกรด-เบสเบรินรับ
เ
สเตด-ลาวรี ซึ่งกล่าวว่า
ก
ก
ก กรด ให้ H+ , เบส สรับำ H+
ห ก
ก
ก ขั้นที่ 3 ปฏิบัติตามแผน ก
ก - คำตอบที่ได้คือ H2O เป็นกรด ส่วน CN- เป็นเบส ก
ก ขั้นที่ 4 ตรวจสอบคำตอบ ก
ก น น
้ ั H+ ก
า
่ น ั้น
ก เ
่ ท ่า CN-(aq) + H2O(l) HCN(aq) + OH-(aq) ก ร่เท
ก แพ
ร เบส กรด แกพ
เ ผ ย เ ผ ย
สำหรับ สำหรับ
วิชาเคมี 3 รหัส ว32223 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5
 แบบฝึกทักษะการแก้โจทย์ปัญหา เรื่อง กรด - เบส เล่มที่ 2 35

Exercise 5

่ า น ั้น
จากสมการ CH3COOH(aq) + OH-(aq) H2O(aq) + CH3COO-(aq) สารใดเป็น ่ า นั้น
พ ร่เท
กรดและสารใดเป็นเบสตามทฤษฎีกรด-เบสเบรินสเตด-ลาวรี พ ร ่เท
ผ ย แ ผยแ
ร บ
ั เ บ
ั เ
(4 คะแนน)
สำ ห วิธีทำ
ก ขั้นที่ 1 ทำความเข้าใจปัญหา
สำ หร ก
ก - โจทย์ต้องการทราบว่าสารมีสมบัติอย่างไร ก
ก - โจทย์ให้พิจารณาคำตอบโดยใช้ทฤษฎีกรด-เบสเบรินสเตด-ลาวรี ก
ก ขั้นที่ 2 วางแผนแก้ปัญหา ก
ก - ศึกษาทฤษฎีกรด-เบสเบรินสเตด-ลาวรี ซึ่ง่ากล่นาั้นวว่า ก
กรด ให้ H+ , เบส รับ H+ ร เ
่ ท
ก
ก ขั้นที่ 3 ปฏิบัติตามแผน ย แ พ ก
ก
- คำตอบที่ได้คือ CH3COOH ับเป็เนผกรด ส่วน OH- เป็นเบส
ก
ขั้นที่ 4 ตรวจสอบคำตอบำห
ร ก
ก
ก
ส H+ ก
ก
ก CH3COOH(aq) + OH-(l) H2O(aq) + CH3COO-(aq) ก
ก
น ั้น กรด เบส ก
่ า นั้น
ท่ า ่เท
พ ร่เ แ พ ร
ย แ ย
บ
ั ผ
เ Exercise 6 ร ับ เผ
ร ห
สำห จากสมการ HCO3-(aq) + H2O(l) สำ นกรดและ
H CO (aq) + OH-(aq) สารใดเป็
2 3
สารใดเป็นเบสตามทฤษฎีกรด-เบสเบรินสเตด-ลาวรี
(4 คะแนน)
ก วิธีทำ ขั้นที่ 1 ทำความเข้าใจปัญหา ั้น ก
- โจทย์ต้องการทราบว่าสารมีสมบัติอย่างไร ท่าน
ร่เ นสเตด-ลาวรี
ก ก
ก - โจทย์ให้พิจารณาคำตอบโดยใช้ทฤษฎีพ กรด-เบสเบริ ก
ผ ยแ
ก
ก
ขั้นที่ 2 วางแผนแก้ปัญหา
บ
ั เ
- ศึกษาทฤษฎีกรด-เบสเบรินรสเตด-ลาวรี ซึ่งกล่าวว่า
ก
ก
ก กรด ให้ H+ , เบส สรับ H+ ำ ห ก
ก ขั้นที่ 3 ปฏิบัติตามแผน ก
ก - คำตอบที่ได้คือ HCO3- เป็นเบส ส่วน H2O เป็นกรด ก
ก ขั้นที่ 4 ตรวจสอบคำตอบ ก
ก น น
้ ั H+ ก
า
่ น ั้น
ก เ
่ ท ่า HCO3-(aq) + H2O(aq) H2CO3(aq) + OH-(aq) ก ่เท
ก แพร พ ร
ย
เบส กรด
ผ ย แก
เ ผ เ
สำหรับ สำ หรับ
วิชาเคมี 3 รหัส ว32223 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5
 แบบฝึกทักษะการแก้โจทย์ปัญหา เรื่อง กรด - เบส เล่มที่ 2 36

