ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Χρησιμοποιώντας την έκφραση Μαθησιακές Δυσκολίες εννοούμε τις

διαταραχές εκείνες που παρουσιάζουν τα παιδιά σε μία ή περισσότερες από τις
βασικές ψυχολογικές λειτουργίες που είναι απαραίτητες τόσο για τη χρήση όσο και
για την κατανόηση του γραπτού ή του προφορικού λόγου. Συχνά, ενώ υπάρχουν
αντικειμενικά, δεν είναι άμεσα ορατές, με αποτέλεσμα να παραμένουν
ανεξιχνίαστες για αρκετό διάστημα. Το βασικό γνώρισμα των παιδιών με
Μαθησιακές Δυσκολίες είναι η χαμηλή σχολική επίδοση, που όμως δε συνδέεται με
αντίστοιχα χαμηλή νοημοσύνη. Μέσω ειδικών test επίδοσης διερευνώνται
ελλείμματα στην ανάγνωση, τη γραφή και τα μαθηματικά. Καθώς όμως, οι
Μαθησιακές Δυσκολίες αποτελούν μια ανομοιογενή ομάδα διαταραχών, τα
προγράμματα διδακτικής παρέμβασης κρίνεται αναγκαίο να περιλαμβάνουν τόσο
γενικές αρχές που εφαρμόζονται στο σύνολο των περιπτώσεων όσο και
εξειδικευμένες τεχνικές προσαρμοσμένες στις γνωστικές ιδιαιτερότητες του
εκάστοτε μαθητή.

Πατέρας του όρου Μαθησιακές Δυσκολίες θεωρείται ο Samuel Kirk. Ένας ευρέως
αποδεκτός ορισμός είναι ο παρακάτω: «Μαθησιακές Δυσκολίες είναι ένας γενικός
όρος που αναφέρεται σε μια ανομοιογενή ομάδα διαταραχών οι οποίες
εκδηλώνονται με σημαντικές δυσκολίες στην πρόσκτηση και χρήση ικανοτήτων
ακρόασης, ομιλίας, ανάγνωσης, γραφής, συλλογισμού ή μαθηματικών ικανοτήτων.
Οι διαταραχές αυτές είναι εγγενείς στο άτομο και αποδίδονται σε δυσλειτουργία
του Κ.Ν.Σ.. Μάλιστα, είναι δυνατόν να υπάρχουν σε όλη τη διάρκεια της ζωής. Με
τις Μ.Δ. μπορεί να συνυπάρχουν προβλήματα σε συμπεριφορές αυτοελέγχου,
κοινωνικής αντίληψης και κοινωνικής αλληλεπίδρασης. Αυτά τα προβλήματα
ωστόσο, δε συνιστούν από μόνα τους Μ.Δ.. Αν και οι Μ.Δ. μπορεί να εμφανίζονται
μαζί με άλλες καταστάσεις μειονεξίας (π.χ. αισθητηριακή βλάβη, νοητική
καθυστέρηση, σοβαρή συναισθηματική διαταραχή) ή να δέχονται την επίδραση
εξωτερικών παραγόντων, όπως είναι οι πολιτισμικές διαφορές και η ανεπαρκής ή
ακατάλληλη διδασκαλία, αυτές δεν είναι το άμεσο αποτέλεσμα των παραπάνω
καταστάσεων ή εξωτερικών επιδράσεων (Παντελιάδου, 2000).

ΓΝΩΣΙΑΚΑ ΑΙΤΙΑ (τα αίτια που αναφέρθηκαν στις προηγούμενες διαφάνειες ισχύουν)

α. ΘΕΩΡΙΕΣ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ ΦΩΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ

Η φωνολογική ενημερότητα αναφέρεται στην ικανότητα του παιδιού να

κατανοεί, ότι οι λέξεις αποτελούνται από φωνήματα, τα οποία δύναται να
χρησιμοποιεί ως μονάδες με σκοπό την παραγωγή λέξεων. Άτομα με αναπτυγμένη
φωνολογική ενημερότητα αναγνωρίζουν και παράγουν ομοιοκαταληξίες, συνθέτουν
και αναλύουν λέξεις σε συλλαβές και φωνήματα, απομονώνουν, προσθέτουν ή
αφαιρούν φωνήματα, ώστε να παράγουν νέες λέξεις και γενικά είναι σε θέση να
χειρίζονται τα δομικά συστατικά του προφορικού λόγου. Η ελλειπής φωνολογική
ενημερότητα, αναγνωρίζεται ως η κύρια αιτία των Μ.Δ. και ειδικότερα των
αναγνωστικών δυσκολιών (Παντελιάδου, 2000).

β. ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΕΤΑΓΝΩΣΗΣ, ΑΥΤΟΡΥΘΜΙΣΗΣ ΚΑΙ ΚΙΝΗΤΡΩΝ

Η μεταγνώση αφορά στην ενημερότητα, τον έλεγχο και τη ρύθμιση της

γνώσης ενός ατόμου. Με λίγα λόγια, το άτομο προκειμένου να επιτύχει να
εκτελέσει κάποιο γνωστικό έργο παρακολουθεί, παρεμβαίνει, συντονίζει και
διορθώνει το σύνολο της γνωστικής του δραστηριότητας. Η αυτορρύθμιση
συνδέεται με τη σκόπιμη παρέμβαση από πλευράς μαθητή της τροποποίησης της
συμπεριφοράς του, ώστε να κατακτήσει κάποιο στόχο. Το κίνητρο του μαθητή από
την άλλη, είναι εκείνο που θα ενεργοποιήσει το μαθησιακό ενδιαφέρον. Οι
τελευταίες έρευνες συνηγορούν στο ότι τα παιδιά με Μ.Δ. χρησιμοποιούν
αυθόρμητα λιγότερες μεταγνωστικές στρατηγικές σε σχέση με τα υπόλοιπα παιδιά.
Στηρίζονται δε σε εκείνες που είναι απλούστερες και λιγότερο αποτελεσματικές,
ενώ αδυνατούν να αξιολογήσουν την καταλληλότητά τους καθώς και τον τρόπο
χρήσης τους (Παντελιάδου, 2000).
ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΜΑΘΗΣΙΑΚΩΝ ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ

Κατά το DSM-IV οι Μ.Δ. ταξινομούνται στις παρακάτω κατηγορίες:

1. Διαταραχή της Ανάγνωσης

2. Διαταραχή των Μαθηματικών
3. Διαταραχή της Γραπτής Έκφρασης
4. Διαταραχή της Μάθησης Μη Προσδιοριζόμενη Αλλιώς (Μάνος, 1997)

Στο ICD-10 συναντάμε την παρακάτω ταξινόμηση:

1. Ειδική Διαταραχή της Ανάγνωσης

2. Ειδική Διαταραχή του Συλλαβισμού
3. Ειδική Διαταραχή των Αριθμητικών Ικανοτήτων
4. Μικτή Διαταραχή των Σχολικών Ικανοτήτων
5. Άλλες Αναπτυξιακές Διαταραχές των Σχολικών Ικανοτήτων
6. Αναπτυξιακή Διαταραχή των Σχολικών Ικανοτήτων Μη Καθοριζόμενη
(Αναγνωστόπουλος, Σίνη)

Ε.1. ΕΙΔΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΤΗΣ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ (ΔΥΣΑΝΑΓΝΩΣΙΑ)

Σύμφωνα με το ICD-10 στην περίπτωση της Ειδικής Διαταραχής της

Ανάγνωσης παρατηρείται σημαντική μειονεξία στην ανάπτυξη ικανοτήτων
ανάγνωσης (ακρίβεια και κατανόηση) μη σχετιζόμενη με νοητική καθυστέρηση,
αισθητηριακές βλάβες ή φτωχή διδασκαλία. Συγκεκριμένα, έχουν παρατηρηθεί:

 παραλείψεις, υποκαταστάσεις, στρεβλώσεις ή προσθήκες λέξεων ή

συλλαβών σε λέξεις
 αργός ρυθμός ανάγνωσης
 λανθασμένο ξεκίνημα, δισταγμοί μακράς διάρκειας, απώλεια θέσης στο
κείμενο και ανακριβής χωρισμός των φράσεων
 αναστροφές λέξεων μέσα σε προτάσεις ή γραμμάτων μέσα σε λέξεις
 ελλείμματα κατανόησης κειμένου (αδυναμία ανάκλησης γεγονότων,
αδυναμία εξαγωγής συμπερασμάτων από το αναγνωσμένο κείμενο,
αδυναμία χρήσης πληροφοριών που πηγάζουν από μια ιστορία με σκοπό να
απαντηθούν ερωτήσεις που αφορούν το κείμενο) (Σίνη, Αναγνωστόπουλος,
2005)

Ε.2. ΕΙΔΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΤΟΥ ΣΥΛΛΑΒΙΣΜΟΥ Η΄ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΓΡΑΠΤΗΣ ΕΚΦΡΑΣΗΣ

(ΔΥΣΓΡΑΦΙΑ-ΔΥΣΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ)

Με βάση το ICD-10 η Ειδική Διαταραχή του Συλλαβισμού αφορά μειονεξία

των ορθογραφικών δεξιοτήτων η οποία δεν οφείλεται σε Διαταραχή της
Ανάγνωσης, νοητική καθυστέρηση, αισθητηριακές βλάβες ή φτωχή διδασκαλία. Η
ικανότητα συλλαβισμού διαταράσσεται τόσο σε προφορικό όσο και σε γραπτό
λόγο. Τα χαρακτηριστικά των παιδιών με Ειδική Διαταραχή του Συλλαβισμού
συνοψίζονται στα ακόλουθα:

 αδέξιο ή προβληματικό κράτημα μολυβιού

 δυσανάγνωστο κείμενο (σβησίματα, διορθώσεις)
 ανάμειξη κεφαλαίων και πεζών γραμμάτων μέσα σε λέξεις
 ασυνέπειες στο μέγεθος και στο σχήμα των γραμμάτων
 μη ολοκληρωμένες λέξεις και γράμματα ή παραλείψεις αυτών
 πολύ αργός ή γρήγορος ρυθμός γραφής
 ακατάλληλο διάστημα μεταξύ γραμμάτων και λέξεων
 απουσία τονισμού ή λανθασμένος τονισμός
 ορθογραφικά λάθη, μη τήρηση γραμματικών κανόνων (αν και έχουν
διδαχθεί)
 δυσκολίες στην αντιγραφή και καθρεφτική γραφή (Σίνη, Αναγνωστόπουλος,
2005) (Τρίγκα-Μερτίκα, 2010)

Ε.3. ΕΙΔΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΤΩΝ ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΩΝ ΙΚΑΝΟΤΗΤΩΝ

Κατά το ICD-10 η Ειδική Διαταραχή των Αριθμητικών Ικανοτήτων δεν είναι δυνατόν
να αποδοθεί σε νοητική καθυστέρηση, αισθητηριακές βλάβες, φτωχή διδασκαλία ή
σε διαταραχή ανάγνωσης ή συλλαβισμού. Συχνά παρατηρούνται:

 αδυναμία κατανόησης εννοιών στις οποίες βασίζονται οι αριθμητικές

πράξεις
 αδυναμία κατανόησης μαθηματικών όρων ή συμβόλων
 δυσκολία διεξαγωγής βασικών αριθμητικών υπολογισμών
 δυσκολία ορθής στοίχισης των αριθμών ή τοποθέτηση της υποδιαστολής ή
των συμβόλων κατά την εκτέλεση πράξεων
 αδυναμία ικανοποιητικής αποστήθισης των πινάκων πολλαπλασιασμού
 αδυναμία αντίληψης εννοιών σειράς και διαδοχής
 καθυστέρηση στην εκμάθηση της ώρας
 σύγχυση των οπτικά όμοιων αριθμών (6-9/16-61) και συμβόλων (<>) (Σίνη,
Αναγνωστόπουλος, 2005)