Exercise 7
่ า น ั้น ่ า นั้น
เมื่อซัลฟิวรัส่เท(H2SO3) ละลายน้ำและแตกตัวดังสมการ ่เท
พ ร พ ร
ผ ย แ H2SO3(aq) + H2O(l) HSO3-(aq) + H3O+(aq)
ผ ยแ
ร บ
ั เ (1) (2) (3) (4) บ
ั เ
สำ ห สำ หร
จากทฤษฎีกดร-เบสของเบรินสเตด-ลาวรี สารหมายเลข (1) - (4) มีสมบัติอย่างไร ตามลำดับ
ก. กรด เบส กรด เบส ข. เบส กรด เบส กรด
ค. เบส กรด กรด เบส ง. กรด เบส เบส กรด
่ า น ั้น
ก วิธีทำ ขั้นที่ 1 ทำความเข้าใจปัญหา
่เท พ ร
(4 คะแนน)

- โจทย์ต้องการทราบว่าสารหมายเลข ผ แ
ย (1)-(4) มีสมบัติอย่างไร
ก
ก
- โจทย์ ให้ พ จ
ิ ารณาคำตอบโดยใช้ ร บ
ั เ
ท ฤษฎี กรด-เบสเบริ น สเตด-ลาวรี
ก
ก
ก - เลือกคำตอบที่ถูกต้องที ำ ห
ส ่สุดเพียงคำตอบเดียว
ก
ก
ก ก
ก ขั้นที่ 2 วางแผนแก้ปัญหา ก
- ศึ ก น น
้
ษาทฤษฎี ั กรด-เบสเบริ น สเตด-ลาวรี ซึ ง
่ กล่ า วว่ า
า
่ น ั้น
ก
เ
่
กรด า
่
ท คือ สารที่สามารถให้ H+ กับสารอื่น ส่วน
ก
ก ร่เท
ก ร
ก ยแพ เบส คือ สารที่สามารถรับ H+ จากสารอื่น แกพ
กเผ - พิจารณาสารในสมการเทียบกับทฤษฎกีกรด-เบสเบรินสเตด-ลาวรี เ ย
ผก
บ
ั
รก ห บ
ั
ร ก
ำ ห
ส ก ขั้นที่ 3 ปฏิบัติตามแผน ส ำ ก
ก - เมื อ
่ พิ จ ารณาพบว่ า ก
ก H2SO3(aq) + H2O(l) HSO3 (aq) + H3O (aq)
- +
ก
ก (1) (2) (3) (4) ก
ก กรด เบส เบส ่าน น
้ ั กรด ก
ก ดั ง นั น
้ คื อตอบที ถ
่ ก
ู ต้ อ งคื อ ข้ อ ง. ร เ
่ ท ก
ก ยแ พ ก
ก ขั น
้ ที ่ 4 ตรวจสอบคำตอบ บ
ั เ ผ ก
ก - พิจารณาการให้และการรั ร
ำ+ หบ H ดังนี้ +
+
ก
ก
ส
H H ก
ก H2SO3(aq) + H2O(l) HSO3 (aq) + H3O (aq)
- +
ก
ก กรด เบส เบส กรด ก
ก
น น
้ ั ก
า
่ น ั้น
ก กรด
ท ่า ให้ H+ , เบส รับ H+
ก ท
ร เ
่ พ ร่เ
เ ผ ยแพ เ ผ ยแ
บ
ั หร บ
ั
สำ หร สำ
วิชาเคมี 3 รหัส ว32223 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5
 แบบฝึกทักษะการแก้โจทย์ปัญหา เรื่อง กรด - เบส เล่มที่ 2 37

Exercise 8
่ า น ั้น า
่ นั้น
เ
่
6. จงเขียนสมการที
ร ท ่แสดงว่า HSO4 เป็นได้ทั้งกรดและเบส เมื่อทำปฏิกิริยากับน้ำ
-
ร เ
่ ท
ย แ พ ยแ พ
ั บ เ ผวิธีทำ ขั้นที่ 1 ทำความเข้าใจปัญหา บ
ั เ ผก
ำ หร ก - โจทย์ต้องการให้เขียนสมการแสดงว่า HSO4- เป็นได้ทั้งกรดและเบสำหร ก
ก
ส ก ขั้นที่ 2 วางแผนแก้ปัญหา ส ก
ก - เนื่องจาก HSO4- โมเลกุลมี H+ ดังนั้นจึงใช้ทฤษฎีกรด-เบสเบรินสเตด-ลาวรี ก
ก และยังใช้ทฤษฎีกรด-เบสอาร์เรเนียส มาอธิบายได้ ั้น ก
ก ท ่า น ก
ก ขั้นที่ 3 ปฏิบัติตามแผน พร เ
่ ก
ก - เขียนสมการได้ดังนี้ ผ ย แ ก
ก เ
HSO4 (aq) + H2O(l) รับ H3O (aq) + SO4 (aq) ——(1) ก
- + 2-

ก HSO4-(aq) + H2O(l)สำห OH-(aq) + H2SO4(aq) ——(2) ก

ก ก
ก ขั้นที่ 4 ตรวจสอบคำตอบ ก
ก - ตามทฤษฎี
น ั้น กรด-เบสเบรินสเตด-ลาวรี ก
า
่ น ั้น
ก า
่
ถ้่เาท HSO4- แสดงความเป็นกรด จะให้ H+ กับ H2O ดังสมการ ก ่เท
ก แพ ร กพ
ร
H+ แ
ยก
กเผย HSO4-(aq) + H2O(l) H3O+(aq) + SO42-(aq) เ ผ
ร บ
ั ห ร ับ ก
สำห ก
ก ถ้ า HPO 42- แสดงความเป็นเบส จะรับ H+ จาก H2O ดังสมการ
H+ สำ ก
ก HSO4 (aq) + H2O(l)
- OH (aq) + H2SO4(aq)
- ก
ก ก
ก - ตามทฤษฎีกรด-เบสอาร์เรเนียส ก
ก ถ้า HSO4- แสดงความเป็นกรด จะแตกตัวให้ Hน3Oั้น+ ดังสมการ ก
เ
่ ท า
่
ก ร
พ H3O+(aq) + SO42-(aq)
ก
ก HSO4-(aq) + H2O(l)
ผ ยแ ก
ก
ร บ
ั เ ก
ถ้า HSO4- แสดงความเป็นหเบส จะแตกตัวให้ OH- ดังสมการ
ก
ก ส ำ ก
ก
ก HSO4-(aq) + H2O(l) OH-(aq) + H2SO4(aq) ก
ก ก
ก ดังนั้น สมการที่แดงว่า HSO4- เป็นได้ทั้งกรดและเบสสามารถเขียนสมการแสดง ก
น น
้ ั า
่ น ั้น
่รเท่า
ก ได้ดังสมการที ่ (1) และ (2) ก
พ ก ร่เท
พ
ย แ ยแ
บ
ั เ ผ
ร ับเผ
ำห ร ห
ส สำ
วิชาเคมี 3 รหัส ว32223 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5
 แบบฝึกทักษะการแก้โจทย์ปัญหา เรื่อง กรด - เบส เล่มที่ 2 38

Exercise 9
่ า น ั้น ่ า นั้น
ท ้ สารใดเป็นกรดและสารใดเป็นเบสตามทฤษฎีกรด-เบส ลิวอีส
ปฏิกิริยาต่รอ่เไปนี ร ่เท
ย แพ ยแ พ
ั บ เ ผ H H
บ
ั เ ผ
สำ หร H N: + H+ H N H
+
สำ หร
H H
(4 คะแนน)
กวิธีทำ ขั้นที่ 1 ทำความเข้าใจปัญหา า
่ น ั้น ก
ก - โจทย์ให้ระบุว่าสารใดเป็นกรดสารใดเป็นรเบส เ
่ ท ก
- ใช้ทฤษฎีกรด-เบสลิวอีสพิจารณา แพ
ก
- กำหนดสมการมาให้ เ ผ ย ก
ก
ห ร บ
ั ก
ก
ก ขั้นที่ 2 วางแผนแก้ปัญหาส ำ ก
ก
ก - ศึกษาทฤษฎีกรด-เบสลิวอีส ซึ่งตามทฤษฎีกรด-เบสลิวอีส กล่าวว่า ก
กรด คือ สารที่สามารถรับคู่อิเล็กตรอนโดดเดี่ยวจากสารอื่น ส่วน
ก
ก
น
้ ั
เบส่านคือ สารที่สามารถให้คู่อิเล็กตรอนโดดเดี่ยวกับสารอื่น
ก
ก ท่าน
ั้น
ก พร่เ
ท กพร่เ
ก ยแ ขั้นที่ 3 ปฏิบัติตามแผน ผ ยแก
บ
ั เ ผ เ
ับ ก
ร ก - ดังนั้นเมื่อพิจารณาตามทฤษฎีกรด-เบสลิวอีสแล้วจะพบว่า
ห ร
สำห กก H สำ ก
ก
+
ก H N: เป็นเบส ส่วน H เป็นกรด ก
+
ก H H ก
ก
่า น น
้ ั ก
ก
ก
ขั้นที่ 4 ตรวจสอบคำตอบ
เ
่ ท
- ลองเขียนลูกศรเพื่อแสดงให้เห็นว่าคู่อิเพล็กรตรอนเคลื่อนที่ออกจากสารใด
ก
ก
ผ ยแ
ก H
ับ เ H ก
H N: +ำหรH+
ก H N+ H ก
ก
H
ส H
ก
ก ก
ก ก
ก จากภาพจะพบว่า NH3 ให้คู่อิเล็กตรอนโดดเดี่ยวกับ H+ เพื่อไปสร้างพันธะ ก
ก แล้วเกิดั้นเป็น NH4 ดังนั้น NH3 จึงเป็นเบส ส่วน H จึงเป็นกรด
น
+ + ก
า
่ น ั้น
่เท่า
พร ก
พ ่เท
ร
เ ผ ย แ
ทำเสร็จแล้ว อย่าลืมเปลี่ยนกันตรวจกับเพื่อน ๆ นะครับ เ ผ ยแ
บ
ั หร บ
ั
สำหร สำ
วิชาเคมี 3 รหัส ว32223 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5
 แบบฝึกทักษะการแก้โจทย์ปัญหา เรื่อง กรด - เบส เล่มที่ 2 39

เฉลยแบบทดสอบ
า
่ น ั้น เรื่อง ทฤษฎีกรด-เบส ่ า นั้น
พ ร่เท พ ร ่เท
ผ ย แ ผ ยแ
ร บ
ั เ
1. ไอออนที่แสดงสมบัติของกรดคือไอออนในข้อใด บ
ั เ
สำ ห ก. OH- ข. H3O+
สำ หร
ค. Na+ ง. Cl-
2. ไอออนที่แสดงสมบัติของเบสคือไอออนในข้อใด
ก. OH- ข. H3O+ ่ า น ั้น
ค. Na+ ง. Cl- พร ่เท
ผ ย แ
3. ข้อใดคือนิยามของกรดตามทฤษฎีกรด-เบสเบริ ับ เ นสเตด-ลาวรี
วให้รไฮดรอกไซด์ไอออน
ก. กรด คือ สารที่ละลายน้ำแล้วแตกตัำห
ส วให้ไฮโดรเนียมไอออน
ข. กรด คือ สารที่ละลายน้ำแล้วแตกตั
ค. กรด คือ สารที่รับคู่อิเล็กตรอนจากสารอื่น

น ั้น
ง. กรด คือ สารที่ให้โปรตอน
่ า นั้น
ท ่ า
4. ข้อใดคือนิรย่เามของเบสตามทฤษฎี ่เท
พ กรด-เบสอาร์เรเนียส
พร
แ
ก. ยกรด คือ สารที่ละลายน้ำแล้วแตกตัวให้ไฮดรอกไซด์ไอออน ยแ
บ
ั ข.ผ กรด คือ สารที่ละลายน้ำแล้วแตกตัวให้ไฮโดรเนียมไอออน
เ ร ับ เผ
หร ค. กรด คือ สารที่รับคู่อิเล็กตรอนจากสารอื่น ห
ส ำ ง. กรด คือ สารที่ให้โปรตอน สำ
5. ข้อใดคือนิยามของกรดตามทฤษฎีกรด-เบสลิวอีส
ก. กรด คือ สารที่ละลายน้ำแล้วแตกตัวให้ไฮดรอกไซด์ไอออน
ข. กรด คือ สารที่ละลายน้ำแล้วแตกตัวให้ไฮโดรเนียมไอออน
่ า น ั้น
ค. กรด คือ สารที่รับคู่อิเล็กตรอนจากสารอื่น
ร เ
่ ท
ง. กรด คือ สารที่ให้โปรตอน
ยแ พ
ับเ ผ
ำ ห ร
6. อะไรคือข้อจำกัดที่สำคัญของทฤษฎีกรด-เบสอาร์เรเนียส
ส
ก. สารที่เป็นกรดจะต้องทำปฏิกิริยากับเบส
ข. ในโมเลกุลของสารที่เป็นกรดต้องมีโปรตอน
ค. สารที่เป็นกรดหรือเบสจะต้องละลายในน้ำเท่านั้น
ง. สารที่เป็นกรดหรือเบสต้องมีการให้หรือรับอิเล็ตรอนคู่โดดเดี่ยว
ั้น
่ทานั้น ่ า น
ร่เท
7. สารในตัวเลือกใดมีคุณสมบัติเป็นสารแอมโฟเทอริก
ร เ
่ พ
ยแพ
ก. HCN ข. HPO42-
ยแ
บ
ั เ ผค. CH3COO- ง. HCl
ร ับเผ
สำหร สำ ห
วิชาเคมี 3 รหัส ว32223 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5
 แบบฝึกทักษะการแก้โจทย์ปัญหา เรื่อง กรด - เบส เล่มที่ 2 40

่ า ั้น
8. สารคู่ใดที่ละลายน้ำแล้วแตกตัวให้ H3O+
น ่ า นั้น
พ ร่เท
ก. KOH และ HCl ข. NH3 และ H2SO4
พ ร ่เท
ผ ย แ
ค. KOH และ NH3 ง. HCl และ CH3COOH
ผ ยแ
ร บ
ั เ บ
ั เ
หร
9. สารคู่ใดที่ละลายน้ำแล้วแตกตัวให้ OH-
สำ ห ก. KOH และ HCl ข. NH3 และ H2SO4 สำ
ค. KOH และ NH3 ง. HCl และ CH3COOH
10. ไฮโดรเจนคาร์บอเนตไอออน (HCO3-) แตกตัวในน้ำดังสมการ
HCO3-(aq) + H2O(l) ่
H2CO3(aq) + OH-(aq) า น ั้น
(1) (2) (3) พร ่เท
(4)
ผ ย แ
เ
จากทฤษฎีกรด-เบสของเบรินสเตด-ลาวรี สารหมายเลข (1) - (4) มีสมบัติอย่างไร ตามลำดับ
ก. กรด เบส กรด เบส
ค. กรด เบส เบส กรด สำ หรับ ข. เบส กรด เบส กรด
ง. เบส กรด กรด เบส

น ั้น ่ า นั้น
่ า ่เท
พ ร่เท แ พร
ย แ ย
บ
ั เ ผ
ร ับ เผ
ร ห
สำห สำ

่ า น ั้น
ร เ
่ ท
ยแพ
ับเ ผ
ำ ห ร
ส

ั้น
่ทานั้น ่ า น
ร เ
่ พ ร่เท
เ ผ ยแพ เผ ยแ
บ
ั ร ับ
สำหร สำ ห
วิชาเคมี 3 รหัส ว32223 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5